Әлем тарихында бостандық жолында ұлы күрескер атанған Италияның даңқты ұлы Джузеппе Гарибальди мен оның сұлу да теңдессіз ержүрек жары Анита екеуінің бір-біріне деген сүйіспеншілігі жайлы көздері тірісінде-ақ аңызға бергісіз әңгіме айтылыпты. Еркіндікті сүйген теңізші жас шағынан-ақ әділетсіздікті жаны сүймеді. Бай мен кедейді, атақты мен қарапайым адамды тең көрді. Әлсізге араша түсті. Қорғансызға қорған болды. «Күштінің құйрығы диірмен тартқанын» қаламады. Одан Италия королі мен билеушілері ғана емес мұхиттардағы теңіз қарақшылары да (пираттар) қатты қорқатын. Ол өмір сүрген дәуірде теңіздер мен мұхит жағалауларындағы елдердің басым көпшілігінде түрлі әділетсіздіктер орын алып жатушы еді.
Тумысынан жүрегінің түгі бар Джузеппе жүгенсіздіктер мен қиянаттарға төзе алмайтын. Ондай жағдайларда ойланбай, сескеніп жатпай әрекетке кірісіп кететін. Кез келген сәтте жәбірленуші жаққа көмекке ұмтылатын. Өзін тәуелсіз сезінетін адмирал мұхитта ғана емес құрлықта да талай қырғын соғысты бастан кешуіне тура келген. Бірақ ол ешбір жерде есесін жібермеді. Керісінше өші кетсе, еселеп кек қайтаратын. Сондықтан езілген халық оның атын аңызға айналдырып, есімін құрметпен ауызға алатын. Әрине, соғыс болған соң қатігездік танытатын кездер де болатыны сөзсіз. Түрі сұсты осынау қаһарлы жігіттің жүрегінде махаббатқа орын бар деп ойлаудың өзі қиын еді. Дегенмен тағдырдың мұз-қарын жастанып жүрсе де әлсін әлі сезімге ерік беріп, болашақта жар сүйіп, перзент көргенді көңілі қалайтын. Алғашында мұнысын жауынгерлеріне, достары мен туысқандарына байқатпауға тырысыпты. Әйтсе де жүрек түкпірінде теңіздің толқынындай бір асау сезім буырқанып жататын. Оның сондай іңкәр сезімін өзінің жазған өмірбаяндық естелігінен білуге болады. Ол былай деп жазады: «Мен қандай да бір адамның жалынды махаббатын үнемі іздедім. Жаныма жақын жүретін, бәріне айта бермейтін сырымды айтатын, пәк те адал жанның жылы алақанын аңсадым. Бұған дейін мұндай махаббатсыз өмір сүру мен үшін азапты болды. Әйтеуір, Тәңір жарылқап шыдап бақтым. Ішкі құпиямды білдіре қойған жоқпын. Төсекте жатып дөңбекшігенімді, жайсыз ұйықтап шыққан сәттерімді білдіргім келмеді. Қиялыммен талай сұлуды құшып, сырластым да. Қиялдың аты қиял екен. Пайдакүнемсіз, шынайы дос табу қандай қиын екенін білу үшін мен жеткілікті ғұмыр кештім. Бірақ... әйел! Мен әрқашан әйелдерді ең биік түлға қатарына қосатынмын. Олар періштедей пәк әрі таза, нағыз махаббат тек солардың қолынан келеді деп санадым. Мұңға шомылған мен «Итапарики» атты кеменің палубасында қыдырып жүріп, сол жерден өзіме өмірлік жар іздеуді шештім. Көбіне телескоп арқылы жағалауға ұзақ телміретінмін. Ғайыптан пайда болатын өмірлік серігімді аңсайтынмын. Әйтеуір бір кездесетініне сенетін де секілдімін. Сондай бір кездойсоқ сәтте менің көзім Барра селосындағы кішкене үйге түсті. Біз Бразилиядағы әулие Екатерина бұғазында жауынгерлерді демалдырып, азық-түлік қорын дайындау үшін бірнеше күннен бері тоқтап тұр едік. Палубада жүргенде, әрине, қолымнан алысты қалтқысыз бақылайтын труба түспейтін. Соның көмегімен үй алдында түрған бір жас қызды байқадым. Өте көркем көрінді. Сөйтіп жағалауға бару үшін суға қайық салдырдым. Жағаға түсе сала, сұлу бейтаныс қызды көрген үйді аса ыждағаттылықпен іздей бастадым. Ештеңе таба алмай кері қайтайын деп тұрған кезде, бұрыннан таныс бір мырзаны кездестіріп қалдым. Ол мені кофе ішуге шақырды. Міне, ғажап! Құдіреттің күштілігін айтам-ау. Оның үйіне кірер жерде іздеп таппаған аруымды көзім шалып қалды. Біз тіл қатпастан бірталайға дейін өмірде бір жерде кездескен жандардай таңырқасып тұрдық. Бір-біріміздің бет бейнемізді еске түсіргіміз келгендей біртүрлі сұраулы сыңайда абдырап та қалдық. Еркек атым бар емес пе, мен алдымен есімді жидым. Португал тілін нашар білгендіктен ғайыптан пайда болған әсем қызға итальян тілінде сәлем бердім. Басын изеген балғын бойжеткенге: «Сіз мендік болуға тиіссіз» деппін тәкаппарлыққа басып».
Батыл адмиралға жауап бермегенмен Анита сұлудың да сол сәт жүрегі шым етіпті. Жанарын төмен салып, әкесінен ұялып, төргі бөлмеге зып берген көрінеді. Қыз әкесі де мұнысын сезіп қалыпты. Былайғы жұрттың ыстық ілтипатына ие жігіттің өзіне күйеу бала болғалы тұрғанын сезіп, Құдайына шүкіршілік айтса керек. Өйткені бұл мырзаны адмирал өлім аузынан арашалап қалған болатын.
Сөйтіп Гарибальди бір ай жағалауда жатып алып, әкесінің ықыласымен қызды дегеніне көндіреді. Бұл оқиғаны естелігінде былай деп аяқтапты. «Менің басымдығым, қызға сиқырлы әсер еткен болуы керек, біз шынында да, тек өлім ғана ажырата алатын одақ кұрдық. Менің балаларымның анасы, жақсы да жаман күндерімде серігім болған Анитаға мен солай үйлендім».
Олардың тойы ханзада мен ханшайымның тойындай болып өтеді. Қыздың әкесі бар, жағалаудың адамдары бар, кемедегі жауынгерлер бар, бәрі тапқан-таянғанын ортаға салады. Тіпті Гарибальдиге ойы кетіп жүрген бай бір әйел отау тіккен екеуіне жайлы төсек-орын қамдап беріп, тойларына шашуға қырық қабан мен жиырма кеспек шарап жеткізіпті. Мұхитта жүріп зеріккендердің Қүдайы беріп қалса керек. Адмиралдан басқа тағы біраз жігіт үйленіп, той тойға ұласыпты. Әрине, сұлу құшқан бостандық күрескерінің көңілі көкте еді. Бірақ олардың шырқын жергілікті биліктегілер бұзып, той соңы ұрысқа айналып, адмирал сүйіктісін алып, жауынгерлерін ертіп теңізге шығып кетеді. Әрі қауіпті, әрі балшырын қызықты махаббат сәттері басталады. Былай қарағанда романтикалық өмір. Екінші жағынан елінен безіп, дүние кезіп жүрген бақытсыздықтары тағы бар. Тұрақты үйі болмаған соң әр жерде кешкен ғұмыр мен жағдайсыз тірліктен қандай ләззат алғанын өздері ғана біледі. Бұл басқалар үшін жұмбақ болып қалған.
Әйтсе де Анита сүйе білумен қатар жаһан кезген жауынгерге нағыз лайықты әйел еді. Ол нәзік болмысына, кәусар сезімді, мейірімді жаратылысына қарамастан өжет те ержүрек мінезді ару болатын. Ол қылыштаса да білетін. Атыса да алатын, шабыса да алатын. Адмиралдың жанында жүріп ешбір шайқастан шет қалмайтын. Сондай бір арпалыс шақтарда телпек киген кейбіреулер ерлік рухын жоғалтып алып жасқаншақтап қалса, әйел басымен алдыңғы шепке шығып, қынабынан қылышын суырып, жауға атойлап шабатын. Кейде атысып жатқан мергенге оқ тиіп қатардан шыға қалса, қайдан тап болатыны белгісіз адмиралдың сүйіктісі әлгінің қаруын ала салып, соғысқа кірісіп кететін.. «Оның бұл жүректілігі Гарибальдидің солдаттарына күш-жігер беруші еді» деп жазды Анитаның қарулас замандастары.
Бірде құрылықтағы қырғын шайқас кезінде ержүрек келіншекті жау әскерлерінің бір тобы жан-жағынан қоршап алады. Бірақ жас әйел сескенбей атына қамшы басып, олардың өзіне қарсы шабады. Дұшпан жауынгерлері аспаннан қанатты періште орталарына топ ете қалғандай абдырап, сасып қалады. Сол сәтте Анита олардың бес-алтауын қылыштап, аттан аудырып, сытылып шыға береді. Алғашында шошынып қалғандар оның әйел екенін байқаған соң жапырлай қайта жабылып, атын өлтіріп, жаяу қалған соң ғана әупірімдеп тұтқынға алады. Сөйтіп жаужүрек келіншекті басшыларына алып келеді.
– Кімсің? – деп сұрайды әскербасы одан.
– Сендермен шайқасқан бір қатардағы жауынгердің әйелімін.
– Ержүрек екенің бізге ұнады. Не қалауың бар?
– Күйеуім ұрыс кезінде өлген шығар. Соның денесін тауып алып, көмуіме рұқсат етіңдер.
– Жарайды, – деп келіседі жау генералы.
Шынында Анита қанқасап шайқас кезінде Гарибальди де қаза тапқан шығар деп ойлаған. Мақсаты оның денесін жау танымай тұрғанда қорламау үшін тезірек көміп тастамақ болған. Ол бүкіл майдан даласын шарлап күйеуінің өлі денесін таппайды. Оның тірі екеніне көзі жеткен соң өмір сүруге құштарлығы арта түсіп, жау қолынан қашып шығуды ойластырады. Көз алдына ерінің жаужүрек бейнесі елестеп, оның ыстық құшағына қайта бөленуді аңсап, қиялдайды. Бірақ ойын іске асыру қиын еді. Қарулы күзет мықты. Оның үстіне жау генералының сұлу әйелден дәмесі бар. Соны сезген жас келіншек күзетшіні сиқырлы жымиысымен алдап- арбай бастайды.
– Кәрі генералдан гөрі күш-қайратың молдау сені қалаған болар едім, – дейді өтірік қылымсып. Анау басшысынан қаймықса да еркектік пенделігіне басып, оңашаламақ ниетпен сәйгүліктер тұрған атқораға ертіп кіреді. Анитаға да керегі сол еді. Күзетшіні байқаусызда қапы қалдырып, қалпақтай түсіреді де өз қаруымен өлтіріп, жарау бір сәйгүлікті таңдап мініп, жақын маңдағы орман ішіне қашып кіреді. Қалың нуда төрт күн ассыз-сусыз адасып жүреді. Әбден қарны ашады. Әлсірейді. Бесінші күні оны қуғыншылар байқап қалып, қуып жетуге айналады. Қырсыққанда қашқынның алдынан асау өзен тосып, құтылып кетудің мүмкіндігін азайтады. Анита көп ойланбай жарқабақ басынан атын қамшылап бұрқанған көбікті өзенге күмп береді. Атқа салмақ түспеуін ойлап суға түсіп, қылқұйрығынан бір қолымен ұстап, екінші қолымен малтып жүзе жөнеледі. Ақылды жануар оны арғы жағалауға аман-есен алып шығады. Ержүрек әйел тағы да бір апта адасып жүріп, шөп-шаламды ас етіп өзінің адамдарын іздестіруді жалғастырады. Күйеуі де одан күдер үзіп, қатты уайымдап, қазалық салттарын жасап та қояды. Бір күні ойламаған жерден сүйікті жары сап ете қалғанда адмиралдың жүрегі жарыла қуанды. Ұрыстан аман қалған жауынгерлерін жинап, орман ішінде думанды ойын- сауық жасайды. Олардың қатары жәбір көруші адамдармен толығып, мұхиттағы кемелерге қайта оралады. Кемелерде қалғандардың сондағы қуанғанын айтсаңыз.
Сұлулығы мен ержүректілігі тең түскен келіншек құрғақта көрсеткен ерлігін теңізде де байқатады. Бірде бұларды жау кемелері қоршайды.
– Анита, сен төменге каютаға бара тұр! – деп бұйырады адмирал.
Сонда ол күйеуіне жай ғана:
– Құп болады, адмирал мырза. Мен төменге түсіп тығылып отырған қорқақтарды сыртқа қуып шығайын. Содан кейін қасыңа оралып шайқасқа қатысамын, – дейді. Мұны естіген еркек атаулы қаруларын қыса ұстап, шайқасқа дайындалыпты.
Анита басқа әйелдер секілді әшекей мен байлыққа қызыға қоймапты. Әйтпесе ұрыс кезінде тоналып алынған байлықты меншіктеуіне әбден мүмкіндігі бар еді. Ол сүйген адамының қолдаушысы бола білді. Үнемі ұрыс жағдайында жүрсе де оған ұл мен қыз сүйгізді. Күйеуінің көңілін аулап, оның тілегін бұлжытпай орындап отырды. «Жазатайым оққа ұшсаң, көп ұзамай соңыңнан барамын» деп жиі қайталайды екен.
Гарибальди өзінің жазбаларында әйелі туралы тағы бір қызықты оқиғаны айтады: «Менің бірінші балам туылғанда, біздің әскеріміз қайыршылыққа түскені сонша, мен өзімнің әйелім мен балама бет орамалдан басқа ештеңе тауып бере алмадым... Жиырма күннен кейін Анитаға кішкентай баламен жаудан қашып құтылуға тура келді...»
«Мұндай ерлік, жаужүректік сенің бойыңа қалай сыйып жүр?» деген замандастарының сұрағына сұқсырдай сұлу әйел: «Оны күйеуіме деген сезімімнен сұраңдар» депті. Махаббат жалынының мұндай да құдіреті болады екен-ау.
Олар көп те өмір сүрмеді. Тым жас қиылды деуге де болмайды. Бірі алпысқа тақап, екіншісі елудің үстіне шығып қайтыс болды. Екеуі де дұшпанының қолынан қаза тапты. ¥рпақтары қалды соңында. Өмірлері де махаббаттары да ел аузында аңызға айналды.
