Шымкент келбеті

Қазір сауабы мол Рамазан айы кезінде қаншама мүмін аузын бекітіп, ішіп-жеуден тыйылып, мұсылмандық парызын орындап жатыр. Әрине, оразаның мұсылман қауымына парыз болуының мәні тек ішіп-жеуден тыйылу ғана емес. Тәніміз бен рухымыздың толық үйлесім тапқан оразасы ғана кәміл ораза қатарына жататынын жете ұғынған ләзім. Жалпы, ашығудың адам ағзасына әсері қандай? Бүгін осы сауалға жауап іздеп көрмекпіз.

Шолпан ӘБСАМАТОВА

Дәрісіз емделгіңіз келсе...

Шымкентте Ш.Әбішұлы атындағы «Халықтық және аштықпен емдеу орталығы» бар. Бұл – еліміздегі аштықпен емдейтін жалғыз мекеме. Ашылғанына жиырма жылға жуық уақыт болған емхана жылына – 1400-1500, айына – 110-120 адамды емдеп, дертіне шипа беріп жатады. Еліміздің түкпір-түкпірінен һәм Ресей, Қырғызстан, Өзбектан, тіпті, Қытай мен Түркиядан да адамдар осы орталыққа емделуге келеді екен. Сондай емделушілердің бірі – Петропавлдан келген М. есімді науқас. Емхананың Бас дәрігері, осы орталықтың ең білікті дәрігері Шолпан Әбсаматованың айтуынша, бұл науқастың әу бастағы салмағы 190 кг. Гипертониямен және тізе буындарының артрозымен бірнеше жыл бойы ауырған. Халықтық және аштықпен емдеу орталығының стационарында 25 күн жатып, 25 кг салмақ тастаған. Қан қысымының деңгейі бір қалыпқа түсіп, тізе буындарының ауыруы басылып, қимыл-қозғалысында белсенділік арта бастайды. Екінші рет төрт айдан кейін орталыққа тағы 15 күн жатып, 17 кг салмақ тастайды. Соның нәтижесінде науқастың тыныс алуы реттеліп, қан қысымы 130/80-ге түскен. Оның өмірге құлшынысы артып, жеке көлік жүргізе бастағанын әрі жаяу көп жүруге тырысатынын, дене жаттығуларымен көп айналысатынын айта кеткен жөн.

Емделудің ең аз уақыты – 10 күн

Мұндағы науқастардың дені ашығу арқылы денсаулығын қалпына келтіргісі келеді. Тіпті, дені сау адамдарды да көзіміз шалды. Қандай да бір аурудың алдын алу үшін осы емханаға ат басын бұрған. Аяғы ауыр әйелдер де 7-10 күндік аштық ұстаса, өзіне де, ішіндегі балаға да пайдалы болады екен. «Жерігі қатты келіншектер осы жерге арнайы келіп, 7-10 күн емделіп, жерігі басылып шығып жатыр», – дейді бас дәрігер. 

Шолпан Медетқызының сөзінен ұққанымыз, ашығудың адам ағзасына пайдасы болмаса, зияны жоқ. Ал әлемде ашығудың түрі өте көп. Қазақстанда ашығуды ғылыми зерттеген ғалымдар жоқтың қасы. Көрші Ресейде 1932 жылдан бастап ашығуды ем ретінде енгізген. Ол жақтың барлық ауруханалары мен институттарында арнайы ашығу бөлімдері жұмыс істейді. Бір ғана Санкт-Петербургтың өзінде 5 мемлекеттік емхана аштықпен емдейді. Ресейдің көптеген ауруханалары ғылыми негізде аштықпен емдеуге маманданған. «Қаламыздағы бірегей емхана ашығудың қандай әдістемесіне сүйенеді?» деп сұрағанымызда, Ресейдің белгілі профессоры Надежда Семенованың әдісімен емдейтінін білдік. Емделудің ең аз уақыты – 10 күн. 20 күннен 30 күнге дейін емделіп жатқан адамдар да бар екен. 10 күннің ішінде 2 рет бауыр мен өтті жуады. Алғашқы күндері май мен лимон шырыны, екінші жартысында магнезия беріледі. 

Емделу ақысына келсек, күндігі – 5000 теңге. Қазіргі нарыққа оңтайлы баға. Себебі, оның ішіне клизма, массаж, емдік сауна кіреді, қосымша шөп дәрілер беріледі. 

– Адам бір күн ашықса да, ағза өз-өзін емдейді. Әсіресе, асқазан-ішек жолдарына өте пайдалы. Тазаланып, өз қызметін жақсарта алады. Жалпы ашығу дегеннің өзі – тазалану дегенді білдіреді. Пайғамбарларымыздың кезінде 40 күндік ораза болған. Онда да тек сумен ішкен. Кейіннен ораза уақыты 10 күнге қысқарып, 30 күн болды. Ораза кезінде адам барлық күш-қуатын қалпына келтіреді. Адамның тәні ғана тазаланбай, оның жаны да тазарады, – дейді Ш.Әбсаматова. 

Тобықтай түйін. Бір таңғаларлығы, өткен ғасырлардағы ашаршылық, қиын-қыстау кезеңдерде өмір сүрген ата-бабаларымыздың өмір жасы ұзақ әрі дені сау болған. Мәселен, Ленинградта блокадада 100 күн қамауда болғандардың қай-қайсысы да ұзақ өмір сүрген. Ал АЛЖИР түрмесіндегі Алаш зиялыларының жұбайлары ше?! Олар да аштық пен қорлықта өмір сүрді. Алайда ұзақ та мағыналы ғұмыр кешті. «Адам ашықса, аштан өледі» дейтін қасаң түсінік көп пенденің көкейінен кетпейтіні шындық. Әсілі, олай емес. Ашыққан кезде, ағза тазаланып, иммунитетін көтереді. Бірақ, ашығумен емделуге тыйым салынған науқастар да бар. Қатерлі ісік және қант диабетінің І-сатысындағы науқастарға ашығуға болмайды. Осыны естен шығармаған абзал.

Мемлекет басшысы Н.Назарбаев «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Жолдауында биылғы 1 шілдеден бастап мемлекеттің, жұмыс берушілердің, азаматтардың ортақ жауапкершілігіне негізделген міндетті медициналық сақтандыру жүйесі (ММСЖ) енгізілетінін мәлімдеген болатын. Қазір еліміздің барлық өңіріндегі мемлекеттік және жеке меншік медицина мекемелері осы бағытта ауқымды іс-шаралар жүргізуде. Осыған орай, «№11 Шымкент қалалық емханасы» МКҚК-ның жай-күйімен танысып, мекеменің бас дәрігері Бахытжан Мырзагелдиевпен аз-кем әңгімелескен едік.

– Бахытжан Мырзалиұлы, өзіңізге мәлім, қазір Елбасының Жолдауына сәйкес барлық емханалар міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне (ММСЖ) өтуді бастап кетті. Ал сіздердің емханаларыңызда бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылуда?

– Біздің емханамызға 52 160 адам тіркелген. Қазір адамдарды санатқа бөліп, сол бойынша үйлердің барлығын аралап біттік. Олардың 18 475-і – балалар. Ал алтын, күміс алқасы бар көпбалалы аналар саны – 440. Жалпы, мемлекет 14 санат бойынша кепілдендірілген медициналық көмекті ұсынады. Бұл Медициналық сақтандыру халыққа медициналық қызмет көрсетудің жаңа үлгісі, жаңа сапасы болады деп ойлаймын. Бұрындары қандай емханаға барсаң да тегін қызмет көрсету түрлерін ұсынбайтын. Өйткені олардың статусы жекеменшік. Ал осы міндетті медициналық сақтандыру аясында жекеменшік ауруханалар да аталған мемлекеттік бағдарламаға қатысады.

– Оған қалай қатысады? Осы туралы толығырақ айта кетсеңіз...

– Лицензиясы бар, білікті мамандары толық емханалар болса, мемлекет барлығына бірдей мүмкіндік береді. Мысалы, сіздің тұрғылықты үйіңізге жақын жердегі осы бағдарламаға қатысқан кез келген жекеменшік емханаға тегін қарала аласыз. Емхананы, дәрігерді таңдау – емделушінің құқығы. Қазір «Емханаға тіркел, өз статусыңды анықта!» деген науқан жүріп жатыр. Жобаға қатысып жатқан кез келген емханаға жеке куәлігіңізді алып барып, өтініш жазып тіркеле аласыз.

Елбасы айқындаған «100 нақты қадамның» 81-82 қадамында осы міндетті медициналық сақтандыруға өту жоспарланған. Бұның айтылып келе жатқанына 2-3 жыл болды. Бұрын барлығы мемлекеттік бюджетке байланысты болатын. Енді ондайға жол жоқ. ММСЖ-де жұмыс беруші жұмысы үшін міндетті жарна аударып отырады. Ол жарнаны емделуші қолданбай, бірнеше жылдар бойы жинала беруі де мүмкін. Бірақ, кейін арнайы пакеттер бойынша тегін қарала аласыз.

– ММСЖ-нің қандай тиімділігі бар?

– Бұрын науқас үшін мемлекет немесе дәрігер жауап беретін. Қазір енді науқас үшін үш жақты жауапкершілік болады. Бұл ММСЖ-нің тағы бір тиімді жағы. Мәселен, сіз ауырып қалсаңыз, өз денсаулығыңызға өзіңіз де жауапты боласыз. Емделу барысында дәрігерлер барлық ем-дом шараларын жасаса, бірақ сіз берілген кеңестерді орындамай, темекі шегіп, ішімдік ішсеңіз, салауатты өмір салтын сақтамасыңыз үш жақты келісімшарт бұзылады.

– Емханаларыңызда тәжірибелі мамандар жеткілікті ме?

– Осы уақытқа дейін емханада бар болғаны төрт қана салалық маман бар еді. Хирург, акушер-гинеколог, стоматолог және лор дәрігері. Қазіргі таңда бұлардан бөлек 7-8 маманды жұмысқа қабылдадық. Уролог, лор, эндокринолог, офтальмолог, реабилитолог, профпатолог және жаңа стоматолог алдық. Қосымша травматологиялық, стоматологиалық, урологиялық, отбасын жоспарлау кабинеттерін аштық. Бұл мамандықтар осыған дейін мүлдем болған емес. Бір ауысымда 500 адам қабылдай алады. Кешкі 19:00-ге дейін адам үзілмейді. Дәл қазір әкімшілік қызметкерлерін есептемегенде 75 дәрігер, 138 медбике жұмыс істейді. Жақында «Дені сау бала бөлмесі» де ашылған.

– Ол қандай бөлме?

– Онда мезгілге қарай балаларды тексеріп, кеңес беріледі. Одан бөлек кесте бойынша екпеге шақырамыз. Ол бөлмеде екпені салғанда бала оны қалай қабылдайды, оны да тексереміз. Одан басқа аймақтардағы қызметкерлердің саны 75. Оларда әлемдік денсаулық сақтау ұйымы қолданатын бағдарлама бар. Онда «бала ауырған кезде бірінші кімге қаралады?», «Анасына не айтады?», «Қандай уақытта қайта қаралу керек?», «Ана бала ауырғанда алғашқы белгілерін қалай біледі?» деген секілді сұрақтарға жауап ала аласыз. Сонымен қатар, емханамызда тіркеу бөлмесінің алдында қойылған телефон нөміріне хабарласып, үйіңізге шақыра аласыз.

– Мезгілдік екпе жұмыстары қалай жүріп жатыр?

– Көктем, жазға қарай шаң, тозаң болып ағаштар гүлдегенде көп кісілерді аллергия мазалайды. Емханамызда екі дәрігер тек осы бағытта жұмыс істейді. Оның үстіне кененің де уақыты басталды. Қазірге дейін 4 науқас тіркелген. Халықты ақпараттандыру үшін дүкендердің есігіне 52 плакат ілінді. 4007 парақша тараттық. 2016 жылы кене шаққандар саны – 117. Одан бөлек конго қырым-қанды безгегі ауруы бар. Мұрын, құлақ, көзден қан кетеді. Соған қарсы 900-ден аса ревоверин таблеткасын алып, қор жасақтап қойдық. Жалпы емханаға қарасты 13 040 аула бар. Соларды бірнеше рет аралап шықтық. Аулаларға барған кезде тек кене ғана емес, құтыру, обаның белгілері, сібір жарасы деген секілді ауруларды да тексереміз. Ағымдағы жыл басынан бері ит тістеген науқастар саны 76-ны көрсетіп отыр. Ал 2016 жылы 316 ит тістеу оқиғасы тіркелген болатын.

– Ғимараттарыңыздың жай-күйі қалай? Құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілген бе?

– Біздің емхана 2014 жылы облыс әкімінің қала аумағын кеңейтуінің нәтижесінде құрылған. Бұл алғашқыда қалалық амбулаториялық ауруханасы болған. Қазір №11 Шымкент қалалық емханасы МКҚК. Дәрігерлік амбулаторияда салалық мамандар болмайды. Қазір бізді емхана етіп бекітіп берді. Бірақ дәрігерлік амбулатория да біздің қасымызда. Ал ғимаратымыз сол баяғы күйінде қалды. Дегенмен, салалық мамандарды көбейту үшін тағы да екі ғимарат қостық. Қазір емханамыздағы тіркелім порталында 52 160 адам тұр. Бұларға 25 жалпы тәжірибелік дәрігер бірнеше учаскеге бөлінген. 17 тәжірибелік дәрігер бас ғимаратта отырады. 5 учаскелік дәрігер 10 мыңға жуық халқы бар «Сәуле» шағынауданында, 2 дәрігер «Ақжар» елдімекенінде, 1 учаскелік дәрігер 3 медбикесімен «Ақтас» елдімекенінде отырады.
Жағымды жаңалығыммен бөлісе кетейін, емханамызға қосымша жер телімі бөлініп жатыр. Негізі бұл емхана 10 мың тұрғынға ғана арналған. Ал 10-15 мың адамнан асса жаңа аурухана салынуы керек. Қазір бізде 52 мың тұрғын тіркелген. 2018 жылы жаңа емхананың ғимаратын салу жоспарланып отыр. Бірақ біз емхана ендігі жылы салынады екен деп күтіп отырған жоқпыз. Жаңа мамандардың барлығына кабинет бөліп, тағы ғимарат салып бердік. Оған мердігерлер, демеушілер, жеке кәсіпкерлердің көмегімен бірнеше арнайы бөлмелер аштық. Оның үстіне облыстық туберкулез диспансерінде отырған мамандар осы жаққа көшіп келді. Негізі толық емхана болуы үшін тағы физиокабинет ашылуы керек. Қыздыратын, массаж жасайтын, көз, құлақ және тағы басқа түрлі аппараттар бар. Соларды алсақ дейміз. Осы жердегі халықты ешқандай емханаға жібермеуге тырысамыз. Сол үшін қазір 2 кардиолог, 2 лор дәрігері, 2 тіс дәрігері секілді көптеген мамандарды жұмысқа алып жатырмыз. Біреуі таңғы 8:00-ден 14:00-ге дейін, екіншісі 14:00-ден кешкі 20:00-ге дейін істейтін болады.

– Емханада шетел азаматтары қарала ала ма?

– Биыл құжаттардың барлығын облыс әкімдігіне тапсырып қойдық. Біз де шаруашылық жүргізу құқығына ие мекемелердің қатарына ауысқалы жатырмыз. Оның тиімділігі қандай десеңіз, біз қазіргі жасап жатқан жұмысымызды жалғастыра береміз, бірақ енді ақылы қызметті де қоссақ деген жоспарымыз бар. Мысалы, шетелден бір адам келіп, куәлігін алмаса да, тұрғын үй құжатымен көмектесе береміз. Өзге мемлекеттерден келгендерге негізгі көмекті көрсетеміз. Бірақ олар «Біз тағы да қосымша емделгіміз келеді» дейді. Ал ол үшін куәліктерінде біздегідей ЖСН болуы тиіс. Сол себепті медициналық көмек көрсетілетін қызметтердің ақылы түрін де енгізсек деген жоспарымыз бар.

– Әңгімеңізге рахмет!

Биылғы ақпан айынан бастап, облыстық тіс емдеу емханасы тәулік бойы жұмыс істейтін болды. Бұл – халыққа медициналық қызмет көрсетудің тиімді бір үлгісі болса керек. Өйткені басқа ауру түрлері мазалаған кезде кез келген уақытта «жедел жәрдем» көлігіне сүйенуге болады. Ал тісіңіз түнде шыдатпай ауыратын болса тек стоматолог дәрігер ғана көмек бере алады. Біз жуырда аталған тіс емханасының жұмысымен танысып қайтқан едік.

Бүгінде мұнда 4 бригада, 4 дәрігер, 4 медбике және 4 санитар түнгі мезгілде науқастарды қабылдауда. Шамамен күн сайын 350 адам тіс емдеу орталығының қызметіне жүгінеді. Жалпы мұнда 68 дәрігер келушілерге қызмет көрсетеді. Барлығы да тәжірибелі, білікті. 

Облыстық тіс емдеу емханасының бас дәрігері Ерғали Ормановтың айтуынша, ауыз қуысының қабынуын елемеген жағдайда флегмонаға айналып кетуі мүмкін. Бұл адам өміріне қауіпті. «Сондықтан аурудың алдын алу үшін жылына екі рет медициналық тексерулерден өтіп тұрған абзал» дейді дәрігер. 

Ерғали КЕРІМБЕКҰЛЫ:

– Қазір балалар арасында тіс жегіден зардап шегетіндер көбейген. Мұның басты себебі, тіс тазалау гигиенасының сақталмауы. Өйткені олар тісін қалай тазалау керектігін, түрлі қауіп-қатерден сақтану жолдарын білмейді. Негізінде тісті тәулігіне екі рет, таңертең және ұйықтар алдында міндетті түрде жуу қажет. Жасыратыны жоқ, көпшілік тісті таңертең тазалағанымен, кешкі тазалыққа мән бермейді. Ал кешке жатар алдында тісті тазалау өте маңызды. Өйткені кешкі астан ауыз қуысында қалған тағамның қалдықтары таң атқанға дейін тіске жабысып, содан тіс жегі пайда болады. Ол жан-жағын зақымдап, тісті жарамсыз күйге түсіреді. Сондықтан тісті дер кезінде дәрігерге тексертіп, тұрған жөн.

Стоматологтар арасында “Адамның тісі кішкене түтікше секілді. Бір шеті ауыз қуысында тұрса, екінші ұшы жүрекпен жалғасады” деген теңеу бар. Демек, адамға стоматологиялық көмекті дер кезінде көрсетудің маңызы зор. Осы орайда емханада 18 жасқа дейінгі балалар мен жасөспірімдерге, жүкті әйелдерге, әлеуметтік топ мүшелеріне (мүгедектер, зейнеткерлер, тұрмысы төмен отбасылары) тегін медициналық қызмет көрсетіледі. Жалпы емханада тіс емдеу, жұлу, алдын алу шараларына қажетті 47 заманауи медициналық құрал жабдық бар. Жапония мен АҚШ-та шығарылған заманауи қондырғылармен жабдықталған 12 емдеу кабинеті жұмыс істейді. Атап айтқанда, пародонтологиялық кабинетте тіс еттерін емдеуге арналған «Вектор», эндодонтиялық кабинетте «Дендопорт» қондырғысы жарамсыз тістерді емдеп, қалпына келтіреді. Ал ортопаномограф аппаратына түсіру арқылы жақ тістерінің, сонымен қатар танау бөліктерінің рентген түсірілімін алуға болады. Сондай-ақ хирургиялық кабинетте тіс емдеуге қажетті құрал-саймандарды әрі залалсыздандырып, әрі таза сақтайтын «панмендтер» деп аталатын шкафтар пайдаланылады. 

Яғни тіс ауруының алдын алуға, ауру сипатын дер кезінде анықтауға рентген түсірілімінің маңызы зор. Тіпті тісті тұтастай жақ сүйегімен түсіретін компьютер де бар. Ол арқылы қай тістің сау, қайсысы тіс жегіден зардап шеккенін, қайсысын емдеп, жұлу керектігін нақты білуге болады. Мұнда дәрігер Зульфия Дүйсенова оқушы Әлижан Нөкетке медициналық көмек көрсетті. Тістерін рентген аппаратына түсіріп, ем қабылдауға жолдама берді. Кейіпкеріміз Әлижанның тістері қисық біткен. Егер дер кезінде емделмесе, тіс жегіге айналуы мүмкін. Стоматолог Зульфия Дүйсенова күн сайын 50-60-қа жуық баланы қабылдайды. Сондай-ақ тіс өзектерінің асқынуларын емдеу кабинетінде де кезекте тұрған балалар мен жасөспірімдер көп. 1санатты дәрігер-стоматолог Айнұр Абжалова 12 жастағы Аружан Әріпбайдың тісін емдеуде. Түн аурудың асқынатын кезі емес пе?! Бүлдіршін қыздың тісі түні бойы ауырады. Дер кезінде емделмегендіктен, тісжегі асқынып кетіпті. Дәрігер сырқаттың тістерін тазалап, пломба салуға дайындап жатыр. 

Тіс емханасында алдын ала байқау кабинетінде де кезекте тұрған адамдар көп. Мұнда аурудың бастапқы диагнозы анықталады. Сонан соң сырқатына қарай, бөлімдерге жіберіледі. Тісін емдеу керек болса, дәрігер терапевтке, жұлдыру қажет болса, хирург дәрігерге жолдама беріледі. 7 сыныпта оқитын Рауан Нұржанды дәрігер-стоматолог Жазира Кенжибаева қабылдап жатыр. Жасөспірім созылмалы пульпитпен ауыратын болып шықты. Соның салдарынан жүйке талшықтары зақымданған. Дәрігер Рауанға жолдама жазып берді. 

Бас дәрігердің орынбасары Сәуле Кәрібаеваның айтуынша, бұрын тіс жегі белгісімен ауыратындар аз болса, қазір тіс кеселінің бұл түрі жас талғамай көбейіп барады. Сондықтан бала кезден тіс гигиенасын сақтау қажеттігін айтады. 

– Кез келген тіс ауруы тамақты жеткілікті шайнамаудан басталады. Себебі ауыз қуысында қалған қалдықтар микробқа айналып, эмальды бұзады. Дұрыс шайналмаған тамақ асқазан жұмысын ауырлатады. Ауру асқынған кезде жүрекке жетеді. Бүйрек, бауырдың қызметін бүлдіреді. Сөйтіп тіс жегі пайда болады – дейді Сәуле Кәрібаева. 

Балалардың негізгі тістерінің тамырлары толық қалыптаспағандықтан ересектердің тістерінен өзгеше болады. Өте сезімтал. Егер тіс жегінін уақытылы емдемесе тамырдың өсуі жойылады. Тәулік бойы демалыссыз жұмыс істеуге көшкен облыстық тіс емханасы стоматологиялық кеселдің кез келген түріне бүгінгі медицина жетістіктерінің көмегімен емдейтін бірден бір орталық болып отыр.

Суреттерді түсірген
Данияр ҚОЖАБЕК

халық денсаулығын нығайтуды көздейді

Елбасы екінші жартыжылдықтан бастап елімізде міндетті медициналық сақтандыру жүйесі (ММСЖ) енгізіле бастайтынын айтты. Президент өзінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы Жолдауында да осы мәселені көтерген еді. 2015 жылы ҚР «Міндетті мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру» туралы Заңы қабылданды. 2016 жылы МӘМС Қоры құрылды. Зерделеп қарасақ, бұл бір күнде қабылданған шешім емес. 3-4 жылдың көлемінде ашықтық қағидасына сүйеніп, халықтың қарауына, қабылдауына уақыт берілді. 

Соның нәтижесі болар, өткен бір апталарда еліміз бойынша 140 мыңнан астам азаматтың МӘМС жүйесіне тіркелгені белгілі болды. Қазір өңірлерде аталған жүйе туралы ақпараттық-түсіндіру жұмыстары да қызу жүргізілуде. 

Осыған байланысты жуырда Астана медициналық университетінің қоғамдық денсаулық сақтау кафедрасының профессоры, республикалық штаттың мүшесі Серік Ибраев өңірімізде болып, бірнеше аудан мен Шымкент қаласында халыққа түсіндіру жұмыстарын жүргізді. 

– МӘМС жүйесін бір сөзбен «әлеуметтік әділдік пен қаржылай жауапкершілік» деп түсіну керек. Әлеуметтік әділдік дегеніміз – әрбір сақтандырылған қатысушының жалақысынан белгілі бір мөлшерде жарна аударылады. Олар бірдей сақтандыру пакетіне ие болады. Бұған дейін денсаулық сақтау саласының шығыны тек қана мемлекеттің мойнында болып келді. Енді қаржылай жауапкершілік, яғни денсаулық сақтау саласының ауыр жүгі мемлекет, жұмыс беруші және әр адамның өз мойнында, – деді. 

Демек, бұл жүйе денсаулық сақтау саласының қаржылық орнықтылығы үшін өте қажет. Барлық сақтандырылған азаматтардың жынысына, жасына, əлеуметтік дəрежесіне, тұрғылықты жеріне жəне табысына қарамастан медициналық жəне дəрілік көмекке тең қолжетімділікке кепілдік береді. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру – денсаулық сақтаудағы халықтың мүддесін әлеуметтік қорғаудың түрі. Сақтандырылған жағдай бойынша науқасқа жинаған қаржы медициналық көмек көрсетуге кепілдік болады.

Серік Ескендірұлының айтуынша, елімізде 18 миллионға жуық адам бар болса, оның 10 миллионын Үкімет өз мойнына алып отыр. 6 миллионға жуық қызметкерлер үшін жұмыс берушілердің төлем үлесі 1-шілдеден бастап 1% болады, ал 2022 жылға дейін 3%-ға жеткізу көзделген. Өзін-өзі жұмыспен қамтамасыз ететін 200 мыңнан астам азамат (жеке кәсіпкерлер, жеке нотариустар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар, кәсіпқой медиаторлар) бар. Бұлар айлық жалақысының 3%-ын жарна ретінде аударып отыруы керек.

Тиімділігі неде?

МӘМС жүйесін зерттеп, зерделей келе, оның тиімді тұстарының көп екендігіне көзіміз жетті. Осы орайда Оңтүстік Қазақстан облыстық клиникалық ауруханасының бас дәрігері Марат Ташимовтың пікірін келтіргенді жөн санадық. 

– Кез келген мемлекеттік жəне мемлекеттік емес клиникаларда медициналық көмек ала аласыз. Бұл жерде Сізге медициналық көмектің барлық түрлері көрсетіледі (дəрігердің қабылдауынан бастап, жан-жақты зерттеулер мен қымбат оталарға дейін). Мұнда кеткен шығындарды Қор төлейді. Сапалы медициналық көмек пен ұйымдарды іріктеуді Қор өзі қадағалайды. Әр клиника Сізге жоғары білікті медициналық көмек көрсетуге мүдделі болады, себебі Қор ауруханаларға жəне емханаларға көрсеткен сапалы медициналық қызмет үшін қаражат төлейді жəне олардың көрсетілуін қатаң бақылайтын болады. Тегін жəне қолжетімді дəрі-дəрмектер. Сіздің мемлекет белгілеген ауру түрлері бойынша дəрілік заттарды тегін алуға құқығыңыз бар. Сіз бұл дəрілік заттарды еліміздің кез келген дəріханаларынан ала аласыз жəне олар бұл дəрілердің сапасы мен қауіпсіздігіне жауапты. Қор дəріхана қызметтеріне ақы төлеуді өз міндетіне алады. Құқығыңыз бен мүддеңіз қорғалады. Егер емделген кезде емнің сапасы төмен болса немесе сізді емдеуден бас тартып жатса, онда Қорға жүгіне аласыз, Қор құқығыңыз бен мүддеңізді қорғай алады. Сіздің өтінішіңіз бойынша тексерулер жүргізіп, шаралар қолданылады. Өз денсаулығыңыз жайында толық мəлімет ала аласыз. Жаңа электронды денсаулық сақтау жүйесі ұйымдастырылатын болады. Осының шеңберінде Сіздің жеке кабинетіңіз ашылады. Бұл жерде емханаға келгеніңіз, стационарда емделгеніңіз, сараптама, зерттеулер қорытындысы, дəрігерлердің қорытындысы мен ұсыныстары туралы барлық ақпараттар болады.

Енгізуден кейінгі нәтижесі қандай?

ХАЛЫҚ ҮШІН
• Сапалы медициналық көмектің қолжетімділігі
• Халық қажеттілігіне сай денсаулық сақтау жүйесі
• Денсаулықты жақсарту, өмір ұзақтығын арттыру
• Амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді кеңейту
• Денсаулық сақтаудағы бейресми төлемдер деңгейінің төмендеуі

МЕМЛЕКЕТ ҮШІН
• Медициналық көмекпен әмбебап/жалпыға ортақ қамту
• Азаматтардың ортақ жауапкершілігі
• Тұтыну көлемдерін теңгерімдеуге мүмкіндік беретін денсаулық сақтаудың қаржылық тұрақты жүйесі
• Денсаулық сақтаудың нарықтық тетіктерін жетілдіру
• Жеке денсаулық сақтауды және денсаулық сақтау индустриясын дамытуға ынталандыру (қосымша жұмыс орындары және технологиялар)
• Қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру
• Ресурстарды қолдану бойынша қоғам алдындағы есептілік

ҚЫЗМЕТ БЕРУШІЛЕР ҮШІН
• Қызметтің тиімділігіне сәйкес тұрақты қаржыландыру
• Басқару және менеджменттің жаңа корпоративтік тәсілдерін енгізуді ынталандыру
• Еңбекақы төлеу жүйесін жетілдіру: бәсекеге қабілетті жалақы алу мүмкіндігі
• Жаңа медициналық технологияларды енгізу. Түпкілікті нәтижеге бағдарлылық
• Негізгі құралдарды уақытылы жаңарту

Төлем жасамаса не болады?

- Сіздің қызметкеріңіз өз тарапынан денсаулық сақтауға құқығы жоқ болғандықтан наразылық тудырады;
- Сіз Қазақстан Республикасының «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы денсаулық сақтау» Заңына сәйкес жауапты боласыз және сізге айыппұл салынады;
- Сіз Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының кодексіне сәйкес жауапты боласыз, сондай-ақ, айыппұлдар қолданылуы мүмкін.
- Сіз МӘМС мүшесі бола алмайсыз және медициналық сақтандыру жүйесі бойынша денсаулық сақтау қол жеткізу құқығы жоқ болады. Алайда, сіз мемлекет кепілдік берген медициналық көмектің көлемін пайдалана аласыз. Оның ішіне кіретіндер:

• жедел жәрдем және санитариялық авиация;
• әлеуметтік маңызды аурулар және төтенше жағдайда медициналық көмек алу;
• профилактикалық вакцинация;
• 2020 жылға дейінгі амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамту бар амбулаториялық-емханалық көмек.

Тобықтай түйін. Бір байқағанымыз, халықтың МӘМС-ке қызығушылығы жоғары. Былай қарағанда, ауырып қалсақ, қомақты қаржы жұмсаймыз. Ал МӘМС жүйесіне тіркелсек, ай сайын жалақыдан белгілі бір мөлшерде жарна аударып отыру арқылы бағалы медициналық көмекке тегін қол жеткіземіз. Миллиондарға бағаланатын отаны тегін жасатқанның несі жаман?!

Мемлекет кім үшін төлейді?

1) балалар;

2) «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен марапатталған немесе бұрын «Ардақты ана» атағын алған, сондай-ақ I және II дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен марапатталған көпбалалы аналар;

3) Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен мүгедектер;

4) мүгедектер;

5) жұмыссыздар ретінде тіркелген адамдар;

6) интернат ұйымдарында білім алатын және тәрбиеленетін адамдар;

7) техникалық және кәсіби, орта білімнен кейінгі, жоғары білім, сондай-ақ резидентура нысанындағы жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында күндізгі оқу нысанында оқитын адамдар;

8) баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты, бала (балалар) үш жасқа толғанға дейін оны (оларды) күтіп-бағу бойынша демалыста жүрген әйелдер;

9) жүкті әйелдер, сондай-ақ бала (балалар) үш жасқа толғанға дейін оны (оларды) тәрбиелеп отырған әйелдер;

10) зейнеткерлер;

11) әскери қызметшілер;

12) арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлері;

13) құқық қоғау органдарының қызметкерлері;

14) соттың үкімі бойынша жазасын сот-атқарушылық жүйе мекемелерінде (пенитенциарлық) өтеп жүрген адамдар (ең төменгі қауіпсіздік мекемелерін қоспағанда);

15) уақытша ұстау изоляторында және тергеу изоляторында ұсталатын адамдар.

Шымкентте Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Шымкент медицина институтының ұйымдастыруымен бос жұмыс орындар жәрмеңкесі өтті.

Оған ОҚО және өзге облыстардың Денсаулық сақтау басқарма басшылары сондай-ақ, Солтүстік Қазақстан, Атырау, Маңғыстау, Ақмола, Қарағанды, Балқаш, Жамбыл, Қызылорда және тағы басқа өңірлердің өкілдері қатысты.

– 2005 жылы ОҚО Медицина академиясын хирург мамандығы бойынша бітіріп, Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы, Аққайың ауданына хирург болып орналастым. 3 жылдан соң бөлім меңгерушісі болдым. Қазір бас дәрігермін. Осы орайда айта кетейін, Солтүстік Қазақстан облысына келген студенттерге 450 мың теңгеден аса көтерме ақы беріледі. Отбасы жағдайына қарай дәрігерлер үйінен пәтерге орналастырылады. Ал дәрігерлер үйінде орын болмаса қаладан пәтер жалдап, ақысын емхананың өзі төлейтін болады, – дейді Асхат Өтебаев. 

Биыл Қ.А. Ясауи атындағы ХҚТУ Шымкент медицина институтын 528 студент бітіріп отыр. Олардың 47-сі – хирург, 32-сі – акушер-гинеколог, 67-сі – терапевт, 28-і – педиатр, 250-і – жалпы дәрігер практик, 103-і – стоматолог. 

– Біздің студенттерге ең көп сұраныс Петропавл қаласынан және Маңғыстау облысынан. Сондай-ақ Қарағанды облысының Шахтинск, Абай, Преиозерск, Балқаш қалалары мен аудандарынан келеді. Бұл өңірлерде әсіресе акушер-гинеколог және хирург мамандары тапшы. Ал былтырғы бітіруші түлектердің 80%-ға жуығы жұмысқа орналасса, қалған 20%-ы шетел азаматтары және бала күтіміне байланысты декреттік демалыстағы азаматшалар, – дейді Қ.А. Ясауи атындағы ХҚТУ Шымкент медицина институтының Дипломнан кейінгі білім беру факультетінің деканы Айнұр Сариева.

Облыста медициналық тексерудің үшінші кезеңі басталды. Осы шара аясында жоғары оқу орындарының студенттері флюрографиялық тексеруден өтіп жатыр.

Облыстық денсаулық сақтау басқармасы ұйымдастырып отырған бұл шара өкпе ауруының алдын алу мақсатында қолға алынған.

Бүгінде Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты мен Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтикалық академиясының аулаларына жылжымалы флюрографиялық аппараттар қойылды. Сондай-ақ өңірде Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуеметтік бағдарламалар басқармасына қарасты жабық мекемелердегі адамдар флюрографиялық тексеруден өткізілді. 

«Екінші кезеңде білім басқармасына қарасты 14 жабық мекемеде медициналық тексерулер жүргізілді. Енді үшінші кезеңде жоғары және орта оқу орындарындағы 75 мыңнан астам студентті қазан айына дейін түгел тексеруден өткізуді қолға алынып отыр. Келесі аптада М.Әуезов атындағы ОҚМУ-не де осындай жылжымалы флюрографиялық аппарат қоямыз», - деді облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Мұқан Егізбаев.

Оңтүстік Қазақстан облысында «Емханаға тіркел де МӘМС жүйесіндегі өз мәртебеңді анықта!» акциясы басталды.

Шара аясында соңғы бір аптаның ішінде 140 мыңнан астам азамат тіркелген. Сала мамандары осы соңғы екі аптада көше, аулаларды аралап, 500 мыңнан астам тұрғынды қамтыған кездесулер өткізген. Әрбір тұрғынға өзі таңдаған және тұрғылықты мекеніне мүмкіндігінше жақын орналасқан емханаға барып тіркелуі керектігін жеткізді. Түсіндіру жұмыстары бұдан әрі де жалғасын табады. Өйткені, осы жылдың 1 шілдесінен әрбір азамат сақтандыру қорына жарна төлеуге міндетті. Егер жарна төленбеген жағдайда мемлекет тегін медициналық көмектің кепілді түріне ғана кепілдік береді.

Осы акция барысында облыс әкімінің орынбасары Бауыржан Жамалов Шымкент қалалық №3 емханаға барып тіркеліп, мәртебесін анықтады. Сонымен қатар ол емхананың тыныс-тіршілігімен танысып, оңтүстікқазақстандықтарды 31 маусымға дейін емханаларына барып тіркеліп, мәртебелерін анықтауға шақырды. 

Елімізде келер жылдан бастап Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы заң күшіне ене бастайды. Соған байланысты әрбір қазақстандықтың мәртебесін анықтау маңызды. Сол мақсатта елімізде 5 сәуірден бастап, «Емханаға тіркел де МӘМС жүйесіндегі өз мәртебеңді анықта!» акциясы жүріп жатыр.

Облыстық ауруханасының мәжіліс залында «Оңтүстік Қазақстан облысындағы мейірбикелік қызметтің жағдайы, өзекті мәселелері мен алға қойған мақсаттары» атты конференция өтті. Конференцияға өңірдің бас мейірбикелер, аудандық медициналық ұйымдардағы хирургия, анестезиология және реанимация, босандыру, балалар, терапия бөлімінің аға мейірбикелері және зертханалардың аға зертханашылары қатысты.

Облыстық денсаулық сақтау департаментінің басшысы Мұхан Егізбаевтың бастамасымен қолға алынған шара медициналық ұйымдардағы орта буын қызметкерлерінің ұйымдастыру жұмысын жандандыру, тәжірибелік білім деңгейлерін арттыру және әдістемелік көмек көрсету мақсатын көздейді.

Облыс орталығына аудандық емханалар мен аурухананың 200-ге тарта қызметкері жиналды. Метрология басқармасынан, медицинаның басқа да салаларынан шақырылған оқытушылар теориялық бағытта сабақ өтсе, практика жүзінде мейірбикелер облыстық клиникалық ауруханадағы медициналық қызметтің жай-жапсарымен танысты. Біліктілікті арттыру сабақтары науқасты емдеумен ғана шектелмей, лабораториялық зерттеу жұмыстарына және тазалық ісіне де жоғары мән берілу керектігі түсіндірілді.

–Медбикенің біліктілігі төмен болса, ол дәрігердің еңбегін жоққа шығарады. Себебі, дерттен айығудың 80%-ы медбикелерге байланысты. Олар дәрігер тағайындаған емдік шараларды жүргізіп, науқаспен тікелей жұмыс істейді. Сондықтан, ең әуелі мейірбикелар мен лаборанттардың біліктілігін жоғарылату қажет, – дейді М.Егізбаев.

Шетелдерде мұндай тәжірибе жолға қойылған. Біздің елде де медицина саласының мамандары 5 жылда бір рет біліктілігін арттырып отыруы қажет. Әйтсе де, бұған дейін ауыл-аудандарда кадр жетіспеушілі, қаражат тапшылығына байланысты мейірбикенің біліктілігін арттыру мәселесі кейінгі орынға шегеріле беретін. Медициналық технологияның жаңа түрлері облыстың барлық емханасы мен ауруханасында табылғанымен оларды пайдалану жағы кенжелеп тұратын. Мейірбикелер жаңа әдіс-тәсілдерді меңгере алса, қызмет көрсету сапасы да ілгерілеп, бір техника бірнеше маманның жұмысын жеңілдетері сөзсіз. Ал кадр тапшылығына байланысты мәселені шешуге болатынын М. Егізбаев журналистерге берген сұхбатында айтып өтті.

– Бір ғана Мақтаарал ауданында 8 бас дәрігер, 8 емхана, аурухана бар. Олар тікелей облыстық департаментке қарайды. Тіпті, кейбір аймақтарда «сізді басқа дәрігер қарауы керек» деп, науқасты емхана мен ауруханалардың арасында сабылып жүруге мәжбүр етеді. Егер аудандағы емханалар мен ауруханалар біріктірілсе, онда ең әуелі медициналық техниканың жетіспеуіне қатысты мәселе оң шешімін тауып, кадрлық тапшылықтың да алдын алған болар едік, – дейді департамент басшысы.

М.Егізбаев мұндай оқу-әдістемелік сабақтарды алдағы уақытта жалғастыруға ниетті екенін жасырмады. Облыстан 150-ге жуық медицина саласының мамандары бұған дейін де Түркия еліне барып тәжірибе жинақтап қайтқан. 

– Жақында ғана біз «Қазақстан – Түркия инвестициялық форумында» бірлескен меморандумға қол қойдық. Сол келісімнің аясында дәрі-дәрмек өндіру, жаңа медициналық техника мен технологияны игеру, тәжірибе алмасып, білім арттыру мақсатында іскерлік байланысты жалғастыратын боламыз. Түрік делегациясы наурыз айына қарай Шымкент қаласында халықаралық медициналық форумын ұйымдастыруға ниет білдіріп отыр. Содан кейін біздің мамандарды медициналық білімін жетілдіру үшін Түркия елінде өтетін оқу-әдістемелік сабақтарына жіберу жоспарымыз бар, – дейді Мұхан Егізбаев.

Ия, заман талабына қарай маманға да талап күшейіп келеді.

Адам кеудесіндегі жұдырықтай жүректің қызметіне тең келер нәрсе жоқ, сірә. Оны адам ағзасының моторы деп текке айтпаса керек. Бірақ қазір жүрек дерті жас талғамайтын аурудың бірі болып тұр. Бүгінде «жүрегі тоқтап қалыпты», «жүрегі ауырады» деген сөздерді жасамыс емес, уыздай жастарға да қаратып айтылатынын күнделікті көп еститін болдық.

КҮРДЕЛІ ОТАЛАР ӨЗІМІЗДЕ ЖАСАЛАДЫ

Мамандардың мәлiметiне сүйенсек, елiмiзде жұдырықтай жүрегі сыр берiп, жүрек-қан тамыры ауруларынан зардап шегушiлер аз емес көрiнедi. Бұл ауру әлем бойынша өршіп барады. Бұрын жүрек дертіне ер адамдар 45 жастан, әйел адамдар 55 жаста шалдығатын болса, қазір сырқаттың бұл түрі жастар арасында белең алған. Алайда жүрек сырқатынан айығудың жолдары жоқ емес. Осы орайда Елбасының қолдауымен 2007-2009 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның берері көп болғанын айтуға болады. Бұл құнды құжат кардиология мен кардиохирургияны жетілдіруге жол ашты. Жүрек ауруына жан-жақты көңіл бөліне бастады. Осы дерттiң алдын алуға, емдеп, жазуға септiгiн тигiзiп отырған бiрден-бiр емдеу мекемесі – облыстық кардиологиялық орталығы. Мұнда тұрғындарға жедел және жоспарлы түрде кардиологиялық, кардиохирургиялық, интервенциондық, аритмологиялық көмек көрсетіледі. Бүгінге дейін 2016 жылы коронарография бойынша 2961, коронарлық қан тамырларын стенттеуге 1385, ашық жүректе 310, туа біткен жүрек ақауына 51, жүре біткен ақауды бекіту үшін 72, яғни барлығы 5602 ота жасалған. 2015 жылмен салыстырғанда жасалған оталар 10,7 пайызға көбейген. Жалпы 4239 науқас 2016 жылы стационарлық ем қабылдаған. Кардиология орталығының жетістігі сол, сырқаттар бұрынғыдай шетелге бармайды. Жүрек-қан тамырларына стенд қою, тарылған тамырды кеңейту жолға қойылған.
Коронарография дегеніміз не? Оның артықшылығы жөнінде мекеменің бас дәрігерінің орынбасары Айнұр Боранбайқызы әңгімелеп берді.
– Коронарография жүрек қан-тамырларына арнайы зат жіберіп тексереді. Қай жерде қан тамыры тарылған болса, сол жерге стенд қояды. Стенд дегеніміз – кәдімгі серіппе. Оны арнайы тәсілмен тамыр арқылы тарылған жерге жібереді. Ол жүректің қалыпты жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Мұндайда ота жасалынбайды. Бәрі рентген арқылы қадағаланады. Жүректе қан алмасулар әртүрлі болады. Оң жақ, сол жақ тамырларда екі немесе үш тамыр бекітіліп қалатын болса, ондай жағдайда аяқтың көктамырын алып жалғау арқылы сырқатқа көмек көрсету өз жемісін беруде. Соның нәтижесінде ондаған емес, мыңдаған адамдардың өмірі ұзартылуда, – дейді А. Боранбайқызы.

СЫРҚАТҚА СЕБЕП БОЛАР ФАКТОРЛАР

Кеуде тұсы шаншып, адам өзін жайсыз сезінеді. Науқастың басы айналып, дем жетпей, жүрегі айниды. Бұл сырқаттың белгілерін адамдар елей бермейді. Мамандар көптеген науқастардың тексерілуге келмей, уақытын жоғалтып алатынын айтады. Инфаркт деп жүрек бұлшық етінің өлуін атайды. Әлемде инфаркт алған адамдардың 50 пайызы жедел жәрдем келмей, қайтыс болады екен. Кардио орталықтың дәрігерлері жүрек ауруларының себептерінің көптігін айтады. Дұрыс тамақтанбау, қан құрамындағы холестерин мөлшерінің көбеюі жүрек ауруына әкеліп соғады. Холестерин қан тамырларының қабырғаларына жиналып, қанның жүруін баяулатып, жүрек пен миды қажетті заттар және оттегімен қамтамасыз ететін қан айналымы әлсірейді. Ал бұл жағдай миокард инфарктіне немесе инсультке шалдықтырады.

– Қазір жүрек-қан тамыр ауруларының бір себебі, қозғалыстың аздығы. Адамдардың көбісі компьютер арқылы жұмыс істейді. Оның салдары ауыр сырқаттарға шалдықтырып жатады. Гиподинамия кесірінен артық салмақ пайда болып, ол өз кезегінде артериалды гипертензияға және қан тамырлары мен жүрекке ауыртпалық түсіруге ұрындырады. Жүрек-қан тамырлары дерттерінің пайда болуына, түрлі әлеуметтік күйзелістер де әсер етеді. Адам неғұрлым көп уайымдаса, соғұрлым мұндай дертке шалдығудың қаупі артады, – дейді жоғары санатты дәрігер-кардиолог Зәуре Ормаханова.
Жүрек ауруының пайда болуына артық салмақтың да әсері бар. Кардио орталықта ем алып жатқан Шымкент қаласының тұрғыны Жұмаділлә Тойшыбек салмағының артықтығынан зардап шегіп жүр. Қалыпты салмақтан артық болғандықтан ол 3 рет инфаркт алған. Сырқат кісі қазір диетада. Бұрынғыдай шамадан тыс тамақтанбайды. Бұл дағдыны күнделікті әдетке айналдырамын, – дейді ол. Кардио орталықта ем алып жатқандардың көбісі жүрек ауруына шылым тартатындықтан душар болған. Мәселен, осы орталықта емделушілердің бірі 70 жастағы Сағындық Әміров темекіні көп тартатындықтан жүрек ауруына шалдыққан. Жүрегін дімкәс еткен 50 жылдан бергі «досымен» ол кісі енді қоштасыпты. Себебі, никотиннің жүрек ауруына әкеліп соғатынын кардио орталыққа келіп, кеш білген. Ал орталықтан ем алып, үйіне жиналып жатқан 67 жастағы Шамил Төлепұлы жүрек ауруына қан қысымының себеп болғанын айтады. 35 жастан бастап сырқатпен ауыратын кісі 4 рет инфаркт алған.
Темекінің зияны жайында айтылып та, жазылып та жүр. Жаман әдеттен арылу үшін дәрігерлер де жұмыс істеп келеді. Бірақ бұдан қорытынды шығып жатқан жоқ. Адамдар арасында миокард инфаркті темекі шегетін адамдарда екі есе кездеседі екен. Шылым ірі қан тамырлары мен перифериялық қан тамырларын тарылтып, ми мен басқа да дене мүшелеріндегі қан айналымын әлсіретеді. Бұл тек шылым шегушілердің арасында кездесетін тығындалған эндартериит деп аталатын аурудың қозуына соқтырады. Аталған дерт адамның аяқ-қолдарының қан айналымын тарылтып, қауіпті гангренаға айналуы мүмкін.
Кардио орталықтың бөлім меңгерушісі Асқар Рахматалиев ағзаның жүйке жүйесі жүрекпен де тығыз жұмыс жасайтынын айтады.
– Жүректің сырқатын емдеу көбіне жүйке жүйесін емдеумен қатар жүретіні тегін емес. Сол себепті адамдар бір-біріне мейірімді болса дейсің. Болмашы нәрсеге бола жүйкені жұқартпау керек. Болған іске болаттай берік болып, күйзеліске ұрынбаған жөн. Кейбір науқастар алкогольдік ішімдіктің көмегімен «стрессті басуды» әдетке айналдырып жүр. Ішімдікпен жеңілдеудің соңы маскүнемдікке шалдықтырып, жүрек пен жүйке жүйесінің ауруларына әкеліп соғады, – дейді Асқар Рахматалиев.

P.S. Жүрек-қан тамырлары ауруының пайда болуына себеп болатын алты қағиданы есте ұстасаңыз, жүрегiңiздi сақтай аласыз. Жұдырықтай жүрегiмiздi ауыртпай, салмақ түсiрiп, күйзелiспен ағзамыздың қан тамырына салмақ салмасақ, адам жүрегiнiң 100 жылға дейiн тоқтамай соғуына мүмкiндiгi бар.

Тәуелсіздік мерекесінің қарсаңында, 11 желтоқсан күні Шымкент қалалық жедел медициналық көмек көрсету ауруханасының бас дәрігері Мәди Бигалиев өзінің 60 жылдық мерейтойын тойламақ.

Оны жалпақ жұртшылыққа таныстырып жатудың өзі әбестік болар. Мәди Хожаұлы – медицина ғылымдарының докторы, профессор, жоғары дәрежелі хирург-дәрігер. Мәди Бигалиевтің медицинада «алтын қандауыр» деген бейресми аты және бар, ол жүздеген сәтті отаның авторы. Оның тікелей қатысуымен облысымызда асқазан-ішек жолдарын қайта қалпына келтіру, бауыр алмастыру оталары жасалып келеді. Бигалиев өңірімізде трансплантациялық қызметтің пайда болуы мен дамуына бірден-бір себепкер адам. 

Қазіргі таңда ШҚЖМКА базасында Мәди Хожаұлының басшылығымен бүйрек және бауыр трансплантациясына арналған 72 ота жасалды. Енді облыс тұрғындары күрделі ота жасату үшін Астана, Алматы немесе шетелдерге бармаса да болады. 

Мәди Бигалиевтің ота үстеліндегі тәжірибесі 33 жылдан асады. Осы уақыт аралығында ол 8 мыңға жуық күрделі ота жасаған. Ол көптеген жоғары дәрежелі марапатқа ие, соның ішінде қазан айында медицинаның дамуына қосқан үлесі үшін Сызғанов атындағы Ұлттық ғылыми хирургиялық орталығының алтын медалін ерекше атап көрсетуге болады. Ал өткен жылы Мәди Хожаұлы «Алтын қандауыр» номинациясына ие болды. 

ШҚЖМКА ұжымы Мәди Хожаұлын шын жүректен мерейтойымен құттықтайды! Біз әріптесімізге зор денсаулық пен отбасылық бақыт, кәсіби табыс тілейміз!

ШҚЖМКА қызметкерлерінің ізгі тілектеріне өздері ұзақ жылдар бойы үздіксіз оқитын, жазылатын «Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінің редакциясы да қосылады. Сәттілік, өрлеу мен белсенділік серік болсын!