Шымкент келбеті

Биыл еліміздегі электр желілерін басқару жөніндегі «KEGOC» акционерлік қоғамдық компаниясына 20 жыл толды. Қазақстандағы бірегей компанияның осы уақыт аралығында атқарған жұмыстары аз емес. Жуырда облыс әкімі Жансейіт Түймебаев энергетика саласы мамандарының кәсіби мерекесіне орай аталған мекеменің өңіріміздегі филиалында болып, жұмыс барысымен танысты. Осыған орай, «KEGOC» АҚ Оңтүстік жүйеаралық электр тораптары филиалы өндірістік техникалық қызметінің басшысы Нұрлан Әлжановпен сұхбаттасқан едік.

– Нұрлан Кенбайұлы, алдымен компанияларыңыздың атқаратын жұмысымен таныстырып өтсеңіз... 

– «KEGOC» компаниясы негізінен Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түркіменстан секілді мемлекет аралық желілер бойынша электр қуатын тасымалдаумен айналысады. Ал Оңтүстік өңіріндегі филиалы әсіресе Қырғызстан, Өзбекстан және Қызылорда, Тараз, Оңтүстік Қазақстан облыстары арасындағы желі бойынша жоғарғы қуатты электр энергиясын тасымалдаймыз. Сонымен қатар, өндірілген электр қуатын желіге жіберуді техникалық диспетчерлеу де біздің қызметімізге кіреді. Мәселен, Солтүстік облыстардан қанша энергия келді? Оның қаншасы Батысқа кетті? Өзбекстаннан қанша қуат келіп жатыр? Оның қаншасы Оңтүстікке жіберілді? Осы секілді келіп-кетіп жатқан қуат көздерін басқаратын диспетчерлік орталығымыз бар. Бұлардан басқа электр қуатын өндіру мен тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру қызметін жүзеге асырамыз.

– Жалпы Оңтүстік облыстарда қуат көзі жеткілікті ме? Энергияны қайдан алады?

– Филиалдың балансында жалпы қуаты 3395 Мега вольт ампер болатын 13 станция іске қосылған. Оның ішінде 2 ҚС – 500 кВ, 11 ҚС – 220 кВ бар. Тек филиал бойынша 500 кВ әуе желілер саны – 3 (ұзындығы 489 км). 220 кВ – 57 (ұзындығы 3690 км). Ал 330 кВ ұзындығы 21 км. Бұл көрсеткіштер күнгейдегі энергия қуаты жеткілікті дегенді білдіреді.
Оңтүстік Қазақстан облысы энергияны негізінен үшінші энерго орталықтан, Шардара және Екібастұздан алады. Шамалы бөлігін Қырғызстан мен Өзбекстаннан тасымалдайды. Қазіргі таңда аумағымыз біршама кеңейіп қалды. Мәселен, Батысымыздағы Байқоңыр ғарыш айлағына, Шығысымыздағы Қырғызстан шекарасына дейін, Солтүстіктігіміздегі Жаңатас, Шолаққаорғанға, Оңтүстікке қарай Ташкенттегі Шыршыққа дейінгі аралықтағы энергия көздерін тасымалдау біздің қызметімізге кіреді.

– Биыл «KEGOC» компаниясы өз қызметін бастағанына 20 жыл болыпты. Мекемелеріңіздің осы уақыт аралығында атқарған жұмыстарына тоқталып өтсеңіз...

– «KEGOC» АҚ компаниясы құрылған күннен бастап бүгінгі таңға дейін ауқымды жұмыстар жүргізді. Оңтүстік ЖЭТ филиалы негізгі қызмет түрлерін іске асырудан басқа негізгі және қосымша жабдықтарды пайдалану мен жөндеуді жүзеге асырады. Мәселен, өңіріміздегі кепілді қуат көзінің және автоматты телефон станцияларының жүйелерін, радиорелелік желілерді жаңғыртып, барлық қосалқы станцияларда жерсеріктік байланыс жүйесін орнатты. Сонымен қатар, «Ұлттық электр желілерін жаңғырту. 1-кезең. 2-кезең» бағдарламасын іске асырып, 500 кВ және 220 кВ «Шымкент», 220 кВ «Ванновка», 220 кВ «Састөбе», 220 кВ «Шолаққорған», 220 кВ «Кентау» қосалқы станцияларында 110/220/500 кВ жоғары кернеулі жабдықтарын жаңартты. «Шымкент» станциясында АТ-1, АТ-2 автотрансформаторлар ауыстырылды. Сондай-ақ, барлық қосалқы станциялардағы 35/220/500 кВ ашық тарту қондырғылары ауыстырылды.

Бұдан басқа, релелік қорғаныс пен апатқа қарсы автоматика құралдарын, жоғары жиілікті байланыс арналарын жаңғырту, әуе желілерін қайта құру құру жұмыстары жүргізілді. 500 кВ «Шымкент» қосалқы станциясында «Реактивті қуаттылықтың желілік компенсаторы» (РҚЖК) деп аталатын жаңа қондырғы іске қосылып, РТДУ-100000/220УХЛ1 маркалы басқарылатын ректор қондырғы орнатылды.

– 2018 жылға қандай міндеттер қойып отырсыздар?

– Келесі жылы 42 шақырымдық 220/550 кВ әуе желілерін, қосалқы станция жабдықтарының 11 нысанын, 54 көлік құралдарын жөндеуден өткізуді жоспарлауда. Сонымен қатар, 4 құрылыс нысанын пайдалануға беру көзделген.
Ал инвестициялық бағдарлама бойынша 220 кВ «Түлкібас – Бурный» әуе желісін салу үшін жобалау-сметалық құжаттарын әзірлеу жоспарланған.

– Нұрлан Кенбайұлы, сіздің «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» төсбелгісімен марапатталғаныңызды білеміз. Сондай-ақ, Сіздің ТМД елдерінде де еңбегіңіз еленіп «ТМД-ға еңбек сіңірген энергетик» атағын да алғансыз. Жалпы компанияның жұмыс сапарымен шетелдерде қаншалықты жиі боласыз?

– Компаниямыз мемлекетаралық мәселелерде тығыз қарым-қатынас жасайтын болғандықтан іссапармен өзге елдерге баруға тура келеді. Соңғы рет «KEGOC» АҚ-мы мен «Самсунг», «Хиюндай» компанияларымен байланыс орнату мақсатында Шанхай қаласына барып қайттым. Одан бөлек, Санкт-Петербург, Таллин, Ташкент, Бішкек секілді қалаларда болдым.

– Техникалық маман иелерінің арасында өнерге, әсіресе ақындыққа, өлеңге құштар адамдар өте сирек кездеседі. Білуімізше сіз де қолыңызға қалам алып, шабыт шақыратын жандардың бірісіз. Бойыңызда мұндай қасиет қай кезден басталды? 

– Мектеп кезінен ақындыққа жақынмын. Жазған өлеңдерім «Лениншіл жас», «Оңтүстік Қазақстан» және басқа да қалалық, аудандық газеттерге шығып тұрды. Негізінен лирикалық бағытта шығарамын. Жалпы техникалық мамандықты тәмамдап ақындық, жазушылық өнерін қатар алып жүрген бірқатар азаматтарды білемін. Мәселен, Иранбек Оразбаев (Иран-Ғайып). Ол ерекше дарын иесі. Одан басқа Қасымхан Бегманов, Бекболат Тілеухан, Ұлықбек Есдаулет секілді белгілі тұлғалар бар.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Сапарғали ҚАНАТ

Жыл соңы таяған сайын бұл мерекені асыға күтетіндер көп екені жасырын емес. Кейбіреулер еңбек демалысын қаңтар айына жоспарлап, демалысқа аттанып жатады. Ал ондай демалыстың сәті түспегендер желтоқсанның соңы мен қаңтардың басында болатын 3-4 күн демалыста барынша тынығуға тырысады. Жаңа жылды тың көңіл, сергек сезіммен қарсы алу үшін мерекелік демалыстың маңызы зор.

Ал енді елестетіңізші, осындай мәре-сәре демалыста жұмыс істейтіндар бар. Иә, олар біз тыныққанда қызмет көрсетеді, көпшіліктің демалысы сәтті өтуі үшін тер төгеді. Ендеше, бұл жолы сондай азаматтардың бірқатарына сөз тізгінін берсек...

«Біз хабарламасақ пойызға мінбейтін жолаушылар бар»

...Күндіз-түні жолаушыларға хабарлап, бағыт-бағдар беріп отыратын дикторды іздеп, Шымкент теміржол вокзалына келдік. Халық ығы-жығы. Жолаушылардың арасында тұрып, перрондағы таныс дауысты тағы бір тыңдап алдық. Содан кейін вокзал ғимаратының екінші қабатына көтерілдік. Бір шетте «Дикторлар бөлмесі» деген жазуы бар кабинет тұр. Қаптаған кассаның арасынан ерекшеленбейді. Есікті қағып, ішке ендік. Орта жастағы апай келе жатқан пойыздың бағыты мен нөмірі жазылған парақты оқып, дайындалып отыр.

– Біздің жұмысымыз сырт көзге ерекшеленбегенімен, жолаушылар үшін аса маңызды, – дейді Света Таликенбайқызы. – Тіпті, кейде біз хабарламағанша перронда тоқтап тұрған пойызға отырмайтын жолаушылар бар. Сапарға жиі шығатын азаматтар өзінің пойызын танып, жапа-тармағай вагонға мініп жатқанда диктордың дауысын күтетін жолаушылар да кездеседі. Әрине, тек олар үшін ғана емес, жылдар бойы жаттанды болып қалған мәліметтерді біз үнемі дәл алғашқы ақпарат секілді оқуға тиіспіз.

Қателесуге болмайды. Пойыздың атауын, бағытын нақты айтып, вагонға отырудың басталған уақытын хабарлаймыз. Күндіз-түн, мереке немесе демалыс деген ұғым жоқ. 12 сағаттық ауысыммен жұмыс істейміз.
Қазақстан теміржолы Шымкент станциясында жұмыс істеп келе жатқаныма биыл 20 жыл болды. Өз кәсібімді сүйемін. Халыққа қызмет көрсетуге әрқашан дайынбыз. Күнделікті ағылған жолаушыларға бағыт-бағдар сілтеп, сапарға шығарып салудың да өз қызығы бар. Ендеше, барша отандастарымызды келе жатқан мерекелерімен құттықтап, демалыстарыңыз сәтті өтсін деп тілеймін!

«Мереке күндері жұмысымыз көбеймесе, азаймайды»

Әдеттегіден ұзағырақ созылатын демалыс күндері, өкінішке қарай, келеңсіз жағдайлар болып тұратыны жасырын емес. Оның көбісі дене жарақатына байланысты. Әсіресе, алкогольді ішімдік ішу мен отшашуды дұрыс пайдаланбау соңы өкінішке ұрындырып жатады. Осындайда іздейтініміз – дәрігерлер. Бұл мамандар тәуліктің кез келген сәтінде көмек қолын созуға дайын. Солардың бір тобы Шымкент қалалық жедел медициналық қызмет көрсету ауруханасының қабылдау бөлімінде отырады. Қарапайым жұмыс күндердің өзінде мұндағы дәрігерлерде дамыл жоқ. Ал мереке күндері жұмыс тіпті қауырт бола түседі дейді қабылдау бөлімінің меңгерушісі Сәбит Байбосынов.

– Биыл ауруханамыздың жаңа ғимараты пайдалануға беріліп, біздің бөлім осында ауысты. Мұнда дәрігерлердің сапалы жұмысына бар жағдай жасалған. Бетін аулақ қылсын, жарақаттанған азаматтар мен науқастарды кез келген көлемде қабылдауға дайынбыз. Түрлі дерттерден бөлек жол апаты, техногенді апат, әуе апаты секілді оқыс оқиғалар кезінде жұмыс істеуге әзірміз.

Кейде адамның өзі де кінәлі болып жатады. Неге дейсіз бе? Мереке күндері ішімдік ішіп алып, тайып құлайды. Бір-бірімен төбелесіп, жарақаттанып жатады. Ал пиротехникалық заттарды пайдаланудың кесірінен зақымданатындары қаншама. Мереке күндері күшейтілген тәртіпте кезекшілікте боламыз дегенім содан. Бұл күндері бізге жеткізілетін науқастар саны басқа күндерге қарағанда арта түседі. Дегенмен, біз оларды қабылдап, ем-дом жасауға дайынбыз. Сол үшін күн-түн, демалыс деген жоқ. Мереке күндері де бізге кәдімгі жұмыс уақыты. Жаңа жыл түні де қарбалас жұмыс бір сәт тоқтамайды. Осы орайда мен жерлестерімізді мерелерімен құттықтап, денсаулықтарыңыз мықты болсын деп тілеймін!

«Әр адамның жан-дүниесінен орын аламыз»

Жақсы демалыс дегенді бір сөзбен айта аласыз ба? Оңай болмаса керек. Жақсы тынығу ұғымының сипаты көп. Арасында дәмді тамақтану, яғни ас мәзірі де бар. Ал осы аспаздық өнерді мықтап меңгерген мамандық иелері бізге әр сәт қызмет көрсетуге әзір. «Адам туған сәтінен бастап о дүниеге аттанғанша тамақтанады» дейді сұхбаттасушы кейіпкеріміз – бренд-шеф Владимир Копылов.

– Тамақтану – адам өмірі үшін аса маңызды. Ал дәмді тамақтанудың ләззаты тіпті ерекше. Менің аспаздықта жүргеніме биыл 19 жылдан асып барады. Адамдарды дәмді аспен қуанту – менің сүйікті ісім. Тағам әзірлеуге бала кезімнен құмар болдым. Жалпы, біздің жұмысымыз әдеттегі кестеге сәйкес келе бермейді. Мысалы, адамдар жұмыс аптасынан кейін жақсылап демалыс өткізгісі келеді. Немесе мейрамханаларға барып, көңіл-көтеруге болады. Ал ондай демалыстың дәмді тағамсыз өтпейтіні бесенеден белгілі. Сондай сәтте біз көмекке келеміз. Біз адамдарға дәмді тамақтану ләззатын сыйлаймыз. Ал мереке күндері келушілер көбейе түседі. Міне, қазір де жаңа жылдық кештер басталып кетті. Оған өзгеше ас мәзірін әзірлеп, мұқият дайындалуымыз керек. Жауапкершілік жоғары. Себебі біз дәмді тағаммен адамның ішкі дүниесіне жақындай түсеміз. Ендеше, дастарханға қош келдіңіз дегім келеді!

«Итің жаман» десе намыстанатын, «тепсең ырысың кетеді» деп киесіне сенетін Ит жылы кіріп келеді. Халқымыз итті жеті қазынаның біріне балап, адалдық символы ретінде қабылдайды. Жануарлардың арасында ит секілді иесіне адал, сенімді дос жоқ екендігін растайтын аңыз-әңгімелер өте көп. Жылнаманың соңынан орын алған, табалдырықтан аттағалы тұрған жануардың киесі және жылдың тарихи ерекшеліктерін талқылап көрсек.

МАРКО ПОЛОНЫ ТАҢҒАЛДЫРЫП, ҒАРЫШҚА ҰШҚАН

Жер бетінде тіршілік етіп жатқан жануарлардың арасында адамзатқа ең жақыны әрі қолға үйреткен ең алғашқысы – ит. Аңызға сенсек, Адам ата мен Хауа ана өмір сүргенде топан су басқанда адамзатқа ерген де осы жануар. Бір уыс масақты судан тістеп алып шығып, келер көктемде Адам ата мен Хауа ана жерге егіп, тіршіліктерін жалғастырыпты. Міне, содан осы ақылды жануар адамның айнымас досына айналған.

Осы тұста әлемге танымал Ричерд Гир ойнайтын «Хатико» киносын көргенде жаны елжіреп, көзіне жас алмағандар жоқ шығар. Фильм стансада 9 жыл бойы иесін күткен иттің адалдығын дәріптейді. 

Ал көшпенді өмір сүрген қазақ халқында төрт аяқты ит тұқымы айбатты, иесіне адал айнымас серігі ғана емес, бүкіл мал-жанының қорғаны және бір ауылдың асыраушысы саналған. Мәселен, Марко Поло ХІІІ ғасырдағы қазақтар туралы жазбаларында ойға сыймайтын алып денелі, ерекше күшті иттерді көріп: «Тайыншадай биік денелі иттер – тағы аңдарды аулауда, күзетте және ауыр жұмыстарда тамаша серік» деген. 

Киелі жануар адалдығы, сезімталдығы және төзімділігімен ерекшеленеді десек, кейде адамның да қолынан келмес ерліктері үшін құрметке бөленіп, олар үшін ескерткіш орнатылған, аттары аңызға айналып, тарихта сақталып қалған. Айтпақшы, Лайка, Белка және Стрелка атты иттер ғарышқа қазақ жерінен ұшып, жерге аман-есен оралған. Олардың құрметіне Ресейде ескерткіш орнатылған.

ЖАҢА ЖЫЛДА ЕСКЕРІҢІЗ

Жылдың түсі: сары, алтын түстес, қызыл сары мен күл түстер сәнге енеді.

Шырша: Жасыл шыршаны сәндегенде ойыншықтардың сары, қызыл, алтын түстес, қызыл сары түстен болғаны дұрыс. Ерекшелік беруде жыл иесі ұнататын кептірілген шөп, ағаш бұтақшаларымен әрлеуге болады.

Дастархан: ит етті жақсы көретіндіктен буға піскен, қуырылған етті молынан қойып, қолдан тоқаш пісірген жақсы.

МЕШІН МЕН ТАУЫҚТЫҢ АУЫРЛЫҒЫН ИТ ЖЕҢІЛДЕТЕДІ

Қазақтың жыл санауында 12 жануардың арасындағы жайлысы – Ит жылы. Деректерге қарасақ, жылдар тарихының әрқайсысында ауыр, қайғылы, жұт пен ашарлылық секілді жағдайлармен есте қалған. Халқымыз жыл қайырудағы мешін, тауық жылдарында орын алатын қауіп-қатер, жоқшылық, апаттарды ит жылы жеңілдетіп, жақсылықтар алып келетіндігін тарихтан байқауға болады.

Мәселен, 1920-1921 (мешін, тауық жылдары), 1932-1933 (мешін, тауық жылдары) жылдар арлығындағы дүрбелең, Азамат соғысы, елдегі құрғақшылық, аштықтан елімізде 20 миллиондай қазақ қырылып, 1934 жылы тыйылған. 1941-1945 жылдар аралығындағы (бұл соғыста 600 мыңнан аса қазақстандық ұрыс даласында шейіт болған) Ұлы Отан соғысы аяқталып, 1946 жылы ел тыныштықта өмір сүре бастаған. 

Тағы да мешін мен тауық жылына тура келетін 1968-1969 жылдары қыс қатты болып, су тасқыны секілді апаттар тіркелген. Ел ахуалы 1970 қайта түзелген. Бұдан кейінгі 1982, 1994, 2006 жылдарда Қазақстанда жайлы жылдар болған.

ИТ ЖЫЛЫ ТУҒАНДАР...

Бұл жұлдыз белгідегілер тынымсыз еңбек етіп, әрдайым қырағы жүреді және әділетсіздікке жаны қас әрі көмек сұрағандарға соңғы тиынын беруге дайын қасиетімен дараланады. Қаншалықты тік мінезді саналғанымен айналасындағылардың пікірімен санасып, соңғы кесім болған жағдайда турасын айтатын бірден-бір жұлдызбелгідегі жандар. 

Бірақ кейде талас-тартыс, дау-дамайға тезде араласып кеткенін өзі де білмей қалады. Алайда, ешкімге зияны жоқ. Дегенмен, жылы шырайлы, қастығы жоқ, достыққа берік қасиеті басым ит жылында туғандармен бірге өмір сүру қиындау. Көңіл күйі әп-сәтте өзгереді, талабы күшті болғанына қарамастан досқа адалдығы шексіз. Ақшаға қызықпайтындықтан қаржы жинақтауға бейім адамдардың қатарынан емес. Олардың бір кемшілігі еріншектеу. 

Бұл жылда елімізде өнер, әдебиет, спорт пен билікте бағы жанған тұлғалар дүниеге келген. Олардың қатарында Ұлы Отан соғысында ерлік көрсетіп, Кеңес Одағы Батыры атағын алған батырларымыз – Мәншүк Мәметова, Хиуаз Доспанова, Талғат Бигелдинов, тұңғыш ғарышкеріміз – Тоқтар Әубәкіров, әдебиет саласында – Әзілхан Нұршайықов, Сырбай Мәуленов, Оспанхан Әубәкіров, Сафуан Шаймерденов бар. Күміс көмей әншілер Роза Бағланова мен Нұржамал Үсенбаева ит жылында дүние есігін ашқан. Былғары қолғап шебері, қазақтың атын әлемге танытқан Генадий Головкин мен талантты әнші Димаш Құдайберген де осы жылда туғандар. 

Әлемдік тұлғалар арасында пәлсапашы – Сократ, ғарышкер – Юрий Гагарин, сұлулық символы саналатын актриса – Софи Лорен, әнші – Майкл Джексон, саяси тұлға – Уинстон Черчилль, танымал актер – Сильвестр Сталоне бар. 

Жаңа жыл кәсіпкерлікпен айналысатын және шығырамашылықтағы адамдардың оңынан туатын жыл болмақ. Сонымен бірге медицина, экономика, ауыл шаруашылығы салаларында ілгерілеу байқалады. Жұлдызшылар осы салада еңбек ететіндердің өмірінде жақсылықтар орын алады деп жорамалдайды. Араздықта жүргендер достыққа бір қадам жасаса жеке өмірге береке алып келеді. Қорда тұрған қаражатты қайырымды іске жұмсаса, өзіне еселеніп қайтатындығын да ұмытпаған жөн. Жаңа жыл түніндегі тілектер арасынан бала сүю, білім алу, баспанаға қол жеткізем дегендердің жоспары орындалады деген болжам да айтылады.

Қазыналы жыл болмақ

Ит – жеті қазынаның бірі деп текке айтылмаған. Құмай тазы, төбет секілді түрлері иттің сырттаны атанған. Жануардың бұл тұқымдарын сақтап қалуға тырысып жатқан жандар санаулы ғана. Иә, ит жылынан жақсы үміт күтетін халықтың ұрпағымыз. Өйткені, халқымызда ит жайында жақсы ұғымдар, наным-сенімдер көп. Сырттан келгендер «Жақсы ит – иесінің жақсы мінез-құлқы» не болмаса «Итің арық болса – ауылдың намысы» дей отырып егесінің жақсы-жаман қасиеттерін байқауға тырысқан. Төрт аяқты жануарды үйдің ырысы деп зәбір көрсетуге ешқашан жол бермеген. «Мысықта үйге қонақ келмесе, бар назар менде болса деген мысықтілеулес ой болса, ит жануары – шаңыраққа қонақ келсе, отбасында бала көп болса – тамағым тоқ болады деген тілеумен жүреді» деген аңыз әңгімелер де бар. Бұдан бөлек, «ит басына іркіт төгілген заман» деген тіркес қалыптасқан. Бұл жылдарда елде молшылық болған екен. 

Жаңа жылда елімізге ырыс-ынтымақ, бақ-береке келсін!

«Қазіргі таңда жеке адам ғана емес, тұтас халықтың өзі бәсекелік қабілетін арттырса ғана табысқа жетуге мүмкіндік алады. Бәсекелік қабілет дегеніміз – ұлттың аймақтық немесе жаһандық нарықта бағасы, я болмаса сапасы жөнінен өзгелерден ұтымды дүние ұсына алуы», дейді Елбасы рухани жаңғыруға үндеген мақаласында.
Рас, қазір нарықтың заңдылықтарын, қыр-сырын меңгеретін кезең. Әрі бұл орайда жастарды отансүйгіштікке баулу, төл тарихымызды танытуға да назар аударсақ. Қазір сананы оятып, салт-дәстүрімізді бойға сіңіріп, рухани кеңістігімізді ұлттық құндылықтармен толықтырар уақыт. Бұл орайда ойланатын жағдайлар жоқ емес.

Жастар салт-дәстүрімізді дәріптеуде белсенділік танытты

Жас кезінде ауылдың жұмысын істемеген бала жоқ шығар. Үйдің шаруасында ата-анасына қолғабыс еткен бала ширақ болып өсері белгілі. Қазіргі жастарымыздың мұндай іс-әрекеттерге икемі қаншалықты? Интернет, телефон шырмаған қоғамда бұл өте күрделі мәселе. 

Таяуда жастардың осындай салт-дәстүрімізді қаншалықты білетіндігіне куә болудың сәті түсті. Отырар ауданының Қарақоңыр ауыл округі Бестораңғыл елдімекенінде орналасқан «Алаш» этноауылында «Ауылдағы бір күнім» жобасы қызықты жағдайлармен есте қалды. Аудан әкімдігі мен ОҚО жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы бірлесе өткізген сайысқа негізінен өңірдегі белсенді жастар қатысты. 

Сайыста ер жігіттер мал сойып, атты ерттеп, отын жарып, самаурын қойып, жүн қырықса, бойжеткендер таба нан пісіру, түйе сауу, күбі пісу, құрт жасау, бауырсақ пісіру секілді сындардан өтті. Ондағы басты мақсат– Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында айтылған міндеттерді жүзеге асыру, жастардың бойында ұлттық салт-дәстүрімізді жаңғырту. 

Несін айтайық, әрбірінің құлшынысы ерекше. Жігіттер де, қыздар да белсенділік танытты-ақ. Дегенмен, қазақтың салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, ұлттық құндылықтарымызды дәріптейтін жарыста сүйінген де, күйінген де жағдайлар болды. Бес топ та самаурын қоюдың технологиясын тәуір біледі екен. Дегенмен, сайыстың қазылар алқасының төрағасы, ауданның Құрметті азаматы Мырзахмет Темірбеков жастардың ағаш жаруда, техникалық қауіпсіздікті сақтауда кешіліктер барын айтты. «Бұл сайыста негізгі мақсат жеңу емес, қазақы қалыпты қаншалықты сақтап, ұлттық дәстүрлерімізді қаншалықты білетіндеріңді байқау», дейді ақсақал жастардың өнерлеріне баға беріп жатып. 

Әсіресе, қатысушылардың нағыз сыналар сәті – қойдың жүнін қырқу мен қой союға келгенде қарым-қабілеттері айқын аңғарылды. Алдымен жігіттерге қойдың жүнін қырқудың технологиясы көрсетілді-ақ. Сөйте тұра, жігіттер қойдың жүнін қырқуда епсіздіктерін байқатып алды. 

Бір күнге жоспарланған сайыстан осындай әсер алдық. Ауылда өскен баланың қой сойып, самаурын қайнатуды ұмытпаса екен дейміз. Ауыл – ұлт руханиятының қайнар көзі.
Елбасының мақаласында айтылғандай, біз салт-дәстүрлерімізді ұмытпай, руханиятымызды жаңғыра білсек сананың сергек болуы деген осы ғой.

«Алаш» этноауылына бардыңыз ба?

Рухани жаңғыру саясатын насихаттап, нақты іске көшкен азаматтардың іс-әрекетіне қалайша риза болмассыз?! Отырар ауданының Бестораңғыл елдімекенінде ашылған «Алаш» этноауылы бірегей жоба. Атауы айқындап тұрғандай, алаш жастарының арман-аңсарын, салт-санасын сергек етер таптырмас орын. Жалпы аумағы – 4 гектар. 8 киіз үй, қолөнер шеберлері, кілем тоқушылар, теріні өңдейтіндердің бөлмесі жағалай орналасыпты. Мұнда жалпы 32 адам жұмыс істейді. 

21 мамыр күні Бакуден басталған Түріксой мемлекеттерінің делегацияларының туристік сапары барысында 11 мемлекеттен 50 шақты адам осында аялдағанын көпшілік білер. АҚШ, Сингапур, Қытай, Польша, Франция, Германия сияқты әлемнің жетекші елдерінің өкілдері таң-тамаша болған. Ұлы Жібек жолының бойындағы мемлекеттерді, қалаларды аралап, көруді мақсат еткен олар осы орынға да соға кетуді жөн санапты. 

Этноауылды қолға алған жас кәсіпкер – Алмас Сыздықбеков. Туған жерін түлетуді перзенттік парызы санаған. Өзі Қытай, Ұлыбританияда білім алып, тағы басқа елдерді аралап жүріп, әр елдің салт-дәстүрімен танысып, талай дүниелерге қаныққан. Бізде әсіресе осындай этнографиялық туризм ақсап жатқаны ойландырған. Сол ойдың жетегінде жүріп, ақыры осындай жобаны іске асырды. 

Өзінің айтуынша, негізінен, этноауыл ресми түрде 10 маусым күні жұмысын бастаған. Сол күні де АҚШ, Түркия, Польшадан, өз елімізден 9 турист келіп, тамашалапты. Содан бері, 1 қазанға дейін созылған алғашқы маусымда 500-ден астам турист қонақ болыпты. 

Қазақ ауылын ашудағы негізгі мақсат – шетел азаматтарына қазақтың салт-дәстүрін насихаттау, таныстыру, екіншіден, болашақ ұрпақты, жастарды патриоттыққа тәрбиелеу. Үшіншіден, ұмытылып кеткен қолөнершілер, зергершілер, ұлттық құндылықтан ажырамаған ата-апаларымыздың тәжірибесін келешек ұрпақтың бойына сіңдіру. Бүгінде ондай бұйымдарға деген насихат аз болып тұр, қызығушылық төмен. Жас кәсіпкер сол кәсіпті қайта жаңғыртуға құмбыл.

Барымызды бағалай білейік

Жуырда БАҚ өкілдерімен бірге облыста жаңадан ашылған ауылшаруашылық кооперативінде болдық. Ондағы малды күтіп-баптау жұмыстарын атқарып жүрген қазақ жастарын кездестіре алмай әрі-сәрі күй кешкеніміз бар. Малды сойып, жайғастыратын қасапшылардың бәрі де өзге ұлт өкілдері.

«Қырсыздың сылтауы қырық, епсіздің сылтауы елу» дейді қазекем. Біліп айтқан. Қолы епсекті, төрт түлік малды баптаудың қыр-сырын меңгеріп өскен бала бүгінгідей нарықтық экономиканы да меңгеріп өспей ме? Сонда жұмыссыздық мәселесі де азаяр еді. 

Бүгінде елімізде салтымызды жаңғыртып, жастарды бәсекеге қабілетті етіп тәрбиелеудің түрлі механизмдері қолға алынуда. Облыста салт-дәстүр және әдет-ғұрып орталығы жұмысын бастады. Қалада атамұрамызды насихаттайтын сауда дүкендері жұмыс істейді.

Ғани АХМЕТБАЕВ,
қалалық мәслихаттың депутаты:

– Өткенді білмей, алға жылжу жоқ. Елбасының рухани жаңғыру мақаласы – еліміздің көркеюіне, болашағына үлкен серпіліс беретін стратегиялық бағдарлама. Осы бағдаралама ясында талай құндылықтарымызды жарыққа шығаруға зор мүмкіндігіміз бар.

Рас, қазір әлемнің дамыған елдері туризмнен, оның ішінде этнотуризмнен мол пайда тауып отыр. Халық елдің өткен ғасырдағы тарихы, этнографиялық өмірін насихаттайтын орындарға жиі барады. Мәселен, Астанада ашылған этноауылда болдым. ЭКСПО көрмесіне келген шетелдік туристер этноауылға барып, сол жердің тамағын жеуге, қызықтауға асығатынын байқадым. 

Шымкентке де мұндай этноорталықтар ашылса құба-құп. Қаланың сыртынан осындай орталықтар ұйымдастыруға әбден болады. Ең алдымен біз инфрақұрылымына, туристерге жағдай жасау жағын ойластырсақ. 

Бізде кәсіпкерлер негізінен қаржының тез қайтатынын есептейді ғой. Салған ақшасын тез шығарып алғысы келеді. Этноауыл салып, жұмысын жүргізуге көп уақыт, біршама шығын керек. Бірақ ол ертең он есе, жиырма есе қайтатынына мән бермей жатады. Әр нәрсенің бастамасы қиындықпен басталатынын ұмытпайық. Түптің түбінде кәсіпкерлер осындай рухани жаңғыруға бет бұрады деп сенемін.

Ендігі кезекте этнографиялық туризмді дамытуға көңіл бөлсек. Қазіргі кезде ойынхана мен сырахана көбейгенше, осындай рухани жаңғыруға мән берілсе, керемет емес пе?!

Шымкентте суретші, қолөнерші Болат Бейісбековтің де ұсынып жүрген бірқатар жобалары барын білеміз. Ол отбасымен дәстүрімізді насихаттап жүр. Олар қаладан қазақ ұлттық қолөнер орталығын ашуды жоспарлап жүргеніне біраз уақыт болды. 

– Мен басынан аяғына дейін ойластырдым. Ол шеберханасы және қонақүйі, көрме залдары және галереясы бар толық кешен болады. Ғимараттың ортасын киіз үй секілді етіп жасадық. Мұнда қолөнер бұйымдары, мейманхана, киностудия, ұлттық асхана және жаттығу залы да ойластырылған. Қонақтар ашық аспан астында көрме және шеберлік сабақтарын тамашаласа. Одан кейін тәжірибелі қолөнершілер өздерінің кәсіби жұмыстарының қыр-сырын үйретсе, – дейді шебер. 

Яғни, елімізде этнографиялық туризмді дамытуға, салт-дәстүрімізді насихаттауға деген талпыныс бар. Тек қолдау болса.

Шымкентке жыл сайын мыңдаған шетелден турист келеді. Оларға ендігі ретте өз руханиятымызды таныстырып, барымызды көрсете алсақ, олардың қызығушылығы тіпті арта түсер еді. 

Көпшіліктің пікірінше, қала маңынан да осындай этноауылдар ашып, туризмді дамытса деген ұсыныстар да жоқ емес. 

Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар рухани жаңғыру» атты мақаласында айтылғандай, патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе, яғни туған жеріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Мұндайда халқымыз «Туған жерге туыңды тік» деп бекер айтпаған. 

Сол себепті, әрбір азамат туған жеріне, оның руханиятына, бей-жай қарамауы тиіс. Бұл орайда жергілікті кәсіпкерлер барынша туған өлкесін түлетуге атсалысса дейміз.

ОЛАРМЕН КЕЛIСIМ-ШАРТ ҚАЛАЙ ЖҮРГIЗIЛУДЕ?

Ел экономикасы ілгерілеген сайын еңбек мигранттары көбеюде. Олардың бірі заңды жолмен келсе, бірі заң шеңберін айналып өтеді. Мигранттар Қазақстанда екі қолға жұмысты тез табады. Содан болар, жалдамалы жұмысшылардың дәурені жүріп тұр. Олар жұмыссыз жігіттердің нағыз бәсекелесі. Қазір қара жұмысты өзіне қол көрмейтіндер көп. Есесіне халық көрші елдерден келетін еңбек күшін пайдаланады. Біріншіден, арзан. Екіншіден, таңнан кешке дейін бір тынбайды.

20 191 жалдамалы жұмысшы келген

Қазақстанды әлем алпауыттары Орталық Азияның барысына теңеуі тегін емес. Өйткені экономика қуатты, саяси әлеуметтік жағдай тұрақты. Егер ондай болмаса шетелдіктер біздің елге келіп жұмыс істемес еді. Десе де, бірінші кезекте жергілікті халық жұмыспен қамтылуы тиіс. Оған Ата Заңымыз кепіл. Сырттан елімізде жоқ маман иелері ғана алынуы керек. Жұмыс берудің де арнайы тәртібі бар. Алдымен жұмыс берушіге тапсырыс түседі. Мамандар соған қарай шешім қабылдайды.
2014 жылдың сәуірінен бастап ТМД елдерінің азаматтарына Қазақстанға келіп, жұмыс істеуіне рұқсат етілгені белгілі. 1-3 айдан бір жылға дейін жалдамалы жұмысшылар еңбек ете алады. Ал жалдамалы жұмысшы бір жыл көлемінде елден шығып кетуі керек.
Қазір мигранттар екі айлық көлемінде салық төлейді. Соның айғағындай 2015 жылы 148 980 мың 996 теңге бюджетке табыс түскен.
Деректерге сүйенсек, шетелдік институттардың бірі сауалнама жүргізіп, 12 мемлекет туралы мигранттардың ойын талқылайды. Жалдамалы жұмысшылар үшін Армения, Украина, Беларусь, Қырғызстан, Ресей мазасыз елдердің қатарына жатқызылады. Ал Әзірбайжан, Грузия, Қазақстан,
Тәжікстан, Түркіменстан, Өзбекстан қонақжай елдер деген қорытындыға келеді. Яғни зерттеуге қатысқандардың 52 пайызы Қазақстанға келіп еңбек ету Ресейден ыңғайлы әрі табысты деп санаған.
ОҚО ІІД көші қон полиция басқармасының бастығы, полиция подполковнигі Нұрдәулет Төлегенұлының мәлімдеуінше, жыл басынан бері облысымызға 20 191 жалдамалы жұмысшы келген. Оның 2778-і рұқсаттарын екінші рет ұзартқан.
– Қазіргі таңда заңсыз жұмыс істеп жатқан мигранттар жоқ. Бүгінге дейін тіркелген азаматтардың көбісі көрші елден. Жалдамалы жұмысшылардың 16 653-і құрылыс, 783-і аспаз, 2242-і үй бағбаны жұмыстарына тартылған. Ал Өзбекстаннан – 30 мың, Ресейден – 1324, Қырғызстаннан – 2343, Түркиядан – 1406, Қытайдан – 1020, Ираннан – 95 адам тіркелді, – дейді Н. Төлегенұлы.

Айыппұл салынады...

Шымкент – әлеуеті қарқынды қала. Мұнда жұмыстың тілін білетін маман тапшы деген желеумен көрші ел азаматтарына арқа сүйейтіні жасырын емес. Ал жалдамалы жұмысшылар артық ақша табуды көздейді. Әл-Фараби ПБ көші-қон полициясының бөліміне тіркелуге келген Балтабай Сабыровтың ұйғарымы да осындай.
– Қазақстанда 5-6 жылдан бері жұмыс істеймін. Құжаттарым заңды. Мерзімі бітсе, ұзартып тұрамын, – дейді ол. Өзбек азаматы тұрақты жұмысты осылайша өз елінен емес, Оңтүстіктен тапқан. Құрылысқа бауырлары мен туыстарын да тартыпты.

Құрылыс орындарынан, базардан босқындарды тауып, заңсыз әрекетін әшкерелеу оңайға соқпасы анық. Заңсыз мигранттардың алдын алу үшін ОҚО ІІД көші-қон полиция басқармасы өңірде екі рет рейд жұмыстарын жүргізген.

Нәтижесінде құқық бұзушылық жасаған шетелдік және Қазақстан Республикасы азаматтарына 13 млн 804 мың теңге айыппұл салынып, толығымен өндірілген. Төлқұжат, тіркеу ережелерін бұзған 1082, шетелдік жұмыс күшін заңсыз пайдаланған 87, жалдамалы жұмысшыларды өз меншігіндегі тұрғын үйге тіркеген 9 азамат әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Шымкентте қаншама дәмхана мен мейрамханаларда, сондай-ақ сауда нүктелері мен базарларда сырттан келген мигранттар саудасын жүргізіп, кәсібін дамытуда. Оларға құжаттары заңды болғандықтан ешкім шектеу қоя алмайды. Өңірімізге келіп жұмыс істейтін жалдамалы жұмысшылардың табысы орта есеппен алғанда айына 40-45 мың теңге көлемінде.
– Әл-Фараби ауданы бойынша мыңға жуық жұмысшылар бағбан, аспазшы, жүргізуші, күтуші болып жұмыс істейді. Олардың бәрі уақытылы салығын төлейді. 6 ай көлемінде мигранттардан 9 млн-ға жуық қаражат бюджетке табыс түсті. Дегенмен біздің елдің заңдарына үй шаруасына бес шетелдік азаматты жалдауға рұқсат беретін өзгеріс енгізілген. Бірақ бұл - құрылыс саласы емес, үй шаруасына ғана қатысты өзгеріс. Олар жеке меншік үйлерде жөндеу жұмыстарымен айналысқанымен, ірі құрылыс нысандарында жұмыс істей алмайды – дейді Әл-Фараби ПБ көші-қон полициясының аға инспекторы Н. Оразов.

Көрші елдерден келетін арзан жұмыс күші халыққа тиімді шығар. Алайда мамандар мигранттарға қатысты 3 қатерлі тізімді алға тартады. Әуелі көші-қоннан төнетін қауіп. Екіншіден, көрші елдеріміздің тұрақсыздығы. Үшіншісі криминалдық мәселе.
Сырттан келген жұмысшылар уақытша тіркелген жердің мекен-жайында тұруға тиісті. Көптеген жұмысшылар осы талапты бұзатын көрінеді. Екінші мәселе, жеке мақсатпен келіп, заңсыз түрде еңбек етеді. Заңбұзушылықтарға жол береді. Үшінші мәселе рұқсат мерзімін созбауы, ұзартпауы. Яғни белгіленген уақытта шығып кетпеуі.
Мәселен индонезиялық азамат Әл-Фараби ПБ көші-қон полиция бөлімінде жүр. Шымкентке қалай келгені, қандай мақсатпен жүргені белгісіз. Полицейлердің айтуынша, оның тоқтаған жері Алматы қаласы екен. Бірақ оның тіркеу мерзімі өтіп кеткен.
ОҚО ІІД көші-қон полиция басқармасының мәліметінше, 2016 жылдың 5 айында жедел алдын алу рейдтерінде көші-қон заңдылығын бұзған 4918-ден астам құқық бұзушылық іс тіркелген. Оның 3490-ы шетелдік азаматтардың үлесіне тиесілі. Әкімшілік қылмыс жасаған мигрантқа қолданар жаза елден аластату. Бұл әрекет әкімшілік қылмыстық және әкімшілік азаматтық іс жүргізу кодекстері негізінде жүзеге асады. 238-ге жуық шетелдік отанына қайтарылған.
– Ресми түрде жұмыс істеп жатқандар заңды бұзбайды. Мұнда шақырылмай келген қонақтардың қозғалысы қауіпті, – дейді полицейлер.
Бір айта кетер нәрсе, Еуразиялық одаққа мүше елдерге жүріп-тұру жеңілдеді. Жұмысшы мигранттар елімізде 30 күнге дейін тіркеусіз бола алады. Жеке тұлға өзіне 5 адамнан аспайтын жұмысшыны жұмысқа ала алады. Ал заңды тұлғаларда еңбек етуге рұқсат жоқ.

Елбасының қолдауымен дүниеге келген «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасы уақыт өткен сайын елімізде өз тиімділігін арттырып келеді. Шымкент қаласында осы бағдарламаның көмегімен бірталай жобалар іске асып, талай отбасылардың әл-ауқатын жақсартуға нақты шаралар атқарылуда.

Ел игiлiгiн көздейтiн бағдарлама

Осы бағдарламаның арқасында облыс орталығындағы жұмыссыздық деңгейін төмендетуге қол жеткізілді. Себебі, «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасын» жүзеге асыру нәтижесінде еңбек нарығындағы қатынастардың белсенділігі жүйелі түрде артып келеді. Мәселен, жұмыспен қамту органдарына 2015 жылы 19 834 адам жұмысқа орналасу жөнінде өтініш білдіріп, оның 78,9 пайызы (15 648) жұмысқа орналыстырылды.

Бағдарламаның маңызды бағыттарының бірі – инфрақұрылымды және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамыту есебінен жұмыспен қамту. Бұл әсіресе Оңтүстік үшін ерекше мәнге ие. Осы бағыттың аясында әрі ескірген нысандарды күрделі жөндеуден өткізіп, әрі жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік туды. «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бойынша тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық объектілерін күрделі, орташа және ағымдағы жөндеу (сумен жабдықтау, кәріз объектілері, газбен, жылумен, электрмен жабдықтау жүйелері), әлеуметтік-мәдени объектілерді (білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, ойын-сауық және демалыс объектілерін) күрделі және ағымдағы жөндеу, инженерлік-көлік инфрақұрылымын күрделі, орташа және ағымдағы жөндеу (қалалық автомобиль жолдары, кентішілік және ауылішілік жолдар, кірме жолдар) көзделген. Сонымен қатар ауылдық жерлердегі фельдшерлік-акушерлік пункттер, дәрігерлік амбулаториялар салу, елді мекендерді абаттандыру мен мүгедектердің және халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін әлеуметтік-мәдени объектілерді, инженерлік-көліктік инфрақұрылымға күрделі, ағымдағы жөндеу жүргізіледі.

Осы бағыт бойынша Шымкент қаласындағы 5 инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға былтыр республикалық бюджеттен 496 миллион теңге бөлініп, онда ашылған 216 жұмыс орындарына жұмыспен қамту орталығы тарапынан 108 жұмыссыз азамат жұмысқа орналастырылды. Жалпы, ағымдағы жылдың 3 айында облыста қосымша бөлінген негізінде жұмыспен қамтудың Кешенді жоспары әзірленіп, бағдарламаның іске асыру механизмдері мен қатысушылар контингенті анықталды. Осы жоспарға сәйкес, облыста «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасының бірінші бағыты бойынша 84 жобаны жүзеге асыру үшін республикалық бюджеттен 4 миллиард тенге бөлінді. Жобаны жүзеге асыру барысында 1511 жұмыс орындарын ашу жоспарланып, 775 адамды жұмыспен қамту орталықтары арқылы жұмысқа орналастыру көзделуде.

Iздегенге жұмыс бар

«Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасы – қарапайым халықтың игілігіне бағытталғаны айдан анық. Жұмыссыз жүргендер мен аз қамтылған азаматтар, жастар мен мүмкіншілігі шектеулі жандар үшін – «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасы жасалған. Мәселен, бағдарлама қабылданғалы бері республикалық бюджеттен 51,1 млрд теңге бөлініп, облыс бойынша 190,1 мың адамға әлеуметтік қолдау шаралары көрсетілді. Оның ішінде 19,4 мыңнан астам Бағдарламаға қатысушылар оқыту және қайта даярлаудан өтті. Қатысушылардың 96,5% оқуды аяқтап жұмысқа орналастырылды. Ал 1500-ге жуық адам (480 отбасы) облыстың әлеуеті төмен елді мекендерден Шымкент қаласына қоныс аударды. Қоныс аударғандардың ішінен еңбекке қабілетті 614 адам жұмыспен қамтылды.
Кәсіби оқу мен қайта даярлау да бағдарламаның маңызды бағыттарының бірі. Себебі, бұл нарықта сұранысқа ие мамандықтар бойынша курстарға жолдама беріп, кейінгі жұмысқа орналастыруды көздейді. Кәсіби оқыту бойынша былтыр 14 миллион 884 мың теңге бөлініп, толығымен игерілді. 2015 жылға жоспар бойынша 148 жұмыссыз азамат қайта даярлау курсынан өту керек болса, жоспар толығымен орындалды. 2012 жылдан өтпелі кәсіби оқуды аяқтаған 696 адам, аяқтағандардың 99 пайызы тұрақты жұмыспен қамтылды. Тоғыз адам белгілі себептерге байланысты жұмысқа орналаспады. Бес азаматша жүктілігіне байланысты, ал 4 азаматша бала күтіміндегі демалыста болуына байланысты жұмыспен қамтылмады.
Жұмыс орындарының жалпы санының 3 пайызы мөлшерінде мүгедектер үшін жұмыс орындарына квота белгілеу бойынша 2015 жылғы жоспарланған 309 адамның 312-і немесе 101 пайызы орындалды. Әлеуметтік жұмыс орындарына – 47, қайта даярлау курсына – 11, жаңа жұмыс орындарына – 22, жастар практикасына – 16, қоғамдық жұмыстарға – 40, бос жұмыс орындарына – 50 мүмкіндігі шектеулі азаматтар жолданды.
Биылға арналған кешенді жоспарды іске асыру аясында Шымкент қаласында 11 592 адамды жұмыспен қамту жоспарланған. Оның ішінде жұмыссыздардың жылдық жоспары – 10 049 адам, өздігімен жұмыспен қамтылғандардың жылдық жоспары 1543, табысы аз адамдардың жылдық жоспары – 455. Кәсіби оқу бойынша 160 жұмыссыз азаматты қайта даярлау курсынан өткізу көзделген. Бұл курсты ойдағыдай бітірген тұрғындардың лайықты жұмысқа орналасуына жағдай жасайды.

Ескендір ДОСАЛЫ

28 сәуір – Дүниежүзілік еңбекті қорғау күні. Осыған орай, Шымкенттегі Көрме орталығында ОҚО еңбек инспекциясы жөніндегі басқарма басшысы, еңбек инспекторы Бастар Есқараевтың қатысуымен еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша мәжіліс өтті.

Мәжілісте еңбек қауіпсіздігі талқыға түсіп, оның шешу жолдары сараланды. Б. Есқараев қарапайым қағиданы сақтамаудың салдары қайғылы оқиғаға апарып соғатынын ескертіп, кейбір деректерді алға тартты. 2015 жылдың 12 айында 95 оқиға орын алған. Соның салдарынан 107 адам зардап шегіп қайтыс болды. Ал мекемелерде медициналық тексеруден өтпегендер де жұмысқа қабылданған. Кейбір мекемелерде сақтандыру компанияларымен келісім-шарты жоқ болып шыққан.
Жиында қызметкерлердің қауіпсіздігін қатаң сақтап отырған компаниялардың тәжірибесі үлгі ретінде көрсетілді. Сондай-ақ, еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ететін мамандардың біліктілігін көтеру, олардың жұмысын үйлестіру мәселесі де кеңінен айтылды. Жиын соңында қызметкерлерге лайықты жағдай жасаған мекемелердің өкілдері Алғыс хаттармен марапатталды.