Шымкент келбеті

Шымкент қаласында робот жасау техникасының мектебі ашылды. Бұл игі шараны «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасының мемлекеттік грантын жеңіп алған Астана қаласындағы Н. Назарбаев университетінің түлектері қолға алып отыр.

Роботтарды құрастырудың алғашқы жобасы Астанада сәтті жүзеге асырылған соң жастар кибермашиналарды құрастыру негізін шымкенттік балаларға үйретуге шешім қабылдапты. 3 млн теңге көлемінде қайтарымсыз грант иеленген түлектер бұл қаржыға ғимарат жалдап, қажетті техника сатып алған. Жоба жетекшілерінің бірі С. Естиярованың айтуынша, олар балаларға робот жасау техникасының барлық негізін үйретпек. Бұл әдіс Астана қаласында сәтті тәжірибеден өтіпті.

– Төрт ай бойғы үйрету мерзімінде балалар электромобильдермен квадрокоптер құрастыруды үйренеді. Мұнымен қоса бағдарлама жасауды, 3D модельдеу мен басып шығару, гаджет, қосымшалар мен сайт жасауды оқиды. Маңыздысы - бағдарлама жасауға үйрету процесі ойын түрінде өтеді. Соның нәтижесінде балалар оқығандарын жақсы меңгереді, – дейді жоба жетекшісі және Назарбаев университетінің түлегі С. Естиярова.
Айта кетейік, аталған мектепке балалар 5-7 жастан қабылданады. Курс 4 айға созылады. Оқу ақысы – айына 15 мың теңге.

Шымкенттік дәрігерлер «Облыстық клиникалық ауруханасында» ангиографиялық жүйе арқылы ота жасай бастады.

«Philips Allura Xper FD20/15» деп аталатын жартылай робот құрылғысы арқылы тромбоэкстракция, ангиопластика стенттеу, эмболизация оталары және коронарография, ұйқы артериялары және перифериялық қан тамырлар зерттеулері жасалады.

Сондай-ақ, аталған құрылғының көмегімен науқастарға сәулелік жүктемені орта есеппен 75%-ға төмендетуге, шолу аумағын үлкейтуге, суреттің және визуализациялаудың сапасын жоғарылатуға болады.

Қала тұрғындары бұдан былай өз көліктерін өздері жуа алады. Темірлан тас жолы мен Б.Алпысбаев көшесі қиылысында ашылған бұл ерекше қызмет түрі әсіресе көпқабатты үй тұрғындарына тиімді болып отыр.

Автоматтандырылған құрылғының суын 1 минут пайдалану үшін 100 теңге төлейсіз. Бір көлікке шамамен 300-400 теңге кетеді екен. Көбік пен арнайы балауыз шашудың 50 секунды – 100 теңге. Ал шаңсорғыштың бағасы 100 теңге (2,50 мин). 

– Мен бұл жерге алғаш рет келіп тұрмын. Көлігімді өзге орындарда 2000-2500 теңгеге жуады. Мына жерде арзан. Судың ағыны да жақсы екен. Енді кептіретін қызметін қосса тіпті жақсы болар еді, – дейді қала тұрғыны Қалижан Алесов. 

Көлік жуу орнының иесі Александр Гондаренконың айтуынша, бұл жерге жүк көліктері де келіп жуа алады. Бірінші рет келіп жатқандарға осындағы арнайы қызметкерлер көмек көрсетеді. Сондай-ақ, күн салқындай бастағанда жылы су және еден жылытқыш құрылғысы қосылады.

Айта кетейік, көлік жуу орны тәулік бойы, демалыссыз істейді.

Бұл мәселе мектеп оқушыларына да қозғау салғандай. Жаңаша ойлай білетін зерек оқушыларымызға қанат бітірген. Сондай талапты жастың бірі оңтүстікқазақстандық Амангелді Жүсіп латын әліпбиінің 3D кітапшасын жасап шығарды. 

А. Жүсіп – Төлеби ауданының мамандандырылған Дарын мектеп-интернатының 11 сынып оқушысы. Ойы озық, қиялы ұшқыр шәкірттің талабы қуантады. Оның кішкентай балаларға арнап жасаған 3D кітапшасының ерекшелігі – смартфонмен бірге қолданылуында. 

Бұл бағытта үш ай талаптанып, білімін шыңдаған. Ізденістің арқасында жаңа технология екі аптаның ішінде дайын болды: кітаптың дизайны, әріптердің дауысы, 3d модельдері, бәрі тартымды. Онда AR технологиясы қолданылған. 

Технологияның ерекшелігі – смартфондағы қосымша бағдарлама арқылы камераны кітаптың арнайы бетіне қаратқанда оқулықтан 3D модельдегі дүниелер шығады. Кітапша әліпбидің екі үлгісінде де әзірленді. 

Әрине, басты ерекшелік – Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасына сай кітапта ұлттық нақыштағы оюлармен жасалуында. 

Сондай-ақ, кітапты есту қабілеті нашар оқушылар әріптерді визуалды түрде үйрене алады. Көзі нашар көретіндер әріптердің дауысын есту арқылы жақсы түсінеді. Жаңа технологиялық жоба әзірге, 10 әріппен ғана шектеліп отыр. 

– Мектептерге, балабақшаларға барып тәжірибелік сынақтар өткіздім. Бүлдіршіндердің бір кітапқа таласып қалған сәттері де болды. Тіпті әлі сөйлей алмайтын екі жастағы інім әліпбидегі әріптердің дыбыстауларын қайталап үйренуде, – дейді өзі. 

Жыл соңына дейін барлық 32 әріпті жасап бітірмек. Егер қолдау болса, қараша айында бәрі дайын болар еді. Тек кітапшамен тоқталмай, латын әліпбиіне арнап анимациялық сериалды мультфильм жасап көрмек ойы да бар. 

Бәрі де білімге деген құлшыныстың арқасы шығар. Амангелді бүгінге дейін ғылыми жобаларға да қатысты. Қазақтың ұлттық ойыны ақсүйектің компьютерлік нұсқасын да көпшілікке ұсынған-тын. 

– Латын әліпбиіне өту арқылы біз көптеген елдермен бәсекелестік қабілетімізді арттырамыз. Егер кішкентайларға қазірден бастап латын әліпбиін үйретсек, балалар ағылшын тілін тез меңгереді. Тіл үйренуге деген кедергі болмас еді. Бұл әліпбиге өту болашаққа бастар нақты қадам, – дейді оқушы замандастарына үн тастай. 

Дарынымен дараланған оқушы информатика пәнінен бірқатар жетістіктерге жеткен. Робототехника сайысында облыста 1 орын, республикалық олимпиададан 2 орынға ие болған. Bebras халықаралық олимпиадасында 3 орыннан көрінді. Көкейінде бағдарламашы болсам деген арманы сайрап жатыр. Келешекте Сүлеймен Демирель университетінде білім алуды мақсат тұтқан. 

«Өнерліге өріс кең». Ойы зерек оқушы «Менің Арманым» интеллектуалды шоуына қатысу үшін Астанаға жол жүріп барады. Бұған дейін жартылай финалға жолдама алып келген еді. Енді алдында финалдық сынға өту міндеті тұр.

Мінекей, жаңа заманның технологияларын меңгеріп өскен осындай оқушыларымыз бар. «Білімдінің жүзі жарық». Біз жас дарынның алдағы жоспарларына сәттілік тілейміз!

немесе болашақтағы
нанотехнологиялар туралы

Сізге 2020 жылы адамдар бір зымыранмен бірнеше рет Марсқа ұшады, көліктер аспанда қалықтап жүреді, ал роботтар ауыр жұмыстарды істеп, балалардың ойыншығына айналады десе сенесіз бе? Әрине, сену қиын дерсіз. Дегенмен, айналаңызға бір сәт назар салыңызшы. Осыдан 5-10 жыл бұрын ғана электромобиль, смартфон телефон, 3D-принтер, 3D-фильм секілді дүниелер талай адамдардың ақылына сыймайтын. Көпшілік бұны уақыттан озғандардың кезекті бір сандырағы ғана деген болатын. Ал қазір бұл «Ғажайыптар» күнделікті өмірімізде пайдаланатын, қарапайым нәрсеге айналды.

Тарихта болжамы талай жылдан кейін ақиқатқа айналған аңыз адамдар бар.
Құрамалы, қорғанды үйің болады,
Әйелің базаршы болады.
Еркегің қазаншы болады.
Әйел – ерге теңеледі.
Шақырмаса, көрші көршіге кірмейді.
Ұят жағы кем болар.
Құны жоқ қағазды судай шашады... – деп, 1600-1700 жылдары өмір сүрген Мөңке биден артық болашақты дөп айтқан ешкім жоқ шығар. Бірақ біздің айтпағымыз басқа.
Біз Ы.Алтынсарин айтқан: «Тастан сарай салғызған», «Жылдам хабар алғызған», «Адамды құстай ұшырған», «Отынсыз тамақ пісірген» «Өнер-білім бар жұрттар» жайлы, қазіргі тілмен айтқанда болашақтағы нанотехнологияларды болжаған адамдар туралы айтпақпыз.

1899 жылы француз суретшілері ХХІ ғасыр туралы болжамдарын суретке түсіріп, Париждегі дүниежіүзілік көрмеге койған екен. Суреттерінде ұшатын құрылғылар, су астындағы адамдар, автоматтандырылған шаштараз бейнеленген. Бір кездері қиял ғана болып көрінген нәрселер, қазір ақиқатқа айналғанын өзіміз де көріп жүрміз. 

2018 жылы NASA компаниясы InSight ғарыш кемесін Марсқа ұшырады. Бортта ғылыми жұмыстан бөлек, адамдардың есімі жазылған микрочип болады. Осы чипқа өз есіміңізді mars.nasa.gov сайты арқылы жазып, Марсқа жібере аласыз.

Бұл бағытта атақты фантаст-жазушы Айзек Азимов та қызықты еңбектер жазғанын білеміз. Әсіресе, оның 1964 жылы «50 жылдан соң әлем қалай өзгереді?» атты еңбегі тек қазір ғана жоғары бағаға ие болуда. Өйткені, жазушының 2014 жылға жасаған болжамдарының басым бөлігі расымен де жүзеге асты. Мәселен, оның пульттік басқару, 3D құрылғылар, басқарушысы болмайтын көліктер, сматрфон арқылы кітап оқу, қоңырау шалу, құжаттар қарау сынды тұжырымдары бүгінде орындалды. Сондай-ақ, ол 1988 жылы интернетпен онлайн желісінде білім алуды да болжаған екен. 

Бұдан бөлек Герберт Уэллс 1914 жылы «Азат етілген Әлем» новелласында атом бомбасы туралы жазған. Ал танымал француз жазушысы Жюль Верн 1865 жылы «Жерден Айға тіке жолмен 97 сағат, 20 минутта» ғылыми-фантастикалық романында адамның айға қонуы туралы айтып өткен. 

Қазір де ғылым мен білім заманында ай сайын, күн сайын нанотехнология саласында талай «ғажайыптардың» куәсі болып жүрміз. Жақында ғана бір кездері аңыздай көрінген электромобиль мен автопилот басқаруындағы көліктердің кереметін көріп, еріксіз таңдай қақтық. Тіпті ондай ақылды көліктер Алматы мен Шымкент көшелерінде де кездеседі. Сондай-ақ, ғалымдар жыртылған теріні жабыстырып қоятын желім, сымсыз қуаттайтын телефондар, жүргізушісі жоқ жүк пойызын және тағы басқа да адам сенгісіз нәрселер ойлап тапты. 

Жуырда ғана Астанада өткен ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесінде де талайдың таңдайын қақтырарлық дүниелер қойылды. Мәселен, күн сәулесі және электр қуатымен жүретін көлік, ұшақ, велосипедтер және тағы жүздеген стартаптар. Ал Қазақстан 28 жоба ұсынған. Оның ішінде жел мен күннен энергия алатын құрылғы, жарықдиотты шамдар, электромобиль мен телефонға қоятын аккумулятор бар. Елбасы Н.Назарбаев ЭКСПО кезінде қойылған жаңа технологиялар көрме біткеннен кейін де, қолданыста болсын деп тапсырма берген болатын. 

Ал келешекте не болатынын білгіңіз келе ме? Қызықтың көкесі келесі жылы-ақ болғалы тұр. Ғалымдар 2018 жылы Американың мейрамханаларында аспазшы, Ресейде ота жасайтынын роботтар пайда болатынын айтты. 

«PayPal», «SpaceX», «Tesla» компанияларының басшысы Илон Маск та жақын болашаққа болжам жасаған екен. Ол Марсқа баратынымызға сенімдімін дейді. Осы орайда, Голландиялық «Mars One» компаниясы 2023 жылы Марсқа ұшу туралы мәлімдеме жасағанын да айта кетейік. Қазіргі таңда, онда өз еркімен аттанатын 1058 үміткер анықталып қойған. Олардың ішінде 297 АҚШ, 52 Ресей елдерінің еріктілері бар. Сондай-ақ, компания қайтар жолға билет қарастырылмағанын да ескерткен болатын. 

Илон Масктың ендігі бір тұжырымы жақын 50 жылдың ішінде көлікпен жүру, жеделсаты секілді болады-мыс. Тек, қай жерге баратыныңзды таңдасаңыз болғаны. 

Уақыттан озған сәуегейлердің тағы бір болжамы, талай жылдардан бері жүзеге аспай келе жатқан иісті сезіп отырып тамашалайтын кинотеатр. Бұл идея бірнеше елдерде эксперимент ретінде жасалғанымен, әлі толыққанды жүзеге аспай келеді.

Ал футуролог Ян Пирсон 2064 жылы көліктер бір-бірімен соғыспайды, ер және еркектен бөлек жаңа жыныстар пайда болады, адамға ұқсайтын роботтар қызмет етеді дейді. 

Ендеше, көз көріп, құлақ естімеген дүниелерді уақыттың еншісіне қалдырдық. Сәуегейлік пе, сандырақ па? Оны да сең сөгілгенде, мал өрістен қайтқанда аман болсақ көрерміз...

бүгінгі оқырманның талғамы қандай?

Француз жазушысы Гюго кітапты асып-таспайтын асыл досқа теңеген. Ал Карл Маркс оқыған кітаптарынан үзінді жазып жүрген болса, Шекспир үшін кітап тақтан да қымбат саналды. Бұл өткен ғасырлардағы кітап туралы қалыптасқан көзқарастар. Бүгін кім қандай пікірде? Қазір кітапты қайдан сатып аласыз? Шымкентте қанша кітапхана бар? Қаламызда сирек кездесетін кітаптардың қайда екенін білесіз бе? Соңғы рет қашан кітап оқыдыңыз? Міне, осы сауалдарға жауап іздеп, журналистік зерттеу жүргіздік.

Шымкентте қанша кітапхана бар?

Қалалық мәдениет және тілдерді дамыту басқармасының мәліметі бойынша, Шымкентте 38 кітапхана бар. Жалпы 921 300 кітап қоры болса, оның ішінде ең үлкені – «Абай атындағы қалалық кітапхана». Алып шаһар үшін бұл аз дүние емес. Тағы осы тізімге облыстық ірі кітапханаларды қосыңыз. 379 000-ға жуық кітабы бар «Отырар» кітапханасының оқырман саны 12 000. Бұл ретте оқырман көптігінен А.С.Пушкин атындағы кітапхана көш бастап тұр. 30 000-нан астам оқырманы бар кітапханада 217 000-ға жуық кітап бар. Ал Ы.Алтынсарин атындағы балалар кітапханасында 253 209 кітап, оларды оқитын 26 778 оқырман бар екен.

Болашақ books

Уақыт пен кеңістіктің тынысына толы адамзат ойының жемісі тоқтаған ба?! Шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті арттыра түсуде. Заманауи технологиялар дамыған сайын жастардың кітап оқу процесі де бәсеңдегені жасырын емес. Бұдан арылудың бір ғана жолы осы технологияларды ұтымды қолдана білу. Осыны саралап қарасақ болашақтың кітаптары – электронды кітаптар деуге әбден болады. Қазірдің өзінде, әлемде 2017 жылдың алғашқы 7 айында электронды кітаптарға сұраныс 2,5 есе артқан.
Осы бағытта дүкен сөрелерінде электронды кітаптар да пайда болғанына біршама уақыт өтті. Тіпті, кей жастар кітапханаға барып кітапты смартфоннан оқуды артық санайды.
Біле жүріңіз. Электронды кітаптың түрлі модельдерін «Технодом», «Эврика», «Алсер» т.б. сауда үйлерінен 20 – 90 мың теңге аралығындағы бағаларда сатып ала аласыз.

Кітапты қайдан сатып аласыз?

Қазақ тіліндегі кітаптардың басым көпшілігі Шымкент қаласындағы «Төле би» кітап дүкенінде сатылады. Мұндағы сатылымда 1 млн-ға жуық кітап бар. Одан басқа
MARWIN дүкендер желісінің ішіндегі «Меломан» кітап дүкендерінен де түрлі топтамалар табасыз. Кітаптары қаламыздың ең үлкен сауда үйлері: Shymkent Plaza, Фиркан сити және Mega planet-те орналасқан. Кітаптар 25 түрлі бөлімге бөлінген. Әлем әдебиеті мен Нобель сыйлығының иегерлерінен бастап, аудиокітаптар, «100 негізгі кітап», «Әлем классикасының алтын қоры», «Азбука-классика», «Бүкіләлемдік әдебиет кітапханасы», «Покет-бук» секілді сериялармен шыққан кітаптарды да аталған жерден кездестіресіз.

Дерек пен дәйек

MARWIN дүкендер желісінің қаламыздағы: Mega planet бөлімшесінде – 25 000-ға жуық, Shymkent Plaza бөлімшесінде – 15 000-нан аса және Фиркан сити бөлімшесінде – 10 000 кітап сатылымда. Бағаларына келсек, бір ғана балалар әдебиеті бөліміндегі кітаптың ең төменгі бағасы 100 тг. Ал жоғары бағада Питер Пэн туралы кітапты 21000 тенгеге сатып ала аласыз.

Түнгі кітапхана

Көпшіліктің кітап оқуға уақыт тапшылығы мен жұмыстан қол босамайтындығы белгілі. Осы мақсатта түнгі кітапханалар жүйесін дамыту қажет. Әлем елдерінде бұл дамыған үрдіс. Мысалы, Германияның Штутгард қалалық кітапханасы кешкі 21.00-ге дейін жұмыс істейді. Тіпті кітапхана жабылғаннан кейін оқырмандарға арнайы бұрыш дайындалған. Ол жерден қалаған кітабыңызды алып кете аласыз. Мәскеуде Ф.Достоевский атындағы кітапхананың есігі таңғы 5:30-ға дейін ашық. Ал одан басқа кей кітапханалар түнгі 22:00-ге дейін оқырмандарға қызмет көрсетеді.

Қай ел көп кітап оқиды?

Әлемдегі әлеуметтік, маркетингтік, сондай-ақ психологиялық т.б. зерттеу жүргізетін орталықтардың бірі GFK (неміс зерттеу компаниясы) 2017 жылы кітап көп оқитын елдердің көш басында Үндістан тұр. Тізімді Тайланд, Қытай, Филиппин және Еуропа елдері жалғастырған.

BOOKCROSING −бүкіләлемдік қозғалыс

BOOKCROSING бүкіләлемдік кітап қозғалысы да кітап оқушылар санын арттыра түседі. 2001 жылы мамыр айында Рон Хорнбекер есімді азамат өз үйінің есік алдына жиырмадан аса кітап қалдырады. Дәл осылайша осы қозғалыс басталады. Сонан бері BOOKCROSING қозғалысының ресми сайтында 13 млннан астам кітап «бостандыққа» жіберілген. Қозғалыстың мақсаты өзің оқыған кітапты, қауіпсіз қоғамдық орындарға тастап кету арқылы өзге біреуге тарту ету немесе «бостандыққа» жіберу. Қозғалыс қатысушыларын буккросерлер деп айтады. Қозғалыс Итальяда PisaLibro деген атаумен қарқынды дамыды. Ал Флоренцияда үкімет 5000-ға жуық кітапты осы қозғалыс негізінде «бостандыққа» жіберген. Германияда болса бейресми мәліметтерге сүйенсек 10000 кітап күн сайын «азаттыққа» ие болады. Аталған елдерде қауіпсіз жерлер: аялдамаларда, қоғамдық көліктерде, оқу ғимараттарының алдында жатқан кітаптарды оқуға алып кетсеңіз болады.
Астанада осы қазан айында Болашақ ассосиациясының бастамасымен көпшілік орындарда қауіпсіз сөрелер пайда бола бастады. Ал Талдықорғанда аялдамалардағы QR кодты кітапханалардан кітап оқи аласыз. Бұдан бұрын мұндай кітапханалы аялдамалар елордамызда пайда болған еді.

Ең көп оқылатын кітаптар

Kitap.kz арнайы сайтының мәлеметіне зер салсақ, ең көп оқылған кітап Ә.Нұршайықовтың «Махаббат қызық мол жылдар» туындысы. 51770 рет оқылған. Ал «Меломан» кітап желілерінде Антуан де сент-Экзюперидің «Кішкентай ханзада» шығармасы мен детективтік, мотивациялық кітаптар көбірек сатылады. Қазақ тіліндегі көркем әдебиеттен Төлен Әбдіктің «Оң қол» кітабын сұраушылар көбірек екен.

Түйін

Нарықтық заманда рухани байлықты таразыға салатын адамдардың азаюы, әрине жақсылықтың нышаны емес. Рухани жаңғыруға бастар бірден-бір жол − кітап оқу. Мегаполис атанғалы отырған Шымқалада кітап жеткілікті, тек оны оқитын оқырман аз болып тұр. Кітап оқиық, қадірменді оқырман!

 

Зоя ОРАЛБАЙҚЫЗЫ,
Ы. Алтынсарин атындағы балалар кітапханасының директоры:

– Бәсекеге қабілетті ұлт ең алдымен біліммен сусындап өсуі қажет. Жастарды кітап оқуға баулу үшін түрлі іс-шаралар ұйымдастырамыз. Кітапханамыз «Кітап – жетістікке апарар жол», «Көркем әдебиет дала мен қала кітапханаларында» т.б. жобалар бойынша жұмыстар атқарып жатыр. 2015 жылдан бастап «Әлемді кітап арқылы танимын» атты үлкен байқау өткіземіз. 2015 жылы 187, 2016 жыл 216, 2017 жылы 297 үміткер қатысты.
Жаңадан І.Есенберлин, С.Сейфуллин, А.Құнанбаев, М.Мағауин, М.Шаханов, И.Байзақов т.б ақын-жазушылардың кітаптары түсіп жатыр. Кітап оқимын деген өскелең ұрпақ үшін барлық жағдай жасалған.

Әсемай ҚУАНЫШЕВА,
Электронды кітап қолданушы, №2 «Білім-инновация» қыз балалар лицей-интернатының 11-сынып оқушысы:

– Уақытымды тиімді өткізу үшін бос уақытымның бәрінде кітап оқуға тура келеді. Жолда, қоғамдық көлікте кітаптарды алып жүру мүлдем ыңғайсыз, ал оқу тіпті мүмкін емес. Ал кітаптарды телефоннан, планшеттен оқу өте қолайлы. Өзіңмен бірге алып жүруге де жеңіл. Оның үстіне он кітап дейсіз бе, жүз кітап болсын жүктеп ала бересің. Егер телефон, планшет көзге зиян десеңіз қазір арнайы электронды кітаптар да шыққан. Олардың радиосәуле бөлуі төмен болғандықтан денсаулыққа да қатты зиян емес. Мұнан басқа, қаламызда BOOKCROSING бүкіләлемдік кітап қозғалысын да жандандырсақ игі бастама болар еді. Бұл туралы мен ғаламтордан бірнеше мәліметтер оқыдым. Осы жоба жастардың кітапқа қызығушылығын артырады деп білемін.

Бағдәулет НҰРМАТ

Қазір ақпараттық-коммуникациялық технологиялар өмірімізге дендеп енді. Әрине, ақпарат тасқыны заманында игіліктерді пайдалануымыз керек. Елде жаппай интернетке қолжетімділікті арттыру, ақпараттарды жинау, сақтау, деректер базасы қорын қалыптастыру – уақыт талабы. Ресми статистика бойынша, бүгінде елімізде халықтың 76,2 пайызы интернетпен қамтылған. Алда бұл көрсеткішті одан әрі ұлғайтуға назар аударылып отыр. Бұл орайда Үкімет дайындаған «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасына көптеген міндеттер жүктелді.

Елбасы «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауында негізгі басым бағыттарды айқындап берген еді. «Бірінші басымдық – экономиканың жеделдетілген технологиялық жаңғыртылуы. Біз цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияларды өркендетуге тиіспіз. Бұл – маңызды кешенді міндет. Осыған орай, Үкіметке «Цифрлық Қазақстан» жеке бағдарламасын әзірлеуді және қабылдауды тапсырамын. Біздің заңнамамызды жаңа жағдайға бейімдеу керек, – деген еді Елбасы жолдауында. 

Жаңа индустриялар қалыптастырудың маңызды шарты инновацияны қолдау және оларды өндіріске тезірек енгізу. Алдағы уақытта 3D-принтинг, онлайн-сауда, мобильді банкинг, әлеуметтік салаларда қолданылып жатқан цифрлық қызмет көрсету кезең-кезеңімен дамытыла бермек. 

Таяуда Астанада өткен цифрландыру мәселелері жөніндегі республикалық кеңесте Үкімет дайындаған бағдарлама талқыға салынды. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев бағдарламаны Үкіметке кері қайтарып, әлі де жетілдіруге нақты тапсырмалар берген болатын. 

Республикалық кеңесте ҚР Президенті елімізде сандық технологиялар халықтың тұрмысын көтеру үшін қажет екеніне де назара аударды. «Біз – мұнай, газ, металл және т.б. шикізат көздеріне бай мемлекетпіз. Бірақ соның арқасында күн көрмеуіміз керек. Енді, міне, үшінші жаңғыру аяқталуға жақын. Оның негізі – цифрландыру. Біз көріп отырғандай, цифрландыру еліміздің, кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және халықтың тұрмысын көтеру үшін қажет», – деді Елбасы. Сондай-ақ, Елбасы ІТ-саласында шетелдегі отандық кадрлардың мүмкіндігін пайдалануға шақырды. 

Кеңесте сөз сөйлеген сарапшылардың пікірі қандай? Таяу Шығыс аймағында технологиялар және цифрландыруды дамыту жөніндегі BCG сарапшылық практика басшысы Александр Тюрпицтің айтуынша, Қазақстан цифрлық даму жөніндегі әлемдік рейтингте 50-ші орында тұр. Бүгінде әлемдегі мәліметтердің 99 пайызы цифрлық жүйеге көшірілді. Бүкіл әлемде 35 млрд құрылғы күн сайын мәліметтерді шығарып, олармен алмасады. Бұл бүкіл әлемдегі халық санынан 5 есе көп. Сарапшы осылай дейді.

Төрт басым бағыт

Жалпы, «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасының негізгі төрт басымдығы бар. Әрқайсысының көтерер жүгі ауыр. Мәселен, «Цифрлық Жібек жолы» бағыты – ауылдық елді мекендерде интернетке кірудің кең жолақты желісін енгізу арқылы жоғары технологиялық цифрлық инфрақұрылымды құру, телерадио хабарлар тарату желісін жетілдіру, телекоммуникациялық хабты дамытуға мән беріледі. «Белсенді мемлекетке өту» бағыты – электрондық және мобильдік Үкіметті әрі қарай дамыту арқылы цифрлық үкіметті құруды көздейді. 

«Креативті қоғам» – тұрғындардың цифрлық сауаттылығын арттыру, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы мамандардың біліктілігін жоғарылату, креативті ойлауды және осы арқылы адами капиталды дамытуды міндеттеп отыр. 

Сонымен қатар, төртінші «Экономика саласындағы цифрлық түрлендірулер» бағыты – ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп салаларында цифрлық технологияларды енгізу арқылы цифрлық индустрияны дамыту, еліміздің көліктік-логистикалық жүйесін автоматтандыру, электрондық сауданы дамыту, денсаулық сақтау қызметін жетілдіру, т.б., міндеттері тұр. 

«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы екі кезеңде жүзеге асырылмақ. Бірінші кезең 2016-2019, екінші кезең 2020-2025 жыл аралығына жоспарланған. 

Цифрландырудың қазіргі экономиканың түрлі салаларын дамытуда қосып жатқан үлесі мол. Мобильдік билеттер, онлайн сауда, орталықтандырылған қашықтан басқару, науқастың электрондық тарихы және дәрігерлер мен пациенттердің уақытын үнемдеу сынды игіліктері бар. 

Ең маңыздысы – жаңа технологияларға негізделген цифрландыру арқылы ашықтық және жеделділік қалыптасады.

Әлемдік рейтингтегі әлеуетіміз

Елдегі ақпараттық қоғамның ахуалы қандай? Осыған жауап іздеп көрсек. «Зерде Холдингі» АҚ ұсынған статистикада еліміздегі 6-74 жас аралығындағы халықтың интернетті қолдану үлесі былай жіктеліпті: 2010 жылы бұл көрсеткіш 31,6 пайыз болса, 2017 жылы 76,8 пайызға жеткен. Ал компьютерлік сауаттылық бойынша да көрсеткіш осы шамалас. 6-74 жас аралығындағы халықтың үлесі 2010 жылы 43,7 пайыз болса, 2016 жылы 76,2 пайызға ұлғайған. 

Эфирлік сандық телерадио өнімдермен қамтылу да ұлғайып келеді. Бұл бағытта ел халқының 77,5 пайызы сандық технологиялық эфирмен қамтылған. 

2017 жылғы 10 шілдеде жарияланған Тафтс Университетінің Флетчер атындағы Мектеп жүргізген «Digital Planet 2017» зерттеуіне көз салайықшы. 

«Күн сайын барлық әлем бойынша миллиардтаған адамдар идеялармен алмасу, бір-бірімен саудаласу және өзіңнің отбасымен, достарымен және әріптестерімен байланыста болу үшін интернетті пайдаланады. Google іздеу жүйесі жылына 1.2 триллионнан астам сұратуды өңдейді, Facebook шамамен 2 миллиард белсенді қолданушыларына ие», делінген әлгі жарияланымда. 

БҰҰ зерттеулеріне сәйкес, 2016 жылы электрондық үкіметтің тиімділігін бағалау бойынша Қазақстан әлемде 33 орынға жайғасыпты.

Уақытты үнемдеуге мүмкіндік

Рас, қазір компьютерді пайдаланбайтын адам жоқ. Жаңа технологияның жетістігі барлық жұмысымызды оңтайландырып, жұмысты дұрыс үйлестіріп отыр емес пе?! «Айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызған» кезең. 

Компьютердің адам өміріндегі маңызы өте жоғары: қоғамның барлық саласына қажеттігін, әрі оның пайдаларын айтып тауыса алмайсыз. Игілігі көп-ақ. Мәселен, интернет арқылы жылдам байланысу, ақпараттарды тез өңдеу, әртүрлі есептеулер жүргізу, құжаттарды безендіру мүмкіндіктеріне кең жол ашық, ең бастысы уақыт үнемделеді. Жүздеген адамның жұмысын 1 компьютер атқарып отыр. 

Қазір елде цифрлық технологияларды енгізу қолға алынып жатқан бірқатар салаларды айта кетсек. Мәселен, ауылшаруашылық саласында көптеген жобалар бар. Келешекте ауылшаруашылық министрлігінде ақпараттық жүйелер, есепті енгізуді және ветеринария саласында мемлекеттік қызмет көрсетуді қамтамасыз ету, асыл тұқымды жануарлардың есебі, селекциялық жұмыстар, астықты сату және оның есебі, жер және жер қорларының есебі, т.б., жұмыстардың электрондық картасын дайындауға мән беріледі. Осы салада ақпараттық технологиялар жасаумен айналысатын маман Талғат Тілес бізге бұл картаның ерекшеліктерін түсіндіріп берді. Егіс даласының электрондық картасының (өнімділік, топырақ картасы) артықшылықтары орасан. Бұл жағдайда егіс даласының жағдайын талдау, агроөнеркәсіптік жұмыстарды зерделеуге мүмкіндік зор. 

Мұның бәрі де жұмысты жеделдету, автоматтандыру, бағдарламалар мен жобалардың барысын, жұмыстың ауқымын бір жерден бақылауға мүмкіндік әрі фермерлердің шығындарын азайтып, өнімділікті жоғарылатуға септігін тигізеді.

БАҚ саласында да оң бетбұрыс бар

Жыл басында ел газеті «Егемен Қазақстан»-ның басшылығы цифрлық технологияны енгізу бойынша тамаша бастаманы қолға алды. Басқарма төрағасы Дархан Қыдырәлінің мәлімдегеніндей, «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында «Егемен Қазақстан» газетінің архивтегі барлық нөмірлері түгенделіп, оның беттері түгелдей цифрлы нұсқаға көшірілмек. Жоба аясында газеттің 1919 жылы 17 желтоқсанда алғаш «Ұшқын» деген атаумен шыққан кезінен бастап, «Егемен Қазақстанға» дейінгі цифрлы мұрағаты жинақталмақ. Біріншіден, бұл газет нұсқаларын сақтауға, оны қорғауға мүмкіншілік берсе, екінші жағынан тарихи кезеңдер бойынша да ізденушілерге тиімді. 

IT технологиялардың дамуымен қатар, елдегі барлық газеттер электронды форматқа көшіп жатқаны мәлім. Веб-сайттардың да қатары артқан. Уақыт сәтімен олардың әлеуеті әлі де арта бермек. Осы орайда облыста ресми тіркелген электронды БАҚ-тың санын келтірсек. ОҚО-да жалпы бүгінде 13 телеаарна, 4 радио, 20-ға жуық ақпараттық портал жұмыс істейді. Алдағы уақытта бұл көрсеткіш ұлғая беретіні белгілі. 

Әрине, адамзат баласы үшін уақыттың құндылығы жоғары. Қазіргі жаңа технологиялар, инновациялар барлық сала қызметкерлерінің жұмысын оңтайландырып, уақытты үнемдеуге барынша үлес қосуда. Қорыта айтқанда, цифрландыру – бұл Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының жарқын болашағы.

Елімізде, жалпы әлемде энерготапшылық пайда болғаны қашан. Бұл мәселе төңірегінде ғалымдар пікірлерін ұсынып, жаңа жобалар дайындауда. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттырудың табысты саясаты елдің энергетикалық және экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі аясында 12 маусым күні бірнеше елдің министрлері мен БҰҰ өкілдері бас қосқан, төрткүндік шараның да басты тақырыбы осы – энергия болды.

2000 жылдардың басынан бастап Қазақстанда электр энергиясына деген сұраныс арта түскен. Сарапшылардың пікіріне жүгінсек, 2020 жылға қарай энергия тұтыну мөлшері 2 есеге дейін артады. Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың бастамасымен энергияны үнемдеуде ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2015 жылға қарай кемінде 10%-ға және 2020 жылға қарай кемінде 25%-ға төмендету міндеттері қойылған болатын. Осыған орай, қазіргі таңда елімізде электр энергиясын үнемдеудің түрлі жолдары жасалып жатыр. Сондай ұтымды шешімдердің бірі – үнемді лампалар орнату. 

– Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша электр қуатына жалпы қажеттілік орташа есеппен сағатына 400 МВт құрайды. Оның 30 пайызы ішкі көздер есебінен алынса, 70 пайыздан астам бөлігі еліміздің солтүстік өңірлерінен тасымалданады. Оңтүстік Қазақстан облысында заңды тұлғаларға арналған электр энергияның тарифтері еліміздің басқа өңірлерімен салыстырғанда ең жоғары деңгейде. Бұл өз кезегінде облыста өндірілген тауарлардың өзіндік құнының жоғары болуына, бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне, халықты жұмыспен қамтуға, өңірдің инвестициялық тартымдылығының төмендеуіне әкеліп отыр, – деген болатын өңір басшысы Жансейіт Түймебаев облыс әкімдігінде өткен жиында.

Осы мақсатта қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тапсырмасына сәйкес, Шымкенттің аулалары мен көшелерінде энергияны аз қажет ететін диодты шамдар орнатылуда. Бұл шамдар энергия көзін 80-90%-ға дейін үнемдейді. Сондай-ақ, өзгелерден қарағанда 5 есе көп жарық береді. Бұған қоса бұрынғы шамдар 100-150 Вт болса, бұл шамдар – 23 Вт қана. Жарамдылық мерзімі 5-6 жыл. Жоспар бойынша 2018 жылға дейін Шымкенттегі барлық көпқабатты үйлердің аулалары толықтай жарықтандырылуы керек. Сонымен қатар, мұндай шамдарды тек көшелерге емес, үйге де қолданатын болса, 100 миллиард еуродан астам қаржыны үнемдеуге болады дейді мамандар. Дегенмен, халық әлі мұндай өзгеріске жаппай өтуге ынта танытпай отыр. Себебі, диодты шамдардың зияны да бар көрінеді. 

Мәселенің анық-қанығын білу үшін, алдымен базардағы шам сататын бірнеше дүкенді араладық. Сатушылар диодты шамдардың мүлде зияны жоқ екенін айтады. Тек үйге арналған сарғыштау түрін таңдасаңыз болғаны. Ал бағасы 500-3000 теңге аралығында. 

Бұл сұрақты сала мамандарына да қойдық. 

– Диодты шамдардың пайдасы көп. Қаладағы жарықты үнемдеу үшін сондай 5500 шамға тапсырыс берілген. Осылардың барлығы орнатылған жағдайда 40 пайызға дейін үнемдеуге болады. Ешқандай зияны жоқ. Тек жарамсыз жағдайға жеткен соң арнайы қоқыс жәшіктеріне тасталуы керек. Қазіргі таңда мұндай диодты шамдар елімізде атап айтсақ, Алматы, Қарағанды секілді өңірлерде де шығарылып жатыр. Отандық өнімді пайдаланып жатырмыз, – дейді тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық бөлімі көріктендіру секторының бас маманы Шайхислам Кемелхан. 

Алайда, қаламызда мұндай шамдарды тастайтын арнайы жәшіктер жоқ. Қазіргі таңда қала бойынша жиналған қалдықтарды қабылдайтын жекеменшік серіктестермен келісім шартқа отыру қарастырылып жатыр. Ал диодты шамдар арнайы қоқыс жәшігіне тасталмаған жағдайда, одан шығатын улы заттардан бауыр, бүйрек, ас қорыту жүйесі зақымданады. Жерге немесе суға түскен жағдайда, табиғатқа үлкен қауіп төндіреді. Бұл да тұрғындардың үнемді шамдарға көшуіне бірден-бір себеп болып отыр. 

Энергия көздерін үнемдеу шетелдерде жақсы жолға қойылған. Адамдар да соған үйренген. Жаңа технологияларды да көптеп енгізіп келеді. Мәселен, ғимараттың ішінде адам жүрсе ғана жанып, ешкім жоқ болса автоматты түрде өшіп қалатын ақылды шамдар бар. Яғни, үнемділік қарапайым ғана жарықты өшіріп жүруден басталады. Одан бөлек, телефонды немесе компьютерді қуаттап болған соң, қуаттағыш құрылғысын қуат көзінен алып тастау да айтарлықтай көмек береді.

Береке ДҮЙСЕБЕКОВ,
Облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының «Жастар ресурстық орталығы» мекемесінің басшысы:

– Береке, сіз «Жастар ресурстық орталығына» келгенге дейін де жастармен жұмыс істедіңіз, Кәсіпкерлік мектебінен «Жастар ресурстық орталығына» ауысқанда аса бір қиындық туа қоймаған шығар...

– Бұл қызметке дейін Кәсіпкерлік мектебінде басшылық қызмет атқардым. Бұл саланың тірлігі жақсы таныс. Жастар саясаты мәселелері басқармасы – өзімнің түлеп ұшқан ұям. Студент кезімнен М.Әуезов атындағы ОҚМУ-да белсенді студенттердің бірі болдым. Кейіннен кәсіпкерлік саласына кетіп, енді қайтадан жастар ісіне оралып отырмын. Идеология жауапкершілігі мол сала. Бизнесте нақтылық керек. Екеуін ұштастыра отырып, жастар арасында жаңа тандем жасамақ ниеттемін. Әрбір жас жеке кәсіп ашып, өз шаруасын дөңгелетіп жүрсе, өзіне де, мемлекетке де пайда емес пе?!Бизнес ашудың жұмыссыздық мәселесіне, жаңа технология, өнімділік, мемлекетке салық төлеу іспетті бірнеше факторға әсері бар. Қол қусырып, мемлекетке алақан жайып отырмай, әр адам күш-жігерін, уақытын дұрыс пайдалануы керек.

«Тренинг Hall», «ІТ-hub» және «Робототехника» ашылмақ

– Жаңа қызметте қандай бастамаларыңыз, жаңалықтарыңыз бар?

– Үнемі жастардың арасында жүреміз. «Жастың тілін жас түсінеді» түсінеді емес пе?!. Өзім осы қалада туғандықтан, оқушы мен студенттің өмірін шынайы көріп өскенмін. Көкжиегіміз кеңейген сайын жаңа идеялар мен мүмкіндіктер пайда болды. Біздің негізгі миссиямыз – жастардың арасында дұрыс бағыт беру. Мысалы студент кезімізде «кәсіпкерлік» деген біздің ойымызға кіріп шықпайтын. Ал қазір жастардың арасында кәсіпкер болу – сән. Кәсіпкерге ұқсап киініп, сол сияқты сөйлеп, сол оқыған кітаптарды оқиды. Есесіне дұрыс сән қалыптасып келе жатыр. Егер бұл жалпылама сипат алып кетсе, жаңа экономикалық драйвер келе жатыр деген сөз. 

Әрине, әрбір азамат жаңа қызметке келген кезде өз көзқарасымен, ұстанымымен келеді. Маған дейінгі басшылар да бұл орталықта жұмысты жақсы жүйеге қойып кеткен. Дегенмен де қызмет көрсету саласынан ауысқаннан кейін жастарды оқыту, тренинг курстарын дамыту сияқты жаңа құрылымдарды ойластырып жатырмыз. Біз көбінесе университет пен мектеп бермейтін білімді қайдан аларымызды білмейміз. Сол себепті осы «Жастар ресурстық орталығынан» жастарға қажетті білім берсек деп тас-түйін бекініп отырмыз. «Тренинг Hall» деген жобаны іске асырудамыз. Кестеге сәйкес әр түрлі бағыттағы тренингтер, сабақтар өткізілетін болады. Оған 14 пен 29 жас аралығындағы кез келген қыз-жігіттер тегін қатыса алады. «Тұлға боп қалыптасу жолында адам не істеу керек?», «Қалай киініп, жүріп-тұру керек?», «Уақытты қалай үнемдеу керек?», «Өзін-өзі қалай дамыту керек?». Міне, осы сауалдарға аталған тренингтерде жастармен бірге жауап іздейміз.

Қазіргі таңда «Бизнестің жол картасы – 2020», «Дипломмен ауылға!», «Жас отбасы», «Серпін», т.б.бағдарламалар көп. Бірақ, жастардың көбісісоның аражігін ажырата алмайды. Жалпы кез келген адамды көшеде тоқтатып: «Мына бағдарламаны білесіз бе?» – деп сұрасаң, жауап беруі қиын. Біз бұл ретте «Жастар ресурстық орталығының» ішінде «Қызмет көрсету, ақпараттандыру» бөлімін ашсақ деп отырмыз. 

Одан кейін медиамектеп ашу мәселесі күн тәртібінде тұр. Журналистика мен жаңа медиада өзін көргісі келетін жастар жеткілікті. Жастарды медиа саласына баулып, жергілікті БАҚ-мен әріптестік байланыс орнатып, кейіннен жұмысқа орналастыру жайын да қарастырсақ дейміз. 

Жастардың арасында субмәдинет қалыптастырсақ деймін. Мәселен қаланың орталығында субұрқақтың жанында балалар тастан тасқа секіріп жатады. Осыны зерттеп көріп едім. Бір топ орыс жігіттерінен: «Неге қызығасыңдар?» – деп сұрадым. «Бізге экстрим керек», – дейді. Демек, жастарға спортпен айналысатын арнайы алаңшалар керек. 

Одан кейін дарынды балаларды қолдау мақсатында «ІТ-hub»ашайын деп жатырмыз. Дизайнерлер, бағдарламалаушыларды шетелден мамандар шақыртып оқытып, осы бағытты да дамытсақ деген ой ғой. 

«Робототехника» үйірмесі де назардан тыс қалған жоқ. Осындай жақсы жаңалықтарды да тез таратудың әдіс-тәсілдерін ойластыруымыз керек. 

«Жас отбасы» мектебінің де қаңқасын құрып жатырмыз. Алғаш отбасы құрған жылдары екі жасқа отбасы құндылықтарын түсіну оңай болмайды. Кез келген мемлекет шағын отбасынан басталады. Сол шағын отбасы мемлекет деңгейінде ойласа, көршілермен тату тұрса... 

Жалпы жастарға қатысты барлық ресурсты қамтитындай орталыққа айналдырсақ деген жоспарымыз бар. Бұл идеямыз облыс әкімінен де қолдау тауып жатыр. Қажетті қаражатты да, күрделі жөндеуден өткен ғимаратты да берді. Соның бәрін дұрыс пайдаланып, игілігімізге жаратпасақ, бізге сын болмақ.

– Бүгінде еліміздегі жастар 5 млн шамасында, халқымыздың 30-ға жуық пайызын құрайды. Жастардың артында тірек бар ма? Егер бар болса, жастар оны біле ме?

– Облыстағы әрбір үшінші азамат – жас. 3 млн-ға жуық халқымыз бар болса, соның 800 мыңдайы – жастар. Өңіріміздегі жастардың саны кейбір Атырау, Маңғыстау облыстарының жалпы халық санынан да асып түседі. Бізде мектеп бітірген оқушыларда «ауылдан – қалаға» деген тенденция бар. Ауыл, қала деп бөлетін уақыт бітті. Зерттеп қарайтын болсақ, қаймағы бұзылмаған көптеген салт-дәстүрдің, қазақи қасиеттердің бәрі сол ауылда сақталған. Керісінше қаланың балаларын ауылда оқыту керек. Көпқабатты үйдің балконынан қарап отырып олар «ауылды» басқаша түсінеді. Ал бәріміз,түптеп келгенде, сол ауылдан шықтық қой. Сол тепе-теңдікті орнатуымыз керек. 

Елбасы Н.Назарбаев тарапынан жасалып жатқан осыншама қамқорлықтың барлығы жастардың тірегі деп есептеймін. «Өсемін, өнемін» деген жасқа ешқандай кедергі жоқ. Шетелде оқығың келе ме, «Болашақпен» тапсыр да, бағыңды сына. Жеңілдетілген несиеңді ал да, кәсіп аш. Өнеріңді шыңдағың келе ме, оқы. Біздің елімізде жастарға барлық мүмкіндік жасалған. Тек қана соған күш-жігер керек.

Оңтүстік жастары өте белсенді

– Жастарға арналған мемлекеттік бағдарламалар біршама деп жатырмыз ғой. Сол бағдарламалар өз миссиясын орындай алып жүр ме?

– «Дипломмен – ауылға» бағдарламасын көп жастар біле бермейді. Егер «істеймін» деген көзін тапқан адам міндетті түрде бәріне қол жеткізеді. Мысалы мен студент кезден мемлекеттік бағдарламаның барлық игілігін сезіндім. Үйді де алдық. Өндірістік тәжірибеден шетелде өтіп келдім. Жастарға берілер көмек көп. Ең бастысы, ақпаратты қайдан алу керек екенін біліп, үдесінен шықса болды. Сол ақпарттың негізгі қайнар бұлағы – біз, яғни «Жастар ресурстық орталығы» болуы керек. Мәселен бір бағдарламаның талабы өзгерсе, соны дереу халыққа жеткізіп отыру – міндетіміз.

– Облыс жастарының белсенділігі қандай?

– Оңтүстіктің жастары барлық жағынан белсенді. Талантты жастар аз емес. Өкінішке қарай, қылмысқа барып жүрген жастар да кездеседі. Өзім еркін форматта жұмыс істегенді жақсы көремін. Лажы болса, көшеде, саябақта кездесу, ауылға барып, доп теуіп жүріп, өзеннің жағасында пікірлескенді құп көремін. Жастардың өзінің терминімен сөйлесең, оларға тез жақындайсың. Ал саяси терминдермен сөйлесең, тұйықталып, жабылып қалады.

Қазіргі таңда демалыс күндері аудандарға шығып кетеміз. Ол жақтағы жастардың уәжін тыңдаймыз. Жастарға қатысты жаңалықтың барлығымен бөлісеміз, түсіндіреміз. Сол кезде ғана белгілі бір жетістікке жете аламыз деп ойлаймын.

– Елбасының «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» атты мақаласында: «Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді», – деді . Президент мақаласынан кейін қандай ой түйдіңіз?

– Бүгінгі таңда жастарға ақпарат өте көп. Осыдан бес-алты жыл бұрынғы жастар саясатында жүрген кездегі ойым мен қазіргі жастардың ойын мүлде салыстыруға келмейді. Себебі, бүгінгі жастар ұшқыр, креативті ойлайды. Ол кезде қазіргідей әлеуметтік желілер болған жоқ. Бір ғана www. mail.ru желісі ғана байланысу құралы болып саналды. Ал қазір қаншама мобильдік қосымшалар бар. Мұның барлығы қоғамдағы жаңарудың, рухани жаңғырудың белгісі. Президенттің мақаласындағы бәсекелік қабілет, прагматизм, ұлттық бірегейлікті сақтау, білімнің салтанат құруы, сананың ашықтығы, бәрі де дер кезінде айтылды деп ойлаймын.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Мөлдір КЕНЖЕБАЙ

Біріккен Араб Әмірлігінің кәсіпкерлері Шымкенттен қант зауытын салуға ұсыныс білдіріп отыр. Сонымен қатар Оңтүстіктен тұрақты түрде қой сатып алуға ниетті.

Бұл туралы облыс әкімі Жансейіт Түймебаевпен кездесуінде еліміздің БАӘ-дегі Төтенше және өкілетті елшісі Қайрат Лама Шариф мәлім етті.

– Бүгінде екі ел арасындағы инвестициялық тартымдылық жоғары деңгейде. Осыны ескере отырып, Біріккен Араб Әмірлігінің Оңтүстіктен қант зауытын салу жөніндегі ұсынысы өз күшінде екенін айта кеткім келеді. Сондай-ақ араб елі өзге де салаларда қарым-қатынасты нығайтуды жоспарлап отыр, – деді Қайрат Лама Шариф. 

Кездесу барысында Жансейіт Қансейітұлы Біріккен Араб Әмірлігі тарапынан жасалған инвестициялық ұсыныстарды толығымен қолдайтынын жеткізді. Өңір басшысы БАӘ-нің ірі сауда орталықтарынан Оңтүстік өнімдерін сататын бөлімдер ашу мәселесін де қозғады. Сондай-ақ «Шымкент-Шарджа-Шымкент» бағытында әуе рейсін ашу жайын да талқылады. 

Айта кетейік, халқының саны 500 мыңға жуық Шарджа қаласы БАӘ-нің мәдени астанасы саналады.