Жәнiбек ТАҒАЕВ, облыстық опера және балет театрының директоры:
– Жәнібек Абданбекұлы, ҚР мәдениет қайраткерлері Үралхан Сейілбекова және Ерлан Жандарбай жуырда Алматыда болып қайтты. Ондағы көрермен әншілерді қалай қабылдады?
– Осы жыл біздің ұжым үшін жақсы жаңалықпен басталды. Қазақ өнерінің қарашаңырағы Абай атындағы Қазақ Мемлекеттік академиялық опера және балет театрымен әріптестік байланыс орнаттық. Бұл біздің жас театр үшін тиімді мүмкіндік деп ойлаймын. Алматыға әншілеріміздің баруы өзара сабақтастықтың баспалдағы іспетті. Тәжірибе алмасу мақсатында әншіміз Үралхан Сейілбекова, облыстық опера және балет театрының көркемдік жетекшісі Ерлан Жандарбай Абай атындағы Қазақ Мемлекеттік академиялық опера және балет театрында «Қыз Жібек» операсына қатысып, басты рөлдерді сомдады. Бұл қойылым қазақ операсының інжу-маржаны, бекзат өнердің биік жетістігі. Күрделі кейіпкер болғандықтан шығарманың жүгі жеңіл емес. Әндерінде айшықты ырғақ, кең диапазоны бар. Оған әртістеріміздің мүмкіндігі жетеді. Алматылық көрермендер әншілерімізді жақсы қабылдаған сияқты. Алдағы уақытта Абай атындағы Қазақ Мемлекеттік академиялық театрымен бірлесе жұмыс істеп, бір партияда өнер көрсетсек дейміз.
– Тәжірибе демекші, Италияның әйгілі кернейшісі Мауро Маур мен пианиношысы Франсуаза де Клоссе театрларыңызда болған көрінеді...
– Иә. Концерт Қазақстандағы Италия күндеріне арналған болатын. Итальяндық әртістер дайындық жұмыстарына қатысып, Мауро Маур, Франсуаза де Клоссе жақсы баға беріп, үлкен қызығушылықтарын танытты. Қонақжайлылығымызға ризашылығын білдірді. Симфониялық оркестр мен хор әртістері бірігіп өнер көрсетті. Концертте де көрермен аз болған жоқ. Әсерлі жүздесуден кейін итальяндық әртістер біздің өңірге тағы айналып соғатынын, классикалық шығармаларды бірге орындайтынын жеткізді.
– Жағымды жаңалықтарыңыз көп екен. Өнер ұжымының жұмыстары қалай жүргізілуде?
– Театр бір күнде дамып кетпейді. Бір қойылымды дайындау үшін кемінде үш немесе алты ай уақыт кетеді. Ал сәтті қойылым үшін үлкен ізденіс пен еңбек керек.Өткен жылы еліміздің қалаларында болып, 2 қойылым орындалып, 8 концерт берілді. Сондай-ақ, облыстың аудан-қалаларында гастрольдік сапарлармен болдық. Қазір кезекті қойылымға әзірленіп жатырмыз. Алла қаласа, оны көрермен назарына ұсынбақпыз. Бұл
П. И. Чайковскийдің «Евгений Онегин» операсы. Өте қызық жұмыс болғалы тұр. Сосын В. А. Моцарттың «Так поступают все женщины» операсына дайындық бастамақпыз. Бұл ең таңдаулы опералардың бірі. Оның премьерасын күзге, театр маусымының ашылуына қарсы дайындап жатырмыз. Арасында алыс-жақын шетелге де, еліміздің қалаларына арналған гастрольдеріміз бар.
– Университеттен өнер ұжымына басшы болу қиын емес пе?
– Осы қызметке келерде ұзақ ойландым. Бұл жай орын, қарапайым қызмет емес. Шоқтығы биік өнер ұжымының тізгінін ұстау, маған артылған мәртебелі міндет, салмақты жүк. Кезінде М. Әуезов
атындағы Мемлекеттік университетінің қоғамдық кәсіптер факультетінде декан орынбасары қызметін атқарып, біраз тәжірибе жинадым. Сондықтан театрға келуім кездейсоқтық емес. Дегенмен асқан жауапкершілігі де бар. Жас ұжым болғандықтан, қиындығы да, өзіне тән қызығы да жеткілікті.
– Өнерге қаражаяу емес сияқтысыз...
– Домбыра шертемін. Термелерді, дәстүрлі әндерді орындаймын.
– Классикалық музыканы көбінесе еуропалық мәдениетке тән дейтіндер бар. Бұл – бізге жат өнер дегендерге не дейсіз?
– Мұндай пікірмен келіспеймін. Өнер – мәдениеттің қайнар көзі ғой. Ал мәдениеті асқан елдің ғана әлеуеті де артады. Мәдениеті жоқ елдің дамуын елестетудің өзі қиын. Біз алдымен қазақ болғанымызды мақтан тұтуымыз керек. Өйткені, қазақ мәдениетті, талантты халық. Үлкенді сыйлауды, домбыра тартып, суырып салып өлең құрастыруды, терме айтуды бізге шетелдіктер келіп үйреткен жоқ. Ол қанымызда бар қасиет. Өкінішке қарай, опера десе, бөтен көзбен қараймыз. Шындығын айтқанда, халқымыздың операны жатсынатын жөні жоқ. Мәселен, қазақтың ұланғайыр кең даласы, тау, тасы тұнған симфония. Ақан сері, Біржан сал, Сегізсері, Мұхит, Естайлар салған ән қандай?! Тұнып тұрған ария емес пе?! Біз бабалар мұрасын жаңғыртып, жарыққа шығаруымыз керек. Театрымыз жас болғанымен, еліміздегі опера театрларынан дәрежесі кем түспейді. Себебі, басқа қалалармен салыстырғанда Шымкенттің мәдениет орталығы екендігінде дау жоқ. Сурет те, әдебиет те, кино да Шымкенттен табылады. Ал классикалық өнерге көрерменді бала күнінен тәрбиелеуіміз керек деп ойлаймын. Өйткені операны білмейтін адамға 3 сағаттық шығарманы тамашалау қиын. Бірақ бір рет келген адам, келесі қойылымға да міндетті түрде келеді. Түсінгенге операның әсері мықты деп ойлаймын. Өйткені әр тілдегі ариялар мен партияларды түгел жаттап, нотадан ауытқымауы үшін үлкен талант керек. Синтетикалық жанр болғандықтан, вокал да, би де, хор да, оркестр де бар. Ал, жақсы опералық шығармалар ешуақытта ұмытылмайды.
– Шетелдерде болдыңыз ба?
– Мен әлем елдерін көп аралаймын. Жүрген жерімде жергілікті халықтың болмысына үңілемін. Оларды өзімнің туған халқыммен салыстырамын. Бірақ қазақтай дарынды, генетикалық қаны таза халықты көрмедім.
– Соңғы жылдары елдің рухын көтеретін опералық шығармалар туған жоқ. Себебі неде?
– Опера жазу оңай емес. Өте күрделі жанр. Кез келген композитордың опера жазбайтыны анық. Бірақ өзіміздің классикалық шығармалар өміршеңдігін жоғалтқан жоқ. Қазір театрда бұрынғы қойылымдар сахналанып жатыр. Театр репертуарында Л.Хамидидің «Абай», С. Мұхамеджановтың «Айсұлу», Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек», Е. Рахмадиевтің «Қамар сұлу», Дж.Вердидің «Риголетто», П. И. Чайковскийдің «Евгений Онегин», С. Рахманиновтің «Алеко», Дж.Вердидің «Травиата», И.Морозовтың «Доктор Айболит» сынды шығармалары бар. Сондай-ақ қойылым қатары Т. Мұхамеджановтың әніне жазылған «Бейбарыс сұлтанмен» толығуда.
– Мамандар тапшылығы сезіле ме?
– Театрға техникалық мамандар жетіспейді. Көбісі оқу бітірісімен оқу орнында қалып қояды. Ал, бір оркестрде қаншама музыкалық аспаптар бар?! Олардың ішінде флейта, гобой, кларнет, фагот – үрмелі, шекті аспаптар көп. Осының бәріне жетекшілік ету қиын жұмыс. Жуырда өңіріміздің тумасы, Құрманғазы атындағы ұлттық консерваторияның түлегі Қуаныш Исмайловты оркестрдің бас дирижері етіп жұмысқа қабылдадық. Ол итальяндықтардың алдында сенімімізді ақтап шықты. Шетелдік әртістер дирижерімізге, симфониялық оркестрге ризашылығын білдірді. Алдағы уақытта да қойылымдарымыз көрермен көңілінен шығады деп ойлаймын.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан
Құттыбике НҰРҒАБЫЛ
