Шымкент келбеті

Шымкент қаласының сәулет және қала құрылысы басқармасы – қаланың Бас жоспарын іске асыру жөніндегі қызметті үйлестіретін мекеме. Басқарма 2019 жылдың алғашқы жартыжылдығында жалпы, 19 029 мемлекеттік қызмет көрсеткен. Шымкент қаласының соңғы бекітілген Бас жоспары бойынша қаладағы тұрғын үйлердің 68%-ын көп қабатты, 32%-ын аз қабатты нысандар құрауы тиіс.

Биыл Шымкент қаласының Бас жоспары бекітілгеніне 7 жыл толды. Бұған дейін қала аумағының 8 000 гектарына ғана топографиялық карта жасалған. Оның өзі 1985-86 жылдары түсірілген. Бұл туралы Шымкент қаласы сәулет және қала құрылысы басқармасының басшысы Жеңіс Байымбетов БАҚ өкілдерімен өткен брифингте мәлімдеді.

2014 жылы қала аумағы 117 мың гектарға ұлғайғаны белгілі. Басқарма басшысының айтуынша, 117 мың га жерді топографияға түсіруге 3 млрд 700 млн теңге көлемінде қаржы қажет.
– Оның үстіне, бұл жекеменшік нысан емес, Шымкент қаласының топографиялық картасы болғандықтан, оны түсіруші мекеменің міндетті түрде мемлекеттік лицензиясы болуы шарт.

Міне, осы тұрғыда қала әкімі Ғабидолла Рахматоллаұлы мәселені шешуге ықпал етіп, бүгінде топографиялық түсірілім бағасы 1 га жер теліміне 8000 теңгеден түсіп отыр. Нәтижесінде, қаланың игерілген жер телімінің 50 мың гектарына топографиялық карта дайын, – деді Жеңіс Жайлауұлы.

Брифингте басқарма басшысы 2019 жылдың алғашқы жартыжылдығында атқарған жұмыстар туралы баяндады.

Жекеменшік үй, 32% және «қызыл сызық»

Республикалық маңызы бар қаланың көп қабатты үйлерінен жекеменшік сектордағы үйлері әлдеқайда көп екені белгілі. Бұл қазынаға да аз шығын келтірмейді. Коммуналды қызметті жер үй орналасқан 10 көшеге тартудан көп қабатты 10 үйге тарту әлдеқайда оңай. Ал осы қызметпен қамтылған тұрғындар саны бірдей болғанымен, құрылысқа қаражат әртүрлі болады.

Шымкент қаласы сәулет және қала құрылысы басқармасы биылғы І жартыжылдықта жылжымайтын мүлік нысандарының мекенжайын айқындау бойынша 18 165 анықтама берген. Дегенмен, қолында құжаты бола тұра, қала аумағында «қызыл сызыққа» шығу деректері аз емес.

– «Бас жоспар» деген 1 ғана парақтан тұратын құжат емес. Оның ішінде «қызыл сызықтар» жоспары, жол құрылысының сызбасы болады. Көшелердің өзі бірнеше типке бөлінеді. Республикалық маңызы бар, магистральды, ішкі көшелер, орталық көше болып, олардың профилі де соған қарай жасалады. Магистральды көшедегі қызыл сызықтың ені 90 метрді құрауы мүмкін.

Бұл 90 метрге автокөлік жолдарынан бөлек көгалдандыру, жаяу жүргіншілер жолы, веложолақ, арық-атыз немесе коммуникация өтетін орын қаралады. Жекеменшік жер теліміне мемлекеттік акт алғанда жер көлемі бір азаматта 8, екіншісінде 10 соттық болуы мүмкін. Сондықтан, құжаттағы белгіленген тәртіппен қағылған қазықтан асырып қоршап алу немесе үй, гараж, кәріз жүйесін салып алуға мүлде болмайды, – деп түсіндірді басқарма басшысы.

Жеңіс Жайлауұлы қала тұрғындарының кейде «1 метрде тұрған ештеңе жоқ» деп құжатқа салғырт қарап, «қызыл сызыққа» өтіп кететінін айтады.
– Біреудің 1 метр артық қоршағанын көрсе, көршісі одан асырып, солай бір-бірімен жарыса заң бұзушылыққа жол беріп жатады. Оның бәрі тротуар түсетін кезде кедергі келтіреді.

Кейде жол құрылысына бекітілген жоба бойынша құрылысты бастамас бұрын тексеру жүргізілгенде жекеменшік нысандардың 5 метрге дейінгі жер телімін өзіне қағылған қазықтан артық қосып алғаны анықталады.

Бұл біздің күнделікті жұмысымызда кездесіп жүрген жағдайлар. Дегенмен, кім құрылысына қанша шығындалса да, тәртіп сақталады. «Қызыл сызыққа» өткеннің бәрі қайтадан сүріледі. Себебі, ол Бас жоспарда солай бекітілген. Оны қаланың бас архитекторы ретінде мен де, басқа да өзгерте алмайды, – дейді Ж.Байымбетов.

Қала сәулетін арттыруға көңіл бөлсек, 32 пайыздың орындаулы әлдеқайда тиімді екеніне көз жеткіземіз.

68% көп қабатты үй болса...

Автотұрақ мәселесі қалай шешімін таппақ? Бұл сұрақ бүгінде қала аумағындағы өзекті мәселенің біріне айналды. Қазіргідей көлік көбейген таңда 90 пәтерлі көп қабатты үй аумағында 30 көлікке де автотұрақ орны қаралмағаны сөз болды. Брифингте БАҚ өкілдерін қызықтырған бұл сұраққа басқарма басшысы былай деп жауап берді.

– Қазіргі салынған үйлер ескі нормативтермен жасалған жоба негізінде салынды. Көп қабатты тұрғын үй салу үшін алдымен сараптама жасалады. Ол сараптама бекітілгеннен кейін әр адамның қажеттілігіне қарай жоба жасалады. Әйтсе де, соңғы кезде жеңіл автокөлік көбейді. Тіпті, 1 адамда 2 автокөліктен бар. Оған «сен автокөлік алма» немесе «1 ғана көлік ал» деп айтуға болмайды ғой.

Сондықтан бүгінде халық сұранысына орай жобалау жұмыстарында да өзгерістер қарастырылуда. Әсіресе, инвесторлар есебінен салынатын «ақылды үйлерде» автотұрақ мәселесі шешімін табатын болады, – деді Жеңіс Жайлауұлы.

Сәулет және Заң

Шымкент қаласы сәулет және қала құрылысы басқармасы 4 аудан әкімдігімен бірге 2019 жылдың 6 айында 265 рұқсатсыз орналасқан жарнама билбордын анықтап, орнынан алдырған. Жарнама қала көркін бұзуға емес, бюджетін байытуға қызмет етуі тиіс. Бұл тұрғыда басқарма тарапынан сыртқы жарнамадан өндірілген салық көлемі 2019 жылы 6 айында 126 363 745 теңгені құраған. Бүгінде орталық көшелердің бойындағы жарнамалар замануи талаптарға сай, LED-экрандарда орналастырылуда.

Басқарма басшысының айтуынша, аталған мерзімде құрылысы аяқталған 4 282 жеке тұрғын үй, 315 коммерциялық нысан және 21 мемлекеттік нысан пайдалануға қабылданған. Қала аумағында заңсыз салынған және заң талабын бұзып салған құрылыстарға мониторинг жүргізіліп, нәтижесінде 104 нысан анықтылды. Заң бұзғандардың тізімі құзырлы мекеме – қалалық мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасына жолданған.

Цифрландыру

«Ұлт жоспары – Н.Назарбаевтың бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі 100 нақты қадам» мемлекеттік бағдарламасы аясында жұмыс жасалды. Басқарма «Электронды архитектура» жүйесін жүзеге асыру үшін «Геосервис» ЖШС-мен келісім-шарт түзіп, көрсетілетін мемлекеттік қызмет түрлерін цифрландыруға мүмкіндік алды.

Бұған дейін шымкенттіктер регламент бойынша мекенжай анықтамасын 7 күн, нақтылауды 3 күн күтсе, қазір «halyksaulet» жүйесі арқылы 15 минутта ала бастады. Ал наурыз айынан бастап басқарма тарапынан көрсетілетін мемлекеттік қызметтің 498 түрі цифрлық форматқа ауысқан. Соның нәтижесінде 3 айда басқарма қағаз шығынынан – 150 000 теңге, картридж бояуымен жөндеу жұмыстарынан – 28 000 теңге және 1 маман (әдіскер) айлығынан – 165 000 теңгені үнемдеген.

Сондай-ақ, басқарма сәулет-жоспарлау тапсырмасын беру мемлекеттік қызметін көрсетуге техникалық шарттарды табиғи газ, су, жарықпен қамтамасыз ететін мекемелерден электронды түрде алуға әзір. Дегенмен, қала әкімінің орынбасары мен цифрландыру басқармасы басшысының қатысуымен бірнеше рет жиналыс өткізілуіне қарамай, «ҚазТрансГаз» мекемесінің басшылығы электронды жүйеге қосылуға асықпай отырғаны айтылды.

Жаңа жобалар

Брифингте 2020 жылы ТМД елдерінің мәдени астанасы болатын Шымкент қаласындағы дайындық жұмыстарының жайы да талқыға түсті. Басқарма Қошқар ата өзенінің аумағын ретке келтіру, абаттандыру жұмыстарының эскиздік жобасын ұсынған. Сонымен қатар, Ескі қалашық аумағын қайта құрылымдау және абаттандыру, тозығы жеткен 29 гектар жерді алатын аз қабатты үйлердің орнына көп қабатты үйлер салу жобасын ұсынған. Бұл жобада бір-бірден мектеп пен балабақша қарастырылған. Темір жол бекетінің алдындағы дүңгіршіктерді орнында қалдыру, әуежайды қайта құрылымдауға да эскиздік жоба әзірленген.

– Біздің басқарма Шымкент қаласының Бас жоспарын негізге ала отырып және заң талаптарын сақтай отырып жасалған эскиздерді ұсынды. «Shymkent City» қалашығында 420 гектарға 9-12 қабатты тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандар және 47 га аумаққа саябақтың эскиздік жобасы жасалды. Жалпы, жобаның жүзеге асуы қала әкімінің бақылауында. Халық алдағы жылдары тамаша нәтижелерге куә болады деп сенеміз, – деді Ж.Байымбетов.

Басқарма Шымкент қаласының әкімі Ғ.Әбдірахымовтың тапсырмасын орындау мақсатында орталық көшелердегі үйлердің қасбеттері мен абаттандыру жұмыстарына да эскиздік жобалар әзірлеген. Сонымен қатар, Қабанбай батыр көшесінің бойындағы көп қабатты үйлердің қасбеттерін қалпына келтіру, көше бойын абаттандыру жобаларын әзірлеп, Нұрсәт шағынауданына Ж.Шаниннің мүсінін орнатуға ұсыныс жасаған.

Шымкент қаласында сапалы электр энергиясымен қамту жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Қазіргі таңда «Электромонтаж» АҚ Құрсай шағынауданындағы 1 816 тұтынушыға сапалы электр жарығын жеткізіп берді.

Ал «Қуат Құрылыс» ЖШС қала аумағына енген Тоғыс тұрғын алабының Шаттық, Тәуелсіздік, Жаңақұрылыс көшелеріндегі 990 тұтынушыға сапалы электр желісін тарту жұмыстарын аяқтады.
Шымкент қаласының энергетика және коммуналды шаруашылық басқармасы берген мәліметтерге сүйенсек, электр желісін тарту жұмыстары қала аумағындағы 11 елдімекен мен шағынауданда жалғасуда.

Басқарма басшысының міндетін атқарушы Нұрлан Жаманкөзов Бозарық шағынауданында салынған жаңа қосалқы станция зор мүмкіндіктерге жол ашқанын айтады.
– 2013-2014 жылдарға дейін Шымкентте сапалы электр жарығымен қамту күрмеуі қиын мәселе болды. Қала тұрғындарының сұранысын қамтамасыз ету үшін «Бозарық» қосалқы станциясының құрылысы басталды.

Бүгінде қала халқы 1 миллион болса, «Бозарық» қосалқы станциясы 2 миллионға дейінгі тұтынушыны сапалы электр жарығымен қамтамасыз етуге қуаты жетеді. Міне, сондықтан қазіргі уақытта шағынаудандарда жарықтандыру жұмыстары қарқын алды, – деді Н.Жаманкөзов.

Бадам шағынауданына қарасты 195-орамда 828 тұтынушыға сапалы электр желісін мердігер «Омега Строй» ЖШС тартып жатса, 4896 тұтынушысы бар Самал-3 шағынауданын «Электромонтаж» АҚ жарықтандырады. Жарықтандыру жұмысы бойынша Асар-2, Тассай тұрғын алаптарында құрылыс жұмыстары басталды.

Ал Достық пен Ақжар елдімекеніне сапалы жарықты тарту жұмыстарына мемлекеттік сатып алу конкурсы жарияланды. Қарабастау, Бадам-1 және 2014 жылы қала аумағына енген Қаратөбе (Базарқақпа), Жыланбұзған, Шапырашты, Өтеміс тұрғын алаптарында 10/0,4 кВ электр желілерін жүргізу үшін бүгінде мемлекеттік сатып алу конкурсы өткізілуде.

Шымкент қаласында «ҚР сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы» ҚР Заң талаптарын бұзған 214 тұлға әкімшілік жауапқа тартылды.

Бұл туралы БАҚ өкілдерімен өткен брифингте Шымкент қаласының мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасының басшысы Берік Дүйсенов мәлімдеді.
Басқарма тарапынан 2019 жылдың алғашқы жарты жылдығында әкімшілік жауапқа тартылған 214 тұлғаға 62,7 млн теңге айыппұл салынған.

Басқарма басшысы Шымкент қаласының сәулетіне сын келмес үшін кез келген құрылысты бастау алдын хабарлама жіберуді ескертті.

– Шымкент - республикалық маңызы бар ірі мегаполис. Қала сәулетті, құрылыс заңды болуы шарт. Жыл басынан бері өз бетімен құрылыс жүргізген жеке және заңды тұлғаларға Басқарма тарапынан 9 құрылыс нысанына шара көру туралы сотқа арыз жолданды.

Сот шешімімен бүгінде оның 4-і бұзылды. Осындай келеңсіздік орын алмасын десе, әрбір жеке немесе заңды тұлға құрылыс-монтаж жұмыстарының басталғаны туралы Басқармаға хабарлама жіберуі тиіс, – деді Берік Тастанбекұлы.
Жыл басынан бері Шымкент қаласының мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасына құрылысты бастағаны туралы 126 хабарлама түскен. Оның 108-і жекеменшік, 18-і бюджеттік құрылыс нысандары.

Шымкентте 2049 көпқабатты тұрғын үйдің 997-нің цифрлы паспорты жасалды. Сондай-ақ, қала ішіндегі 1102 қоғамдық көлікке GPS орнатылған. Бұл туралы қалалық цифрландыру басқармасының басшысы Айнұр Юсупова мәлімдеді.

«Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында Шымкенттегі «Ақылды қала» жобасы денсаулық сақтау, білім беру, тұрғын үй-коммуналды шаруашылық, көлік, қауіпсіздікті қамтамасыз ету сынды 5 негізгі бағытта жүзеге асырылуда.
Қазіргі таңда денсаулық сақтау саласында электронды түрде есепке алу, есеп беру ақпаратын жүргізуге көшкен денсаулық сақтау ұйымдарының үлесі – 33%, ал электронды рецептердің үлесі 55%-ды құрап отыр.

«Сергек» интелектуалды бейнебақылау жүйесінде қала аумағында 104 камера іске қосылып, жол-көлік оқиғалары мен жол жүру ережесін бұзу оқиғалары 16%-ға төмендеген. Айнұр Абдуахасқызының айтуынша, халыққа қызмет көрсету орталықтарында 195 мемлекеттік қызметтің 123-і электронды түрде беріледі.

Шымкент қаласында кәсіпкерлікті дамытудың 2019-2021 жылдарға арналған «Мен кәсіпкер боламын!» бағдарламасы аясында әйелдерге 56 бағыт бойынша қолдау көрсетіледі. Оған 21-58 жас аралығындағы әйелдермен қатар 21-29 жас аралығындағы жастар да қатысып, 5 млн теңгеге дейінгі несие ала алады. Бұл туралы Шымкент қаласы әкімінің жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссияның отырысында айтылды.

Комиссия мүшелері, қалалық әкімдікке қарасты бірқатар басқармалардың басшылары мен іскер әйелдердің қоғамдық бірлестік басшылары, қоғам белсенділері мен БАҚ өкілдері қатысқан жиын қала әкімінің бірінші орынбасары Қайрат Нұртайдың төрағалығымен өтті.
Жиында әйелдердің кəсіпкерлікті бастауына қолдау, жұмыспен қамту, өмірлік қиын жағдайға тап болған аналарға көмек көрсету бағытындағы жұмыстардың барысы қаралды. Сондай-ақ, жиынға қатысушылар 1 сəуірден бастап қолға алынған əлеуметтік төлемдер мен отбасылық зорлық-зомбылықты болдырмау тақырыбында да бірқатар сұрақтардың жауабын тыңдады.

Шымкентте ақпан айында мыңнан астам тұрғынның арыз-шағымы қаралды. Нәтижесінде көпбалалы аналар, мүмкіндігі шектеулі бала асыраушы және толық емес отбасылардың тұрғын үй кезегіне тіркелуі, қала аумағына тіркеуге тұруы сынды бірқатар мәселелер шешімін тапқан.

Шымкент қалалық Тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасының басшысы Марат Оразәлінің айтуынша, қазіргі таңда үй кезегіне тіркелген 37 628 азаматтың 3 585-і – көпбалалы отбасылар. Ал тұрғын үй кезегіндегі 14 708 өтініш иесі халықтың әлеуметтік жағынан әлсіз тобы деп танылған.

2019 жылы Шымкент қаласында 6 513 пәтерлі 132 үй салынуда. Оның 75-і бюджет есебінен, 49-ы жеке құрылыс жүргізуші есебінен, ал 8-і мемлекеттік жеке серіктестік бағытымен жүзеге асуда.

Осы 132 тұрғын үйдің 77-сі жыл соңына дейін пайдалануға беріледі деп жоспарланған. Яғни, 3 863 пәтер.

Мемлекеттік тұрғын үй құрылысы бағдарламасы аясында тұрғын үйлерді салудан бөлек, сатып алу жағы да қарастырылған.

Осыған сәйкес «Самұрық Қазына жылжымайтын мүлік қоры» АҚ арқылы Тұран шағынауданындағы «Адия» тұрғын үй кешенінен бос тұрған 146 пәтерді сатып алу жұмыстары басталды.

Халықтың әлеуметтік жағынан әлсіз тобы деп танылған азаматтарға көрсетілетін жеңілдіктің тағы бір түрі қолға алынбақ.

Елбасының «Әлеуметтік қамқорлық» атты жаңа жобасы аясында көпбалалы, толық емес отбасы және мүгедек баласы бар отбасылар үшін Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі несие үстемесін 2-3 пайызға дейін төмендетуі мүмкін.

Қос тарап қазір бұл сұрақтың шешімін қарастыруда. Мәселе оң шешімін тапқан жағдайда «Нұрлы жер» бағдарламасы аясында салынған кредиттік тұрғын үйлер 2-3 пайызбен пайдалануға берілмек.

Тұрғын үймен қамтудың үшінші жолы сертификаттау арқылы жүзеге асыруды көздейді. Қазіргі таңда республика көлемінде «Тұрғын үй қатынастары» және «Нұрлы жер» бағдарламасына, Үкімет қаулыларына өңірлік әкімдіктермен талқыланып, өзгерістер енгізілуде.

Онда өңірлер сертификаттаудың екі түрін ұсынған. Біріншісі, әлеуметтік көмек түрінде 1 млн теңгеге дейінгі қаржыны қайтарылмайтын негізде сыйға беру. Екіншісі, 0,01%-бен 15 жылға дейінгі мерзімге қайтарымды негізде берілетін бюджеттік кредит түріндегі сертификаттар.

Сондай-ақ, Жастар жылы аясында да Шымкент қаласында 29-ға дейінгі жастарға 333 пәтер беру жоспары бар. Олардың көбі бұл жаста отбасылы болып, бірі жұмысбасты болғанымен, екіншісі бала күтіміне байланысты демалыста болатыны немесе жас маман ретінде жалақысы төмен болары да сөзсіз.

Банк төлем қабілеті төмен деп танығанымен, жастар халықтың әлеуметтік жағдайы аз қамтылған тобына саналмайтыны тағы бар. Шымкент қаласы Тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасының басшысы Марат Оразәлі бұл сұрақтардың жауабы жақын күндері жарияланатынын айтты.

– 2019 жылы Елбасы 29 жасқа дейінгі тұрғын үй кезегіне тұрған азаматтарға Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларында 1000 пәтер пайдалануға беруді тапсырған болатын.

Қазіргі таңда ҚР Ақпарат және қоғамдық даму Министрлігінде жастарды Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі арқылы несиелендіру Ережесі бекітілуде.

Олардың қызметтік, әлеуметтік жағдайына қарай 2-3 пайызбен тұрғын үй несиесін беру немесе басқа да өзгерістер болуы әбден мүмкін. Біз ол туралы жаңалықты БАҚ өкілдеріне тағы да хабарлаймыз, – деді басқарма басшысы.