Шымкент келбеті

Қазақ елінің Тәуелсіздігіне биыл 26 жыл толды. Бостандықты аңсаған халқымыз бүгінде әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына енуді мақсат етіп отыр. Қиындықтарды дер кезінде болжай алған Мемлекет басшысының сарабдал саясаты өз жемісін берді. Осындай аз ғана уақытта Қазақ Елін бүкіл әлем таныды. Жастардың шетелде білім алуына жағдай жасалды. Сондай-ақ, талай жыл құпия болып келген қазақ тарихының жаңа беттері ашылды. Қазақ хандығын құрған Керей мен Жәнібек жайлы тарихи кино және анимациялық мультфильм көрерменге жол тартты. Тәуелсіздік атты ұлы жеңіс қазақ халқына еркіндік алып келумен қатар шабыт алып келді.

Тарих ғылымдарының кандидаты, доцент, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының бірінші әрі оқу ісі жөніндегі проректоры Баршагүл Исабек тәуелсіз елдің кешегісі мен бүгіні жайлы, басқа да тарихи маңызы бар оқиғалар төңірегінде «Шымкент келбеті» газетіне сұхбат берді.

Мерекені қалай атап өтеміз?

– Баршагүл Қашқынқызы, 16 желтоқсан – Тәуелсіздік күні мерекесі құтты болсын! Тарихшы әрі студент жастармен жұмыс істейтін маман ретінде айтулы мерекенің мәні мен маңызына тоқталсаңыз...

– 1991 жылы 16 желтоқсанда ҚР Тәуелсіздігі туралы Конституциялық Заңын қабылдағаннан бастап біз бұл күнді мемлекеттік мереке ретінде атап өтеміз. Алайда, еліміздің мерейлі мерекесін 17 – желтоқсан күнгі оқиғаға байланысты Тәуелсіздік жолында күрескен ардақтыларымызды еске алу күнімен шатастырмауымыз керек. Бұл екеуі егемен ел тарихындағы екі түрлі тарихи күн. 16-сы – Тәуелсіздік күні, 17-сі – Желтоқсан оқиғасының құрбандарын еске алу күні.
Шынында осы екі күнді атап өту аясында көптеген пікірлер айтылады. Біз алдымен ата-бабамыз аңсаған еркіндікке қол жетіп, көк туымызды желбіретіп, егемендік алғанымызға қуанамыз да, екінші күні Желтоқсан оқиғасын айтып күңіренеміз. Қазақ тарихында 300-ден астам ірілі-ұсақты ұлт-азаттық көтеріліс болды. Қазақ халқы аштықты да, басқыншылықты да, қоныс аударуды да көрді, етігімен қан кешкен замандар өтті. Желтоқсан оқиғасы сол қаралы күндердің соңғысы еді. Сондықтан, бұл күнді қазақ батырлары жайлы естеліктерге арнап, содан нәр алып, отансүйгіштік сезімді арттырып, бойды кернеген мақтанышты елдің жарқын болашағына бағыттаған дұрыс.

Қазақ мектебін 1841 жылы Жәңгір хан салдырған

– Тәуелсіздік берген ұлы мүмкіндіктерді атап өтіңізші...

– Тәуелсіздіктің арқасында біз ой еркіндігі мен сөз бостандығына қол жеткіздік. Бұл әсіресе, Патша үкіметі кезінде де, Кеңес дәуірінде де цензурадан көз ашпаған қазақ тарихшылары үшін зор мүмкіндік. Егемендік алғанша бұрмаланған тарихтың кей тұстарының шындығы ашылды. Қазақ хандығын құрған Керей мен Жәнібек хандарды ел таныды. Бүгінгі қолда бар деректерге сүйенсек, қазақтың ең алғашқы мектебін 1841 жылы Жасқұста хан Жәңгір салдырғаны белгілі болды. Елдің отырықшылыққа бет бұруы да осы тұста басталған. Кеңестің салқынымен қазақ өз ардақтыларын ажырата білмеді. Тарихи деректердің көбі құпия болып қалды, тіпті жоғалып кетті. Тәуелсіздіктің ақ таңы атқалы қазақ тарихшылары мұрағаттарды ашып, бұған дейін білмеген тарихи шындықтарды жарыққа шығаруда. Елбасымыз Н. Назарбаевтың қолдауымен «Мәдени мұра», «Халық – тарих толқынында» бағдарламалары аясында сонау алыс шетелдерде жатқан тарихи мұраларымызды алып келдік. 17-18 ғасырлардағы Қазақ хандығы туралы деректердің барлығы іске қосылды. Биыл Алаш Орданың 100 жылдығын атап өттік. «Алаш қозғалысы», «Алаш жолы» сынды еңбектер жарыққа шықты. Қазақ зиялыларының қамауға алынған кездердегі суреттері, жазған хаттары, басқа да осы күнге дейін мұрағатта сақталған қолжазбаларының жарық көруі бәрі-бәрі – Тәуелсіздіктің жемісі.

– Президент «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «Әлемде бағыты әлі бұлыңғыр, жаңа тарихи кезең басталды. Күн санап өзгеріп жатқан дүбірлі дүниеде сана-сезіміміз бен дүниетанымымызға әбден сіңіп қалған таптаурын қағидалардан арыл-масақ, көш басындағы елдермен тереземізді теңеп, иық түйістіру мүмкін емес» деді. Жалпы, осы бағытта атқарылып жатқан жұмыстарға қандай баға бересіз?

– Тәуелсіздік алғаннан кейін біз экономикалық жағдайымызды түзеуге бет алдық та, рухани жағынан ақсап қалдық. Бертін келе жаңа дәуір жаңалықтарын қабылдаймыз деп дәстүрімізді, әдет-ғұрпымызды шатастырып алдық. Осындай кемшін түскен тұстарды толықтыруға Елбасымыздың бастамалары, тапсырмалары идеология саласының жұмысын ілгерілете бастады. Елбасы «Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс» дейді мақаласында. Қазақ құндылықтары мен ұлттық кодты жандандырып, туған жерге деген сүйіспеншілігін арттырып, салт-дәстүрі мен рухани құндылықтарын қайта жаңғырту бағытындағы жұмыстарды мақсатты түрде жалғастыруды қолдаймын. Біз ел болып «бір мақсат, бір мүддемен» тер төгуге тиіспіз. Сонда бүгінгі қазақ идеологиясы өз жемісін береді.

– Жастардың отансүйгіштігі қай деңгейде?

– Отансүйгіштік бұл өзің жүрген ортаны қорғауға, қадірлеуге, бағалауға деген жауапкершілік. Біздің Тәуелсіздік құрбандарына деген құрметіміз оларды еске алумен ғана шектелмеуі қажет. Ата-бабамыздың жан беріп қорғаған жерін сүю, қадірлеу, қастерлеу бізге парыз. Айналамызға жасаған әрбір жанашырлық әрекетімізбен білдіре аламыз. Қарапайым тілмен айтсақ, бұл – өз үйіңдегілермен жақсы қарым-қатынас жасау, үлкенге құрмет көрсету, сыйлап орын беру, әдеп сақтап сөйлеу, білім алу, туған қалаңды, көшеңді, аулаңды таза ұстау, табиғатты аялау. Сондай-ақ, қазақ тарихын жақсы білетін әр азамат өз Отанының патриоты бола алады. Әсіресе, бүгінгі тарихи деректермен қайта сусындаса, бұның өзі идеология бағытындағы жұмыстарды жеңілдетеді. Жастардың отансүйгіштігін тарихын жақсы біліп, сондай қиындықтармен келген Тәуелсіздіктің қадірін білуімен және елдің өсіп-өркендеуіне үлес қосуға деген биік мақсатымен бағалаймын.

– Алдағы жылдары Шымкент қаласының 2000 жылдық тарихи шаһар болғанын атап өту жоспары бар. Тарихшы ретінде сіздің көзқарасыңызды білсек...

– 2002 жылы еліміз Тараз қаласының 2000 жылдығын атап өтті. Бүгінде ғалым Бауыржан Байтанаев та түрлі тарихи деректер мен археологиялық зерттеулер жүргізуде. Яғни, Шымкенттің көне қала екенін айғақтайтын жәдігерлер жетерлік. Бұл салада еліміздің ең мықты тарихшылары да еңбек етуде. Егер қазба жұмыстарының нәтижесіне қарай Шымшаһардың тарихи жасы нақты белгілі болса, оны ресми түрде атап өту әрбіріміз үшін үлкен қуаныш. Зор мақтаныш.

Мақсат – ана тіліміздің өрісін кеңейту

– Латын әліпбиіне көшетін болдық. Дегенмен, әліпби әлі бекітілген жоқ. Бұл тұрғыда өз тарапыңыздан қандай ұсыныс немесе ой қоса аласыз?

– Мемлекет басшысы қол қойды. Жарлық шықты. Енді «латынға көшеміз бе?» деген сұрақтан өттік. Көшетініміз айдан анық. Бұдан былай қазақтың латын әліпбиі қалай жасалатынын ойласуымыз қажет. Апострофты азайту керек және бір әріпті жазу үшін пернетақта түймесін екі рет басып отырмай, бір таңбамен белгілеген дұрыс. Қазақ тілінің сингормонизм заңына бағынбайтын сөздер бар. Сондықтан латын әліпбиін әлі жетілдіру керек. Тағы бір ескеретін мәселе – латын әліпбиін тек қазақ мектептеріне емес, бүкіл қазақстандық мектептерге енгізу керек. Себебі, біздің мақсат қазақ тілін сақтап, кеңістігін кеңейту. Ал ертең орыс мектебі кирилицамен қалатын болса, латын әліпбиінен жерігендер қазақ тілінен де бас тартып, орыс мектебіне өтеді.

– Биыл еліміз үшін елеулі оқиғаның бірі ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өтті. Қазақстанның дамуы, өсіп өркендеуі жолында аталған Көрмеден сізді қызықтырған ғылыми жаңалықтарды атаңызшы?

– Көрмеге бір емес, үш рет барудың сәті түсті. Соның өзінде түгел аралап бітпедім. Жапондықтар биоэнергия, яғни, адамның қимыл-қозғалысынан энергия өндіруге болатынын дәлелдеп отыр. Ал күні ыстық, әрқашан аспаны ашық біздің Оңтүстік аймақ үшін ең сәтті ғылыми жетістіктің бірі – күн энергиясын өндіру. Біздің Шардара, Сарыағаш, Мақтарал аудандары қандай ыстық?! Күн энергиясын тұтыну жобасы осы аудандарда сәтті болады деп ойлаймын. Сонымен қатар, көрмеде суды тиімді пайдалану, қоқысты қайта өңдеу арқылы экологияны жақсартып әрі табыс табу жайлы ғылыми жаңалықтар да ұнады. Бұл жаңалықтарды қолданысқа ендіру туралы Мемлекет басшысы арнайы тапсырма берді. Осы бағытта облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың бастамасымен бүгінде жақсы жобалар қолға алына бастады.

– Тәуелсіздік күнін қалай атап өтіп жүрсіз?

– Бүгінгі бейбіт заманға шүкір етіп, арқаны кеңге салып рухани тыныққанды жақсы көремін. Теледидардан тарихи танымдық бағдарламаларды, патриоттық кино, әсіресе айтысты тамашалаймын. Бүгінде айтысты мүлде көрмейтіндер көп. Біз қазақтың төл өнері айтыс туралы өзгелерден жақсы білуге міндеттіміз. Сондай-ақ, үйдегі балаларға, жастарға тарих тереңінен сыр шертіп, бұл күннің маңызы мен бүгінгі мақсатымыз жайлы әңгімелеп отырамын. Мұндай демалыстан соң өзім де бір сергіп, жігерленіп қаламын.

– Тәуелсіздік күніне орай қала тұрғындарына, «Шымкент келбеті» газетінің оқырмандарына айтар ойыңыз, тілегіңіз.

– «Шымкент келбеті» газеті – қаламыздың айнасы, басылымда жаңашылдық пен ізденіс бар. Көп мәселелерді көтереді, жанашырлықпен жұмыс істейді. Сондықтан бұл газетті сүйіп оқимын. Тәуелсіздік күні қарсаңында ұжымға шығармашылық табыс тілеймін. Тәуелсіздігіміз тұғырлы болсын! Тәуелсіздіктің қадіріне жетіп, ел үшін қызмет етейік. Рухты, салт-дәстүрді сақтаған ұл-қыз тәрбиелеп, ішкі бірлігіміз бен саяси тұрақтылығымызды сақтай білейік!

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ

Жас болсақ та тәуелсіздіктің  Қазақ еліне оңай жолмен келмегендігін жақсы білеміз. Мектеп қабырғасында жүргенде егемендіктің бағасын, құндылығын түсіндіруде ұстаздарымыз жыл сайын іс-шаралар өткізетін. Отырар ауданындағы Сейітқасым Әшіров атындағы орта мектептің түлегімін.

Тарих пәнінен беретін мұғалімім Бибігүл Нарымбетова Желтоқсан оқиғасына қатысқан жандардың бірі. Сол уақытта Алматының алаңында болған қаралы оқиғаны, жастардың басынан кешкен қиындығын айтып беретін. Өзімнің әкем Мұқан Балтабай да оқиғаның куәгері. Ата-анам педагог болғандықтан, маған отбасымызда бұл күннің қадір-қасиеті, Желтоқсан көтерілісінің сипаты, желтоқсан құрбандарын мәңгі есте сақтау жайында білмей жүру сын болар.

Желтоқсан оқиғасын еске алғанда Қайрат Рысқұлбековтың ерлігі көз алдымызға келеді. «Күнәдан таза басым бар» деп жырлаған, ұлтының басына сын сағат туғанда, әділетсіздікке қарсы тұрған батыр ағамыздың ерлігі – баршамызға үлгі. Қайрат ағамыз алаңға шығуының себебін: «Қыздың жолы жiңiшке» деген. Әйел затына ер болып өз қолұшымды берiп, көмектесуге, оларды арашалап-қорғау үшiн барғаным рас,– деген сөздерін жақсы білеміз. Оның сот залында айтқан «Ақтық сөзі» кім-кімді де терең толғанысқа, тебіреніске түсіреді. 

Қазақ қыздарының ар-намысын қорғап, басын қатерге тіккен Қайрат Рысқұлбековтың ерлігі – нағыз батырға тән қасиет. Қыз бала ретінде Қайрат ағамыздың бұл ерлігін мақтаныш етемін. Қазір М. Әуезов атындағы ОҚМУ ІІ курс студентімін. Болашақта ауыл шаруашылығы саласының маманы боламын. Мемлекеттік грант есебінен білім алудамын. Айта кетерлігі, білім алып жатқан университеттің жатақханасы Халық Қаһарманы атындағы Т. Рысқұлбеков атындағы көшеде орналасқан. Мен екінші жыл осында тұрамын. 

Тыныш, бейбітшілік, ынтымақты заманда өмір сүріп жатқан ұрпақпыз. Қазақстанға тәуелсіздік таңын жақындатуға Қайрат ағамыздың қосқан үлесі бар десек, Шымкентте оның есімімен көшенің аталуы орынды. Алайда бұл көшенің көркі мен көгалдандыруы атына заты сай болса екен деймін. Бұл көшеден өткенде ұрпаққа батырдың ерлігін еске салып тұратын, тарихи, сәулетті болғаны дұрыс болар еді.

Сымбат БАЛТАБАЙ,
М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың студенті

Еліміз егемендігін алған тұста дүниеге келген Тәуелсіздіктің құрдастары Шымкентте аз емес.

1991 жылы өмірге келіп, бүгінде туған еліне қызмет етуге жарап жүрген жастардың қатарында Айнұр Сансызбайды ерекше атап өтуге болады. 

– «Тәуелсіздік алған жылы өмірге келгенсің» деген сөз тек мереке қарсаңында емес, күн сайын санамды сәулелендіріп, отансүйгіштігімді арттыра түседі. «Елім үшін» деген тебіреніс бойымды кернеп, «тағы нендей еңбегімді сіңірсем екен?» деген ізденіспен жүремін, – дейді Айнұр Қуатжанқызы.

Ол бүгінде Қаратау ауданы әкімдігінде Мәдени-ағарту бөлімінің басшысы қызметін атқарады.

– Қаратау ауданы әкімдігіндегі әріптестерім Пайыз Жантелиев, Шыңғыс Жаукеев, Жалол Мулашиковтар да тәуелсіздіктің құрдастары. Біз Президентіміз Н.Назарбаевтың салған сара жолымен жүріп келеміз. Үшінші жаңғыруды бастаған Қазақстанда жаңа бір ауданның көркейіп, дамуына алғашқылардың бірі болып үлес қосу біз үшін мақтаныш, – дейді Айнұр.

Құралбай ОРЫНБАСАР,
«100 жаңа есім» жобасының жеңімпазы:

– Мен Шымкент қалалық № 10 спорт мектебінде самбо күресінен аға бапкер қызметін атқарамын. Сонымен қатар, самбодан ОҚО құрамасының аға бапкерімін. Елімізде спорт саласына көп көңіл бөлініп жатыр. Бұл өмірде Отанын сүймейтін адам жоқ шығар. Бәрі де хал-қадірінше елінің дамуына еңбек етеді. Өзім де бала кезден спорт жолын таңдап, осы салаға шындап бет бұрдым. Бүкіл саналы ғұмырым спортпен біте қайнасты. Қиындықтарды көп көрдім. Жарақаттандық, жүлде салар кезде бағымның жанбай қалған кездері де болды. Бірақ түбінде еңбегімнің ақталғанына қуаныштымын. Әрине, мұның бәрі де Тәуелсіздіктің арқасы. «100 жаңа есім» жобасында жеңіске жеткенім – халқымның маған деген құрметі деп білемін. Өте керемет сезімді бастан кештік. Астанада Елбасының қабылдауында болып, рухани байлық алып қайттық. Елбасымен бірге балет театрына барып, концерт көрдік. Алдағы кезде де ел үшін аянбай еңбек етіп, шәкірттер тәрбиелеуге күш саламын.

Мұратәлі ҚАЛМҰРАТОВ,
«Қазақстан халқы Ассамблеясы» ОҚО филиалы төрағасының орынбасары:

– Ассамблеяның атқарып жатқан жұмысы өзге аймақтарға үлгі деп айтуымызға негіз бар. Бұл біріншіден, Елбасының сындарлы саясатының арқасында өңірдегі ұлттар мен ұлыстардың тату-тәтті, бірлікте өмір сүруінің нәтижесінде қол жеткізген табыстар. Сондай-ақ, облысымызда 108 ұлт 20 этномәдени орталыққа бірігіп, Елбасы өзі кілтін табыстаған сәулетті жаңа ғимараттың шаңырағының астында бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, бірлікте жұмыс жасауы – тәуелсіз еліміздің тұрақты дамуының бір көрінісі.

Айта кетерлігі, облыстық Ассамблеяның медиаторлары 600-ден аса азаматқа құқықтық көмек көрсетіп, 8 мыңға жуық іс сотқа жетпей шешілді. 

Ата-бабаларымыз тәуелсіздікті сан ғасырлар бойы армандады. Бүгінде әлемдік деңгейде ауыз толтырып айтарлықтай жетістіктерге жеттік. Қоғамдағы тыныштықтың, ұлттар мен ұлыстардың бірлікте өмір сүруінің арқасында еңселі елге айналдық. Енді маңыздысы – бірлікті сақтаудың осы үлгісін сақтап қалуымыз қажет. 

Тәуелсіздік мерекесінде әрбір отбасында ынтамақ-береке арта берсін. Барлық армандарымыз орындалып, достығымыздың дәнекері мызғымасын!

Шымкентте Тәуел-сіздік мерекесі қарсаңында қаланың дамуына үлес қосқан жандардың еңбегі еленді. «Қазақстан халқы Ассамблеясы» ғимаратында өткен салтанатты мерекеге қала әкімі Нұрлан Сауранбаев қатысып, спорт, білім, әлеуметтік, қоғамдық саладағы үздіктерге төсбелгі тағып, Алғыс хатпен марапаттады.

– Биыл тәуелсіздігімізді жариялағанымызға 26 жыл толды. Бұл еліміздің қасиетті мерекесі, асыл қазынасы.Тәуелсіздік жылдары Қазақ-стан үлкен экономикалық-әлеуметтік жетістіктерге жетті. Соның ішінде Шымкент қаласы үшін де жемісті болды. Осы жылдары облыс орталығы танымастай өзгерді. Заманауи тұрғын үй кешендері мен әлеуметтік-мәдени нысандардың саны артып келеді. Қаланың бас жоспарына бағытталған үлкен инвестициялар игеріліп, жаңа жұмыс орындары ашылды. Әрқайсыңыз әр салада қызмет ете жүріп, қаланың дамуына үлес қосып келесіздер, – деп қалалықтарды мерекемен құттықтап, игі тілегін жеткізді. 

«Шымкент қаласына қосқан ерекше үлесі үшін» төсбелгісімен қалалық денешынықтыру және спорт бөлімі басшысының орынбасары Намазбай Әбдіқұлов, Шымкент қалалық мәслихатының депутаты Ермек Дәрменов, ОҚО ІІД жергілікті полиция қызметінің басшысы Данияр Мейірханов, Абай ауданының әкімі Ахмет Татыбаев марапатталды. 

Халықтар Достығы университетінің маманы Сұлушаш Әбішова, зейнеткер Шәкір Әшірбаев, Шымкент қалалық мәслихатының тұрақты комиссиялармен жұмыс жөніндегі бөлімінің бас маманы Ұлжан Исабаева қала әкімінің Алғыс хатына ие болды. Шымкент қаласы әкімінің Алғыс хаты «Шымкент келбеті» газетінің жауапты хатшысы Асхан Майлыбаеваға да табысталды. 

Айта кетейік, мерекелік шарада 1 азамат «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалімен, 7 азамат «Шымкент қаласын дамытуға қосқан ерекше үлесі үшін» төсбелгісімен, 14 азамат Шымкент қаласы әкімінің Алғыс хатына ие болды. 

Салтанатты мерекеде өнер иелері патриоттық ән шырқап, концерттік бағдарламасын ұсынды.

Шымкенттік Майра Малдыбаева 1986 жылы Желтоқсан көтерілісіне қатысып, «бұзақылығы» үшін сот алдында жауап берген жан. Сот үкімімен айыппұл салынған. Алты ай бойы сарсаңға салған тергеу ісін, техникумдағы қаралған тәртібін, ең сорақысы ақ қар көк мұзға тізерлеп отырғызып, әскерилердің дубинкасымен ұрып-соққан жаралы жылдың ызғарлы сәтін Майра апай есіне алғанды ұнатпайды. Жасы елуді еңсерсе де сол күндерді еске алғанда жүрегі шымырлайды.

Мектепті тәмамдаған соң бір жыл жұмыс істеп, келер жылында Алматы байланыс электртехникумына оқуға түстім – деп бастады әңгімесін Майра Малдыбаева. – Шалғайдан білім іздеп барған ауыл қызының тәуелсіздік жолындағы тарихи оқиғаға куә болып, өмірімнің күрт өзгерерін қайдан білейін? ІІ курс оқып жүрген кезім. 1986 жылдың 16 желтоқсанында Брежнев алаңында жастардың толқуы басталды. Студенттер ұрандатып, патриоттық ән салып жатты. Бір уақытта жиналғандарға ыстық су шашып, машиналарға өрт қойылды. Бақылауда ұстағанына қарамастан 18-і күні алаңға қайта шығып, таңғы 08:30 шамасында бізді ұстап, солдаттар қыздарды көк мұздың үстіне тізерлеп отырғызып, қолындағы дубинкаларымен аяусыз ұрып-соғып, бетіміз бен денемізде сау тамтық жер қалдырмады. Одан кейін барлығымызды автобусқа тиеп, бір тәулікке қамап, ертесіне ешқайда шықпау жөнінде қолхат жаздыртып, босатты. Желтоқсанда басталған тергеу 1987 жылдың мамыр айына дейін жалғасты. Ешбір дәлел болмағанына қарамастан «бұзақылық жасаған» деген статьямен 40 рубль айыппұл салды. Ал қасымдағы таныс қыздардың бірі – 2 жылға сотталды, бірі 15 тәулікке қамалды. Ол күндердің қасіретін сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес.

Желтоқсаншы жан сырын ешкімге ақтарып айтпайды. Оқу бітірген соң туған елге оралады, отбасын құрады, бүгінде 3 қыздың анасы, 6 немеренің әжесі, «Қазақтелеком» АҚ байланыс саласында қызмет етеді. Тек арада 15 жыл өткенде теледидардан облыстық саяси қуғын-сүргін мұражайында Тәуелсіздік күніне арналған шарада Желтоқсанға қатысқан жандарға стенд жасап, арнайы бағдарлама түсіргенін көзі шалады. Көрсетіп жатқан фотосуреттер арасынан Алматыда техникумда бірге оқыған курстасы Манзура Бектаеваны көреді.

Сол құрбысын іздеп-табу мақсатында музейге соғып, қызметкерлерден құрбысының мекенжайын алып, өзінің де Желтоқсан оқиғасына қатысқандығын әңгімелеп айтып береді. Осыдан кейін ғана тәуелсіздік күрескері екендігін ұғынады, өзі мұңдас жандармен бас қосады, жанайқайын, іштегі шерін тарқатуға болатындығын түсінеді. 

– Жыл сайын Тәуелсіздік мерекесі аясында түрлі ісшараларға қатысып, өткен тарихты қозғаймыз. Жүрегің ауырады, өрімдей ұл-қыздардың сол кездегі бейнесін еске түсіресің. Бірақ ұрпаққа Қазақстанға тәуелсіздіктің оңай жолмен келмегендігін айту – біздің парызымыз. 1986 жылы қаншама жастың қаны төгілді, қаншама аға-әпкелер көз жұмды, сотталғандары бар. Жастардың туған елге, жерге деген сүйіспеншілігі, рухы мықты болса, екен. Еліміздің тыныштығынан артық бақыт жоқ, – деп аяқтады әңгімесін тәуелсіздік күрескері.

Биыл тәуелсіз-діктің 26 жылдығын қарсы алып отырмыз. Ел егемендігінің орнауына сонау желтоқсаншылардан бөлек жер-жерде белсенді жастар да үлес қосты. Солардың бірі – Шымкенттегі Қазақ тәуелсіз жастар одағы. Мереке қарсаңында аталған ұйымның жетекшісі Мұхтар Мұхамбетжанмен тілдескен едік.

– Мұхтар Дауылқожаұлы, Қазақ тәуелсіз жастар одағы қалай құрылды? Ондағы мақсат не еді?

– Әрине, бұл ұйымның тәуелсіздікке қосқан үлесі аз емес. 1986 жылдың тамызында әскерден, Ауғанстан соғысынан келдім. Желтоқсанда Алматыда көтеріліс болды. Ол кезде технологиялық институттың студентімін. Желтоқсан оқиғасын алыстан естіп жүрдік. Әлі есімде, №1 жатақханада жиналыс ұйымдастырдық. Оған декан, институттың комсомол комитетінің хатшысы, оқу орнының партиялық кабинетінің меңгерушісі де қатысты. Алғашқы жиналыста көтерілген мәселе – тіл мәселесі болды. Ол кездегі жатақханадағы «Қызыл бұрыштағы» ұран, хабарландыру мен қабырға газеттерінің барлығы орысша жазылатын. Тек әнұранымыз ғана қазақша болды. Неге біз, қазақтар, өз жерімізде тұрып қазақша жазбаймыз, оқымаймыз? Міне, осы мәселені көтердік. Осылайша 1987 жылдан бастап оқу орнындағы барлық үгіт және көрнекі құралдарының жартысы қазақша жазылсын деген шешім қабылдадық. Әрине, мені жақтырмағандар, жолдан тайдырғысы келгендер болды. Бірақ, айта кету керек, мен сол кездегі облыстағы «Қызыл жұлдыз» орденінің жалғыз кавалері едім. Үкіметке қарсы дейін десе, кеудемде орденім тұр. Қалай соғыс батыры өз үкіметіне қарсы болады? Осылайша майданда алған орденім саяси күресте өз көмегін берді.

– Ұйымның құрамында кімдер бар еді?

– Жанымда негізінен ауған соғысының ардагерлері болды. Одаққа мүше жастар саны 200-ге жетіп қалды. 1989 жылы құрылтай өткіздік. «Жасасын Тәуелсіз Қазақ Республикасы», «Біз – Желтоқсанның жалғасымыз», «Біз Одақтан бөлініп шығуымыз керек» деген ұрандарымызды жазып қойдық. «Қазақстан тәуелсіздік алған күні біз тарқаймыз» деген жарғымыз болды. Қазір Желтоқсан оқиғасы, тәуелсіздік туралы сөз қозғалғанда сол кездегі басшылар не қарап отырды деп сыбайтындар кездесіп жатады. Мен олай демес едім. Ол кездегі басшылардың барлығы бізге қарсы болды деуге болмайды. Арасында бізге көмектесіп, қолдап жүрген азаматтар болды. Тек, қызмет бабына байланысты жария ете алмайтын.

Осы тұста айта кетейін, бізді тәуелсіздіктің жолында тек қазақтар ғана емес, өзге ұлттардың сауатты өкілдері де қолдады. Олардың көзі ашық, көкірегі ояу жастары демократия, әділеттілік дегенді жақсы түсінді. Олардың қазақ жастарының тәуелсіздік күресін қолдағанын ашып айту керек. Қиын сәтте азат күн үшін күрескен белсенді өңірлер де болды. Мысалы, сол кездегі Целиноград облысының жастары «Парасат» ұйымын құрды. Жетекшісі – Ұласбек Сәдібеков еді (қазіргі ОҚО әкімінің орынбасары – ред). Олар Қазақстанның тәуелсіздігін, сондай-ақ, мемлекеттік тіл қазақ тілі болсын деп талап етті, Целиноградты Ақмола деп атайық деді. Батыл талаптар еді. Ол жақтың тұрғындарының 90 пайызы өзге ұлт өкілдері болатын. Сондай ортада жүріп күресті «Парасаттың» қыз-жігіттері.

– Шымкентте Халық қаһарманы Қайрат Рысқұлбековтың ескерткіші мен оның атында көше бар. Ол да тәуелсіздік батырына деген құрметтің бірі ғой...

– Иә, студенттер көшесі сол тұста Вишневский көшесі деп аталатын. Сол кездегі қаланың басшысы Қуаныш Төлеметов еді. Қуаныш аға қолғабыс жасап, қалалық кеңестің әр мүшесімен жұмыс істеп, көздерін жеткізіп, қалалық кеңестің шешімімен көшеге Қайрат Рысқұлбековтың аты берілді. Кейін біз елден қомақты ақша жинадық. Сол қаржыға Қайраттың бюстін орнаттық.

– Тәуелсіздік мерекесі қарсаңындағы тілегіңіз?

...Жалпы, мемлекет деген не? Ол – бір-біріне көмекке келуге әзір, бірін-бірін қолдауға дайын, ұйымшыл азаматтар. Отбасын, ұрпағын ойлайтын, қорғайтын азаматтардың мемлекеті. Ендеше, кейінгі ұрпақты рухы мықты етіп тәрбиелеуіміз керек! Ұлтжанды, ұйымшыл, патриот етіп білім беруге тиіспіз. Сонда ғана Тәуелсіз Қазақ елі мәңгі дами береді!

Сұхбаттасқан
Нұрлан БЕКТАЕВ

Құрметті Шымкент қаласының тұрғындары мен қала қонақтары!

Сіздерді Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз! Тәуелсіздік күні – ғасырлар бойы азаттық аңсаған халқымыздың өшкені жанып, асқақ арманы орындалған күн. 

Халқымыз үшін Тәуелсіздіктен артық қасиетті де қымбат ештеңе жоқ. Осыдан 26 жыл бұрын тарихи таңдау жасап, өз тәуелсіздігін жариялаған Қазақстан Республикасы бүгінде беделі биік, құқықтық, дербес демократиялық мемлекет ретінде әлемге танымал. Елбасымыздың жүргізіп отырған сындарлы саясаты еліміздің қарқынды дамуына, ішкі бірліктің одан беки түсуіне мол мүмкіндік ашты. 

Бүгінде егемендігіміздің арқасында Қазақстан халықаралық ареналарда үлкен жетістіктерге қол жеткізіп келеді. Соның бір айғағы, биыл Астанада халықаралық мамандандырылған «ЭКСПО-2017» көрмесі табысты өтті. Бұл Қазақстанның экономикалық қуатын жаһандық танудың айқын көрінісі екені сөзсіз.

Ынтымақты ұран, татулықты ту еткен бейбіт халқымыз осы уақыт аралығында толағай табыстарға жетті. Мемлекетіміздің қарқынды дамуы тұрақты саясат пен ішкі бірліктің арқасы. Ұлт Көшбасшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында: «Екі дәуір түйіскен шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы» деген болатын. 

Бүгінгі таңда қала экономикасының қай саласын алсақ та, тәуелсіз адамдардың бойынан ертеңге деген ұмтылыс, еңбекке деген құлшынысты көреміз. Қолымыз жеткен жетістіктердің бәрі азаттық пен еркіндіктің арқасында, ұлттық мемлекетіміздің қолдауына сүйене отырып еткен еңбегіміз бен барлық тетіктердің айқын да үйлесімді жұмыстарының нәтижесі деп білеміз. Осы игілікті істерде баршамыздың қосқан үлесіміз бар екеніне қуаныштымыз.

Қымбатты жерлестер!

Рухы биік, намысы берік бабаларымыздың ғасырлар бойғы асыл мұраты – азаттықты аялау болса, сол бабалардың арманын орындауда Мәңгілік елдің тұтастығын баянды ету біздің басты мұратымыз.
Бірлігіміз бекем, тұтастығымыз берік болғай! Тәуелсіздігіміздің көк туы ашық аспанымызда мәңгі желбірей берсін!

Нұрлан САУРАНБАЕВ,
Шымкент қаласының әкімі

Нұрлан БЕКНАЗАРОВ,
Шымкент қалалық мәслихатының хатшысы

Тәуелсіздік. Бұл сөздің мән-маңызы терең екенін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Тыныш, бейбіт өмірден асқан бақыт та, байлық та жоқ. Мұндай елдің азаматтарының әрдайым мерейі үстем болмақ. «Қуана білмегенге құт қонбас, бағалай білмегенге бақ қонбас» дейді халқымыз. Ендігі кезекте осынау мамыражай, қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған уақытты бағалай білсек деген ой да көкейімізде тұратыны заңдылық. Біздің еліміздің азаматтары қоғамның барлық саласында табысты еңбек етіп жүр. Мұның бәрі, әрине, егемендіктің арқасында жүзеге асып отырғаны сөзсіз.

«Бірлігі мықты елде бақ тұрар»

Биыл Қазақ елі Тәуелсіздіктің 26 жылдығын тойлағалы отыр. Ширек ғасырдан астам уақыт. Елдігімізді, іргелі ел болғанымызды танытар сәт қазір. Жауапкершілігі орасан зор. Егемен елдің азаматтарының рухын оятып, болашаққа көз тастауымен маңызды. 

Әр жылдың өзіндік ерекшелігі болады. Өтіп бара жатқан 2017 жыл да елімізде қоғамдық-саяси оқиғаларға толы болды. Халықаралық іс-шаралардың тізгінін ұстап, ынтымақ-бірлігі жарасқан ел екенімізді көрсеттік. 

Қазақ елін әлем тани түсті. 

Биыл Тәуелсіздігімізді тағы да мерейлі еткен іс-шара – халықаралық «ЭКСПО-2017» көрмесі. Көрме 2017 жылы әлемдік экономикадағы ең маңызды іс-шараның бірі ретінде аталды. Қазақстан және қатысушы мемлекеттер үшін табыспен есте қалды. Қазақстан Халықаралық мамандандырылған көрмені Орта Азияда бірінші болып өткізді. 

Тұңғыш рет елімізде Дүниежүзілік Қысқы Универсиада ойындарын абыроймен өткіздік. Бұл сында спортшыларымыз жалпы есепте екінші орынға тұрақтады: 11 алтын, 8 күміс және 17 қола медальмен тарихи жетістікке жеттік. 

«Іргесі берік елді жау ала алмас, аузы бір елді дау ала алмас» деген. Бәрі де бейбіт өмірдің арқасы. Тәуелсіздік алып, етек-жеңімізді жиғаннан бері түрлі саладағы кәсіп иелеріне, жастарға даңғыл жол ашылды. Өз тірлігін өздері жасап жүрген жастарымыз көп. «Бай болсаң, елге пайдаң тисін» деген сөзді жадында мықтап ұстаған. Кәсібі дөңгелеп отырған азаматтар өз туған ауылын өркендетуге үлес қосуда. Өз еліне, өзінің туған жеріне деген құрметі. 

Ұйымшылдығы жарасқан, ауызбіршілігі мықты елде ырыс аунап, құт дариды. Берекесі молаяды. Осындай кезде ғана кәсіпкерліктің, өндірістің өркендеп, қуат алатыны белгілі. 

Бірде қарт қаламгер Шерхан Мұртазадан тілші сұрапты: – Жұрттың көбі қалада тұрады. Сіз неге ауылды аңсай бересіз? – деген ғой. Сөйтсе, Шерағаң: Наурызкөк, қарлығаш, т.б. құстар ерте көктемде сонау жердің түбіндегі Африкадан біздің елге мыңдаған шақырым ұшып жетеді. Немене, сонда Африкада ұя салатын жер жоқ па? Құс екеш құс та туған жерінен жерісе, бұл да бір кем дүние. Тұғырына саңғыған сұңқар оңбас, үйірінен безінген тұлпар оңбас» деген екен қаламгер. Міне, бізге де керегі осы сөз емес пе?! 

Отансүйгіштікті көрсететін уақыт

Біз осы күні Тәуелсіздіктің қадірін біліп жүрміз бе? Осы сауалды өз-өзімізге қойып көрейікші. Адамзат баласы тәуелсіздік жолында қан-қасап қырғындарды көрді. Небір зұлматтардан өтті. Мұның бәрі де бостандық дейтін аяулы сезімнің құдіреті емес пе?!

Қазір қайтсем еліме пайдамды тигіземін дейтін уақыт. Тәуелсіздік құрдастары бүгінде елімізді әлемге танытып жүр. Алды – Олимпиада ойындарының және әлем чемпионаттарының жеңімпазы. Кәсіпкерлік саласында, ғылым-технология саласында да дарындылар баршылық. 

Таяуда Елбасы 100 жаңа есім бәйгесінің жеңімпаздарымен жүздесті. Әрбірінің жетістікке қалай жеткенінен хабардар болды. 

– Патриотизм туған үй мен туып-өскен өңірден басталады. Қазір елімізде меценаттар туған жеріне барып, балабақша, мектептер мен ауруханалар салып жатыр. Жалпы алғанда, бүгінде осы бағытта 720-дан астам жоба іске асты, – деді ҚР Президенті. 

Ата-бабаларымыз «Туған жерге туыңды тік» деген. Отансүйгіштік ең алдымен кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, яғни туған жеріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Елбасы «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» атты мақаласында да бұны егжей-тегжейлі айтып өтті. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәс­түрлеріне айрықша іңкәрлікпен атсалысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі.

Міне, әр салада озық шыққан азаматтар Тәуелсіздіктің арқасында таланттарын шыңдап, болашаққа жол салуға мүмкіндік алды. Міне, қазіргі ел жастары осындай азаматтардан үлгі алуы тиіс. Мақсатқа қарай талпына білсе дейміз. 

Жалпы, біз өмір сүре отырып, өзгере білуіміз керек. Бұл жөнінде Елбасы: «Өзгеру үшін өзімізді мықтап қолға алып, заман ағымына икемделу арқылы жаңа дәуірдің жағымды жақтарын бойға сіңіруіміз керек», – деді.

Тәуелсіздіктің ширек ғасырдан астам уақытында елде жаңа өндіріс орындары көбейді, транзиттік жолдардың әлеуеті артты. Мәселен, индустриаландыру басталғалы бері бүкіл еліміз бойынша 1 мыңнан астам жаңа өндіріс іске қосылып, 100 мыңнан астам тұрақты жұмыс орындары ашылды. Сонымен қатар, «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында Еуразиялық мультимодальдік көлік дәлізі іске қосылып, «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізінің құрылысы аяқталды. Осы кезге дейін елімізде 2 мың шақырым темір жол, 5 мың шақырым автомобиль жолы салынған. 

Өткенді саралап, болашақты бағдарлайтын мезет

Тәуелсіздікті қалай тойлауымыз керек? Бұл да бей-жай қарауға болмайтын жағдай. Тәуелсіздігімізге тәу етпей тұрып, жаңа жылды тойлауға кірісіп кететін жағдайлар жоқ емес. Кей-кейде осындай әрекеттер кездесіп жатады. 

Негізінен, Тәуелсіздік мейрамы өз-өзімізге есеп беретін сәт. Табыстарды таразылайтын, келешекті бағдарлайтын мереке. Ата-бабамыздан келе жатқан сабақтастықты жоғалтпау – міндетіміз. 

Шымкент қалалық мәслихатының депутаты Ғани Ташқараев та бұл тұрғыда былай дейді. 

– Елбасының «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» мақаласында да алға қойған мақсаттарымыз нақты атап көрсетілген. Жалпы, әрбір қазақстандық өз-өзін дамытып, прагматикалық қасиеттерін оятса ғана біз іргелі ел боламыз. Мерекеде руханиятымызды жаңғыртатын игі іс-шаралар өткізілсе деймін. Сонымен қатар, білім-ғылым, кәсіпкерлік саласында жетістікке жеткен азаматтармен кездесулер әрі олардың еңбектерін тамашалайтын көрмелер ұйымдастырылса ұтарымыз көп, – дейді Ғани Әбдіғаниұлы. 

Расында, қазіргі таңда жеке адам ғана емес, бүкіл ел тұрғындары бәсекелік қабілетін арттырса ғана табысқа жетуге мүмкіндік алады. Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекелік қабілетімен айқындалатыны да мәлім. Сондықтан, әрбір азаматы, ел тұрғындары ХХІ ғасырға лайықты қасиеттерге ие болуы керек. 

Қорыта келгенде айтар түйін осы. Адамда екі Отан болмайды. Қолға алған ісіміздің нәтижелі, берекелі болуы – өз қасиеттерімізді жетілдіру, өзгеруімізде жатыр. Қай сала болса да азаматтар Тәуелсіз Қазақстанның өркендеп, дамуына үлес қосуы тиіс. Сонда ғана елдігіміз нығайып, бірлігіміз бекемделе түседі.