Шымкент келбеті

Астана Қарғабайдың есімі ел арасында азды-көпті танымал болып үлгерді. Оны танытқан «Еуразия» арнасындағы» «X Factor Қазақстан» тележобасы. Есімі ерекші жігіт ән додасында былтыр бағы жанып, жеңімпаз атанды. Астананың айтуынша, 1993 жылдың күзінде Түлкібас ауданының Жиенбай ауылында дүниеге келген оның есімін әкесі Алпысбай қойыпты.

– Әкемнің екі ағасы болған екен. Бірінің есімі – Мейірбек, екіншісі – Астана. Екеуі де ел басына қиын-қыстау күн туғанда қолына қару алып, екінші дүниежүзілік соғысқа аттанады. Өкініштісі сол, майданнан қайта оралмайды. Әкем сол екі ағасының құрметіне, есімдері өшпесін деп мен дүниеге келгенде есімімді азан шақырып, Астана деп қойыпты, – дейді ол. 

Астана ойын баласы кезінде есімінің мән-мағынасын түсінбегенімен, өсе келе мақтан тұтатын болды. Өйткені еліміздің елордасы Ақмолаға ауысып, оған 1998 жылы Астана деген атау берілді. Есімінің бас қаламен байланысатынына кеудесін мақтаныш сезімі кернеп, атын сұрағандарға «Астана» деп күлімдей жауап беретін.

Астананың әнге деген талабын, өнерге деген құштарлығын байқаған ата-анасы 10 жасында Шымкенттегі Жамал Омарова атындағы №1 балалар саз мектебіне жетелеп алып барады. Фортепиано мен вокальдан дәріс алған ол мектеп қабырғасында оқып жүргенде-ақ Греция, Түркия елінде өткен халықаралық ән байқауларында топ жарып, еліміздің атын шығарады. Бірақ 11-сыныпты аяқтағаннан кейін «біз сенің өнер жолың таңдауына қарсы емеспіз. Бірақ ер жігіттің нақты бір мамандығы болуы керек» деген ата-анасының ақылына құлақ асып, М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың «Құрылыс материалдары технологиясы» мамандығына құжат тапсырады. Өзге салада білім алып жүрсе де, ән әлемінен алшақтай қоймаған ол, «X Factor Қазақстан» тележобасында бақ сынауға бел буады.

– 2014 жылы осы жобаның тікелей эфирге іріктеу кезеңінде сүріндім. Бірақ жігерім мұқалмады. Бір жыл бойы қайта дайындалып, жеңімпаз болуға іштей өз-өзіме серт бердім. Осылайша былтырғы тележобада талай дарынды жастың арасынан суырылып шығып, қызылордалық Ару Әуезова екеуміз финалға шықтық. Ол жүрек толқытар сәт еді. Ән әлемімде бағым жанған күн. Сол кезде белгілі әнші Нағима Есқалиева мен тәлімгерім Нұрберген Махамбетов әрқашан атыма затым сай болу керектігін, ерекше есімімнің екі есе жауапкершілік жүктейтінін айтты. Мен әрқашан өзі есіміме құрметпен қарап, сенім үдесінен шығуға тырысамын, – дейді ол.
6 шілде – Елорда күніне орай ұйымдастырушылардан арнайы шақырту алған ол «Астана» атты жаңа ән жаздырып, бас қалаға жол тартты. Өмірінде бірінші рет табан тіремек. Бұрын тек теледидар мен фотосуреттен көріп жүрген еліміздің жүрегі – Астана қаласы өзгеше әсер қалдырса керек, бізбен бөліскенше асықты.

– Қазақстанның өзге аймақтарында, шетелде болдым. Бірақ Астанаға жол түспепті. Алғаш рет келуім. Жаңарған, жас қаланың кейпін көріп, көңілім толды. Бір-біріне еш ұқсамайтын зәулім ғимараттар, мәдени орындар, ерке Есіл, бәрі ұмытылмастай қуаныш сыйлады. Бұл біздің Тәуелсіздігіміздің жемісі, – дейді жас әнші.
Астана еліміздің бас қаласында армандардың орындалатынына сенеді. Өнер жолында атын қалыптастыру үшін аянбай тер төгу қажеттігін де ұғынады. Талапты, талантты жігітке біз де сәттілік серік болсын деп тілейміз.

Немiстiң ұлы ақындарының бiрi: «Архитектура – таспен жазылған құдіреттi музыка» деп айтпақшы, Астанадағы «Бәйтерек», «Салтанат сарайы», «Пирамида», «Хан шатыр» сияқты ғажайып ғимараттар адамзаттың биiк ой-толғамынан шыққан туындылар.

Астана – Бәйтеректен бастау алады. Ол – Астананың символы десек те, оның бойынан ұлтымыздың ұстынын көремiз. «Бәйтерек» пен «Мебиус лентасы» Еуразиялық бiрлiгiмiздi, жалпы, «Бәйтерек» монументi – жер, өмiр және көк аспанның үйлесiмiн бiлдiредi. Қос құрлықтың үн қатысуын айшықтайды. Бұл – Астананың бiрiншi анығы.

Даналықтың сыры – ел мұқтажын өзгелерден тереңдеу ойлап, оның қажеттiлiгiн айшылық жерден көре бiлуде жатыр. Астананың Сарыарқаның қақ жүрегiнде бой көтеруiнiң мәнi болашақ дамуымыздың көкжиегiн көрсетедi. Бұл шара геосаяси, стратегиялық жағынан да дұрыс саяси шешiмi болатын.

Құрылыс iстерi қай дәуiрде де сәулет өнерiне иек артқан. Сондықтан да оның араласпайтын саласы жоқ. Соңғы жылдары Бразилия қаласы сәулет өнерiне басыбайлы бағыныста болып, соның ықпалымен бой көтердi. Қаланың бас жоспарында көлiк мәселесi өте үлкен шеберлiкпен және уақыт талабына сай шешiмiн тапқан. Онда тоқтаусыз жүретiн машиналар жолдары бiрнеше деңгейде өтедi, жеңiл машина мен жүк машиналары жүретiн жолдар бөлек, автокөлiк тұратын орындар ыңғайлы жерге орналасқан, жаяу жүретiн адамдар үшiн де жол қауiпсiз. Астанада қазiр және болашақта жүргiзiлетiн жұмыстар осы талап биiгiнен көрiнетiнi анық.

Елбасының 1998 жылғы наурызда республикамыздың шығармашылық, ғылыми зиялы қауым өкiлдерiмен кездесуiнде айтқан сөзi қоғам өмiрiне үлкен серпiлiс әкелгенiн мойындағанымыз абзал. Президент өз сөзiнде: «Мыңдаған жылдар бойы ата-бабамыз мекен еткен қасиеттi қазақ жерiнiң бiр бөлiгiн – аяулы Сарыарқаны саяси саудаға салып, дархан даламызды дау-дамайға айналдырғысы келетiндер бар кезде, солтүстiктегi шұрайлы өңiрге суық көзiнiң сұғын қадайтындар бар кезде бiз мына жылы жерде, әсем қала Алматыда тыныш отыра алмас едiк» деген едi. Мемлекет басшысының осынау ой байламында үлкен көрегендiк жатқан болатын. Мұның өзi сол кездегi жат пиғылдылардың арам ойына бұғаулық салудағы бiрден-бiр тегершiк болатын.

Қала құрылысының салу мәдениетiнде болашақ шаһардың бой көтеретiн географиялық аумағы оның халық тұруға жайлылығы, қаланың басқа аумақтармен қарым-қатынас жасауға қолайлылығы ескерiледi. Бұл ретте, Астана жоғарыдағы барлық талаптарға жауап бере алады.

Ескi бiр аңыздарда көне грек елiнде қала салатын жерге байланысты мынадай бiр әпсана сақталыпты дейдi сәулет өнерiнiң профессоры Шота Уәлихан ағамыз.

«Ескендiр Зұлқарнайдың аты әлемге жайылып тұрған кезi болса керек. Динократ атты сәулетшi онымен тез арада кездескiсi келсе де, сәтi түспей қояды. Сәулетшi Ескендiрдiң шатырына жақындап барады. Өзi ұзын бойлы, көз тартарлықтай сұлу жiгiт болса керек, үстiндегi киiмiн шешiп тастап, денесiне жылтыратып май жағып, иығына арыстан терiсiн жамылып, қолына гүрзi алып, патшаға қарай ұмтылыпты. Диуаналау жiгiтке назар аударған Ескендiр оны шақырып алып, оның кiм екенiн сұрапты. «Мен, Македониядан келген сәулетшiмiн» деп бастапты сөзiн Динократ. «Сенiң даңқыңа сай жоба әкелдiм. Афон тауынан сенiң мүсiнiңдi қашамақ ойым бар. Сол қолыңның алақаныңа үлкен қала салмақшымын, ал оң қолыңда таудан құлаған бұлақтардың суы жиналатын үлкен кесе болады. Кеседегi суды кейiн теңiзге ағызамын» дептi. Тамаша жобаға таңғалған патша: «Құрылыс салынатын жердiң айналасында қала халқын астықпен қамтамасыз ететiндей егiстiк алқап бар ма екен?» деп сұрапты. «Ондай жер жоқ» деген жауап алғаннан соң, сәулетшiге: «Динократ, сенiң жобаңның көркемдiк шешiмiн жоғары бағалаймын және оған таңғалып тұрмын, бiрақ жаңа туған бала емшектен айырылса, күнi қараң болатыны сияқты, қала халқын аш ұстай алмаймыз, дәл мына жерге құрылыс салуға болмайды екен» дептi. Осы бiр аңызда шындық жатыр! Иә, аңызда да шындық бар. Бүгiнгi Астананың айналасы халықтың өз нәпақасын айыруға толық қауқары жетедi. Ол астықты өлке. Бұл – Астананың екiншi анығына саяды.

Қазақ елiнiң тарихында үш астанасы болды. ХХ ғасырдың еншiсiнде қалған астаналар көшi өз заманына қарай тиесiлi мiндеттерiн атқарды. Уақыт тұтқынында қалған ол қалалар әр кездерде түрлi атаулармен аттарын өзгертiп отырды. Ор өзенiнiң бойындағы алғашқы астанамыз – Орынбор аталса, орталықтың 1925 жылы Ақмешiтке көшуiне байланысты оның аты Қызылордаға өзгертiлдi. 1929 жылы астана Алматыға көшiрiлгенде оның аты көштен бiраз бұрын Верный атауынан өзгертiлген екен.

Астанасын да, оның бастапқы атын өзгерткен де жалғыз Қазақстан емес. 1868 жылы Жапонияның императоры Муцухито ел астанасын Киотодан Эдоға көшiрiп, кейiн ол атау Токио болып өзгертiлген. Норвегияның астанасы – Осло 1614 жылы түбiрiне дейiн жанып кеткен. Оның орнына салынған жаңа қаланың аты сол тұстағы монахтың құрметiне Кристания деп аталып, 1925 жылы Осло (орман iшiндегi алаңқай) деген атын қайтарып алыпты. Канада мемлекетiнiң астанасы – Оттава («үлкен өзен» дегендi бiлдiредi) ХIХ ғасырдың жиырмасыншы жылдары бой көтерген. Оның бұрынғы атауы Ридо каналын салушы, полковник Байтаунның атында болған. Финляндияның астанасы – Хельсинки қаласының аты картада 1917 жылы пайда болған. Ол – 1550 жылдан берi Гельсинчфорс деген атпен аталған. Сол секілді мұндай мысалдар өте көп кездеседі.

Патша үкiметi әйгiлi Қараөткелдi Ақмолаға өзгертсе, Кеңес үкiметi оның өз саясатына қарай Целиноград деп өзгертуге мәжбүр болған. Үшiншi рет қазақ елiнiң астанасының орналасқан жерiн және оның атын өзгертудi қазақ елiнiң өз байламына қалдыруы тәуелсiздiкпен бiрге келген үлкен сыбаға деп бiлген жөн. Ол қоғамда үлкен талас тудырған жоқ.
Жалпы, Астана атауы – парсы ұғымында босаға, табалдырық, салтанатты орданың қақпасы деген байыпты ұғымды бiлдiредi екен. Бұл – Астананың үшiншi анығы.

Ермек ЖҰМАХМЕТҰЛЫ,
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі

Шілденің 4 жұлдызы түнгі сағат 01:00-де Астана қаласының миллионыншы тұрғыны дүние есігін ашты. Бұл туралы қуанышты жаңалық Астана қаласының astana.gov.kz ресми сайтында жарияланды.

№1 перинаталды орталықта туған қыз – Олжас Мұхамедьярдың тұңғыш перзенті. Нәрестені өмірге әкелген Арайлым мен жаңа туған астаналық шарананың жағдайымен танысу үшін Астана қаласының әкімі Әсет Исекешов перзентханаға ат басын бұрды. Жас отбасыны қуанышымен құттықтап, пәтер кілтін табыстады.

– Бүгін мен үшін қос мереке – әкемнің туған күні және қызым дүние есігін ашып отыр. Оның үстіне, пәтер кілтін табыстады. Мемлекет басшысына алғыс айтамын. Ай сайын, жыл сайын халқымыздың саны арта берсін деп тілеймін, – дейді қызының есімін Саида деп қойған бақытты әке.