Шымкент келбеті

Ұлыстың ұлы күні – Әз-Наурыз келгенде қазақ наурыз-көже дайындаса, түркі тілдес халықтардың да дәл осы мерекеге арнайы әзірлейтін ұлттық тағамы бар. Бұл тағамдардың құндылығы мен құнары жайлы этнос өкілдері бөліскен ас мәзірлерін оқырманға ұсындық.

СУМАЛАК

Мухтабар УСМАНОВА,
«Жанубий Қозоғистон» газетінің тілшісі:

– «Сумалак» дегендегі «малак» сөзі періште деген мағынаны білдіреді. Яғни, 30 періште. Сумалакты ең бірінші болып ертеде Бибі Фатима анамыз жасаған. Ол балаларына беретін ештеңе қалмағанда амалы құрып, үйіндегі бар тапқан бидайдың дәнін қазанға салып, ішін суға толтырады да көшеден тапқан тастарды да қосып, қайната береді. Солай балаларын тамақ дайындап отырмын деп жұбатып, өзі таңға дейін Құдайдан балаларының аш қалмауын тілеген. Ал таңға таяу қазанын ашып қараса, қазан толы сумалакты көрген.
Тойымды астың бүгінгі құрамы мен жасалуы да өзгерді. Бидайды тазартып, суда тұндырып алған соң тақтайға жайып қоямыз. Күн жылы болса 2-3 күнде өнеді. Ал өнгенге дейін құрғап кетпеуін қадағалап, су сеуіп тұрамыз. Егер қатты өніп кетсе, дәмі бұзылады, сумалак ащы болып кетеді. Сондықтан аппақ болып ағарып өнгенде еттартқыштан өткіземіз де үстіне су құямыз. Су кәдімгі сүттей болғанда сүзіп аламыз. Осылай қоюын бірнеше рет сумен шайқап, сүзіп алғанда 20 келі бидайдан 100-120 литр бидай сүті алынады.
Үлкен қазанға 1 литр мақтаның майын құйып қыздырамыз. Оған бидайдың сүтін құйып, ұн сеуіп отырамыз. Ұн бірігіп қалмау үшін тынымсыз араластырып, түйінін тарқатып отырамыз. 35-45 келі ұн кетеді. Түбіне қаспақ қатып, жабыспауы үшін тас саламыз. 10-12 сағатта өзбек халқының ақуызға бай, көктемгі әлсіздікті жеңуге күш беретін нәрлі тағамы дайын болады.

УЧ ПУЧМАК

Найля МАКСУМОВНА,
татар-башқұрт этно-мәдени бірлестігі төрайымының орынбасары:

Фарш немесе туралған етке пияз, картоп турап қосып, татымына қарай тұз, ұсақталған қара бұрыш салып, араластырамыз. Дәмдеуіштер сіңіп тұруы үшін фаршты ертерек әзірлеп алған дұрыс.
100 гр маргаринге 2 жұмыртқа, 1 стакан айран қосып, тұз, ас содасымен араластырып қамыр илеп, 20-30 минутқа жауып қоямыз. Қамыр мәнтіге илегеннен жұмсақ болуы тиіс. Белгілі уақыт өткен соң кішкентай зуалаға бөліп, жұп-жұмсақ қамырды әдеттегі самсаның қамырынан қалыңдау етіп жаямыз. Ортасына фарштан әзірленген қоспаны салып, түйеміз. Түю әдісінің бір ерекшелігі «Уч пучмактың» ортасы сәл ғана ашық қалады. Бір жұмыртқаның ағын сарысынан ажыратпай араластырып, «уч пучмактың» бетіне жағып, қызып тұрған пешке саламыз. Уақыты мен қызуына қарай беті қызарып піскенде алып, дастарханға тартуға болады.
«Уч пучмак» біздің халықтың мерекелік дастархандарға қоятын дәмді, сыйлы асының бірі. Оның ішінде не барын көре аласыз. Бұл адамдардың көңілі бір-біріне ашық болсын деген тілек. Ішіндегі еттен әзірленген фарш, яғни тоқтықтың, молшылықтың көрінісі. Осындай дәмі тіл үйіретін «уч пучмакты» ұсынып, ең әрісі үйге асығыс кіріп шыққан кісіге де тілек арнап, сый-құрмет көрсетуге болады.

КӨК ЧӨЧРА

Маулит МОЙДИНА,
ұйғыр этно-мәдени бірлестігінің мүшесі:

– Қыстан арып, ашып шыққан адам әлсіз келеді және көктемгі күннің астында ұзақ жүре алмайды. Осындайда бойға күш-қуат беретін дәруменнің бірі де бірегейі ретінде ұйғыр халқы дәл осы Наурыз айында өніп шыққан жоңышқаның жас сабағынан үш рет түшпара әзірлейді. Тағамның атауы – «көк чөчра», яғни, «көк түшпара». Наурыз айында ғана жасайтын бірнеше себебі бар. Басқа айда жоңышқа өніп кетеді және осы кезеңде ғана дәмді әрі пайдалы болмақ.
Енді ғана құлақтана бастаған жоңышқа сабағын теріп, сумен жақсылап жуып-шаямыз. Оны ұсақтап турап, қойдың құрығынан шұжғырып алған майға қуырамыз. Бұл кезде жас жоңышқаның өзінен шыққан суы таусылып, қоюланады. Осы қоспаны кәдімгі тұшпараның қамырына түйіп, қайнаған суға пісіріп аламыз. Дайын болған асты ыдысқа салып, сары май, қаймақ қосып жеуге болады. Сондай-ақ, ұйғыр тәсілімен дайындалатын сірке суы немесе ащы тұздық та астың дәмін келтіреді.
Жас жоңышқадан әзірленетін бұл тағамды ханым түрінде әзірлеп, мәнтіге де әртүрлі етіп түйіп пісіруге болады. «Көк чөчра» тағамының тағы бір пайдасы қыс бойы өткен суықты алады және ішкі ағзаны тазалайды.

ӨРДЕК

Аягүл КАЛЬМЕНОВА,
қырғыз этно-мәдени бірлестігі басшысының орынбасары:

– Қырғыз халқында ертеден танылған ерекше тағамның түрі «Өрдек» деп аталады. Кей жерде оны «Быжы» деп те атайды. «Өрдек», яғни, үйрек. Бұл тағамды жасау үшін ең әуелі ішек-қарын, қоспа және бір түйір сәбіз қажет. Қойды сойып, ішек-қарынды бөліп алғаннан кейін қырық қарын, асқазан сынды қарыншаларын бір бірінен бөлмей аламыз. Яғни, қарыншаның ішекке жалғанған тұсынан 10 см тоқішек қосып кесіп алынады. Бұл – біз әзірлейтін «өрдектің» құйрығы болып әспеттеледі. Ал қарыншалардың үлкен қарынға жалғасқан басынан тағы 10 см қосып кесіп алу қажет. Бізге бұдан бөлек тағы ішек қажет болады. Қарыншаларды қайнаған сумен, басқа да түрлі әдіспен жақсылап жуып, тазартамыз. Сәбіздің өзегі қатты болады. Міне, осы тұсынан үйректің тұмсығына ұқсатып кесіп әзірлейміз. Сосын ішіне алдын ала дайындалған қоспаны саламыз.
Қоспа – кәдімгі әсіпке дайындағандай жасалады. Жуылған таза күрішке ет, май, өкпе, пияз, сарымсақты біркелкі турап, тұз, дәмдеуіштер қосып араластырамыз. Ет өнімдерін еттартқыштан өткізіп қосуға да болады. Міне, осы дайын қоспаны алдын-ала бөліп алған тұтас қарыншаларға, ішектен қырқылған тұсын байлап, нығыздамай саламыз. Себебі, күріш суға піскен соң үлкейіп ісінетінін есепке алуымыз керек. Қарыннан жалғанған тұсы «өрдектің» басы болып аяқталады. Осы тұсқа дейін қоспаны салып, аузын буарда сәбізден әзірленген «өрдек» «тұмсығын» қарын аузына қойып, буылады. Қоспаның біразы бөлек алған ішекке салынады. Олардың көлемін жұмыртқадай етіп түйеміз де қайнаған суға пісіреміз. Дайын болған асты тәрелкеге жайғастырып, әлгі «жұмыртқадай» бөлшектелген әсіпті айналасына орналастырып, салат жапырағымен әрлейміз.
Елде тыныштық болса, үйрек пен қаз айдында қалқып жүзіп, алаңсыз жұмыртқа басып, балапан ашады. Өсіп-өнеді, көбейеді. Қырғыз халқы осындай ниетпен «Өрдек» тағамын Наурызда және үйлену тойында жасайды. Әсіресе, тіршілік қысқы ұйқысынан оянып, күн мен түн теңелген күні Наурыз-думан дастарханында біздер ең сыйлы қонағымызды осы «Өрдек» асымен күтіп аламыз.

Күнделікті өмірімізде түрлі жағдайларға байланысты өзге ұлттардың тағамдарын жиі пайдаланамыз. Бірі ұйғырдың лағманын, бірі өзбектің палауын, енді бірі орыстың тұшпарасын жегенге құмар. Олардың дайындалуына қарай мейрамхана, асханаларды таңдаймыз. Соңғы кездері қытайдың лапшасы мен жапондардың сушиі де көптеген адамдардың қызығушылығын тудыруда. Мұндай асханаларды әлемнің ірі мегаполистерінен де кездестіре аласыз.
Шымкентте Астана, Алматы тұрғындарына таңсық емес «OZYURT»(Өзюрт) түрік мейрамханасы ашылған. Аз уақыттың ішінде бірқатар келушілердің қызығушылығын тудырып үлгеріпті. Осыған орай, мекеме басшысы Айдемир Гүлтекинмен сұхбаттасқан едік.

– Айдемир мырза, мейрамхананың тарихына тоқталып өтсеңіз...

– 1992 жылы Қазақ елі Тәуелсіздік алғаннан кейін Түркиядан біраз азаматтар келді. Мектеп ашты, кәсіп бастады, сауда-саттық жасады. Солардың ішінде Хамза Арслан деген кісі болды. Бастапқыда аға-інілерімен азық-түлік таратып жүрді. Сосын бірінші рет Түркиядан «Дөнерді» алып келді. Алғашқыда 3-4 қана үстел қойып, кішкене дүңгіршекте сатты. Ет таусылғанша 2-3 сағат жұмыс істеп, жауып қоятын. Соның өзінде халықтың қызығушылығы тез артып, ұзын сонар кезекте тұратын. Одан кейін аядай жерді жалға алып, аумағын кеңейте түсті. Сөйтіп Алматыда ашылған асханалар, бірқатар өңірлерге қанатын жайды. Қазір 8 филиалы бар. Астанада, Ақтауда және тамыз айынан бастап Шымкент қаласында да қызмет ете бастады.

– Тамақтарыңыздың басты ерекшеліктері қандай?

– Өзюрт етімен танымал. Бізде негізінен етке, мангалға арналған тамақтар дайындалады. Ал олардың ерекшелігі – маринадталуында. Олардың қалай жасалуы әрине асханалық құпия. Адамдар бізге ет жеу үшін келеді. Қазақтарда ет те көп, ет жейтіндер де көп. «Ет – етке, сорпа – бетке» дегендей.
Бұлардан бөлек «Лахмаджун», «Пиде» деген Түрік пиццасы, «Баклава», «Пахлава» тәттілері, қойдың ішек-қарын, өкпе-бауырынан, жасымықтан жасалған сорпалар және тағы басқа тағам түрлері бар.

– Жалпы Түрік халқының ерекше шәй ішу мәдениеті бар. Осы туралы айтып өтсеңіз... 

– Шәйді қазақтар көп ішеді (күлді). Бірақ түріктер одан да көп ішеді. Бізде шәй деген – доспен отырып әңгімелесу деген мағынаға келеді. Қонаққа барғанда тамақтан бұрын шәй әкеледі. Түріктерде қыз баласы түрік шәйін немесе кофесін жақсы демдей алса, қолынан барлық нәрсе келеді деген сөз.

– Шәйді неге «Бардакпен» ішеді?

– Өйткені, ол ыдыста ыстық күйінде болады. Оны жайлап, асықпай ішесіз. Әрбір ұрттағанда бір әңгіме айтасыз. Оны тез бітірмеу керек. Тою үшін емес, ләззат алу үшін ішеді. Әрбір стақанның өзінің ерекшелігі бар. Кез-келген түрік стақанын қонаққа бере алмайсыз. Қонаққа беретін және өзіңіз ішетін стақан бөлек-бөлек болады. Бізде стақанды келіншекке ұқсатады. Стақанның белі қанша жіңішке болса, сондай ерекшелігі көп болады.

– «Өзюрт» деген ат қайдан шыққан?

– Өзіңіз білесіз біз Түрік халқы Қазақстанды «Ата жұрт» деп атаймыз. Яғни, өзіміз шыққан жұртымыз. Былайша айтқанда «Өзіміздің жұртымыз» деген сөз. Ал Түркияны «Ана жұрт» дейміз. Сондықтан «Өзжұрт», түрікшеде «Өзюрт» деп қойдық.

– Кез-келген дәмді тағамның артында, аспаз тұратыны белгілі. Мейрамханаларыңыздың тамақтарын кім дайындайды?

– Бізде негізгі үш аспаз бар. Оның біреуі жергілікті түрік, екіншісі Түркияның түрігі. Ал үшіншісі «Өзюрт» асханаларда көп жыл тәжірибе жинаған, қазақ азаматы. Бұлардан бөлек көмекші қызметкерлері бар. Олар да түрлі ұлт өкілдері. Бізге көп ұлтты болғаны жақсы.
Қазақстанның өзі көпұлтты ғой. Кейде жиналыс жасағанда қай тілде сөйлерімді білмей қаламын. Түрікше, Өзбекше, Орысша... Бірақ, басты және ортақ тіліміз қазақша болғаннан кейін, қазақша сөйлейміз. Кейде осы ұлт өкілдері өздерінің тағамдарын да ұсынып отырады. Өзіміз тамақ ішетін кезде бірде палау, бірде қазақтың қазы-қартасын немесе түрік тағамдарын жейміз. Бірақ олар ас мәзірінде жоқ.

– Арнайы тапсырыс беретіндер бар ма?

– Иә, ондай кездер де болып тұрады. Мәселен, біздің «Өзюртта» «Гәп» өткізетіндер бар(күледі). Олар алдын ала өздері қалаған асқа тапсырыс беріп қояды. Біздің «Он саусақта, он қабілет» дегендей, кез келген тапсырысыңызды дайындап беруге әзір.

– Өзіңіз Қазақстанға қашан келдіңіз?

– Алғаш рет бұл жаққа 1999 жылы келдім. Бастапқыда Түрік тағамын, анамыздың асын сағынып жүрдік. Баратын жеріміз жоқ. 1-2 жыл ауылға қайтқанша шыдаймыз. Кейіннен осындай асханалар ашыла бастады. Үйреніп те кеттік.
Жалпы мен Түркиядан келсем де, бұл жерге бөтен емеспін. Осы жерде оқыдым, жастық шағым өтті. Негізгі мамандығым тамақ жағынан болмаса да, осы кәсіпке кірісіп кеттік.

– Сонда қай саланың маманысыз? 

– Жалпы менің мамандығым «Сахна өнері». Қазір де бұл бағыттағы жұмыстарымды жалғастырып жатырмын. Түркістанда «Алдараспан» әзіл-сықақ театрының басшысы Нұржан Төлендиевпен, Тука(күледі), Түркістандағы драма театрындағы Нұржан Исатаевпен, мәдениет саласындағы Гүл Советқызымен бірге оқыдық. Композитор Арман Дүйсенов секілді ағаларымыз болды. Жалпы біз Райымбек Сейтметовтың шәкірттеріміз. Ол кісі Алматыдан келіп, өнер кафедрасын ашты. Оның алғашқы түрік студенті болғанмын. Қазір оның барлық ізбасарлары елімізде және шетелде қызмет етіп жүр. Ұстазымыздың маған айтқан бір сөзі есімде қалып қойыпты. Бізге «балам» дейтін, Диплом беретін кезде «Балам осы екі елдің арасында, өнер көпірін салатын сен боласың» деп айтқан еді. Мен одан кейін де бірқатар шығармалар жаздым. Ахмет Ясауи туралы спектакль жаздым, Түркияда Қазақстан туралы көптеген шараларды ұйымдастырдым, қатыстым. Енді осы жерде де бұйырса Ж.Шанин атындағы қазақ драма театрында түрікше шығарманы қазақшаға аударып, сахналасақ деген ой бар. Жуырда Түркістан – Түркі дүниесінің астанасы атанды. Ол кезде де түрлі шаралардың басы-қасында болдық. Осылай тек тамақпен ғана емес, өнер жағынан да екі елдің арасындағы көпір болуға қолдан келгенше еңбек етіп жүрміз. 

Келешекте осы мейрамханамызда да мәдениет, өнер бағытын дамытсақ деген ой бар. Жанды дауыста ән айтып, күй шертіп дегендей. Біздің мейрамханаға келгенде тек қарын тойғызып қана емес, кітап, газет оқып, бізбен әңгімелесіп (күледі) көңіл көкжиегін кеңейтіп кетсе екен. Сондай ыңғайлы жерлердің бірі болсақ дейміз. Кейде адамдар тамақ үшін емес, әңгімелесіп, демалып отыру үшін де келеді. Есігіміз ашық. 

– Рахмет!

Сұхбаттасқан
Сапарғали Қанат

Мұратәлі ҚАЛМҰРАТОВ,
«Қазақстан халқы Ассамблеясы» ОҚО филиалы төрағасының орынбасары:

– Ассамблеяның атқарып жатқан жұмысы өзге аймақтарға үлгі деп айтуымызға негіз бар. Бұл біріншіден, Елбасының сындарлы саясатының арқасында өңірдегі ұлттар мен ұлыстардың тату-тәтті, бірлікте өмір сүруінің нәтижесінде қол жеткізген табыстар. Сондай-ақ, облысымызда 108 ұлт 20 этномәдени орталыққа бірігіп, Елбасы өзі кілтін табыстаған сәулетті жаңа ғимараттың шаңырағының астында бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, бірлікте жұмыс жасауы – тәуелсіз еліміздің тұрақты дамуының бір көрінісі.

Айта кетерлігі, облыстық Ассамблеяның медиаторлары 600-ден аса азаматқа құқықтық көмек көрсетіп, 8 мыңға жуық іс сотқа жетпей шешілді. 

Ата-бабаларымыз тәуелсіздікті сан ғасырлар бойы армандады. Бүгінде әлемдік деңгейде ауыз толтырып айтарлықтай жетістіктерге жеттік. Қоғамдағы тыныштықтың, ұлттар мен ұлыстардың бірлікте өмір сүруінің арқасында еңселі елге айналдық. Енді маңыздысы – бірлікті сақтаудың осы үлгісін сақтап қалуымыз қажет. 

Тәуелсіздік мерекесінде әрбір отбасында ынтамақ-береке арта берсін. Барлық армандарымыз орындалып, достығымыздың дәнекері мызғымасын!

Еліміз өткен ғасырдың 40-жылдарында кеңестік солақай саясаттың ықпалымен қоныс аударған әртүрлі ұлт өкілдеріне пана болды. Бір ғана тың игеру кезеңінде Қазақстанға КСРО-ның өзге республикаларынан 600 мыңнан астам адам келді. Солардың көпшілігі тұрақтап қалды. Жергілікті ұлтпен ауызбіршілік жағдайында өмір сүріп, бейбіт ғұмыр кешіп келеді.

Бұл орайда, барлық этнос өкілдерін тіліне, дініне қарамастан, бір мүдде аясында әлеуметтік-экономикалық даму жолына жұмылдыра білген қазақ даласы жаһандық кеңістіктегі тұрақтылық пен бірліктің үлгісіне айналды. ҚР Президенті Н. Назарбаевтың бастамасымен құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы, оның ішінде, этномәдени бірлестіктер қоғамда маңызды рөл атқарды. Осы арқылы елде барлық этностың мәдени мұрасын, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын, тілін толыққанды жаңғырту мен дамытудың тұрақты механизмі жүзеге асырылып келеді. 

Бүгінде Оңтүстік өңірін 108 этностың өкілі мекен етуде. 

Облыс аумағында 20 этномәдени бірлестік және қалалар мен аудандарда олардың 51 филиалы жұмыс істейді. Осы этно-мәдени бірлестіктердің жұмысына қолдау көрсету мақсатында облыстық бюджеттен қаржы бөлінеді. Сонымен қатар, жыл сайын барлық этномәдени бірлестіктерге облыс әкімінің гранты беріледі. Бұл қатарда, облыс әкімінің «Бауырмал» сыйлығы да белгіленген. Мәдени бірлестіктер өзара тығыз қарым-қатынас орната отырып, жыл сайын облыс жұртшылығының қатысуымен ұлттық мәдениет күндерін өткізеді.

Елімізді мекен еткен этнос өкілдері Қазақстанды ортақ қарашаңырағымыз деп мақтан етеді.

Береке мен бірліктің дәнекері

–Бүгінде ел аумағындағы 130-дан аса ұлт өкілі Қазақстанды өз Отаным деп біледі. Олардың барлығы қазақтармен етене араласып, туыстай болып кеткен. Түрлі деңгейдегі мерекелер мен іс-шараларға белсене қатысады. Мұның өзі елдегі тұрақтылық пен бірліктің шынайы көрінісін айғақтайды.

Жердің шырайын ашып, көңілді шаттыққа бөлей келген көктем мезгілінде Оңтүстік өңірінде жылдағы дәстүр бойынша «Ырыс алды – ынтымақ» қоғамдық форумы ұйымдастырылады. Аймақтағы мызғымас бiрлiк пен берiк ауызбiршiлікті, кiшiпейiл iзгiлiктi нығайта түсуді мақсат еткен осы форум арқылы алдағы басым бағыт пен міндеттер белгіленеді. 

Облыс әкімдігі жанынан құрылған «Ырыс алды – ынтымақ» жиыны алғаш рет 2009 жылғы 22 наурыз күні түркі дүниесінің текті төрі, рухани астанасы – Түркістан қаласында өтті. Келесі жылы адамзаттың алтын бесігі саналатын, Нұх пайғамбардың кемесі тоқтаған қасиетті Қазығұрт тауының баурайында басқосу болды. Үшінші жиын жер жәннаты – Жетісайда ұйымдастырылып, «Ырыс алды – ынтымақ» жиыны тұрақты түрде жұмыс істейтін қоғамдық форумға айналды. Қоғамдық форумның алқалы жиындары мұнан кейін де Дала Парламентінің мінбері атанған мәртебелі Мәртөбе және Елбасы «Ел жүрегі, жер кіндігі» деп атап өткен Ордабасыда, Төле би және Түлкібас аудандарындағы тау баурайларында, бірнеше мәрте Шымкент қаласында өткізілді. 

Қазіргі таңда «Ырыс алды – ынтымақ» қоғамдық форумының мүшелігінде өңірдің барлық аудан-қалаларынан арнайы бекітілген атқарушы билік өкілдері, мәслихат, сот, прокуратура, зиялы қауымның өкілдері бар. 2008 жылдан бергі уақыт аралығында қоғамдық форум хатшылығы облыстық ардагерлер кеңесі және облыстық әжелер алқасымен бірлесе отырып, өңірдегі барлық аудандар мен қалаларды, кенттер мен ауылдарды аралап, мекемелер мен ұйымдарда, мектеп ғимараттарында жергілікті тұрғындармен кездесулер өткізіп келеді. Онда «Ата-баба дәстүрі ұрпаққа аманат», «Ұрпақтар сабақтастығы – егемендік кепілі», «Еңбек бәрін де жеңбек», «Білімді ұрпақ, тәрбиелі, тәртіпті ұрпақ – болашақтың тірегі», «Мәңгілік Ел» мұраттары», «Отбасылық құндылықтар және жас ұрпақ тәрбиесі», «Дін мен діл және тіл» тағы басқа да тақырыптар қамтылуда. Түпкі түйіні ретінде татулық, бірлік, ынтымақ, ұлтаралық және дінаралық жағдаяттар жан-жақты талқыланады. Ел мен егемендіктің бағалы бейнесін бағамдау басты мақсат етіледі. 

Биылғы қоғамдық форум Түркістан қаласында «Түркістан – түркі әлемінің мәдени астанасы» атауымен өтті.

Мархабат БАЙҒҰТ,
Жазушы, Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты,
«Ырыс алды – ынтымақ» қоғамдық
форумының атқарушы хатшысы

Қайырымды кәсіпкер

Фируз Ифтихари әкеден мұраға қалған кәсіпті игеріп, қаланың дамуына үлес қосып жүрген азамат. 2 гектар жерге егілген жылыжайдың өнімін теріп алды. Қияр жинау науқанын сәтті өткізді. Бауырлары да осы шаруашылықтың басы-қасында жүр. Біріге атқарылған жұмыстың берекеті мол боларын біледі.

Иран ұлты өкілдерінің осындай табысты тірлігіне қуанасыз. Кәсіпкерлікпен шұғылданамын деген адамға барлық жағдай бар. Мінекей, өзге ұлт өкілдері де бейбіт күнде кәсіпкерлікті дамытып отыр. 

Қаратау ауданына қарасты Мәртебе ауылындағы «Ифтихари» шаруа қожалығы бүгінде көпшілікке мәлім болса керек. 2013 жылы кәсіпорынның ашылу салтанатына Елбасының өзі қатысып, кәсіпкер азаматқа сәттілік тілеген еді. Кәсіпорын осылайша жылдан жылға дамуға бет алған. 

Бүгінде шаруа қожалықта 40 адам жұмыс істейді. Олардың арасында қазақ, түрік, грузин, әзірбайжан, орыс, тағы басқа, көптеген ұлт өкілдері бар. Мемлекеттен қолдау зор. Енді тек еңбек ету керектігін ұғынған. 

– Өнімнің түсімі жаман емес. 50 пайызын Ресейге жөнелтсек, қалғаны ішкі нарыққа шығарылады. Негізінен, тұтынушыларымыз солтүстік облыстарда. Қазіргі басты мақсат – қияр және қызанақтан жылына 900 тонна өнім жинау. Облыс және қала әкімдігі тарапынан барлық жағдай жасалды, – дейді Ф.Ифтихари. 

Кәсіпкерлер жылына екі рет мемлекеттен субсидия алады. «Жол картасы – 2020» бағдараламасы аясында инфрақұрылымдық жүйелерді (су, газ, жарық) де мемлекет іске қосып берген. Одан бөлек, «Қазагрофинанс», «Оңтүстік» АИО мекемелері де қажетті қаржыны бөліп отыр. Әрине, ендігі мақсат – жылыжай өнімін ұлғайта беру. 

Ф. Ифтихари Шымкентте туып-өсті. Бүгінгі мамыражай заманда қалаған кәсіппен айналысып, туған жеріңді түлетуге барлық мүмкіндік бар. Алға қанаттандырған да осы жағдай. Жалғыз өзі емес, бауырлары да кәсібіне қолқанат болып жүр. Ағасы – Вахит, қос әпкесі – Люда мен Лида да осы шаруаға жәрдемдеседі. 

– Бауырларымның ішінде қазақша үйреніп жүрген мен ғана. Қалғандары мемлекеттік тілді тәп-тәуір біледі. Әкем Әли қазақ тілінде мүдірмей сөйлейді. Бәрімізді осы кәсіпке баулыған әкем болатын. Әке аманатынан алыстап кете алмаймыз, – дейді кәсіпкер Қазақ еліне деген құрметін білдіріп. 

Бұдан бөлек, Ифтихари отбасына қарасты «Ақназар хан» көшесінің бойында орналасқан «ЭКОИЛ» жанар-жағармай құю бекеті 15 жылдан бері қалтқысыз қызмет етеді. Мұнда да 10 адам нәпақасын айырып жүр. 

Бір қуантарлығы, кейіпкеріміз балалар үйіне, әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларға жәрдем беріп тұрады. Осындай үлгілі еңбегінің арқасында Фируз Ифтихари өткен жылы ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығы мерекелік медалімен марапатталды. Алда кәсіпкерліктің көкжиегін кеңейтпек ниетте.

Шымкенттің фотошежіресін жасаған

Бұл өмірде уақытты ырқына көндірген ешкім жоқ. Бірақ саналы ғұмырында жақсылыққа құштар, өз уақытын адамдарға қуаныш сыйлауға асығатын азаматтар арамызда аз емес. Пайғамбар жасынан асып, биыл 67 жасқа толатын Әбдуәлі Разметов осындай жанның бірі.

Ол Шымкентте туып-өсіп, қаланың дамуына хал-қадірінше еңбек етті. Бұл азаматты қалалықтардың көбі таниды. «Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінде 25 жыл қызмет істеп, зейнетке шықты. Қалалық газетте қызмет етіп жүрсе де, облыстың тарихын қалыптастыруға үлес қосқанын мақтаныш етеді. Үш ел басшыларының Ордабасыдағы кездесуі, Түркістанның 1500 жылдығы, Тұрғыт Озал, Сүлеймен Демирель, Беназир Бхутто сынды тарихи тұлғалардың өңірімізге келгенде түсірген фотолары қазір тарихи мұраға айналған. Ол суреттер жылда көрмелерге қойылады. Жеке мұрағатында Елбасының 100-ге жуық суреті бар. 

Әбдуәлі Ғаниұлы қазір де тыным таппай, еңбекке араласып жүр. Әлі де болса қаланың дамуына үлес қоссам дейді. Бүгінде Халықтар достығы университетінде фототілші болып еңбек ететін ол қаланың қайнап жатқан тіршілігінен қалыс қалғысы жоқ. Қазіргі таңда оқу орнының жанынан жарық көретін «Бірлігіміз жарасқан» газетінің де сапалы шығуына атсалысады. 

Әбдуәлі аға үнемі асығып жүреді. Фотоаппараты әрдайым жанында. Қаланың қызықты көріністерін, қала тұрғындарын суретке түсіруге асығып бара жатады. Мұнысын өз ісіне адалдығы деп ұғынасыз. 

– Өзімнің тәжірибемде суретке түсіруге қолайлы сәттер ең басында және ең соңында болады. Адамдардың іс-шара біткеннен кейінгі көңілі ашылып, жайдары қалыпқа түскен сәтін аңдып жүремін. Одан кейін, жайдары жүретінім, жалпы адамдарға ризашылығым ғой. Солай жүргенге не жетсін?! – дейді ол. 

Қазір барды баянды ететін кезең. «Бірлік болмай, тірлік болмайды» дегенді жиі айтамыз. Президентіміздің дәл уақытында бірлікке шақырғанының нәтижесін міне, көріп отырмыз. Барлық ұлт өкілдері бір шаңырақ астында тату-тәтті ғұмыр кешіп жатыр. Адамда арман көп қой. Енді мұнымен тоқмейілсімей, тарихи суреттерді қазіргімен салыстыра отырып, триптих жасасам деген жоспарым бар. Ол – болашақтың еншісінде». 

Абзал азаматтың айтары осы. Сондай-ақ, мына бір айтқан пікірі де көңілге қонымды-ақ: «Ендігі кезекте қаланың бір жақсы орнына сағат қойылса екен. Біз уақытты үнемдеуіміз керек қой. Келген адам да сағатқа қарайды. Жастардың да жиналатын жері болушы еді. Сол арқылы адамдар уақытты қадірлей біледі».

Үнемі тірлігіне асығып жүретін азаматтың бұл пікірі орынды. Кейіпкеріміздің әрдайым жақсы іске ұйытқы болып, егде тартса да еңбектен қашпайтыны шынында көпке үлгі.

Бірлікті биік қойған берекелі әулет

Елімізде халқымызбен, біздің салт-дәстүр, әдет-ғұрпымызбен біте қайнасып кеткен өзге ұлт өкілдері баршылық. Ұлты өзге болса да, жан-тәнімен, бар болмыс-бітімімен қазақ болып кеткен Теміровтер әулетін ұйғыр дегеннен гөрі қазақ деуге көбірек келетіндей. Бұлай дейтініміз, олардың ұрпақтары, балалары мен немере-шөберелері ұйғыр тілін білмейді, есесіне қазақша сөйлейді, қазақ мектебіне барады.

Тағы бір таңданарлығы, бұл әулет қазаққа қыз беріп, қыз алған. 

Табалдырықтан аттағаннан-ақосы әулеттің келіні Динара бізге иіліп сәлем салды. Келген қонаққа иіліп сәлем салатын салт ұйғырларда да бар. «Журналистер келеді» деген соң әулеттің үлкені мен кішісі, құдалары Зәйтүнә әжейдің шаңырағына жиналыпты. Бәрі қаз-қатар тұрып, хал-жағдай сұрасып жатыр. Қонақжай шаңырақтың ыстық пейілі олардың әрбір іс-әрекетінен, сөзі мен лебізінен білініп-ақ тұр. 

Қонақ бөлмесінде басталған әңгімеміз әулеттің үлкендерімен сұхбаттасудан басталды. Келер жылы сексеннің сеңгіріне шыққалы отырған Зәйтүнә әжей бүгінде осы әулеттің ақ самайлы қариясы, ақылшысы. 

– Көп ұлтты қазақ жерінде ел қатарлы біздер, ұйғырлар да тату-тәтті өмір сүріп келеміз. Қазақ халқы ешқашан бізді кеудемізден итерген емес. Тілімізді, салт-дәстүрімізді сақтауға кедергі жоқ. Ол үшін Қазақстанда барлық жағдай жасалып, қамқорлық көрсетіліп келеді, – деді Зәйтүнә Темірова қазақ тілінде ағынан жарылып. Оның қасында отырған құдағиы Тұрниса Тұрдиеваны да бір қарағанда қазақ екен деп қаласыз. Ауылдағы өзіміздің жаулығы қарқарадай әжелеріміз сияқты екі құдағи әңгіме тиегін ағытты. Қос құлынын үйлендіріп, той жасағандағы қызықтарын еске алды. Бір байқағанымыз, қазақ пен ұйғырдың салты өте ұқсас. Келін түсіру, беташар жасау, құрсақ көтеру тойы, шілдехана, бесік той, азан шақырып ат қою, тұсаукесер, баланы ашамайға мінгізу, сүндет той, қыз ұзату, құда той, кит беру, т.б. салт-дәстүр түрлері оларда да бар. Содан да болар, ұйғырлардың достық пен ынтымақ дәнекері болып, қазаққа қыз беріп, қыз алғаны. 

– Өзімнің інілерім де, әпке-сіңлілерім де, ұл-қыздарым да қазақтармен бас қосты. Ешкім де қарсылық танытпады. Қазақтан алған келіндеріміз түскен күнінен-ақ біздің ортамызға үйренісіп кетті. Мәселен, інім Нижадтың үйіндегі Динара келіннің түскеніне 9 жыл болды. Қазір 4 баланың анасы, мақтаулы келіндердің қатарынан. Қыздарымыздың да барған жері риза. Құда-құдағиларымыздың көңілі толмай, алаңдағанын көрген емеспін, – деді Тұрниса Әбілахатқызы. 

Теміровтер әулетінің келіні Гөзәл – Шымкенттегі ұйғыр этномәдени бірлестігінің төрайымы жұмысын негізгі адвокаттық жұмысына қосымша алып жүр. Өзінің төрт қызын, яғни, Зәйтүнә әжейдің 4 немересін түгел бесікке салып өсіріпті. Гөзәл әңгіме арасында ұйғыр тілін енді-енді үйреніп жүргенін айтып қалды. Ал қыздары тек қазақ және орыс тілдерінде сөйлейді екен. 

Қонақжай шаңыраққа бізбен қатар қалалық Ұйғыр этномәдени бірлестігінің жанындағы Әйелдер кеңесінің төрайымы Нұрғиса Ниязова да қонақ болып келген екен. Шымкентке отбасымен қоныстанғанына 50 жылдан асқан апамыз бірлестіктің жұмысына да тоқталып өтті. Өткен жылы «Ет асу» фестивалінде бірінші орынды иеленген аталған бірлестіктің басқа да түрлі жетістіктері жетерлік. 

Нұрғиса қажының айтуынша, Шымкент қаласының өзінде қазіргі таңда 2500-дей ұйғыр татулықта, бірлік пен жасампаздықтаөмір сүруде. Ұйғырлардың жергілікті халықпен араласып, біте қайнасып кетуінің көрінісі, қазақпен құда болғандығында болса керек. 

– Өзімнің отбасымда менен басқасының барлығы қазақ ұлтымен отбасын құрған. Туған әпкем мен екі сіңлім қазаққа күйеуге шыққан. Інім де қазақтың қызына үйленді. Қазір бәрі де немере көріп отыр, - дейді Нұрғиса Ниязова. 

Қызды-қызды әңгімемен отырғанда, Гөзәл барлығымызды дастархан басына шақырды. Біздің келе жатқанымызды ести салысымен, қазан көтеріп, ет асыпты. Теміровтердің мол дастарханынан ет жеп, сорпа іштік. Қазақтың кең көңілі мен дархан пейілінің лебі ескендей болды. Елдің амандығын тілеп, ынтымақ-бірліктің ұйытқысы болып отырған Теміровтер әулеті үлгілі, өнегелі ұрпақ тәрбиелеуді басты мақсат тұтады.

Өткен ғасырдың басында қазақ халқының көрнекті перзенті, белгілі қоғам және мемлекет қайраткері Тұрар Рысқұлов «Түбі бір түркі, түгел бол!» деген ұран тастаған еді. Уақыт өткен сайын тұтас Түркі әлемі осы бір сөзге көбірек көңіл аудара бастағаны байқалады. Оның бір дәлелі, рухани астанамыз Түркістан шаһарында өткен «Түркі әлемі және ақпараттық кеңістік» атты тақырыпта өткен халықаралық медиафорумы.

Ауқымды шара «Түркістан – Түркі әлемінің мәдени астанасы» жылы аясында ұйымдастырылды. Оңтүстік Қазақстан облысының әкімдігі мен Халықаралық Түркі академиясы ұйытқы болған бұл медиафорумға Қазақстаннан бөлек, Түркия, Әзірбайжан, Өзбекстан, Қырғызстан және Башқұртстан елдерінің ірі БАҚ басшылары қатысты. Форумның ашылу салтанатында сөз алған облыс әкімі Жансейіт Түймебаев бұл шараның мән-маңызына тоқталды.

– Ақпараттық кеңістік құрудағы басты мақсатымыз – Қазақстан, Түркия, Әзірбайжан, Түркіменстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Татарстан сияқты түркі елдерімен қатар Жер шарындағы түркі қауымдастықтарымен ақпарат саласында ынтымақтастық орната отырып, жедел ақпарат алмасу, баспасөзде серікестік құру, түбі бір түркіге ортақ тарих, мәдениет, білім, өнер, рухани құндылықтарды бірге насихаттау болмақ. Яғни, ол біздің бірлігімізге, рухани, саяси және экономикалық байланыстарымыздың нығаюына жұмыс істейтін үлкен дүние болады деген сенімдемін, – деді Жансейіт Қансейітұлы. 

Сонымен қатар, форумда ТҮРКСОЙ халықаралық ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейінов түркі халықтарының мәдени, рухани интеграциясындағы ақпарат құралдарының маңызын баяндап өтті. Форум жұмысына қатысқан түркі тілдес журналистер мемлекеттер арасында ақпарат алмасудың тиімділігін арттыру жайын сөз етіп, өзекті тақырыптар төңірегінде кеңінен пікір алмасты. Халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәлі форум аясында қабылданған негізгі мәселелерді тарқатып айтып берді. 

– Түркі елдері арасында Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың ортақ телеарна құру және ақпарат кеңістігін қалыптастыру бойынша тапсырмасы бойынша жүйелі жұмыстар жүргізу, оған қолдау көрсету – жиынның басты мақсатының бірі. Сондай-ақ түркі елдеріне ортақ құндылықтар мен рухани мұраларды, киелі жерлерді, ортақ тұлғаларды айқындап, елдігімізді бірге насихаттау, бір-бірімізбен ақпарат алмасулар арқылы бір-бірімізбен бөлісіп тұрсақ деген ұсыныс бар. Ол әлеуметтік желілер, ақпарат агенттіктері, басылымдар арқылы болуы мүмкін. Ортақ мәдениетіміз бойынша Қожа Ахмет Ясауи, Қорқыт ата сияқты сериалдар түсіруді ұйымдастыруға ұсыныс жасау. Мұндай ұсыныстар бұған дейін де болған. Сол жобаларды жүзеге асыруымыз қажет. Түркі әлемі журналистерінің достық клубын Түркі Академиясы жанында құруға ықыластымыз. Біз бұл міндетті өз мойнымызға аламыз. Сосын жақсы ұсыныстар мен баяндамаларды, материалдарды басып шығару, оны тиісті мекемелерге, мемлекет басшыларына жеткізу. Осындай жобалар бар. Бүгінгі жиын алдағы үлкен кеңестердің басы болады деп үміттенеміз, – деді Дархан Қыдырәлі. 

Ортақ телеарна ашу мәселесі де журналистер форумында назардан тыс қалған жоқ. Бұл ретте түркиялық «NTV» телеарнасының бағдарлама редакторы Ахмет Йешильтепе телеарнаның ғимараты Түркістанда болуы тиіс деген ұсынысын жеткізді. Басқосуда сөз болған келелі мәселе төңірегінде Түркі кеңесінің жоба жетекшісі Джейхун Шахвердиев, «TRT-Avaz» телеарнасының директоры Мұрат Аккоч пен бас кеңсесі Брюссель қаласында орналасқан «EURELIZ» Медиа және стратегиялық коммуникациялар компаниясының директоры, журналист Эли Хаджиевалар да өз пікірлерін білдірді. Түркі елдері үшін ашылатын ортақ телеарна құру мәселесі туралы ұсыныстар ескеріліп, барлық мемлекеттердің министрліктеріне жолданатын болды. Бұл мәселе сондай-ақ «ЭКСПО -2017» халықаралық көрме аясында өтетін Еуразиялық медиафорумда да талқыланбақ. 

Форумда шынайы жанашырлық сын да айтылды. «Айқын» газетінің бас редакторы Нұртөре Жүсіп болашақта түркі баласының кез келген жетістігін кеңінен насихаттап, маңызды оқиғаға айналдыруымыз керек екенін айтты.

– Бірлік қарапайым нəрселерден де байқалады. Мысалы, жуырдағы əнші Димаш Құдайбергеннің жеңісі түркі тілдес елдердің БАҚ-тарында сондай бір қуанышпен атап өтілмегенін байқауға болады. Əрбір түркі баласының жетістігі бізді біріктіретін маңызды қадам болуы тиіс. Түркі баласы ғарышқа ұшатын болса да, жаңағыдай үлкен жетістікке жететін болса да біз сол ақпараттың маңыздылығын кеңінен көрсетуге тырысуымыз керек. Мәселен сол Димашты Франция еліндегідей шақырып, Түркияда, Әзірбайжанда, Қырғызстанда шақырып ән айттырса, несі айып?! Алдымызда «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесіне бауырлас елдердің танымал әншілері келіп, қазақ, түрік елдерінде ән айтса деген ойлар келеді, – деп ұтымды ұсынысын жеткізді белгілі журналист. 

Форум барысында Түркі əлемін насихаттаған журналистерге Исмаил Гаспыралы сыйлығы тапсырылды. Сондай-ақ Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев «2016 жылғы үздік дипломат-елші» атағымен марапатталды. Әлем журналистері ұйымының шешімімен берілген бұл сыйлықты ұйым басшысының орынбасары, белгілі журналист Орxан Селен мырза табыстады. Осы ретте, аймақ басшысы түркі елдерінің рухани байлығын молайтуға қосқан елеулі үлесі үшін халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәліні «Оңтүстік Қазақстан облысына сіңірген еңбегі үшін» медалімен марапаттады.

Форумда түркітілдес мемлекеттер арасында бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері өзара тәжірибе алмасып, алдағы уақытта тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеу туралы келісімге келді.

Шымкент. Желтоқсан көшесі. ОҚО әкімі аппаратының «Қоғамдық келісім» мекемесі. Иран этномәдени орталығының төрағасы Нұрсбек Капар-Пурмен кездесуге келдім. Көп күттірген жоқ, жылы жүзді кісі есіктен кіріп келе жатты. Жігіттермен «Ассалаумағалейкум!» деп амандасты. 

Нұрсбек Құрбанұлы қазақша сөйлегенде таңданып-ақ қаласыз. Мақалдап, мәтелдеп сөйлегенде риза боласыз. Ол бірінші кезекте туған жерін бәрінен биік қояды екен. Өйткені, кіндік қаны тамған жер парсылар үшін қасиетті саналады. Олар дінін, салт-дәстүрін қалай сыйласа, қазақтардың тілі мен ділін де солай құрметтейді. Ал, немерелері қазақ тілін балабақшадан меңгеріпті. Өйткені, отбасы мүшелері қазақ елінде тұрып жатқандықтан өздерін Қазақстан халқының бір бөлшегі санайды.

«Қысылтаяң шақта құшақ жая қарсы алған»

– Көршілерімізге бауыр басып кеткеніміз сонша, олар біздің ұлтымыздың иран екенін ұмытып кететін. Кейбір этностардың тіл үйрену қиын дегеніне сенбеймін. Біз қазақ халқының ортасында ана тілін тез үйрендік. Әкем үнемі, татулық, көрші парызы, елдің қадірі жөнінде айтып отыратын. Қазақтың қасиетін бойларыңа сіңіріп, бауырмалдығы мен дархан мінезінен үлгі алыңдар дейтін. Қазір әкемнің әлі күнге өсиетін орындап, берік ұстанып келемін. Қазақ ағайынның ортасында қалаған кәсібімізді өркендетіп, өсіп-өніп отырмыз. Мен ынтымағы мен бірлігі жарасқан, Қазақстанда оның ішінде салт-дәстүрі сақталған Оңтүстікте тұрып жатқанымды мақтан етемін, – дейді Нұрсбек Капар-Пур. 

Иә, қилы-қилы замандарда түрлі тағдырмен қазақ еліне қоныс аударған ирандықтарды қазақ халқы жатсынған жоқ. Құшақ жая қарсы алды. Қысылтаяң шақта шынайы жанашырлық танытты. Қазақстанға Иран ұлты өкілдері үш толқынмен келген. Алғашқы толқыны төӊкеріс кезеӊінде, екінші толқыны 30-шы жылдардағы аштық дәуірінде мал айдап келіп, саудалап жүріп тұрақтап қалады. Ал үшінші толқыны Ұлы Отан соғысынан кейін келгендер екен. 

«Біздің халқымызда ет асу жоқ. Бірақ бала күнімізден етті жақсы көрдік. Әйелім Ханым ұлттық тағамды жақсы пісіреді. Қамырын өзі жайып, дайындайды, Ал фестивальде әділқазылар алқасы астан дәм татып, тоқпан жілікті кімге беру керектігін, бас тартудың әдістерін сұрады. Оза шауып, бас жүлдені еншіледік»

Нұрсбек ағаның айтуынша, 1946 жылы соғыстан кейін 600-ге жуық иран жігіті Қазақстанның оңтүстігіне, Бәйдібек ауданына жер аударады. Осы өңірге қоныстанған ұлттар өзге ұлттың қыздарымен отбасын құрады. Әкесі қиын кезеңде жер аударылғандардың көпшілігі суық климаттық жағдайларға, аштыққа шыдамағанын, қазақтардың кең пейілі мен бауырмалдық қасиеті болмағанда бүгінгідей халге жетулері беймәлім екенін айтып, еске алып отырады екен. Сондықтан Нұрсбек Капар-Пур үшін ұшы-қиыры жоқ көсіліп жатқан қазақтың кең даласынан қымбат мекен жоқ.

Наурыз – біздің де ұлттық мерекеміз

Нұрсбек Капар-Пурдың айтуынша, Наурыз ирандықтардың да сүйікті мейрамы саналады. Өйткені, оларда Наурыздай кең тараған мереке сирек. Ежелгі мереке ұлттық сенім мен әдет-ғұрыптың бір бөлшегіне айналған. Иран халқының мерекелік дастарханынан қасиетті заман, өмірге келу, өсіп шығу, тазару сияқты мифологиялық нышандары байқалады. Сол себепті, мерекелік дастарханға 7 тағам мен зат міндетті түрде қойылады. Мәселен, ирандар үшін алма денсаулық пен сұлулықтың белгісі болса, шырақ жылылық пен татулықтың, жиде мықтылықтың белгісі саналады. Сарымсақ көзден сақтаса, қызыл балық тыныштық пен байлықты білдіреді. Ал, мерекелік Аштың (көжесі) құрамы бөлек дайындалып, күріші майға пісіріледі. 

Сондай-ақ ирандар бала тәрбиесіне өте кірпияз. Ата-анасын қатты құрметтейді. Үлкеннің бетіне қарсы келмейді. Әжесі мен апасын, әпкесі мен қарындасын сыйлауды парыз санайды. 

Иран этномәдени бірлестігіне - 20 жыл Бүгінде Оңтүстікте 5 мыңға жуық иран халқы бар. Олардың көбісі Бәйдібек, Сарыағаш, Төлеби, Қазығұрт аудандарында шоғырланған.

Иран этномәдени бірлестігіне Нұрсбек Капар Пур 2000 жылдан бері жетекшілік етіп келеді. Қазіргі таңда бірлестікте 34 мүшесі бар. Осы орайда, этномәдени бірлестіктердің жанынан құрылған жексенбілік мектептердің маңызы зор. Діндері мен салт-дәстүрлерін ұстануға мол мүмкіндік қарастырылған.

– Кеңестік дәуірде өзгелердің тіліне мән берген ешкім болмады. Содан болар, кейінгі ұрпақ парсы тілін білмей өсті. Бір қуантарлығы, этномәдени бірлестіктердің жанынан жексенбілік мектеп жұмыс істейді. Мектепте оқулықтардың көбісі елшілік арқылы алынған. Кішігірім кітапхана қажетті оқулық, керекті құралдармен қамтылған. Қазір иран ұлтының өкілдері ана тілінде сөйлей бастады және 90-95 пайызы мемлекеттік тілді біледі. Ана тілінің жоғалуына жол бермеген Қазақ еліне мұнда тұратын өзге ұлттар құрметпен қарауы тиіс, – дейді бірлестік жетекшісі.

«Аптасына екі рет ет асып жейміз»

Этномәдени орталықтың атқарып отырған жұмыстары да ауқымды. Өйткені, бірлестіктің құрылғанына наурыз айында 20 жыл толды. Осы орайда Қазақстандағы Иран елшілігі мәдени іс-шараларды өткізуге ұйытқы болып отыр. Нұрсбек Капар-Пурдың айтуынша, бірлестік Қазақстандағы Иран диаспорасыныӊ жалғыз этномәдени орталығы саналады. 

– Наурыз айында этномәдени орталықтың мерейтойы атап өтілді. Оған Ираннан бауырларымыз арнайы келді,-дейді бірлестік жетекшісі. 

Қайсыбір этноорталық болмасын, қоғамдық іс-шаралардан шет қалмайды. Бәрі де белсене атсалысады. Мәселен «Қазақ дастарханы» фестивалі дәстүрлі шараға айналды. Өткен жылы иран этномәдени орталығы байқауда алдына жан салмай, бас жүлдені жеңіп алды. 

– Біздің халқымызда ет асу жоқ. Бірақ бала күнімізден етті жақсы көрдік. Ираннан, басқа елден достарымыз, туысқандарымыз келсе қазақтың кеңпейілдігіне, қонақжайлығына, мол дастарханына қатты таңырқайды. Өзіміз етсіз отырмаймыз. Аптасына екі рет ет асып үйренгенбіз. Әйелім Ханым ұлттық тағамды жақсы пісіреді. Қамырын өзі жайып, дайындайды, Ал фестивальде әділқазылар алқасы астан дәм татып, тоқпан жілікті кімге беру керектігін, бас тартудың әдістерін сұрады. Оза шауып, бас жүлдені еншіледік», – дейді Нұрсбек Құрбанұлы. 

Ет асу, табақ тарту – қазақтың ежелден сақталған кәделерiнiң бiрi. Салт-дәстүрiмiздi дәрiптеген этностар халқымызға ықыласын осылай білдіріп жатыр. 

Тіпті «Қазақ елiне мың алғыс!» монументiн тұрғызудағы басты мақсаты да осы. Бiрi қуғынға ұшырап, бiрi жер аударылып келген этностар төрінен орын берген қазақ халқына айтар алғысы шексіз. 

Бүгінде иран ұлтының өкілі қазақтармен туыс болып кеткен. Үлкен әпкесі қазақ жігітіне тұрмысқа шықса, ұлы қазақ қызымен бас қосқан. Нұрсбек ағаның достарының көбісі қазақтар. Ал, тіл мен мәдениетімізге құрметі тіптен бөлек. Қазақтың кішіпейілділігі мен қонақжайлылығын жоғары бағалайды.

Бірлігі жоқ ел тозады,
Бірлігі күшті ел озады

(қазақ нақылы)

Мемлекет тек тыныштықта гүлденеді. Бұл – бұлжымас қағида. «Тату елге тоқшылық нәсіп» деп Күлтегін бабамыз айтқандай, бірлігі бекем елдің ғана әрдайым табысы мол. Елбасы Н. Назарбаев биылғы халыққа арнаған Жолдауында: «Қазақстан – жас, көпұлтты, болашағына сенімді және қарқынды дамып келе жатқан мемлекет! Алдымызда қандай қиындықтар кездессе де, оларды еңсере алатынымызға сенімдімін. Біздің басты күшіміз – бірлікте», – деген болатын. Елдің ынтымақ-бірлігін сақтауда Қазақстан халқы Ассамблеясына жүктелер жауапкершілік мол. Осы орайда Оңтүстік Қазақстан облыстық Қазақстан халқы ассамблеясы төрағасының орынбасары – облыстық ассамблея хатшылығының меңгерушісі Мұратәлі Қалмұратовпен әңгімелесіп, көкейіміздегі сауалдарға жауап алған едік.

– Мұратәлі Оразалыұлы, елдің тұтастығы мен тыныштығы – мемлекеттілікті сақтауда, әрі оны баянды ету жолында ең басты фактор болып табылатыны даусыз. Осы тұрғыдан келгенде Қазақстан халқы Ассамблеясының бүгінгі қоғамдағы рөлі қандай? Бұл институт өз жұмысын лайықты деңгейде атқарып отыр ма?

– Қазақстан халқы Ассамблеясы констиутциялық деңгейде қорғалған, қоғамға қажеттілігін, ел дамуына ауқымды үлес қоса алатынын дәлелдеген әрі дүниежүзінде баламасы жоқ институт. Оны Мемлекет басшысының басқаруы бұл ұйымның мәртебесін тіпті биіктете түседі. Ассамблея 20 жылда өзіне жүктелген міндеттерді жоғары дәрежеде атқарып келеді. Нақты іс-әрекеттермен қоғам тұрақтылығын нығайту жолында жұмыс істеуде. Өркениетті елдер Қазақстан халқы Ассамблеясы бастамасын әлемдік қауымдастық арасында адами тұрғыдан ең ізгі идея екендігін даусыз мойындады. Ассамблеяның түпкі мақсаты – қоғамда келісім орнату. Келісім бар жерде барлық мәселе өмірден сырт қалатынын өмір дәлелдеп келеді және ондай жерде қоғамның әр саласында даму болады. Міне, бұл Елбасының бұған дейін айтқан «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» идеясымен ұштасып жатыр. Білсеңіздер, еліміз егемендігін алған тұста аяқтан тұру оңай болған жоқ. Біз бір мақсат жолында жұдырықтай жұмылып, асуларды еңсере білдік. Бүгінде 100-ден астам этнос өкілдері, яғни тегі әртүрлі, бірақ мақсаттары ортақ қазақстандықтар бір шаңырақ астында еңбек етуде. Бұл халқымыздың ауызбіршілігін көрсетеді. Елбасымыздың Ассамблены құру идеясы, яғни татулықтың «қазақстандық моделі» көптеген елдерге үлгі болып отыр.

– Қазіргі таңда Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, Қазақстан халқы Ассамблеясына жаңа функционалды бағыттар, яғни қайырымдылықты үйлестіру, қоғамдық келісім кеңестері мен аналар кеңестерінің қызметін жүргізу міндеттері жүктелді. Бұл бағытта өңіріміздегі жұмыстардың нәтижесі қандай?

– Осы бертінге дейін Ассамблея өзге ұлттардың адвокаты секілді айтылып келді ғой. Түрлі этностардың тек мерекелерін ғана ұйымдастыратын ұйым ретінде танылды. Дегенмен, уақыт өткен сайын «Қоғамдық келісім» мекемесіне артылған міндет пен сенім жүгі артып келеді. Ассамблеяның басты ұраны – қазақ ұлтының топтастырушы рөлін арқау ете отырып, этнос өкілдерін бір шаңырақ астына біріктіру. Қазір жеті бағытта жұмыс істеп жатырмыз. Жоспарымыз да айқын. Атап кетерлік нәрсе, «Қоғамдық келісім» мекемесінің филиалдарын аудандардан ашу алғаш Оңтүстікте қолға алынды. Біздің жұмыс тиімділігімізді ескерген Президент Әкімшілігінің ҚХА Хатшылығы оңтүстікқазақстандық тәжірибені еліміздің басқа аймақтарына енгізе бастады. Іс-шарамызды Астана, Алматы, Атырау, Ақтау қаласында барып өткіздік. Тәжірибемізді бөлістік. Облыстағы барлық мектептер мен арнайы орта оқу орындарында толеранттылық клубын құруды ұсындық. Қазір өңіріміздегі ЖОО-да, колледждерде «Достық» клубтары ашылуда. Бұл клуб оқу орны – білім бөлімі – әкім – Ассамблея хатшылығы құрылымы негізінде жұмыс істейді. Біз осы арқылы жастардың туындаған мәселелерін құқықтық мәдениет арқылы шешуге мүмкіндік туғызамыз. Келесі бір мәселе, қазір аудан, қалаларда бағыттары әр түрлі кеңестер көп. Жергілікті әкімдікпен бірлесе отырып, осы кеңестердің өкілдері мен қоғам белсенділерінің басын қосып, бейресми кездесулерді жиі ұйымдастыра бастадық. Жұмыс нәтижесіз емес. Онда шалғайдағы болып жатқан оңды өзгерістер, жағымсыз жайттар жан-жақты таразыға салынып, сараланады. 

 

– Қазыналы Оңтүстік – бірлік пен татулықтың ордасына айналған өңір, бүгінде қаншама ұлт пен ұлыс өкілдері мекен етіп жатыр. Білгіміз келгені, олардың нақты саны қанша? Этномәдени бірлестіктердің тыныс-тіршілігі қалай?

– Қазіргі таңда өңірімізде үш миллиондай халық болса, оның ішінде 700 мыңға жуығы өзге ұлт өкілдері. Жалпы саны 20 облыстық этномәдени бірлестік жұмыс істейді. Олардың аудандар мен қалаларда 51 филиалы мен 17 жастар қанаты, 11 жексенбілік мектебі бар. Өңірде жыл сайын әр этномәдени бірлестік өзінің тілі, мәдениеті және дәстүрі күндерін атап өтуде. Сонымен қатар, әр салада жетістікке жеткен белсенді этнос өкілдері жыл сайын облыс әкімінің «Бауырмал» сыйлығымен марапатталады. Қайырымдылықты үйлестіруде «Қамқор», «Жүректен жүрекке» акциялары ұйымдастырылып келеді. Сондай-ақ өңір тарихында алғаш рет этномәдени бірлестіктер арасында «Достық сыйы» акциясы бастау алып, «Менің елім – Қазақстан!», «Тәуелсіздік тұғыры – Мәңгілік Ел!», «Қазақ дастарханы», «Играй, гормонь!», «Достық тілегі» сынды бірегей іс-шаралар өтуде. Былтыр облыстық этномәдени бірлестіктер ата-ана қамқорлығынсыз қалған 260 балаға 2,6 млн теңге көлемінде қайырымдылық көмектер ұсынды. Реті келгесін айтайын, «Қоғамдық келісім» мекемесі өңірдегі науқас 6 баланың Алматы, Астана қалаларында ем алуларына ықпал етіп, Арыс қаласындағы балалар үйінің 9 тәрбиеленушісіне жүйелі түрде демеу көрсетіп келеді. Біреу білер, біреу білмес, былтыр «Сайрам-Өгем» тау жотасы тізбегіндегі шыңға «Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы шыңы» атауы берілді. Сондай-ақ, қазақтың салт-дәстүріне, қонақжайлығына деген құрметті дәріптеу мақсатында еліміз бойынша қазақтың ұлттық тағамын әзірлеуден тұңғыш рет «Ет асу» фестивалі өтті. Міне, өңіріміздегі осындай іс-шаралар барлық этномәдени бірлестіктердің атсалысуымен, яғни бірлікпен, өзара сеніммен жүзеге асып жатыр.

– Фестиваль деп жатырсыз ғой, бұл шара шынында көпшілікті ынтымақ пен елдікке шақырған сәтті жоба деп ойлаймыз. Осы бастамаға өзіңіз ұйытқы болғаныңызды да жұртшылық біледі. Аталған фестиваль өңіріміздің аудан, қалаларында жалғаса ма?

– Қазір бұл фестивальді облыстық деңгейде қолға алдық. Аудандарда да дәстүрлі түрде өткізуге болар еді. Ортақ іске атсалысатын азаматтар барда бұл да іске асып қалар. Бұл фестиваль – идеологиялық құрал. Кейбіреулер тамақпен таңғалдырмақ па деп түсінбеуі мүмкін. Біз осы арқылы мемлекет құраушы ұлттың мәртебесін, рухын көтеруді дәріптеп отырмыз. Мысалы, италяндықтар өздерінің лапшасымен, пиццасымен, түріктер лавашымен мақтанады. Бізде ұлттық тағамдар көп.

«Ет асу» фестивалі арқылы қазақ дастарханын, оның ұлттық таным-тағылымын насихаттауды мақсат еттік. Былтыр екінші рет өткіздік. Бюджеттен арнайы қаржы бөлініп, бұл дәстүрлі қазақ дастарханы фестиваліне айналды. Бұған тек этнос өкілдері ғана қатысады. Жоба арқылы өзге этностар қазақтың дүниетанымын тереңірек түсінетін болады. Фестивальдің атауын қою да оңай болған жоқ. Мархабат Байғұт ағаларымыз бастаған зиялы қауым өкілдерімен бас қосып, бірауыздан «Ет асу» деп ұйғардық. Жалпы қазір «бешбармақ» деп білместікпен айтып жүргендер көп. Бұл дұрыс емес. Қазақша ет дейміз ғой. Осы дұрыс.

– Президенттің Қазақстан халқы Ассамблеясына жүктеген міндеттерінің қатарында медиация желісін дамыту да бар. Өңіріміздегі қоғамдық келісім мен тұрақтылықты сақтауда медиацияның рөлі және оның маңыздылығы қандай?

– Өркениетті елдерде медиация институтына мықтап ден қоюда. Жалпы медиация ұғымы қазаққа жат емес. Дау-дамайды билер соты арқылы ымырамен келісе отырып шешу халқымызда бұрыннан бар. Медиация мақсаты – қоғамдағы даулар мен жанжалдарды сотқа дейінгі тәртіппен шешу, яғни ел бірлігін нығайту. Елімізде қазір «Медиация туралы» заң қабылданды. Біз бұл институтты жаңадан тауып отырған жоқпыз, ғасырлардан ғасырларға жалғасып келе жатыр. Дәстүрімізде бар. Біраз уақыт үзіліп қалды. Ол билер институты еді. Біз соны қазір жаңғыртып жатырмыз. Мысалы, екі жас АХАТ-қа (ЗАГС) барып ажырасуға арыз берді делік. АХАТ қызметкерлері осы сәтте Қоғамдық келісім кеңесіне арызданғаны жөнінде хат жібереді. Міне, осы аралықта біз жауаптылық танытып татуластыруға кірісеміз. Біз облыс деңгейінде аудандық барлық АХАТ бөлімдерімен меморандумға тұрдық. Қоғамдық келісім кеңесінің
төрағасына сөзі өтімді, абыройлы қарияларды алдық. Оларға «Қоғамдық келісім төрағасы» деген куәлік бергелі жатырмыз. Бұл әрине мемлекеттік деңгейде қолдау деп танылады. Қоғамдық келісім кеңесінде тек дау-дамайды ғана қарайды десек, қателесеміз. Мұнда аты айтып тұрғандай қоғамдағы басқа да мәселелер ортаға салынады. Бұған дейін дін, білім, жастар және жергілікті полиция мәселесін талқыладық. Аудандар да атсалысып жатыр.

Облыстық сотпен, әділет департаментімен, нотариаттық палатамен және адвокаттар алқасымен өзара іс-қимыл жөніндегі меморандум түзілді. Облыстағы медиаторлардың араласуымен былтыр 2317 азаматтық іс қаралып, оның 1226-сы оң шешілді. Бұл жұмыстың қолға алынғанына бір жыл да болған жоқ. Дегенмен, жемісті тірлік бар. Қоғамдық келісім кеңесі бойынша Түркістанда жақсы жұмыс жүріп жатыр. Сайрамда, Төлебиде де нәтижелі. Бұл әлі үлкен институтқа айналады деп ойлаймын. Бұған ел болып көмектесуіміз керек. 

– Қоғамды топтастырудың маңызды бір факторы – тіл екендігі анық. Осы орайда, өзге этностардың мемлекеттік тілді білу деңгейі қандай? Олардың ана тілімізді меңгеруіне қаншалықты мән берілуде?

– Өңірімізде қазақ тілінің елді біріктіруші ретіндегі рөлі артып келеді. Мемлекеттік тілдің өрісін кеңейту – Ассамблеяның негізгі міндеттерінің бірі. Бұл бағытта «Қоғамдық келісім» мекемесінің ұйытқы болуымен тұрақты түрде іс-шаралар ұйымдастырылуда. Жалпы алғанда, Оңтүстікте этнос өкілдерінің мемлекеттік тілге деген құрметі жоғары деп айта аламын. Бүгінде бізде мемлекеттік органдарда іс-қағаздарды жүргізу 100 пайызға жетіп отыр. Сосын, 20 этномәдени орталықтың 11-нде жексенбілік мектептері бар. Осы 11-нде міндетті түрде қазақ тілі оқытылады. Болашағына мемлекеттік тілдің өте қажет екенін түсініп, өздері келіп оқып жатқандары да аз емес.

Елбасы биылғы Жолдауында: «Қазақ тілінің басымдығы сақталады. Оның әрі қарай дамуына зор көңіл бөлінеді» деп баса айтты. Жақында жоспар жасадық. Енді «Қоғамдық келісім» мекемесінің ішінен жексенбілік мектеп ашып, оған арнайы филолог мамандарды тартып, қазақ тілін үйретуді қолға алмақпыз.

– Қазақстан халқы Ассамблеясының кезекті бір жиынында еліміздің Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіхалықова: «Қазақтың бірлігі мықты болмай, мемлекеттің тұтастығын сақтау мүмкін емес» деген еді. Өңіріміздегі ұлттар мен ұлыстар арасындағы татулықты қамтамасыз етудің тетігі неде деп ойлайсыз? Жалпы, қазақтың бірлігі қандай болуы керек? 

– Қазақтың бас ақыны Абай Құнанбайұлы 6-шы қара сөзінде: «Бірлік – ақылға бірлік, малға бірлік емес», – дейді. «Ақылға бірлік» идеясының мәні тереңде жатыр. Біздің ең басты байлығымыз – Тәуелсіз Отанымыздың бірлігі. Отанның қадіріне жетпеген, өз қадіріне жетпейді. Кейде біз өзімізді өзіміз кемсітіп жатамыз. Түрлі анекдоттарды ойдан шығарып, қазақты келемеждеп жататындар бар. Елге жанашыр адам олай етпеуі тиіс. Жақында Грузияда болып қайттым. Кез келген тұрғынымен шүйіркелесе қалсаң, отаншылдық сезімі мен өз еліне деген құрметінің керемет екенін аңғарасың. Тарихтан білеміз, қиын-қыстау замандарда қаншама хандарымыз бен сұлтандарымыз бір тудың астынан табылып, еліне қорған болды, осылайша халқымыз бірліктің үлгісін көрсетті. Елбасымыз: «Қиындық атаулыны жеңетiн бiр-ақ күш бар, ол – бiрлiк. Елiңдi, жерiңдi қорғау үшiн бiрлiк қаншалықты қажет болса, Тәуелсiздiк жемiстерiн, бүгiнгi қол жеткен табыстарымызды сақтап қалу үшiн де ол сондай қажет», – деді. Осы сөзден ғибрат ала білсек. Жері кең, ал саны аз қазақ халқына қазір ең басты керегі – ауызбіршілік. Қазақ ынтымақшыл болса, еліміздің алмайтын асуы, бағындырмайтын биігі жоқ.

– Тәуелсіздік пен тұрақтылық ұғымдары өміршең құндылықтар екені белгілі. Бұл бағытта «Қоғамдық келісім» мекемесінің қазіргі қолға алған жұмыстарына және алдағы жоспарларына тоқтала кетсеңіз...

– «Қазақстан» кинозалының ғимараты бізге беріліп отыр. Жақында ол күрделі жөндеуден өтті. 800 орынға лайықталған бұл ғимаратта тек этномәдени бірлестіктер орналасып қана қоймай, этнос өкілдеріне арналған түрлі шығармашылық үйірмелер жұмыс істейді. Ғимараттың алдынан «Қазақ еліне мың алғыс!» монументі бой көтерді. Айта кетерлігі, ол этномәдени орталықтардың жеке қаржысына салынды.

Бұл – қазақ жерін мекендейтін түрлі этностардың қазақ еліне деген ыстық ықыласы мен шынайы алғысының көрінісі. Онда «Тағдыр тәлкегімен қазақ жеріне қоныстанған барлық этностар атынан ҚАЗАҚ ЕЛІНЕ МЫҢ АЛҒЫС!» деген жазулар бар. Сондай-ақ бізде қазір баспасөз қызметі белсенді жұмыс істеуде. Әлеуметтік желілерде арнайы парақшамыз бар. Былтыр журналистер мен блогерлер клубы ашылды. Клуб мүшелері ай сайын бас қосып, ел бірлігі мен қоғам тұрақтылығын нығайту бастамаларын белгілеп, оны іске асыруда.

Клубтың ұйытқы болуымен «Достық сыйы» акциясы, «Мен қазақстандықпын!», «Достық тілегі» жобалары іске асты. Өңірдегі белсенді этнос өкілдерінің қатысуымен «Қазақ еліне мың алғыс!» циклды шағын бейнероликтер түсіруді бастадық. Ол роликтер әлеуметтік желілер арқылы таратылуда.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Сәбит ТАСТАНБЕК

Ауруға – ем, сауға – қуат беретін қымыздың қадір-қасиетін түсіне білетін былайғы жұрт көбіне «Нұрсәт» шағынауданындағы аллеяда, яғни Сәуле апайдың киіз үйінде бас қосып жатады. Бабына әбден келтірілген ұлттық сусындарға әуестігі артқан қаланың көпшілік тұрғындары осы мекенге етене бауыр басып үлгерген. Тұрақты келушілердің қатарынан жиі көрінетін орыс жігітін бір сәт әңгімеге тарттым.

Юра есімді бұл азамат қазақтың ұлттық сусындарын ішуді біраз жылдар бойы дәстүрге айналдырыпты. Өзі қазақ тілін еркін меңгерген. Бүгінде «Қайтпас» шағынауданында дәнекерлеуші қызметін атқарады. Ән мен жырға да әуестігі бар. Кешкілік уақыттарда «Эмориомио» мейрамханасында гитара тартып, меймандардың ризашылығы мен жоғары бағасына ие болып жүр. 

– Мен өзім Арыс қаласында қазақ жігіттерімен бір ортада өстім. Бірге оқып, тәрбие алдық. Бала кезден қазақ тілін меңгеріп, дастарханда қазақтың ұлттық тағамдарын тұтындық. Ағам Константин, жеңгем Надежда да мемлекеттік тілде сөйлеп, қазы-қарта жегенді тәуір көреді, – дейді Юра Овчаров.

Қазақтың ұлттық сусындарына әуес бозбала темекі мен алкоголь өнімдерін мүлдем тұтынып көрген емес. Бүгінде ол «Шымкент дауысы» жобасының іріктеу кезеңінен сәтті өтіп, негізгі турына жолдама алыпты. Бұйыртса, қалалық байқауда топ жарып, келешекте «Қазақстан дауысында» бақ сынауға ниетті.

«Тәуелсіз Қазақстан – бірлік пен татулықтың мекені». Таяуда құрылған «Достық» клубының басты ұстанымдарының бірі осындай. «Достық» – ұлтаралық келісім мен студенттер достығының дәнекері.

Облыс әкімі Ж.Түймебаевтың төрағалығымен Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжінде ашылған клубта қызықты кездесулер, кештер, байқаулар, дөңгелек үстелдер, конференциялар, концерттік бағдарламалар мен фестивальдер өткізу жоспарланып отыр.

Аталған клуб жетекшісі Данияр Мұсабай: «Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжінің студенттік жастар ұжымы да көпұлтты кішігірім халықтар ассамблеясы. Колледжде орыс, өзбек, түрік, қырғыз, болгар, пуштун, түркімен секілді 25 ұлт өкілдері білім алуда. Олар бір шаңырақ астында, бір атаның баласындай татулықты ту етіп, ауызбіршілікті арттырып келеді», – дейді. 

Жиында сөз алған ОҚО Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Мұратәлі Қалмұратов ынтымағы жарасқан елдің ғана табысы мол болатынын, мұндай клубтар алдағы уақытта облысымыздағы барлық жоғары және орта арнаулы оқу орындарында ашылатынын айтты.Мәжіліске қатысушылардың арасында ой қосқан облыстық корей этномәдени бірлестігінің төрайымы Роза Пак өңірімізде тұрақтылықты сақтау жолында игі істер молайып жатқанына тоқталды. Сондай-ақ, аталған колледждің І курс студенті Виктор Ивко қазақ тілінде өзінің авторлық өлеңін оқыды.