Әр үйдiң алдында жылыжай
Пятница, 24 Июнь 2016 06:53Алыстан менмұндалаған көк үйлерді көріп көз сүйсінеді. Бұл – Шымкенттің шығысынан бой көтерген «Асар» шағынауданы. Көз тартар көрікті үйлерге мемлекеттік «Нұрлы көш» бағдарламасы бойынша Өзбекстаннан атамекенге оралған ағайындар қоныс тепкен. Бүгінде «Асарда» 19 мыңға жуық халық тату-тәтті ғұмыр кешуде. Шырайы кірген шағынауданның басқалардан бір ерекшелігі – əрбір үйдің іргесінде 300 шаршы метр жерге жылыжай орналасқан.
Бүкіл үйдің тұрғындары жылыжай шаруашылығымен айналысады. Әр жылыжайдан жылына 2 рет өнім жиналады екен.
– 2010 жылдан бастап тұрғындар көшіп келіп, қоныстана бастады. Ал 2011 жылдың соңында газ, жарық, ауызсу берілді. Бүгінде ауылымыздағы 1550 үйде жылыжай бар. Бұдан бөлек, екі мектеп, үш балабақша, аурухана, тағы басқа мекемелер ел игілігі үшін қызмет етуде. Арыз-шағымы, өтініші, мәселесі бар адам бізге келеді. Біз тиісті сала мамандарына ол өтініштерді жеткізіп, мәселесінің оң шешілуіне ықпал етеміз, – дейді «Ел аманаты» қоғамдық бірлестігі төрағасының орынбасары Сейдахмет Мамырбаев.
«Асарда» 72 көше, 6 учаскі, әр учаскінің ауыл билері бар. Олар әрбір тұрғынның мәселесіне жіті назар аударып, өздеріне бөлінген аумақтың тазалығына, көгалдандырылуына жауап береді. Ауызбіршілікке, ынтымаққа ұйытады.
Өзгелерден тағы бір ерекшелігі – 2014 жылы бой көтерген аллея. Бұл аллеяға отбасында бір сәби жарық дүние есігін ашса, ата-анасы, ата-әжесі келіп көшет отырғызады. Немесе жас отбасы үйлі-баранды болып, отау құрса, олар да саябаққа шыбық қадайды. Аллеяны аралап жүріп байқағанымыз, әр көшеттің жанындағы тақтайшада еккен адамның аты-жөні, арнауы мен уақыты көрсетіліпті. Тіпті белгілі әнші Заттыбек
Көпбосыновтың қызы Айзереге арнап отырғызған көшетін де кездестірдік.
Сондай-ақ, былтыр «Таза қала» акциясында Қаратау ауданы бойынша «Асардағы» №6 көше үздік шығып, І орын жеңіп алды. Тап-таза, көше бойы жасыл-желек пен жұпар иісі аңқыған гүлдермен көмкерілген. «Ел аманаты» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Мінәйімбек Салибаев биыл да «Таза қала» акциясына қатысуға сақадай-сай екендіктерін айтады. Шағынаудан бойынша үш көше қатысып, бақ сынамақ.
«Асардағы» жылыжайға қажеттi құралдарды, пластикалық өнiм және модульдiк үйлер өндiрiсi, бетон блоктарын шығаратын зауыт 500-ге тарта тұрғынды жұмыспен қамтып отыр. «Асарлықтардың» арманы жоқ. Тарихи отанына оралған қандастарға барлық жағдай жасалынғанына көз жеткіздік.
«Асар» шағынауданының тұрғындары – еңбексүйгіш. Еңбексүйгіш емей не дейік, 1550 отбасы үйінің алдындағы үш соттық жылыжайға қысы-жазы көкөніс өсіріп, мол өнім алып отыр. Ерте көктемнен бастап-ақ қияр, қызанақ, болгар бұрышы, тағы басқа өнімдерін қала базарларына шығарып сатуда. 66 жастағы Қожаназар Байзақов атаның отбасы биыл жылыжайға бірінші рет болгар бұрышын егіпті.
– Жыл сайын қияр, қызанақ егіп, мол өнім алатынбыз. Балалармен ақылдасып, биыл болгар бұрышын егіп көрейік деп шештік. Өнім жаман емес. Жылыжайдағы өнімнің жартысына жуығын сатып үлгердік. О баста 600-700 теңгеден өткізгенбіз, қазір 250-300 теңгенің айналасында сатылып жатыр. Бір жылыжайға мың көшет кетеді. Уақытылы дәрумені мен суын беріп, оған да өз балаңа қарағандай қарау керек. – дейді Қожаназар ата.
Сырдария ауданынан қоныс аударған ақсақал 24 жыл мақта шаруашылығында еңбек еткен екен. Кейіннен он жылға жуық ауыл әкімі қызметін атқарып, тұрғындардың атамекенге оралуына жәрдем береді. Ұйымдастыру ісінің басы-қасында жүріп, «жұртым» деп жұмыла іс атқаруға бастамашы болады.
2010 жылы «Асарға» көшіп келгеннен бастап, №3 учаскенің биі. Аумағындағы 250-ге жуық үйдің тазалығына, көгалдандыруына жауап береді, той-думан мен түрлі іс-шараларды абыройлы өткізу – ақсақалдың мойнында.
«Ынтымақ қайда болса, ырыс-құт сонда барады» деген ұранды ұстанған Қожаназар атаның үйінде бүгінде екі баласы мен екі келіні берекелі ғұмыр кешіп жатыр. 5 ұл, 2 қызынан немере сүйіп, жұбайы екеуі олардың қуанышына кенеліп отыр.
– Екі ұлымнан өзгесі үйлі-баранды. Өз жолдарын, өмірлік серіктерін тапты. Қолымызда екі келініміз бар. Кейде өзге адамдар «қазіргі заманда қолда бір келіннің тұруы қиын. Екі келін бір үйде қалай тату-тәтті ғұмыр кешіп жүр?» деп таңғала сұрайтындар бар. Бәрі тәрбиеге байланысты. Оларға дұрыс бағыт, жол көрсетіп тұру керек. Үйде бірлік, ынтымақ болса, бәрі де өз ретімен болады, – дейді
Қожаназар ақсақал.
Жуырда баспанасыз жүрген 900 отбасы қуанышқа кенеліп, көптен күткен пәтер кілтіне қол жеткізеді. Өйткені «Асарда» бес қабатты, 30 үйдің құрылысы қызу, қарқынды жүргізілуде. Мерзімінен бұрын тапсыруға тырысқан құрылысшылар күні-түні еңбек етуде.
– Алдымен алты үйді алтыншы шілде Астана күніне орай тапсырамыз деп жоспарлап отырмыз. Пәтердің ішкі қабырғасы мен кішігірім сантехникалық жұмыстары қалды. Ал қалған пәтерлерді өз ретімен желтоқсан айына дейін аяқтаймыз деген жоспар бар, – дейді учаске басшысы Нұржан Қауысбеков.
«Ақ орда корпорациясы» ЖШС-і салып жатқан бұл үйлер 1, 2 және 3 бөлмелі.
Тақтайдай түзу жол, электр жарығы, көгiлдiр отын, әр аулада атқылаған ауыз су, әлеуметтiк нысандар, жалпы әдемi өмiр сүру үшiн «Асарда» қажеттiнiң бәрі бар. Мұның бәрі Отанынан жыраққа кетiп, қайтып оралған қандастар үшiн жасалынып жатқан зор игi жұмыстардың айғағы болса керек.
«Ертегi әлемi» ұмытылмас әсер сыйлады
Пятница, 24 Июнь 2016 06:23Бұл өмірде ізгілікке жаны құмар, жақсылық жасауға асық жандар көп. «Қайырымды жандар» тобы да әлеуметтік желі арқылы құрылған. Айдын Тоқсанбаева бастаған жастар Алматы, Астана және Шымкентте қайырымдылық шараларын ұйымдастырып жүр. Олар қасиетті Рамазан айында «Баққон» тойханасында балалар үйінің 100 тәрбиеленушісіне арнап «Ертегі әлемі» кешін өткізді.
Сайрам, Төлеби, Арыстағы балалар үйінен келген ұл-қыздар мультфильм кейіпкерлерімен ойын ойнап, билеп, түрлі сыйлықтар алып, Бейбарыс Ержанұлы, Қайрат Түнтеков сынды әншілермен бірге ән шырқап, тамаша кештің куәсі болды.
 |
 |
– Үлгі тұтатын, жақсы көретін Қайрат Түнтеков ағамен бірге «Назқоңыр» әнін айттым. Ойындарға қатыстым. Бұл күнді ұзақ уақыт ұмытпайтын шығармын, – дейді Арыстағы балалар үйінің тәрбиеленушісі Олжас Есіркепов.
Үздiк медицина қызметкерлерi марапатталды
Среда, 22 Июнь 2016 09:35Медицина қызметкерлерінің кәсіби мерекесіне орай Оңтүстіктің үздік терапевт, хирург, акушер-гинеколог, педиатр, ауыл дәрігері анықталды. «Түркістан» сарайында өткен салтанатты жиында облыс әкімі Бейбіт Атамқұлов «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалін табыс етіп, ақ халатты абзал жандарды төл мерекесімен құттықтады.
Бүгінгі таңда медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық базасы 65 пайыз жабдықталып отыр. Ал жедел медициналық көмек бригадаларының саны 173-тен 187-ге артып, жоғары инновациялық технологияларды ендіру көлемі 2141-ге дейін өскен. Бүгінде Оңтүстік Қазақстан облысында денсаулық сақтау саласында 29 мыңнан астам адам қызмет етеді.
Салтанатты жиында «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалін алғандардың бірі облыстық балалар ауруханасының кардиохирургия бөлімінің меңгерушісі – Алмат Байсалов. Ол Израильде бір жыл білім алып, Ресей мен Польшада біліктілігін жетілдірген. Жуырда ғана жүрек ақауымен жарық дүние есігін ашқан сәбиге ота жасап, екінші өмір сыйлады. Осы еңбегі еленіп, өңір басшысының қолынан арнайы марапатқа ие болды. Бұдан бөлек 30-ға жуық дәрігер түрлі номинациялармен марапатталды.
Салтанатты шара соңы концерттік бағдарламаға ұласты.
Қылмыспен күресу – көптің ісі
Пятница, 17 Июнь 2016 06:16Шымкентте қылмыс деңгейінің көрсеткіші өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 9601-ден 10 777-ге, яғни 12,2 пайызға өскен. Бұл туралы қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың төрағалығымен өткен мәжілісте Шымкент қалалық ішкі істер басқармасының бастығы Арман Бейсенбаев мәлімдеді.
Күн тәртібінде қала аумағында құқық бұзушылықтың алдын алу мәселесі көтеріліп, қалалық Жергілікті полиция қызметінің қоғамдық тәртіпті сақтаудағы жұмыстары сараланды. Шаһар басшысы алдымен қалалық білім бөлімі басшылығына Жанат Тәжиеваның тағайындалғанын жеткізіп, ісіне сәттілік тіледі. Ал білім бөлімінің бұрынғы басшысы Ынтымақ Мәдиев бұдан былай қала әкімінің кеңесшісі қызметін атқаратын болды.
Алдымен жиында Шымкент қалалық ішкі істер басқармасының бастығы Арман Бейсенбаев 2016 жылдың 5 ай қорытындысы бойынша баяндама жасады.
– 2015 жылмен салыстырғанда 1176 қылмысқа артты. Оның 53,1 пайызы бөтеннің мүлкін ұрлау қылмысы, оның 17 пайызы ашылды. Ал алаяқтық 16,6 пайызды құрады. Оның 58 пайызы ашылды. Бүгінгі таңда алаяқтық қылмыстарын тергеу бойынша Шымкент ҚІІБ-да жедел тергеу тобы құрылған. Оның құрамына 15 тергеуші, 3 анықтаушы, 8 жедел уәкіл кіреді. Оларға тікелей алаяқтық қылмыстарын ашуға бағытталған міндеттер жүктелген, – деді Шымкент қалалық ішкі істер басқармасының бастығы Арман Бейсенбаев.
Өкініштісі сол, 5727 ұрлық қылмысы тіркеліп, 24 пайызға өсіп отыр. Ол – тіркелген 10 777 қылмыстың 53,1 пайызын құрайды. Ал аса ауыр қылмыстардың саны 31 пайызға, қасақана адам өлтіру фактілері 40 пайызға, қарақшылық 41 пайызға, зорлау қылмыстары 29,7 пайызға, бұзақылық 16 пайызға төмендеген.
Бұдан бөлек, бес айда 413 жол көлік-оқиғасы тіркеліп, 30 адам өмірмен қош айтысқан. 500-ден астам адам түрлі жарақатпен ауруханаға түскен. Басқарма бастығы жол көлік апаттары айналма жолдарда жиі болатынын, алдын алу үшін түрлі шаралар қолға алынып жатқандығын жеткізді.
Одан кейін Жергілікті полиция бөлімінің басшысы Данияр Мейірхан мен қала әкімі аппаратының құқықтық бөлімінің басшысы Нұралы Қырғызәлиевтың баяндамалары тыңдалды. Жергілікті полиция бөлімінің басшысы Данияр Мейірхан тұрғындарды жол қозғалысы ережесін бұзбауға, ұсақ заң бұзушылыққа нөлдік төзімділік танытуға шақырды. Айтуынша, қылмыстың алдын алуға арналған WhatsApp желісіндегі телефон нөмірге түрлі тақырыптағы 353 хабарлама түсіп, оның 175-і бойынша тәртіп бұзушыларға қатысты шара қолданылған.
Мәжіліс соңында қылмыстық іс-әрекеттердің алдын алу бойынша түрлі ұсыныстар айтылды.
– Қылмыстың алдын алу, полиция жұмысын жандандыру – бәріміздің ортақ мақсатымыз. Бірақ қылмыспен күресудегі нәтиже көңіл көншітпейді. Сондықтан жаңа жүйеге көшіп, жаңа технология енгізуіміз керек шығар, – деген қала әкімі Ғ. Әбдірахымов сала мамандарына тиісті тапсырмалар жүктеді.
Еңбектің көрігін қыздырып...
Пятница, 17 Июнь 2016 06:07Көше бойында аспан түстес форма киген, гүл баптап, суарып, топырақ қопсытып жүрген жастарды көзіңіз шалған болар. Бұлар еңбекқор студенттер. Жаз бойы үйде жатып алмай немесе басқа шаруаға бет бұрмай қаланың гүлденіп, көркеюіне үлес қосуға шешім қабылдап, «Жасыл елде» еңбектеніп жүр.
«Жасыл ел» жасақтары құрылған осы 11 жыл ішінде республика бойынша 250 мыңға жуық жас 100 гектар жерді абаттандырып, 50 млн-дай ағаш еккен. Биыл бұл көрсеткіш тағы да еселенбек. Өйткені облыс бойынша 1700 студент «Жасыл елде» жаз бойы жұмыс істеуге ниет білдіріпті.
Бір топ жасты Шымкенттегі Төлеген Айбергенов атындағы көшеден кездестірдік. Аптап ыстыққа қарамастан өздеріне бөлінген аумақты гүлдендіруге кіріскен, өздері көңілді. Жақындап барып, сөзге тартқанымызда бір университеттің, бір факультеттің студенттері екенін білдік.
– Бірінші курсты жақсы көңіл күймен, үздік бағалармен қорытындыладық. Сосын группадағы қыз-жігіттермен ақылдасып, «Жасыл елде» жұмыс істейтін болып шештік. Маусымның бірінен бастап, гүлдерді күтіп-баптауға кірістік. Шыны керек, бұрын гүл баптап жүрген жұмысшыларға қарап, ең оңай жұмыс осы шығар деп ойлайтынмын. Сөйтсем, оның да өзіндік қиындықтары, қыр-сыры бар екен. Бірте-бірте көз жеткізіп, үйреніп келеміз, – дейді М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дің ауылшаруашылығы ғылымдары жоғары мектебінің 1-курс студенті Қаракөз Асылова.
Содан кейін группаласы Жеңіс әңгімеге араласты. Ауыл баласы кішкентайынан әке-ағаларымен бірге бау өсіріп, жеміс-жидек жинап өскен.
– Бір жағынан ақша тауып, үйдегілерге қолқабыс етсек, екінші жағынан қаланың жасыл-желекке айналуына өз үлесімізді қосып жүрміз. Бұл біз үшін үлкен мақтаныш. Әрине, жазғы демалыста даяшы, көлік жуушы, тағы басқа жұмыстарды істеп, ақша табуға болады. Бірақ, онда тек өзіңнің қалтаңа ғана үлес қосасың. Ал біз қазір үлкен мақсат жолында еңбектеніп жатырмыз. Еңбекке деген алғашқы қадамым дәл осы «Жасыл елде» басталғанына шын жүрегіммен қуаныштымын, – дейді Жеңіс Шымкентбай жүзін жуған ащы терді сілкіп тастап.
Ми қайнатар Шымкенттің ыстығында таңнан кешке дейін көше кезіп, еңбек ету де оңай емес. «Жасыл ел» еңбеккерлерінің жұмысы таңғы 9.00-ден басталып, кешкі 17.00-де аяқталады. Түскі асқа бір сағат уақыт бөлінген. Ал оларға «Жасыл ел» еңбек жасақтарының республикалық бюджетінен 50 пайыз, ал жұмыс беруші мекеме қалған 50 пайыз жалақы төлейді. Сонда әрбір студент ай соңында 30-35 мың теңге көлемінде еңбек -ақы алады.
– 2015 жылы облысымызда 1000 жас «Жасыл ел» бағдарламасы бойынша жұмысқа тартылды. Оның ішінде 584-і Шымкент қаласындағы «ЛТД-Тұрмыс», «ЛБ Бәйтерек», «Автоматика» және «Жасыл желек» сынды 4 мердігер мекемеде, «Абай», «Жеңіс», «Орталық» саябақтарында, «Нұрсәт» шағынауданындағы гүлзарларда, Бәйдібек би ескерткішінің маңында, Д. Қонаев, Тәуке хан, Бейбітшілік, Бәйдібек би даңғылдары мен Т. Рысқұлов көшесінің бойында жұмыс істеген болатын. Ал биыл олардың қатары 700-ге артып отыр, – дейді облыстық жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасының бөлім басшысы Мұхтар Сейітжапбаров. – «Жасыл ел» бағдарламасында еңбек ететін жастар негізінен орман шаруашылықтарында, қалалар мен ауылдардағы орталық көшелерді, гүлзарларды саябақтар мен Дендросаябақты көгалдандыру, көріктендіру жұмыстарына жұмылдырылады.
Қайта айналып келмес студенттік кезенің әрбір сәтін тиімді пайдаланып, еңбекке араласқан «Жасыл елдіктерге» сәттілік тілейміз. Ал олардың қатарын жақында «Студенттік құрылыс жасағында» жұмыс істеуге ниет білдірген студенттер толықтырады.
Үздік түлектер – мектеп мақтанышы
Пятница, 17 Июнь 2016 06:01«Асар» шағынауданындағы №90 жалпы орта мектебінің 9 түлегі «Алтын белгіні» ақтап, қала мектептері арасында төсбелгіні көп иеленіп, көш бастады. Биыл бұл білім ордасынан 97 түлек қанат қақса, оның 76-сы Ұлттық Біріңғай тест тапсыруға ниет білдіріпті. Ал «Алтын белгіге» үміткер 11 оқушының 9-ы ата-ана мен ұстаздарының үмітін ақтап, қуанышқа кенелтті. Ал 2 түлек Үздік аттестат иегері.
– Мектебіміздің ашылғанына бар-жоғы төрт жыл болды. Осы аз ғана уақыттың ішінде білім, ғылым, өнер, спорт салаларында ауыз толтырып айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізіп отырмыз. Біздің мектепте 1500-ден аса оқушы білім алады, оларға 100-ден астам ұстаз білім беруде. Биыл ҰБТ-да тоғыз түлегіміздің «Алтын белгіні» иемденуі – біз үшін үлкен жетістік, – дейді №90 жалпы орта мектебінің директоры Арман Орынбеков.
Жуырда ғана мектеп оқушылары қалалық 66-шы спартакиада да 124 мектептің арасынан жүлделі ІІ орынды иеленген болатын. Білім мен спортты серік еткен ұйымшыл ұжымға толағай табыстар тілейміз.
Айта кетейік, биыл қала мектептерін 7105 түлек тәмамдаған болса, оның 4780-і ҰБТ-ға қатысты.
ҰБТ-ның қорытындысы бойынша орташа көрсеткіш 82,61 балды құрап, шымкенттік түлектер кентаулықтардан кейін екінші орынға жайғасты. Ал төрт түлек, Х.Дулати атындағы №8 облыстық мамандандырылған үш тілде оқытатын мектеп-гимназиясының түлегі Абылай Кеңесбеков, №120 жалпы орта мектебінің түлегі Ерасыл Балтабай, Д.И.Менделеев атындағы №15 мектеп-лицейдің түлегі Ақтолқын Асан, үш тілде оқытатын №2 мамандандырылған мектеп-интернатының түлегі Мерей Тұрдиева ең жоғарғы 125 балдық көрсеткішке қол жеткізсе, 11 оқушы бір ғана сұрақтан қателесіп, 124 балл жинады.
Дәурен СЕРҒАЗИН: «Өмiрiмдi театрсыз елестете алмаймын»
Среда, 15 Июнь 2016 06:10Дәурен Серғазин – Астана Жастар театрының актері. 2002-2006 жылдары Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясының Н.Жақыпбай шеберханасында «драма және кино актері» мамандығында білім алған. Өнерсүйер қауымға театрдағы рөлдерінен бөлек, «Алдар көсе», «Жаужүрек мың бала», «Ауыл сақшысы», «Қарашаңырақ» кинофильмдері арқылы да жақсы таныс. Жуырда Дәуренмен сұхбаттасудың сәті түскен еді.
– Өнерге, театрға не үшін келдіңіз?
– Ауылда өстім. Қойылым көрмегенбіз. Театрдың не екенін де білмейміз. Жоғары сыныпта киноға түссем, туған-туыстарым мені теледидардан тамашаласа деген арман пайда болды. Сол арманның жетегімен Т. Жүргенов атындағы Өнер академиясына құжат тапсырдым. Ұстазымыз Нұрқанат Жақыпбайдың шеберханасына түстім. Сондай-ақ, Мұрат Әбзелбаев, Тасболат Омарұлы, Райхан Айтқожанова, Жұмат Жабағин, Айжан Жамшитова сынды мықты оқытушылардан дәріс алдық. Бірте-бірте театрға ғашық бола бастадым. Ауырдым десем де болады. Студенттік кезде Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсірепов театрынан шықпайтынбыз. Қазір өмірімді театрсыз елестете алмаймын.
– Академияны бітіргеннен кейін курстастарыңызбен бөлініп кетпей театр аштыңыздар. Бұл сіздердің ұйымшылдықтарыңыздан ба, әлде ұстаздарыңыз мықты болды ма?
– Бәрі ұстазға байланысты. Үйдің іргетасы мықты қаланса ғана түзу шығады ғой. Нұрқанат аға шеберханасына қабылдағаннан кейін бар уақытын бізге сарп етті. Оның үстіне біздің курсқа мықты, жанып тұрған қыз-жігіттер жиналды. Бір-бірімізді жақсы түсіндік, бір-бірімізге ұқсамадық. «Бәріміз жан-жаққа тарыдай шашырап кетпей, бір театрда қызмет етсек» деген ниет, арман болды. Осылайша, арманымыз шындыққа айналып, бүгінде бәріміз бір театрда тер төгіп келеміз. Қанша қиындық көрсек те мойымадық. Жалақы аз деп ауыртпалықтан қашпадық. Аллаға шүкір, барлық қиындықты бірте-бірте еңсерудеміз. Қазір біздің ұжымда төрт буын қызмет етеді. Бәрі де Нұрқанат ағайдан тәлім-тәрбие алғандар. Ең алғашқы буын біз болсақ, төртінші буын биыл академияны тәмамдайтын түлектер.
– Актерлардың арасында көшбасшы бар ма?
– Студент кезімнен Нұрқанат ағайдың қасында көмекшімін. Сондықтан ағаймыз басқа жаққа кеткенде сахнадағы дайындықта мен көшбасшымын. Ал спорттық шараларда басқа біреу көшбасшы. Мерекелік іс-шараларда бас қосатын кезде басқаның айтқанына құлақ түреміз. Осылайша бір-бірімізді алмастырып, толықтырып отырамыз. Мейірім, жылылық көп болғаннан шығар, ұрыс-керіс, талас-тартыс, ауыр нәрсе айтып, бір-біріміздің көңілімізге қаяу салу деген нәрсе бізде болмайды.
– Кей қойылымдарда цирктің әртістері жасайтын трюктерді көрдік. Мұны арнайы мамандар жасай ма? Әлде бұл театрдың әртістерінің де қолынан келетін өнер ме?
– Қазір көрермендерді таңғалдыру қиын. Өйткені әлем көрерменнің қолында. Кез келген ақпаратты ғаламтордан оңай табады. Бізде цирк мамандары жоқ. Қиын трюктердің бәрін жасайтын өзіміздің әртістер. Залға жиналамыз да ойға сыйымсыз нәрселер жасауға тырысамыз. Билеттің ақшасын, көрерменнің уақытын ақтауымыз керек. Күнделікті таңертең би сабағы жүреді. Сенесіз бе, отызға келгенімде артқа қарай сальто жасауды меңгердім. Ешкім үйреткен жоқ. Өзіңнен кейінгі жас буынға қарап, жаңа дүниелерді жасауға тырысады екенсің. Олар білмеген нәрсені сен көрсетесің. Актерлік шеберліктен бөлек, ішкі жан-дүниеге, пластикаға, әнге көп мән береміз.
– Жалпы, қазақ театрында қандай күрмеуі қиын мәселелер бар, сізді не мазалайды?
– Бізде шетелге гастрольдік сапарға шығу, фестивальдерге қатысу өте аз. Былайша айтқанда, өз қойылымдарымызды өзіміз көріп, өзіміздің қазанда ғана қайнап жатырмыз. Шетелдің театрларын аз көреміз. Олар келсе Алматы мен Астанаға ғана келеді. Басқа дамыған театрды көрмегеннен кейін өзің де қай жаққа өсеріңді, талпынарыңды білмейсің. Сосын бізде жас режиссерлерді оқыту аз. Актер шеберлігінен берген ұстаз ертең саған режиссерліктен де дәріс беруі мүмкін. Өзіміздің академияның магистратурасына тапсырып түсе алмадым. Мен сияқты талапты жас режиссерлар, актерлар өте көп. Оларды екі-үш жылға шетелге оқуға жіберу керек. Өкінішке қарай, ақсақалдарымыз, өнер майталмандары өмірден озып жатыр. Олардың орнын оқымаған, білімсіз жастар баспас үшін шетелде оқытуға, тәжірибе алмасуға жоғарғы жақ көңіл бөлу керек.
Содан кейін адам бір жерде жұмыс істеген соң өзінің жанұясын асырай алатындай жалақы алу керек. Мысалы, біз күні-түні театрдамыз. Айына 20 қойылым қоямыз. Ал бірақ алып жатқан жалақымыз тиын-тебен ғана. Көп актерлар отбасын асыру үшін тойға шығады, басқа жұмыстармен айналысады. Осылайша, театрға көңіл аз бөлініп, образды жоғары деңгейде алып шыға алмай қалуы мүмкін. Сондықтан әлеуметтік жағынан көптеп көңіл бөлінсе екен.
– Режиссер ретінде бақ сынап жүргеніңізді білеміз. Сіздің қойған қойылымдарыңызды көрермен қалай қабылдады? Алдағы уақытта сізден тағы қандай туындылар күтеміз?
М.Левидің «Жер мен көктің арасы» (ауд. М.Матамова), сосын Қанат Жүнісовтың «Алғашқы махаббатын» сахналадым. Біріншісін жылы қабылдағанымен, «Алғашқы махаббатқа» сын айтқандар көп болды. Біз бұл қойылымды нәбары 25 күнде дайындап шығардық. Және бұл фестивальге қатысуға арналмаған. Қойылымды көрген адам қайта айналып келмейтін оқушы кезіне, балалық шағына саяхат жасап, сағынышпен еске алары анық. Режиссер болғаныммен барлық дүние менікі деп айта алмаймын. Көп образды ақылдасып отырып шығарамыз. «Өмірде осындай кісілер бар, образды осылардан алсақ қайтеді» деп бірге талқылап, шешеміз. «Мен режиссермін, менің айтқанымды істейсіңдер» деген қатып қалған қағида жоқ. Әр актер рөлінің режиссері. Мен тек соларды біріктіріп, керек жерін алып қалып, керек емес жерін қысқартып отырамын. Менің көргенім, үйренгенім, оқығаным бәрі Нұрқанат ағайдың мектебі. Басқа ешқандай жерден режиссураны оқыған емеспін. Студент кезден сол кісінің қол астында үйреніп келе жатырмын. Менің мақсатым – сол кісінің ұстанған бағытын ары қарай жалғастыру. Алдағы уақытта Мұхтар Әуезовтың «Қаракөзін» әлі ешкім қоя алмаған тұрғыда қойғым келеді. Бірақ оған әлі дайын емеспін. Қашан келетінім де белгісіз. Маған қойылым қою – өте үлкен қорқыныш. Сол қорқынышты әрең жеңіп барып қоямын.
– Егер сізді Шымкенттің театрына жұмысқа шақырса, келер ме едіңіз?
– Әрине, халықтың адамы болғаннан кейін бізге барлық өңірдің халқы, Қазақстанның кез келген жері ыстық, жылы, жақын. Оңтүстікке екінші рет ат басын бұруым. Алғаш осыдан сегіз жыл бұрын, театр ашылғанда келген болатынбыз. Бұл жақтағы театрда достарымыз бар. Мұнда өнер академиясын бітірген қыз-жігіттер жұмыс істейді. Үнемі фестивальдерде, іссапарларда арқа-жарқа боп кездесіп, бас қосып тұрамыз. О баста театр ашқанда өз театрымызды алға шығарайық деген мақсат тұрды. Әлі де сол мақсат жолында еңбектеніп жатырмыз. Жас актерларды тәрбиелеудеміз. Бұл менің азаматтық парызым. Жастар театрына жаныммен берілгем. Өз баламдай қараймын. Әзір бұл театрдан кететін ойым жоқ. Ал егер екі театрдың әртістері бір-бірімен, тәжірибе алмасу мақсатында шығармашылық байланыс орнатуға шақырса, қуанамын. Бірақ біздің театрлар әлі ол деңгейге жете алған жоқ.
– Сынға қаншалықты мән бересіз?
– Актерлік шеберлігіме байланысты әлі көп сын ести қойған жоқпын. Ал режиссерлікке аяқ басқаннан кейін сынның астында қалдым. Біреу жаны ашып айтады. Біреу жақсы болсын деп айтады. Қатты сынап, көңілге тигендер де болды. Ол да дұрыс. Кейде айналаңдағылар мақтап, дандайсып кеткенде, «аспаннан жерге түсіп», сырт көзбен қарайсың. Нұрқанат ағайдың мектебінен шыққаннан кейін сынды өте жақсы қабылдаймыз. Студент кезден бері біздің әрбір жетістігімізге, кемшілігімізге куә. Кейде қатты айтып, жер етеді, кейде мақтап, аспандатып жібереді. Қыр-сырынан әбден өткенбіз. Сынның аты сын. Керегін саралап, екшеп аламыз.
– Әр қойылымды қойған сайын бір образдан шығу қанша уақытыңызды алады?
– Қазір заман талабы басқа. Уақыт өте тығыз. Ән айтып, би билеп, сұхбат беріп, комедия, трагедия жанрында ойнап, көрермендермен бірге суретке түсіп, бәріне үлгеріп, бір сөзбен айтқанда әмбебап болуың керек. Сондықтан «бес минуттың ішінде образға кір, бес минуттан кейін образдан шық» деп өзімді дайындаймын. Біздің мамандығымыз да сол, рөлді шынайы ойнау, көрермен сенетіндей етіп алып шығу. Ал театрдан тыс басқа адамға айналасың. Мен өз-өзімді сырттай көп бақылаймын, көп сөйлесемін, көп зерттеймін. Шығармашылығымды, осал жерімді жақсы білемін. Сондықтан кез келген жерде тоқтап, дайын болуға өзімді дағдыландырамын.
– Сіз үшін театр мен кинода ойнаудың қызығы мен махаббаты неде?
– Театрға көбірек күш-қуатыңды сарп етесің. Көбірек уақыт бөлесің. Бір қойылымды бес жүз адам көрсе де жылылық сыйлайды. Көрерменмен тікелей байланыс орнайды. Олар қошемет, қол шапалағы арқылы энергия береді. Ал киноға түскенде ондай қошеметті, ләззатты сезінбейсің. Түсесің де кетесің. Бірақ таспада, тарихта қаласың. Бір көргенде миллиондаған адам көреді.
– Көрермен көңілінен шыққан «Қарашаңырақ» сериалында кіші ұлы Мәдидің рөлін сомдадыңыз. Бұл рөл сізге не берді?
– Шыны керек, қиын рөл болды. Отбасы болғаннан кейін ыдыс-аяқ сылдырламай тұрмайды ғой. Кинодағы дүниелердің бәрі өмірде бар, кейде бастан өтетін жағдайлар ғой. «Қарашаңыраққа» актерлар бекітілгеннен кейін қоғамда қатып қалған қасаң қағидаларды, пікірлерді өзгертейік деген ой болды. Барынша көрерменге, өмірге жақындатуға тырыстық. Телеарнадан берілгеннен кейін көпшілік жылы қабылдады. Театрға келмейтін өзге аймақтағы, ауыл-ауылдағы көрермен бізді осы образ арқылы таныды. Пендешіліктен биік тұруды тағы да еске салды. Әрбір актер театр мен киноны қатар алып жүруі тиіс деп ойлаймын. Осы екі салада көрерменнің ыстық ықыласына бөленсек, қанеки?!
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан
Әйгерім БЕГІМБЕТ
Қайта түлеген Дендросаябақ
Среда, 08 Июнь 2016 06:06Шымкентке қонақ болып, ат басын бұрғандардың дені жасыл желек жамылған дендросаябаққа соқпай кетпейді. Бұл мекен қала тұрғындары мен қонақтарының сүйікті демалыс орнына айналғалы қашан. Бір мезгіл бой сергітіп, таза ауамен тыныстап қайту үшін ағылатындар көп мұнда.
Аптап ыстықта жанға сая іздеп, біз де осы саябаққа аяңдадық. Айнала жап-жасыл. Құстардың сайраған үні естіледі. Дендросаябақтың ғылым, мониторинг және молайту бөлімінің басшысы Гүлшат Сыдықова қарсы алып, жол бастап, әңгімесін әріден бастады.
Тарих беттерін парақтасақ, Шымкент дендрологиялық саябағын құрудың тарихы 1979 жылдан бастау алады. Бұл аумақ сол жылдары қала ма-ңындағы қоқыс тастайтын орын болған деседі. Белгілі қоғам және мемлекет қайраткері Асанбай Асқаровтың бастамасымен бой көтерген.
– Дендросаябақ Оңтүстік Қазақстан өңіріне отандық және дүниежүзілік дендрофлора түрлерін интродукциялау, оларды сақтау, кешенді түрде зерттеу және тиімді пайдалану жолдарын анықтау мақсатында құрылған. Ағаш-бұта өсімдіктерін өңірімізде интродукциялауды жоспарлы түрде жүргізген алғашқы ғылыми мекеме болып есептеледі. Дендросаябақтың аумағы Қазақстан және Орта Азия зонасы, Еуропа, Қырым, Кавказ, Қиыр шығыс, Сібір, Шығыс Азия және Солтүстік Америка және көшеттерді өсіруге арналған көшеттік және көл деп 5 флористикалық аймаққа бөлінген, – дейді Гүлшат Сыдықова.
Бірақ, 90 жылдары тоқырау кезінде саябақ күтімсіз қалып, жабайы тоғайға айналады. Тек 2009 жылы сол кездегі облыс әкімі Асқар Мырзахметовтың қолдауымен «Шымкент мемлекеттік дендрологиялық саябағы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны болып қайта құрылды.
Қаржы бөлініп, абаттандыру жұмыстары қолға алынады. Су жүйелері, саябақ ішіндегі ішкі жолдар, атпен және велосипедпен серуендеу жолдары қалпына келтіріледі. Кіреберіс қақпасы қайта жөндеуден өтті. Осылайша тынығушылардың көрікті демалыс орнына қайта айналды.
Дендросаябаққа кіру құны – 100 теңге. Алматы қаласының тұрғыны Әсел Дағжанға үнемі достары дендросаябақ туралы айтып, қызықтырған соң, Оңтүстікке келген сапарында арнайы ат басын бұрыпты. – Шымкентке алғаш келуім. Дендросаябақ жайлы көп естідім. Бәрі мақтап келетін. Сол мақтаулардың шындыққа жанасатынына көз жеткізіп отырмын. Яғни, бекер мақтамайды екен. Тып-тыныш. Жап-жасыл. Санаң сергиді. Кітап алып келіп, оқысаң, тіпті тамаша шығар, – дейді Әсел.
Дендросаябақта отау құрып жатқан жастардың сүйікті жеріне айналған «Жас жұбайлар» мен «Ардагерлер» аллеясы бар. Той серуенін өткізуге келген ақ көйлек киген келіншек пен костюм-шалбар киген күйеу жігітті жиі кездестіресіз. Өмірінің ең шуақты кезеңдерінен фотосессия жасап, көпір үстіндегі темірге ырым ғып құлып тағып кетіп жатады.
Айтқандай, дендросаябақ ресми түрде ашылғалы бері, яғни 30 жылдан бері тал-дарақтарға санақ жұмыстары жүргізілмепті. Өткен жылы Алматыдағы Қазақ орман шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары үш ай бойы ағаштар мен бұталардың түрін ғана емес, әрқайсысы қай жерде өсіп тұрғанына дейін анықтап шықты. Сонымен, ғылыми-зерттеу институты ғалымдарының мәліметі бойынша, қазір Шымкенттегі дендросаябақта талдың 213 түрі ғана қалған. Оның 142-сі тал, 71-і бұта. Ал ашылған сәтте тасқа қашалып жазылған 1360-тан астам түрден қалғаны осы ғана бүгінде. Сондай-ақ, дендросаябақ ішіндегі ағаштар мен мүсіндердегі аты-жөндерін бадырайтып жазып кеткен жазудан көз сүрінеді. Бұл мәдениетіміздің төмен көрсеткіші, дұрыс демала алмайтынымыздың айғағы. Тамаша демалыс орнын көздің қарашығындай сақтау, оларды бүлдірмеу – әрбіріміздің азаматтық борышымыз екенін ұмытпасақ екен.