Ақын Қадыр Мырза Әлінің сөзіне жазылған Нұрғиса Тілендиевтің «Әже туралы» әнінде «Менің жаным жаулығыңа түюлі» деген сөз бар. Танымал әннің мәтініне қарап, қазақ халқының тұрмыс-тіршілігінде орамалдың рөлінің маңыздылығын байқауға болады. Аналарымыздың арындай болған жаулықты дәріптеу мақсатында әлеуметтік желіде «Орамалды ару» челенджі кеңінен тарап кетті. Өңірлердегі қыз-келіншектер ә дегеннен бір-бірін қолдап әкетті. Аз уақытта желі беті көз жауын алатын жаулықты жандардың фотосына толды.
Иә, орамал тағу – салт-дәстүрдің бірі. Кешегі ата-әжелеріміз ақ жаулықты құрметтеді. Әдебін сақтады. Ұлттық болмысын ұмытпады. Орамалды қыз-келіншек отбасылы адам екенін аңғартады. Ана екенін, адал ниетпен аттаған шаңырағы бар екенін білдіреді. Осыдан оның қадір-қасиетін ұғуға болады. Алайда орамал сәннен қалған емес. Ол – өміршең аксессуар. Кез келген киіммен үйлесімді. Сәндеп тағудың да түр-түрі бар. Шалма қыласыз ба, тюрбан ретінде көресіз бе, еркіңіз. Қазақ әйелі қашанда орамалсыз жүрмейді. Игі дәстүрді отбасында қалыптастырған жандардың әдемі үйлесімділігіне сүйсінесің. Тәубе дейсің.
Орамалды келіншек
Желіде эстафетаны жалғастырған Аяулым Тастанбектің сұлулығына ажар берген орамалы көпті сүйсінтті. Келбетімен үйлескен жаулық талай нәзік жандының қызығушылығын тудырды. «Маған жараспайды», «Басымда тұрмайды», «Сусып түсе береді», «Таққым келмейді» деген келіншектер оған сырттай қызықты. Аяулым орамалды насихаттаудан жалықпайды. Мерекелерде өмірлік аксессуарды сыйлап, құрбыларының көңілін көтеріп қоятыны бар. Екі баланың анасы қазір орамал тағудың хас шебері. Гардеробында түрлі-түсті ұлттық брендтің сан түрі бар.
– Ақ жаулықты жақсы көремін. Сәндеп тағуды қыз-келіншектерден үйрендім. Қазір түрлендіріп қолдану хоббиіме айналды. Бұрынғыдай емес, орамал тағатын келіншектер көбейіп келеді. Әлеуметтік желілерде сәнді тағуды үйрететін парақшалар мен видеолардың көбеюі қуантады. Ежелгі шығыс, араб стилімен ұштастырып, заманауи үлгіде тағылатын түрлері көп. Қалауыңа қарай, үлгісін аласың. Біріншіден, жалаңбас жүргенше орамалмен жинақы көрінесіз. Екіншіден, орамал әрбір келіншек пен әйелдің ары мен сәні. Керек десеңіз, тартып жүруге міндетті киімі, – дейді Аяулым.
Дәстүрлі ұлттық бренд
Орамалды ұнатпайтын нәзік жанды жоқ. Күнделікті өмірде тартпаса да, қонаққа, асқа барғанда іздейтіні анық. Құран оқылған жерде әйел адам жалаңбас отырмайды. Несін айтасыз, базар нарығында бұл тауардың түр-түрі бар. Қалтаңның шамасына қарай сатып аласың. Десе де, ұлттық бренд кәсіпке айналды. Әнші Роза Әлқожаның орамалын қалада былай тұрсын, ауыл-аймақтағы қыз-келіншектер қолдан-қолға тигізбейді. «Мен сыйға тартқан орамал» дүкендер желісі еліміздегі облыс орталықтары мен қалаларда жұмыс істейді. Сөйтіп, орамалды ауыл әйелдері ғана тағады деген ұғым санадан көмескілене бастады. Себебі, қалалық нәзік жандылар да өмірлік аксессуарға біртіндеп бет бұруда. Әншімен қатар, шымкенттік Мариям Еркінбекова орамал бизнесін дөңгелетіп отыр. Көпбалалы ана алдымен жұмыспен қамту орталығына тіркеліп, 3 айлық тігіншілік курсты оқыпты. Сөйтіп тігіншілік кәсіптің қыр-сырын үйренеді. Атамекен Палатасының «Бастау Бизнес» бағдарламасы арқылы 505 мың теңге грантты ұтып алады. Биылдан бастап, орамал, тюрбан тігуді қолға алды.
– Алғашқыда жұмыс бастау оңай болған жоқ. Келушілердің назарын әлеуметтік желілердің көмегі арқылы (mariam_turbans) тарттым. Сөйтіп алушылардың қатарын жинадым. Қазір кәсібім жайлап дамып келеді. Көбіне сұраныс қала аумағындағы қыз-келіншектерден түседі. Өзге өңірлерден қызығушылық танытып жатқандар да бар. Ауылдарда қазақы ұлттық нақыш жақсы сақталған. Той көйлектерінен гөрі, камзол, көйлекті орамалдармен үйлестіріп алады, – дейді Мариям Әбибуллақызы. Шебердің қолынан шыққан отандық өнімнің қай-қайсысы да әдемі. Өзі тігеді. Өзі гүл өрнегін салып, түрлі ою-өрнекпен көмкереді. Мариямның инстаграм парақшасында тюрбанның 50-ге жуық түрі бар. Бағалары да қолжетімді. 2000 теңгеден басталады. Сапалы матадан жасалған аксессуарлар жас келіндердің басында желбіреп жүр. Орамал жараспайтын әйел бола ма? Мариям карантин біткен соң шашақты, ою-өрнекті, таспен көмкерілген үлкен орамалдар тігуді қолға алмақ.
Иә, орамал тағудың өзіндік ұстанымы бар. Ақ түсті орамал қуанышты, жақсылықты білдірсе, қара түс қасіретті байқатқан. Ең бастысы, жаулық сыйлық, жол тарту ретінде маңызды рөл атқарады. Сондықтан «Орамал тонға жарамаса да, жолға жарайды», «Орамал тон болмайды, жол болады», – деген сөз қалған.
Өміршең аксессуар
Қазір орамал тағудың әдісі көп. Беті толықша келген қыздарға кез келген орамал жарасады. Көбіне қыздар реңіне, түсіне қарай таңдайды. Беті сопақ бойжеткендер шаштарын түйіп немесе шашының көлемін үлкейтіп тақса болады. Сосын кекіл түсіріп, тақса да жарасады.
– Орамал тағу жоғалды дегенге келіспеймін. Мұндай өмірлік аксессуар шаш үлгісін қажет етпейді. Салонға баратын уақытты үнемдейсіз. Кез келген киімге үйлестіріп таққан орамал сіздің ажарыңызды ашады. Ал, орта жастан асып, немере сүйіп отырған апаларымыз бен самайын ақ шалған әжелеріміздің жалаңбас жүргенін көргенде ыңғайсызданамын. Әйелдер қауымы ортаның ықпалымен кеткендей. Шашын бұйралап, орамалсыз жүреді. Жас қыздарға шашты жайып жүру де сән. Десек те, жасымыс әйелдер үшін бұл үлгі ерсілеу дер едім,– дейді стилист Гүлмира Темірова.
«Әйел орамал тақпаса арын ұмытады, күйеуінің барын ұмытады, шашы тамаққа түседі, үйіне келген қонақтың назары түседі», – деген сөз бар. Шындығында әйел адамның жалаңбас жүруі көзге қораш көрінеді. Медицина саласы да өмірлік аксессуардың нәзік жандыларға пайдалы екенін айтады. Мамандардың мәлімдеуінше, әйелдер жерден қуат алады. Содан болса керек, әйелдің шашы ауадағы шаң-тозаңды жинайды. Ал ашық-шашық киім ағзада гормон жүйесінің бұзылуына әкеліп, жыныс мүшелеріндегі қатерлі ісік және өзге де ауруларға жол ашады.
Түйін.
Орамал тағу қазақ әйеліне ғана тән үрдіс емес. Түркі тілдес
халықтар да орамалды қастерлеп, пайдалана білген. Демек, өмірлік аксессуардан үркуге не тосырқауға негіз жоқ. Ол – өміршең. Ол қайталанбас дүние. Қай кезде де құндылығын жоғалтпайды. Қысқасы, ақ жаулық жамылған аналарымыз бен орамал таққан келіндеріміз азаймасын.
