Шымкент келбеті

Кеңес Одағының Батыры Сабыр Рахымов атындағы Шымкент республикалық «Жас ұлан» әскери мектебі – еліміздегі санаулы 4 әскери мектептің бірі. Мұнда 280 бозбала әскери бағытта тәрбиеленуде. Жатын орны мен білім алу ғана емес, оқу барысындағы күнделікті қажеттіліктің барлығы ақысыз.

Бұл мектептің тәрбиеленушілері республикалық масштабтағы талай сында топ жарып, облыстағы ауқымды шаралардың барлығына дерлік атсалысады. 

Мектеп бастығының орынбасары, тәрбие және идеологиялық жұмыстар басқармасының бастығы, подполковник Медғат Мадрахымұлы бізді болашақ отан қорғаушылар мектебінің ішкі өмірімен таныстырды.

Уақыттың бәрі есептеулі

– Біздің мектеп тікелей ҚР Қорғаныс Министрлігіне қарайды. Әскери мектептің оқушылары Министрлік тарапынан бекітілген бағдарлама негізінде тәрбиеленеді. Оқу кестесі таңғы 7:00 мен түнгі 22:00-ге дейінгі аралықты қамтиды, – деді подполковник.

Күн тәртібіне сай ұландар дүйсенбі, бейсенбі күндері ақпараттық тренаж жасайды. Сейсенбі, жұма күндері саптық дайындық. Ал сәрсенбідегі пысықтау шаралары химиялық заттардан, уланудан сақтану жаттығуларына арналады. 10-11 сынып оқушыларының білім алу бағдарламасына сәйкес, сабақ оқиды. 

Әскери мектепте 11 үйірме бар. Олар тәрбие (би, ұлттық домбыра, ВИА), спорттық (жеңіл атлетика, мерген, күрес, волейбол, футбол), оқу (робототехника, ғылыми жоба, мамандыққа кіріспе) компоненті болып үшке бөлінеді. Әрбір үйірмеге 25 бала қатысады. Бос жүрмейді. Өзінің қызығушылығына сай үйірме түріне жазылып, уақытын мейлінше тиімді пайдалады. 

Одан кейін оқушылар ертеңгі сабақтарына дайындалады. Ал кешкі астан кейін ұландар теледидар қарап, кітап-газет оқып, жағаларын тігеді. Киімдерін ретке келтіреді, гитара тартып, ән шырқайтындары да бар. 21:20-да әскери мектеп оқушыларын кешкі тексеру. Саптық алаңда әскери тәртіппен ән орындаған болашақ сарбаздар тура сағат 22:00-де барлығы түгел ұйқыға жатады.

– Біздің мектептің түлектері болашақ отанқорғаушылар, әскери саланың қызметкерлері болғандықтан әрбір уақытын тиімді пайдалануына күш саламыз. Осындағы 10-11 сынып оқушылары барлығы 280 болса, биылғы бітірушілердің 90 пайызы әскери мектептерді таңдап отыр. Ата-анасы сеніп тапсырған балалардың жақсы тәрбие алып, дені сау, жан-жақты болып бой түзеуі үшін білім саласында, әскери жаттықтыру, үйірме және күнделікті қажеттілік барысында 100-ге жуық қызметкер жұмыс істейді, – дейді Медғат Мадрахымов.

Әскери мектепке қалай оқуға түсуге болады?

Шымкенттегі әскери мектепке Қазақстанның кез келген аумағынан оқуға түсуге болады. Бастысы, зор денсаулық және жоғары спорттық көрсеткіш қажет. Ал қалғаны қосымша ұпай ретінде ғана есепке алынады.

– Оқушылар 9 сыныпты бітірген соң тұрғылықты мекенжайы бойынша дәрігерлік тексеруден өтеді. Денсаулығы туралы құжатқа мектеп бітіргені туралы куәлігін және ата-анасының рұқсат бергені туралы қағазын қоса тапсыруы маңызды. Тиісті құжаттар қабылданғаннан кейін психологиялық тест, дене шынықтыру сынақтарынан өтеді. Әскери қызметкерлерінің балалары мен спорт шебері және СШ үміткер, қызыл аттестатқа бітіргендерге қосымша ұпай және жетім балаларға жеңілдіктер қаралған, – дейді подполковник М.Мадрахымов. 

Жаңа 2018-2019 оқу жылдарына қабылдау 1 тамыздан басталады. 

Әскери мектеп тәрбиеленушілерге екі апта сайын үйіне барып-қайтуға рұқсат береді. Ал аптасына 15 «бестік» алған оқушы апта сайын демалыста жақындарымен қауыша алады. Бұл балалардың үздік білім алуға талпынысын арттыру мақсатында қолға алынған ішкі тәртіп.

Жақында ғана «Жас ұлан» тәрбиеленуші Бейбарыс Ғарышбаев казармада өткен уақыттардың да текке өтпейтініне көңілі толады.

– Үлкен ұлымның әскери қызметкер болғанын қалап, осы мектепке бергенмін. Биыл оқуды бітіреді. Оның бойындағы көптеген өзгерістерге қарап, дұрыс таңдау жасағаныма қуанамын. Әрбір уақыттың қадірін білгені бір бөлек, бойында отансүйгіштік рухы қалыптасты. Еліне қызмет етеді. Атан-ана үшін бұл ең үлкен абырой, – дейді Бейбарыстың әкесі Қаржан Сыдықбаев. 

Өзін «Ауған соғысына қатыстым» деп таныстырған Қ.Сыдықбаев екінші ұлының да әскери мектепте тәрбиеленгенін қалайды. Соңғы жылдары әскери мектепте оқуға ниет білдіретін ұландардың саны көптігіне орай осы бағыттағы мектептердің санын арттыру мәселесі қаралуда.

Ербол Отарбаевтың әскери мерзімін өтеп жүргендегі ерлігі көпке үлгі. Бүгінгі жас сарбаздар оны мақтаныш етеді. Олар бейбіт күнде де қаһармандық көрсетуге болатынын ұғынған. Еліне адал перзент, бөлімінің мақтанышы болсам дейді. Мереке қарсаңында ҚР Ұлттық ұланының «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығына қарасты 6506 әскери бөліміндегі жас сарбаздардың тыныс-тіршілігімен таныстық. Мұнда дарынды азаматтар көп-ақ. 

Мереке өз мәнінде аталып өтті

Сонымен, сарбаздардың бір күндік өмірін бақыладық. Бөлімде қарбалас. 1 мамыр Қазақстан халқының бірлігі күні мерекесіне бір апта дайындалған. Өнерлері де көпшіліктің көңілінен шықты. Бәрі де түрлі этнос өкілдерінің киімін киіп, ән айтты. Би биледі. Олардың мәдениетімен таныстырды. 

Бұл әскерлердің демалыс күнгі бір мезеті. Әскери мерзімін өтеуші Жылгелді Құдайбергенов гитарада ойнап, би де биледі. Өз елінің нағыз патриот азаматы. Қарағанды облысы Жаңарқа ауданында дүниеге келген. Қазақ күресінен спорт шебері, самбо, дзюдо күресінен спорт шеберлігіне үміткер. Жақында ғана ұлттық ұланның әскері арасында самбодан Қызылорда қаласында өткен біріншілікте үшінші орын алып қайтты. 90 келідегі балуандар арасында 9 қарсыласының 7-уін жеңіпті. «Жансай Смағұлов, Елдос Сметовтың өнері ұнайды. Әскери мерзімімді өтеп болған соң да спортты жалғастырам. Елімнің көк туын көкке көтерсем деген арманым бар», - дейді өзі шынайы көңілмен. 

Жалпы, мұндағы мерзімді әскери қызметін өтеуші сарбаздар қала көшелерінде қоғамдық тәртіпті күзетеді. Бір күн сабақ оқып, енді бір күні қызметке шығады. Сарбаздар сағат таңғы алтыда тұрып, сабаққа дайындалады. Бұл – күнделікті тәртіп. Сағат 9:00-ден 12:50-ге дейін сабақ өтеді. Түскі үзілістен кейін кешкі алтыға дейін сабақ жалғасады. 

Қызметке шығатын күні де түске дейін сабақ оқиды. Сабақтан кейін қызметке дайындық басталады. Оған дейін тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Түстен кейін қызметке шығуға бұйрық беріледі. Алдымен әр топқа қаланың аудандық ішкі істер бөлімінде бағыт-бағдар беріледі. Одан кейін қаланың 4 ауданы бойынша өздерінің белгіленген аймақтарында қызметін атқарады. Содан қызмет түнгі он екіге дейін жалғасады. Соңында аудандық ішкі істер бөліміне қайта жиналып, қызметті сол жерде қорытындылайды. 

Сарбаздар жексенбі күні «Қазақстан» арнасынан «Ақсауыт» әскери-патриоттық телебағдарламаны тамашалайды. Одан кейін спорттық іс-шараларда бас қосады: әскери эстафета, волейбол, баскетбол, футболдан турнир өтеді. Былтыр желтоқсан айында қолбасшылық арасында өткен жарыста бөлімнің көңілді тапқырлар клубы сайыста бірінші орынға ие болған еді. 

Жас сарбаздар тарихты қаншалықты біледі? Әскери борышын өтеуге келген сарбаздарды отансүйгіштікке баулу, тарихын білуге, дәстүрін сақтауға тәрбиелеу – жауапты міндет. Әскери өмірге жаңадан қадам басқан сарбаздардан тарихта ата-бабаларымыз қандай ерлік жасағанын, Қазақ хандығының қалай құрылғанын, тарихтағы маңызды оқиғаларды сұраудың да мәні сол себептен. Бұл туралы рота командирінің тәрбие және әлеуметтік құқықтар жұмысы бойынша орынбасары Ернар Қамза: 

– Спорттық жағынан біздің әлеуетіміз зор. Қазақ күресінен, дзюдодан спорт шеберлеріміз, одан бөлек футболшылар бар. Патриоттық рухын көтеру үшін әрдайым олармен тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Яғни, іс-шарада да, жауынгерлік қызметті орындау кезінде де барлық жағдайға дайын болу керек, дейді.

Әскерлеріміздің әлеуеті артқан

Әскерлердің тарихи таным көкжиегін кеңейтіп, білім-біліктілігін арттыру маңызды міндет. Мәселен, қызметке түсер алдындағы ақпараттық сағатта 20-30 минут осы төңірегінде насихат жұмыстары жүргізіледі. Елімізге белгілі тұлғалармен ұдайы кездесу жиындары өтіп тұрады. Жуырда ғана ҚР Парламент мәжілісінің депутаты 

Мұхтар Ерман мырзамен кездесу ұйымдастырылған еді. 

Бүгінде Қазақстан Қарулы күштерінің қатары білікті мамандармен толықты. Соңғы жылдары әскери бөлімдердің соңғы үлгідегі техникамен жарақтандырылуы, әр түрлі қажетті құралдармен қамтамасыз етілуі жоғары деңгейде. Рас, бұрынғыға қарағанда барлық жағдай жасалған. Сарбаздар үшін еш кедергі жоқ. Тек қана үйреніп, соны орындау керек. 

Былтыр бөлімге ақпан айында Дариға Назарбаева бастаған ҚР Парламенті Сенатының депутаттары, армия генералы Мұхтар Алтынбаев келген-тін. «Оңтүстік» бағыт – өте маңызды. Террористік қауіптің алдын алу, шекарамызды күшейту сынды жағдай баса назарда тұрғаны мәлім. Сол себептен, бүгінгі әскери қорғанысымыздың, басқа да әскери құрылымдардың атқарып жатқан жұмыстарының деңгейін білмек керек. Сол кезде әскерилердің қазіргі заман талабына сай қажетті құрал-жабдықтармен қамтылуына қонақтар жоғары баға берген. 

Қазақстан әскерінің қуаты жылдан-жылға артып келеді. Ресей, Қытай, Түркия, Беларусь елдерімен жауынгерлік, техникалық оқу-жаттығулар ұдайы жүргізіледі. Сол себептен де біздің әскеріміз ешкімнен кем емес.

Отарбаев пен Сүндетовтей болғысы келеді

Тәуелсіздіктің төл құрдасы Ербол Отарбаев бүгінде Ұлттық ұланның мақтанышы. Ол жауынгерлік борышын атқару кезінде көрсеткен ерлігі үшін Елбасы Жарлығымен ІІІ дәрежелі «Айбын» орденімен марапатталған еді. Елбасымен екі рет кездесті. Ақтаудағы ерлігінен кейін 2011 жылы келісім-шарт бойынша осы бөлімде бас маман болып қызмет атқарды.

Сарбаздардың бәрі де Отарбаевты жақсы таниды. Ерлігін біледі. Бәрі де сол сияқты болғысы келеді.

Сондай-ақ, 2016 жылы Ақтөбе қаласындағы лаңкестік оқиға кезінде ерлік көрсеткен Сырым Сүндетов те қазір осында қызмет атқарып жүр. Ол тәрбие және әлеуметтік-құқықтар жұмыстары бөлімшесі бастығының жастармен жұмыс жөніндегі көмекшісі. Лаңкестерге тойтарыс берген Сырым Сүндетов «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалімен марапатталған. 

Әскери бөлімнің жігіттері қандай жағдайға да дайын. Офицерлердің де жас шәкірттеріне артар сенімі зор. 

Қазір қала тыныш. Бей-берекет болатын келеңсіз жағдайлар азайған. Дегенмен, сарбаздар жағдайға сақадай сай тұруы тиіс. Жігіттер осыны жанымен ұғынған. 

Айтқандай, бөлімнің жас сарбаздары Алматы облысындағы Заречный кентінде өтетін халықаралық іс-шараға жолға шығуға қамданып жатыр. Онда тактикалық оқу-жаттығуларын өткізіп, білім-біліктерін пысықтап алады. Отан қорғаушылар және Ұлы жеңіс күнін де сонда қарсы алмақ.

Биыл 16 мың жас ҚР Қарулы Күштерінің қатарын толықтырмақ

Қазіргі таңда ел аумағындағы қорғаныс істері жөніндегі жергілікті басқармалар қызметінде қарбалас шақ. Себебі, мұнда ел азаматтарын Қазақстанның Қарулы Күштеріне мерзімді әскери қызметке шақыру науқаны белсенді түрде жүріп жатыр. Мерзімді әскери қызметке шақырылушылар Қарулы Күштер қатарын, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі, Мемлекеттік Күзет және Ішкі істер министрлігінің ұлттық Ұлан гвардиясының қатарын толықтырмақ.

Күзгі әскерге шақыру науқаны кезінде Шымкент қалалық қорғаныс iстері жөніндегі басқармасынан 400-ге жуық азамат әскер қатарына жолданатын болады. Қазір олардың денсаулықтары тексерілуде. Сонымен қатар, жауынгерлік дайындықтары да пысықталып жатыр.

– Жоғары жауынгерлік дайындық жүргізу – біздің басты қағидамыз. Айбынды әскерді жасақтауда санға емес, сапаға мән беріледі. Дегенмен, әскерге шақырылушылардың ынта-ықыласы аса жоғары, – дейді Шымкент қаласы қорғаныс істері жөніндегі басқармасының басшысы Әбдіғабит Шегебаев.

Айта кететін жайт, азаматтарды Қарулы Күштердегі мерзімді әскери қызметке және өзге де әскери құрылымдарға күзгі шақыру алғаш рет қыркүйекте басталып отыр және бұл жұмыстар желтоқсан айының аяғына дейін жалғаспақ. Науқан мерзімінің 1 айға дейін ұзартылуы медициналық және арнайы тексерулерге кететін уақытпен байланысты болып отыр. Нәтижесінде, 4 ай бойы жергілікті тұрғындарының санына сәйкес бөлінген квота бойынша 18 бен 27 жас аралығындағы азаматтар толық медициналық тексеруден өтеді. Заң бойынша әскерге барудан себепсіз бас тартқандар екі жыл бас бостандығынан айырылады немесе 2 миллион теңгеге дейін айыппұл төлемек. Бұл орайда, шақырылушының қандай да бір мәселеге байланысты сауалы болса, Қорғаныс министрлігінің «жедел желідегі» 9898 (Activ және Kcell абоненттері үшін Қазақстан бойынша тегін) байланыс нөміріне хабарласуына болады. Жауапты лауазымды тұлғалар азаматтардың қызығушылығын тудырған сауалдарына жауап беріп, түсіндіреді. Тіпті, қажетті кеңестерді алуға да болады.

Қалалық Қорғаныс басқармасында арнайы тексерулерден өтіп жатқан жастардың қарасы көп. Әдетте, әскерге шақырылғандар 14 түрлі медициналық тексеруден өтеді. Мамандардың айтуынша, азаматтарды іріктеу барысында салмаққа байланысты түйткілдер көптеп кездеседі екен. Яғни, бірінің салмағы аз болса, келесісі артық салмақтан зардап шегеді. Тепсе темір үзетін жігіттердің ішінде жүрек-қантамыр ауруларына шалдыққандар да жетерлік.

– Көздің нашар көруі, аяқтың жалпақтабандығы, сонымен қатар, терапевтік және хирургиялық аурулар да жиі кездесіп жатыр. Оның барлығын біз тыңғылықты тексеріп жатырмыз, – дейді дәрігер-терапевт Күләндә Қылышбаева.

Бұдан бөлек, болашақ жауынгерлер психологиялық тест тапсырып, олардың суицидке қаншалық бейімділік деңгейі анықталады. Сонымен қатар, шақырылушы зиянды әдеттерден аулақ болуы қажет. Салауатты өмір салтын ұстануы шарт. Демек, еңбекқор, елжанды, отбасылық құндылықтары берік, азаматтық деңгейде ойлайтын адам болуы тиіс. Сол себепті, шақырылушы бұрын есірткі заттарын пайдаланғаны не пайдаланбағаны туралы тестілеуден өтеді. Есірткіге еліктеуі анықталса, онда ол азамат әскерге алынбайды.

Биылғы күзде Қарулы Күштер және Қазақстанның басқа да әскерлері мен әскери құрылымдары қатарына 1990-1999 жылдары туған 16 мың жасөспірім әскери міндеттерін өтеуге шақырылады деп жоспарлануда. Ал жауынгерлік парызын өтеуден тек отбасылы болып, 1 баланың әкесі атанғандар мен жасы 27-ден асқандар ғана босатылады. ЖОО-да әскери кафедра бітіргендер мен ақылы әскери мектепті тәмамдағандар сарбаздық міндетін атқарған болып есептеледі.

Қалыптасқан үрдіске сай, шақырылушы әскери қызметін өтеу үшін алыс қашықтағы аймаққа жіберіледі. Әскер қатарын толықтыратын жас азаматтарды іріктеу және әскери бөлімдерге тарату кезінде олардың шақырылымға дейінгі алған мамандықтары ескеріледі. Бұл ретте, әскерге шақырылушының дені сау, бойы 160 сантиметрден төмен болмауы тиіс.

Жомарт НЫСАНБАЕВ,
әскер қатарына шақырылушы:

Әскери борышты өтеу – азаматтық парызым

– Дені сау, қажырлы азамат ретінде, мен де әскери борышымды өтеуге ниеттімін. Бүгінгі Қазақстанның әскері – қуатты, кемелденген, озық үлгідегі ұрыс қаруларымен жабдықталғанын естіп, біліп те жүрміз. Батырлығымен даңқы алысқа ұзаған ата-бабаларымыздың жолын қуып, бүгінгі бейбіт күнде шекара шебінің үздік қорғаушысы болғым келеді. Бойымда жастық жігерім, асқақ мұратым барда ел дамуына өз үлесімді қосуды қалаймын. Отан алдындағы борышты өтеуді әр азамат парызым деп түсінгені жөн.

Оңтүстік өңірі әскери құрылымдарға, әскери қызметтерге азаматтарды шақыру бойынша ел аумағында үздік үштіктің қатарына енеді. Қазіргі уақытта жазғы оқу кезеңіне өткен әскери құрылымдар қызметінде оқу-жаттығу жиындары жаңа бағытта жүргізілуде. Осы орайда, Шымкент қаласы қорғаныс істері жөніндегі басқармасының басшысы, полковник Әбдіғабит Шегебаевпен сұхбаттасудың сәті түскен еді.

– Әскерге шақырылушылар Отан алдындағы парызын өтеуге қаншалықты дайын? Жастардың белсенділігі мен денсаулығының жарамдылық көрсеткішін қалай бағамдауға болады?

– Отан алдындағы борышын өтеуі тиіс жастардың денсаулығы жарамды, жарамсыз деп медициналық сараптама комиссиясының төрағасы анықтай алады. Облыстық Қорғаныс істері жөніндегі департаментінен біздің басқармаға жыл сайын қанша жасты әскерге жіберу туралы сұраныс келеді. Сол сұранысқа байланысты басқарма жұмыс атқарады, оның ішінде Қарулы күштер, Шекара қызметі, Ұлттық гвардия, Мемлекеттік күзет қызметі бар. Қалалық қорғаныс істері жөніндегі басқарма жастардың денсаулықтарына қарай отырып, осының бәріне сұраныс бойынша жібереді. Шымкент қаласы бүгінде үшінші мегаполис, республикадағы үлкен қалалардың бірі. Сол себепті, біздерге жүктелер талап та қатаң. Нағыз шыныққан, денсаулығы мықты, жан-жақты сауатты, спортпен шұғылданған жігіттер іріктеледі. ҚР Қорғаныс министрлігінің 96-шы бұйрығына сәйкес бізде әскерге шақыру комиссиясы жұмыс істейді. Елбасының өкімі, облыс, қала әкімінің қаулысы шыққаннан кейін әскер қатарына шақыру басталады. Медициналық сараптамадан өткіземіз. Кейбір жастар өткір, сауатты болғанымен денсаулығы жарамсыз болып шығады. Көз аурулары, сосын салмақ өлшемі жетіспеушілігі, одан кейін майтабан аурулары көп. Аға дәрігер бәрін қадағалап өткізеді. Жарамды болса облыстық медкомиссиядан өткеннен кейін ғана қай әскер түріне баратыны нақтыланады. Жастар психолог мамандардың сүзгісінен өтеді. Дегенмен, айта кету керек, жастардың басым бөлігі моральдық жағынан дайын болмай шығады. Психолог оның ішкі жан дүниесіне кірігіп, бәрін білуі керек. Суицид мәселесін жоққа шығара алмаймыз. Бәрін қадағалайтын мамант – психолог. Қорғаныс істері жөніндегі департаментте де, қалалық қорғаныс істері басқармасында да, әскери бөлімде де арнайы психолог штаты бөлінген. Шақырылым кезінде осылардың бәрі біріге жұмыс істейді. 

– Әскер қатарына шақырылушыларды медициналық сараптамадан өткізетін медицина мамандарының біліктілігі қандай?

– Арнайы өзінің санаттары бар. Медкомиссияның құрамындағы мүшелер облыстық денсаулық сақтау басқармасына қарайтын мекемелерден келеді. Басқармамызда жұмыс істеп жатқан дәрігерлердің тәжірибесі мол. 15-20 жылдан бері жұмыс атқарып келе жатқан тәжірибелі мамандар. Жоғары санатты, бірінші санаттағылар. Әр сатылы сұрыптаудан өткен жастар әскер қатарына кеткен кезде дәрігерлер бәріне жауап береді. Қандай да бір ақаумен, денасаулығында кінәраты болып баланы қайтаратын болса, оған қаншама шығын кетеді. Соның бәріне дәрігерлер жауапты. Медициналық сараптамадан қалай өтіп жатқанын соның бәрі тексеріледі. Егер қандай да бір кінәрат табылса заң шеңберінде бізге де жауап беруге тура келеді. 

Әскери бөлімдердегі командирдің тәрбие ісі жөніндегі орынбасарларына артылар жүк ауыр. Әскери бөлімде де өздерінің психологтары, дәрігерлері бар. Бұрынғыдай емес, қазір қанша сұраныс болса да, сапаға көп көңіл бөлінеді. Әскер қатарына шақырылушы жан-жақты болуы керек. Ата заңымыздың 36-шы бабында «Отанды қорғау – әр азаматтың парызы» деп көрсетілген. Алдын ала үгіт насихат жұмыстары жүргізіледі. Шақырылушылар көп, барамын деп тілек білдірушілер одан да көп. Бірақ соның ішінде көбісінің денсаулығы нашар, сол жағынан ақсап жатады. Жоғары оқу орнында оқитындар оқуын бітіргенше әскери кафедрада білім алады. Олар да қорғаныс істері жөніндегі басқарманың сүзгісінен өткеннен кейін ғана әскери кафедраға түсе алады. 18 бен 27 жас аралығындағы жастарды жылына екі рет шақырамыз. Көктемгі және күзгі шақырылушылар. Одан бөлек жасы 22 мен 27 жас аралығындағы жоғары білімді, орта арнауы оқу орнын бітіргендер әскери техникалық мектепке жіберіледі. Медкомиссия мүшелерінің, психологтың сараптауынан, одан кейін тестілеуден өтеді. Жарамдылығы анықталса, айлық курстарға жібереміз.

– Жасөспірімдер арасында әскери қызметке ынталандыруға қаншалықты көңіл бөлінеді?

– Әскери патриоттық тәрбиені кешенді жүргізіп, оны мектеп оқушыларына кеңінен насихаттау және жасөспірімнің бойына сіңіру – қазіргі уақыттың талабы. Жас ұрпақты отансүйгіштікке тәрбиелеу мақсатында қала мектептерінде «Ерлік сабағын» жүйелі түрде өткізіп тұрамыз. Сол сабақтардың аясында Қарулы Күштердің бүгінгі жағдайы, бағдары, келешегі түсіндіріледі. Нәтижесінде, келешекте әскерге барғысы келетінін айтып, ниет танытқан жасөспірімдердің қатары да арта түсуде. 

– Әңгімеңізге рахмет!

Кинолог мамандардың жұмысы – ит асырап, қызметке үйрету. Қарлы-боран, жауын-шашында итті ізге салып, жоғалғанды табу оңай емес. Әрі күн-түн демей, азаматтардың қауіпсіздігін, тұрғындардың тыныштығын қамтамасыз етуде кинологтардың біз білмейтін қырлары көп. ОҚО төтенше жағдайлар департаментінің жедел құтқару жасағының құтқарушы кинологы Рахымжан Сатылхановтан осы кәсіптің қызығы мен қиындығына қанықтық.

Рахымжанды жедел құтқару жасағынан жолықтырдым. Ол: «Менің нағыз досым – Қайсар» – дейді, итін тордан босатып жатып. Кинолог жігіттің мұнда қызметке келгеніне көп болмапты. Оның итке қызығушылығы Ақтауда әскерде жүргенде-ақ байқалады. Рахымжан шекара қызметінде итпен жұмыс істейді. Кейін келісім-шартпен Шығыс Қазақстандағы Курчатов қаласында 35/14 әскери бөлімінде қызмет етіп жүргенінде овчарканы асырапты. 

Рахымжан күшігіне Қайсар деп ат қояды. Сөйтіп итпен бірге әскери бөлімде екі жыл қызмет атқарады. Кейін Алматыда ІІМ-нің кинология орталығындағы із кесу бағыты бойынша білімін жетілдіреді. Қайсар күшік кезінен алғырлығын байқатады. Курчатов қаласында овчарка пәтер тонаған ұрыны ұстап береді. Апат кезінде үйінді астында қалған адамды құтқарады. Өткен жылы Шығыс Қазақстан бойынша өңірлік кинологтар арасында өткен сайыста Қайсар үздік атанады. 

Ит Рахымжанға қарап, құйрығын бұлғаңдатып қояды. Иесі досының басынан еркелете сипады. Неміс овчаркасының жасы 3-те. Өте зерек, батыл, әрі шыдамды ит. Бұл овчарка қазақша үйретілген. Рахымжан онымен адаммен сөйлескендей қазақша тіл қатса, Қайсар оның айтқанын мүлтіксіз орындайды.

Бұл мамандықты өзім таңдадым. Ел тыныштығы мен қауіпсіздігі үшін қызмет ететініме қуанамын. Мен үшін Отаннан ыстық ұғым жоқ. Өйткені Қазақстанның әрбір ер азаматы елінің тірегі, – дейді кинолог жігіт. 

Биыл ҚР Қарулы Күштеріне – 25 жыл. Осыдан ширек ғасыр бұрын, яғни 1992 жылы 7 мамырда ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру туралы» Жарлығына сай дербес әскеріміз құрылды.

Құтқарушылар жасағында 3 кинолог жұмыс істейді. Қазір жасақта неміс овчаркасынан бөлек, лавродор Рой мен Жасмин бар. Үш ит те епті. Олар – үйіндінің арасынан адам іздегенде немесе елсіз жерде кісі жоғалып кеткенде таптырмас көмекші. 

Рахымжан кинологтармен бірге жаттығуларға жиі шығады. Күн сайын иттердің қызметке дайындығын пысықтайды. Жуырда иттер сынақ тапсырады. Бұл ең алдымен олардың дағдыларын мықтап қалыптастыруы, апаттық жағдайда жақсы жұмыс істеуі үшін қажет.

Соңғы жылдары Қазақстан Қарулы күштерінің қатары білікті мамандармен толықты. Әскери бөлімдердің соңғы үлгідегі техникамен жарақтандырылуы, әр түрлі қажетті құралдармен қамтамасыз етілуі жоғары деңгейде. ҚР Парламент Сенатының Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрайымы Дариға Назарбаева бастаған комитет мүшелері өңірімізге келген екі күндік жұмыс сапарында осыған көз жеткізді. Алдағы уақытта әскерилердің әлеуметтік жағдайы да жақсара бермек.

Сенат депутаттары Дариға Назарбаева, Икрам Адырбеков, Мұхтар Алтынбаев, Серік Жақсыбеков, Ләззат Қиынов және Георгий Ким сапар барысында өңірдегі Әуе қорғанысы күштерінің әскери бөлімдері, Ұлттық ұлан және Шекара қызметі бөлімшелерінің жауынгерлік әзірлігі мәселелерін зерделеуді мақсат еткен. 

Алдымен, сенаторлар Қазақстан Қарулы Күштерінің Шымкент гарнизонында болып, жеке құрамның күнделікті тыныс-тіршілігімен танысты. Сонымен қатар, авиациялық базаның әскери бөлімдеріндегі жауынгерлік кезекшіліктің ұйымдастырылуын, Су-25, МиГ-29 ұшақтары мен Ми-17, Ми-171Ш және Ми-35М тікұшақтары тұрған әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлерін көріп шықты. Радиотехникалық және зениттік зымыран бөлімшелері мен әскери авиация экипаждарының жауынгерлік мүмкіндіктерін де тамашалады. 

Одан кейін делегаттар ҚР Ұлттық ұланы «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының Шымкент қаласындағы 6506 әскери бөлімінде болды. Онда «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы, генерал-майор Қайрат Ақтанов депутаттарды әскери бөлімнің жауынгерлік қызметі мен әскердің жеке құрамына жүктелген құқық қорғау міндеттерін, қару-жарақ пен қорғаныс құралдарының жаңа үлгілерімен таныстырып, сондай-ақ, әскери құрылымды одан әрі дамытудағы келешекте атқарылатын істерден хабардар етті. 

Сондай-ақ, сенаторлар ішкі әскердің 1995 жылы тәжік-ауған шекарасында қаза тапқан жаужүрек 17 жауынгердің ескерткішіне гүл шоғын қойып, тағзым етті. «Жас бүркіт» әскери-патриоттық клубының жауынгерлік әдіс-тәсілдері де халық қалаулыларының көңілінен шықты. 

– «Оңтүстік» бағыт – өте маңызды. Террористік қауіптің алдын алу, шекарамызды күшейту сынды жағдай баса назарда тұрғанын білесіздер. Сол себептен, бүгінгі әскери қорғанысымыздың, шекарашылардың, басқа да әскери құрылымдардың атқарып жатқан жұмыстарының деңгейін білуіміз керек. Әскерилердің қазіргі заман талабына сай қажетті құрал-жабдықтармен қамтылуына жоғары баға беруге болады. Әсіресе, кадрлар мәселесінің уақыт сәтімен шешімін табуы қуантады. Офицерлер өте тәжірибелі. Өздерінің мамандықтарын меңгерген, – деді Сенат депутаты Икрам Адырбеков. 

Бұл саладағы негізгі мәселелердің бірі – әскерлердің әлеуметтік жағдайы. Сенаторлар осы жағдайды терең зерттемек. 

И.Адырбековтың айтуынша, Отан қорғаушылардың баспана, жалақы мәселесі, басқа да әлеуметтік қосымша төлемдеріне байланысты сауал болса, ол мәселе тиісті органдарға жеткізілмек. 

Жұмысшы топ екі күндік сапар барысында Сабыр Рахымов атындағы «Жас ұлан» республикалық әскери мектебі және Оңтүстік Қазақстан аумағындағы кедендік бекеттердің жұмысымен танысуды жоспарлап отыр. Сарыағаш ауданындағы әскери бөлімде комитеттің жылжымалы отырысы өтпек.

«Әжелер дәмі». Осындай атаумен Шымкент қаласындағы 65/06 әскери бөлімінде «Алғыс айту» күніне арналған шара өтті.

Қалалық ардагерлер кеңесі мен әжелер алқасы ұйымдастырған мерекелік басқосудың мақсаты – әскерде борышын өтеп жүрген азаматтарға алғыс айтып, ауылдағы әжелердің тағамдарынан дәм татқызу.

– Біз жыл сайын атаулы күндерге байланысты түрлі шаралар өткіземіз. Алғыс күніне орай жас сарбаздармен кездесіп, ауылдағы әжелердің тағамының дәмін сағынып жүрген сарбаздардың көңілін көтеріп, сергіту үшін осындай жиын ұйымдастырдық, – дейді қалалық ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары Әбдіманап Ақмолда. 

Сарбаздар әжелер алып келген құрт, талқан, ет тамақ, тары секілді ұлттық тағамдардан дәм татты. Сонымен қатар, әжелер мен әскери бөлім қызметкерлері түрлі аспаптарда ән айтып, би биледі. Ардагерлер әскерде болған кездерінен сыр шертіп, ақ баталарын берді.

Облыс әкімі Ж. Түймебаев ОҚО ТЖД «Жедел құтқару жасағы» мемлекеттік мекемесінің құтқару бөлімшесінің бас құтқарушысы болған Жомарт Сәрсенбековтың отбасына жаңа үйдің кілтін табыстады.

Еске сала кетсек, осы жылдың 30 мамырында Төлеби ауданының Сайрам-Өгем тау жотасындағы «Ақмешіт» тау шатқалында ОҚО төтенше жағдайлар департаментінің бас құтқарушысы болған Жомарт Орынбасарұлы құтқару жұмыстарын жүргізу барысында биіктігі 100 м шамасындағы жартасты тік жардан құлап кетіп, мерт болған болатын. 

Марқұмның шаңырағында болған кездесуде Ж.Қансейітұлы төтенше жағдай қызметкерінің бұл әрекетін ерлікке балап, жаңа үйге көрімдік ретінде тұрмыстық техникалар сыйлады. Кәсіпкер демеушілер мен төтенше жағдай қызметкерлері сынды қайырымды азаматтардың атсалысуымен тұрғызылған үй бес бөлмелі. 

Аймақ басшысы Ж.Сәрсенбековтың артында қалған жұбайы Ұлжанға ендігі кезекте бекем болып, ұл-қыздарын жетілдіруде қайсар да қайратты болуы қажеттігін жеткізді.

Елімізде Отан алдындағы борышты өтеу мерзімі ұзартылмайтын болды. Бұл туралы ҚР Қорғаныс министрі Сәкен Жасұзақов Парламент мәжілісінің жалпы отырысында мәлімдеді.

– Қазір жігіттер әскерде 1 жыл болады. Осы жеткілікті, оны өзгертудің қажеті жоқ деп санаймыз. Жалпы, әскерилердің 70 пайызы келісім-шартпен жұмыс істеп жүргендер. Қарулы күштер сапында 18 мыңнан астам офицер бар, – деді Қорғаныс министрі.
Айта кету керек, биыл еліміз бойынша 30 мың ер азамат әскер қатарына шақырылған.

Ербол Отарбаев Шымкент қаласындағы ҚР Ұлттық ұланы «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығына қарасты 6698 әскери бөлімінде қызмет атқарады 

...Сол күнгі оқиға әлі есінен кетпейді. Мұздай қаруланған қылмыскерлермен бетпе-бет келіп, оның екеуін жайратып салуы, өзінің де жарақаттанып, алты ай госпитальда жатқаны...
Міне, осы оқиғадан кейін Отанға адал болу керектігін одан әрі тереңірек түсінеді: шыңдала түсті, білім-біліктілігін арттырды. Ербол Отарбаев бүгінде лейтенант шенінде. Тәуелсіздіктің төл құрдасы абыройлы қызмет етіп келеді.

Елбасымен екі рет кездесті

Еліне қалқан болар сарбаздардың барына қуанасыз. 2010 жылы маусымның 22-де Ақтау колониясынан қашпақ болған 21 сотталушының жолын кескен қатардағы жауынгер Ербол Отарбаевтың ерлігі ел жадында. Жауынгерлік борышын атқару кезінде көрсеткен ерлігі үшін Елбасы Жарлығымен ІІІ дәрежелі «Айбын» орденімен марапатталған еді. Ол кезде Ақтауда № 6656 әскери бөлімінде Отан алдындағы борышын өтеп жүрген. Небәрі 19 жасар жігіттің ерлігі ел ішіне тарап кетіп еді...
Ол күнгі оқиға әлі көз алдында. Таңғы сағат 5-терде бір топ қылмыскер түзету мекемесінен қашпаққа әрекеттенеді. Ербол сол түні күзетте тұрған. Жарықты сөндіріп, қараңғылықты пайдаланбақ болған тұтқындарға қарсы оқ атады, өзі де иығынан жараланады. Бірнеше оқ атып, үшеуін қолға түсірді. Екеуі сол жерде көз жұмса, біреуі сол жерде жарақаттанады. Бытыра оғы өкпенің 25 пайызын тесіп өтіпті. Содан 4 күннен кейін есін жинаған.

Елбасы 2010 жылы 15 желтоқсанда Ақордада Тәуелсіздік күніне орай бірнеше азаматты марапаттады. Солардың арасында генерал-лейтенант, генерал-майор, полковник, шенді әскерилермен бірге қатардағы жауынгер Ербол Отарбаев та болды.
Президент жас жауынгерге үшінші дәрежелі «Айбын» орденін табыс етті.
– Елбасымен кездесер сәтте қатты толқыдым, – дейді бүгінгінің батыры өткенді еске түсіріп. – Елбасы: «Құтты болсын. Ары қарай қызметіңді жалғастыра бер» деді. Сол сөз маған күш-қуат берді! Елбасыны көргенде бар қиындықты ұмытып, ауруымнан құлан таза айыққандай күй кештім.
Ол кезде екінші топтағы мүгедек-тін. Астанадағы әскери госпитальде алты ай емделіп шыққан. Медицина қызметкерлері қызметті жалғастыра алмайсың деп, үмітін үзгендей етіпті. Бірақ, ішкі түйсігі қызметке қайта оралатынына сенген.
Содан не керек, қызметті жалғастырмаққа бел буды. 2011 жылы келісім-шарт бойынша Шымкенттегі 6506 әскери бөлімінде бас маман болып қызметке орналасады. Ал осы жылы қыркүйек айында Петропавлдағы ҚР Ұлттық ұланының Әскери институтына оқуға аттанды. Әскери оқу орнын 2015 жылы абыроймен бітіріп шықты.
Бұл жолы да Елбасының қолынан лейтенант атағын алғаны одан әрі қанаттандырады. Елбасы 5 шілде күні Астана күніне орай өткен шарада жоғары әскери оқу орындарын үздік бітірген 12 сарбазға лейтенант әскери шенін табыс етті.
Е. Отарбаев міне, содан бері ҚР Ұлттық ұланы «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығына қарасты 6698 әскери бөлімінде рота командирінің тәрбие жұмыстары жөніндегі орынбасары қызметін атқарып жүр. Мұндағы міндеті – сарбаздардың тәрбиесіне тікелей жауап беру. Сарбаздың көңіл күйін, қиындықтарын, мұқтаждықтарын түсіну, қолдан келгенше көмектесуге жауапты.

Әскери тәрбиені көріп өсті...

Ербол жастайынан әскери жауынгер болуға құмартады. Бар қызығы, атасының ордендерін тағып алып, «мен қашан әскерге барамын», «қашан осындай медаль аламын» дейтін көрінеді. Мұны үнемі әжесі айтып отырады. Отарбайдан тараған 4 атасы да Ұлы Отан соғысына қатысқан. Екеуі соғыста із-түссіз жоғалған. Екеуі елге абыроймен оралған. Ал өзінің әкесі де әскери борышын 1978 жылы Хорватияда өтеген.
Бауырлары да осы саладан алысқа ұзай қойған жоқ. Үйдегі тәрбиенің әсері шығар. Үлкен ағасы Ақтөбеде Ішкі істер министрлігінде оқыса, одан кейінгі ағасы Сарыөзекте әскери міндетін өтеп қайтты. Екі ағасының ізінен еріп, 2009 жылы өзі әскерге аттанды. Үйдегі тәрбиенің ықпалы ақыры осы салаға мойнын бұрғандай...
Бүгінде ағасы Ерлан Шымкенттегі 6506 әскери бөлімде кинолог болып қызмет атқарса, ал Арман ұстаздық қызметте.
Антына адал жауынгер Қазығұрт ауданы Еңбекші ауылында туып өскен. Әкесі Есілбай – жеке кәсіпкер. Анасы – Күлайша Әбдікерімқызы үй шаруашылығында.

Қазақстан әскері ешбір елден кем емес

Әскери борышын өтеуге келген сарбаздарды отансүйгіштікке баулу, тарихын білуге, дәстүрін сақтауға тәрбиелеу – жауапты міндет. Әскери өмірге жаңадан қадам басқан сарбаздардан тарихта ата-бабаларымыз қандай ерлік жасағанын, Қазақ хандығының қалай құрылғанын, тарихтағы маңызды оқиғаларды сұрап шығатыны да сол себептен.
– Әскерге сарбаздар бізге аманат ретінде келеді. «Бір адам ішінен дара туады. Ал біреуі өмірді келе, көре ұғады» дегендей ғой. Әрқайсысы өзінің қателіктерінен сабақ алып, шыңдалады. Бүгінде қатардағы жауынгерлердің арасында нағыз азаматтар бар. Біздің берген насихатымыз құлағына жетсе, міне, соларды Отан қорғайтын азамат деп айтуға болады, – дейді өзі.
Қазақстан әскерінің қуаты жылдан-жылға артып келеді. Ресей, Қытай, Түркия, Беларусь елдерімен жауынгерлік, техникалық оқу-жаттығулар ұдайы жүргізіледі. Сол себептен де біздің әскеріміз ешкімнен кем емес.
Батыр ұл осылай ой сабақтады. «Малым жанымның садақасы, жаным арымның садақасы» деген ұранды ұлағат тұтқан.
– Қазақ бұрыннан батыр, дана халық. Жер көлемі бойынша дүниежүзінде тоғызыншы орын алады. Бабаларымыз осындай байтақ жерді ақ найзаның ұшымен, білектің күшімен қорғаған. Қазіргі жастар соны жақсы түсінеді деп ойлаймын, – дейді батыр ұл.
Иә, еліне қалқан болар сардарлар баршылық. Бүгінгінің батыр ұлдары осындай. 2015 жылы сәуір айында «Айтуға оңай» бағдарламасында да Ербол Отарбаевтың ерліктері баян етілген-ді. ҚР Ұлттық ұланының сардарларын дәріптеуді мақсат еткен бағдарламада.
Бұдан бөлек, еліміздің оқу орындарында шәкірттерге ержүрек сарбаз Отарбаев жайлы түсiрiлген фильм де көрсетіліп жүр.
«Еліңді сүйсең, ерлік істейсің» деген. Тәуелсіздіктің құрдасымен болған әңгімеміз осылайша өрбіді. Ширек ғасырда осындай жетістікке жеткен елімізді одан әрі тұғырлы ету өзі секілді азаматтардың қолында екенін ұғынғанына тәнті болдық.