Биыл еліміздегі электр желілерін басқару жөніндегі «KEGOC» акционерлік қоғамдық компаниясына 20 жыл толды. Қазақстандағы бірегей компанияның осы уақыт аралығында атқарған жұмыстары аз емес. Жуырда облыс әкімі Жансейіт Түймебаев энергетика саласы мамандарының кәсіби мерекесіне орай аталған мекеменің өңіріміздегі филиалында болып, жұмыс барысымен танысты. Осыған орай, «KEGOC» АҚ Оңтүстік жүйеаралық электр тораптары филиалы өндірістік техникалық қызметінің басшысы Нұрлан Әлжановпен сұхбаттасқан едік.
– Нұрлан Кенбайұлы, алдымен компанияларыңыздың атқаратын жұмысымен таныстырып өтсеңіз...
– «KEGOC» компаниясы негізінен Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түркіменстан секілді мемлекет аралық желілер бойынша электр қуатын тасымалдаумен айналысады. Ал Оңтүстік өңіріндегі филиалы әсіресе Қырғызстан, Өзбекстан және Қызылорда, Тараз, Оңтүстік Қазақстан облыстары арасындағы желі бойынша жоғарғы қуатты электр энергиясын тасымалдаймыз. Сонымен қатар, өндірілген электр қуатын желіге жіберуді техникалық диспетчерлеу де біздің қызметімізге кіреді. Мәселен, Солтүстік облыстардан қанша энергия келді? Оның қаншасы Батысқа кетті? Өзбекстаннан қанша қуат келіп жатыр? Оның қаншасы Оңтүстікке жіберілді? Осы секілді келіп-кетіп жатқан қуат көздерін басқаратын диспетчерлік орталығымыз бар. Бұлардан басқа электр қуатын өндіру мен тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру қызметін жүзеге асырамыз.
– Жалпы Оңтүстік облыстарда қуат көзі жеткілікті ме? Энергияны қайдан алады?
– Филиалдың балансында жалпы қуаты 3395 Мега вольт ампер болатын 13 станция іске қосылған. Оның ішінде 2 ҚС – 500 кВ, 11 ҚС – 220 кВ бар. Тек филиал бойынша 500 кВ әуе желілер саны – 3 (ұзындығы 489 км). 220 кВ – 57 (ұзындығы 3690 км). Ал 330 кВ ұзындығы 21 км. Бұл көрсеткіштер күнгейдегі энергия қуаты жеткілікті дегенді білдіреді.
Оңтүстік Қазақстан облысы энергияны негізінен үшінші энерго орталықтан, Шардара және Екібастұздан алады. Шамалы бөлігін Қырғызстан мен Өзбекстаннан тасымалдайды. Қазіргі таңда аумағымыз біршама кеңейіп қалды. Мәселен, Батысымыздағы Байқоңыр ғарыш айлағына, Шығысымыздағы Қырғызстан шекарасына дейін, Солтүстіктігіміздегі Жаңатас, Шолаққаорғанға, Оңтүстікке қарай Ташкенттегі Шыршыққа дейінгі аралықтағы энергия көздерін тасымалдау біздің қызметімізге кіреді.
– Биыл «KEGOC» компаниясы өз қызметін бастағанына 20 жыл болыпты. Мекемелеріңіздің осы уақыт аралығында атқарған жұмыстарына тоқталып өтсеңіз...
– «KEGOC» АҚ компаниясы құрылған күннен бастап бүгінгі таңға дейін ауқымды жұмыстар жүргізді. Оңтүстік ЖЭТ филиалы негізгі қызмет түрлерін іске асырудан басқа негізгі және қосымша жабдықтарды пайдалану мен жөндеуді жүзеге асырады. Мәселен, өңіріміздегі кепілді қуат көзінің және автоматты телефон станцияларының жүйелерін, радиорелелік желілерді жаңғыртып, барлық қосалқы станцияларда жерсеріктік байланыс жүйесін орнатты. Сонымен қатар, «Ұлттық электр желілерін жаңғырту. 1-кезең. 2-кезең» бағдарламасын іске асырып, 500 кВ және 220 кВ «Шымкент», 220 кВ «Ванновка», 220 кВ «Састөбе», 220 кВ «Шолаққорған», 220 кВ «Кентау» қосалқы станцияларында 110/220/500 кВ жоғары кернеулі жабдықтарын жаңартты. «Шымкент» станциясында АТ-1, АТ-2 автотрансформаторлар ауыстырылды. Сондай-ақ, барлық қосалқы станциялардағы 35/220/500 кВ ашық тарту қондырғылары ауыстырылды.
Бұдан басқа, релелік қорғаныс пен апатқа қарсы автоматика құралдарын, жоғары жиілікті байланыс арналарын жаңғырту, әуе желілерін қайта құру құру жұмыстары жүргізілді. 500 кВ «Шымкент» қосалқы станциясында «Реактивті қуаттылықтың желілік компенсаторы» (РҚЖК) деп аталатын жаңа қондырғы іске қосылып, РТДУ-100000/220УХЛ1 маркалы басқарылатын ректор қондырғы орнатылды.
– 2018 жылға қандай міндеттер қойып отырсыздар?
– Келесі жылы 42 шақырымдық 220/550 кВ әуе желілерін, қосалқы станция жабдықтарының 11 нысанын, 54 көлік құралдарын жөндеуден өткізуді жоспарлауда. Сонымен қатар, 4 құрылыс нысанын пайдалануға беру көзделген.
Ал инвестициялық бағдарлама бойынша 220 кВ «Түлкібас – Бурный» әуе желісін салу үшін жобалау-сметалық құжаттарын әзірлеу жоспарланған.
– Нұрлан Кенбайұлы, сіздің «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» төсбелгісімен марапатталғаныңызды білеміз. Сондай-ақ, Сіздің ТМД елдерінде де еңбегіңіз еленіп «ТМД-ға еңбек сіңірген энергетик» атағын да алғансыз. Жалпы компанияның жұмыс сапарымен шетелдерде қаншалықты жиі боласыз?
– Компаниямыз мемлекетаралық мәселелерде тығыз қарым-қатынас жасайтын болғандықтан іссапармен өзге елдерге баруға тура келеді. Соңғы рет «KEGOC» АҚ-мы мен «Самсунг», «Хиюндай» компанияларымен байланыс орнату мақсатында Шанхай қаласына барып қайттым. Одан бөлек, Санкт-Петербург, Таллин, Ташкент, Бішкек секілді қалаларда болдым.
– Техникалық маман иелерінің арасында өнерге, әсіресе ақындыққа, өлеңге құштар адамдар өте сирек кездеседі. Білуімізше сіз де қолыңызға қалам алып, шабыт шақыратын жандардың бірісіз. Бойыңызда мұндай қасиет қай кезден басталды?
– Мектеп кезінен ақындыққа жақынмын. Жазған өлеңдерім «Лениншіл жас», «Оңтүстік Қазақстан» және басқа да қалалық, аудандық газеттерге шығып тұрды. Негізінен лирикалық бағытта шығарамын. Жалпы техникалық мамандықты тәмамдап ақындық, жазушылық өнерін қатар алып жүрген бірқатар азаматтарды білемін. Мәселен, Иранбек Оразбаев (Иран-Ғайып). Ол ерекше дарын иесі. Одан басқа Қасымхан Бегманов, Бекболат Тілеухан, Ұлықбек Есдаулет секілді белгілі тұлғалар бар.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан
Сапарғали ҚАНАТ
