Шымкент келбеті

Қазіргі таңда тек ерлер немесе әйелдерге арналған мамандықтардың шекарасы жойылуға шақ қалған. Ер-азаматтар нәзікжандылардың жұмысын шебер меңгерсе, арулар да ауыр саналатын тірліктің бел ортасында жүр. Солардың бірі – «Отау строй» құрылыс компаниясының жобалаушы-құрылысшысы Ұлжан Найзабекова оқушы кезінен дипломат болуды армандағанын айтады.

Ұлжан мектеп кезінен шет тілдерін меңгеріп, туристік бағытта шетелдіктермен тікелей байланыс жасауға қызығады. Дегенмен, өзінен үлкен бауырлары жоғары оқу орнын тәмамдағанша үйдегі қаражат қоры азая бастайды да, Ұлжан мектеп бітірген жылы оқуға түсе алмайды.

– Мен мектеп бітірген 1998 жылы оқуға түсіп кету сондай қиын болды. Өзімнен бұрын ата-анамның қас-қабағына қарадым. Әкем де өзінің жолын қуып, мықты экономист болғанымды көргісі келетін. Ата-анамның үмітін ақтауға сонша асық болғаныммен, екі жыл қатарынан оқуға түсе алмадым... Бұл менің бала көңіліме жеңіл тиген жоқ. Кейде қолымнан ештеңе келмей ме деген қорқыныш еркімді билеп алатын, – дейді Ұлжан.

Өзінің болашақ құрылысшы екенінен мүлде бейхабар қыз күндіз ізденуден, ал түнде шетелдерде жұмыс барысымен саяхаттап жүргенін қиялдаудан жалықпайды. Содан 2000 жылы грант негізінде ақысыз оқуға түсуге барын салады. Сол сәттерді еске алған Ұлжанның бір мұңайып, бір жадыраған жанарынан жас түлектің арман биігіне көтерілуге асыққан құштарлығы байқалды. Демеуге қаншалықты мұқтаж болғанын ұқтыра түскендей. Тіпті, мектепті жап-жақсы бітірсе де оқуға түсе алмаған, сол үшін қамықса да мақсатынан танбаған жас қыздың өмір сынағына төтеп беруіне алаңдай бастайсың. 

– Сыныптастарым үшінші курсқа көшкенде мен оқуға құжат тапсырдым. М. Әуезов атындағы ОҚМУ-да Сақи Қуаныш деген әкемнің нағашы ағасы дәріс беретін. Ол «Екінің бірі қаржыгер, заңгер болып жатыр. Ертеңгі күнді де ойлау керек, жұмыс табу қиын болады» деп, инженер-құрылысшы мамандығы бойынша грантқа тапсыруға кеңес берді. Құжат тапсырып отырып та бұл таңдауға көнгім келмей, бар болғаны «дипломатқа» ойым ауған. Бірақ, оған 1 грант және 2 несие бөлініпті. Түсе алмайтыным анық. Ал үшінші рет мүмкіндікті жіберіп алып, әке сенімінен шыққым келмеді.

Құрылыс – жұмысы ауыр, жауапкершілігі жоғары, тек ер азаматтарға арналған мамандық сынды. Дегенмен, жолы болып, Ұлжан М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың механикалық-құрылыс факультетіне «Инженер-құрылысшы» мамандығы бойынша грантқа түседі. 

– Әр сабақта бетон, арматура, шатыр, еден, қабырға деген сөздерді естігенде көз алдыма құрылыс алаңында кірпіш тасып жүргенім елестейтін. Мамандығымды ешкімге дәл атамауға тырыстым. Ата-анама салмақ салмай грантқа түсіп, стипендиямен оқығаным ғана жұбаныш сыйлаған, – деген Ұлжан осыдан 18 жыл бұрынғы аңғал студенттің қылығын еске алып, күлді.

Содан жас маман 2005 жылы «Қазақ ғылыми-зерттеу және химия өнеркәсібін жобалау институтында» инженер-жобалаушы болып жұмысқа кіріседі. Негізгі тәжірибені сонда алады. Құрылыс жұмыстары азайғанда қысқартуға ілінеді. Ал тұрғын үй құрылысы қарқынды түрде қолға алынғанда қайта жұмысқа кіріп, мамандықтың ыстық-суығын сезінеді. Ал 2012 жылдан бері «Отау Строй» құрылыс компаниясында қызмет етіп келеді.

Соңғы жылдары Оңтүстікте тұрғын үйлер көп салынып жатыр. Әлеуметтік нысандар да көбейді. Әсіресе, Шымкент қаласында халықты баспанамен қамту жоспарлы түрде жүйеге қойылған. 

– Қайтпас-2 шағынауданындағы Төлеметов көшесінің бойынан мемлекеттік тапсырыс аясында көпқабатты үйлер бой көтерді. Осы үйлерді жобалау барысында еденнің бетондау жұмыстарына қатыстым. Үйдің қай тұсына қанша салмақ түсетіні белгіленіп, соған сәйкес арматуралардың ұзындығы мен жуандығын нақтыладық. Бізге, инженер-құрылысшыларға, қателесуге болмайды. Болмашы деген қатенің өзі үлкен шығынға ұшыратуы мүмкін. Жобадан қателік кетсе, оның жауапкершілік жүгі де ауыр. Сондықтан болар, бекітілгенге дейін бірнеше рет тексеріледі. Ондайда ұжымдағы әріптестердің біліктілігіне сенім артып, тәжірибесіне жүгінеміз. Ұжымдық жұмыс болған соң бір-біріміздің жұмысымызды жиі бақылап, өте мұқият қарауға тырысамыз, – дейді жобалаушы-конструктор.

Құрылыс алдымен қағаз жүзінде аяқталып, бекітілгенімен жұмыс барысында оның қалай жүзеге асып жатқанын мұқият бақылау қажет. Өзінің авторлық жұмыстары қай деңгейде атқарылып жатқанын көру үшін Ұлжан Найзабекова да құрылыс алаңына жиі бас сұғады. 

– Алғаш рет барғаным әлі есімде, – деп есіне алды олжап Аяғымда биік өкше, тар белдемше киініп, әлі аяқталмаған баспалдақпен жоғарыға көтеріле алмай, одан қайтып түсуім қиындап, әбден қиналған едім. Қазір ондайды қиындық деп санамаймыз.

Бүгінде үйдің қабырғасын қалауға саз кірпіштен бөлек, күйген кірпіш, газоблок, шлакоблок сынды түрлі құрылыс материалдары пайдаланылуда. Инженер-құрылысшының айтуынша, бір қызығы еуропалықтар қазіргі таңда саз кірпішіне қызығушылық танытып отыр екен.

– Көпқабатты ғимараттардың құрылысына пайдаланылатын газоблок құрылыс саласында жақсы бағаға ие. Ол жеңіл әрі жылы. Кірпіш ауыр болғандықтан тек жер үй немесе аласа ғимараттарды салуда қолданылуда. Ал саз кірпіш – ең табиғи, экологиялық таза өнім. Мұны қазір еуропалықтар да құптай бастады. 

Ұлжан Найзабекова бастапқыда қыз баласына жат деп таңдаған мамандықтың бүгінде бағасы жоғары екеніне әбден көзін жеткізді. Тіпті, құрылыс саласында жүріп-ақ шет тілдерін меңгеріп, шетелге шығуға болатынын тәжірибе барысында білді. 

– Оқуға түсерде мені «қорқытқан» тағы екі мамандық бар еді, бірі – су және кәріз жүйелерін жүргізу, екіншісі – жылу және желдетумен жабдықтау, – дейді күліп. – Қазір Шымкентте құрылыс алаңдары көбейді. Осы мамандықтарды да қосымша оқып, құрылыс саласының қыр-сырын түгел игергім келеді. Әсіресе, шетелдің үздік тәжірибелерін алып, оны еліміздің үшінші мегаполисі – Шымкент қаласында қолдануды армандаймын. 

«Мына жобаны мен жасағанмын» деп мақтана алатындай авторлық жұмысы болса, оған шетелден келген туристер де жақсы баға берсе, бұл – құрылысшының басына қонған бағы. Қазір құрылыс саласында инженер-механик, жобалаушы, мүсінші қыздардың қатары жыл санап артып келеді. Құрылысшы қыз сөзінің соңын «бұл намыстанатын мамандық емес екенін үшінші курсты бітірген жылы түсініп, қадірін білдім. Құрылыстың қарқынды дамуы елдің әлеуметтік жағдайы жақсаруынан, әл-ауқатының артуы мен жұмыс орындарының көптігінен хабар береді. Сондықтан, біз әр саланың ғылыми жағын меңгеруден қорықпай, керісінше осы саладағы біліктілікті арттыруға тиіспіз» деп түйіндеді.

Мамандық таңдау – болашақ жолыңды таңдау. Ендеше, әу бастан-ақ сұранысқа сай кәсіпті қолға алған маман жұмысқа орналасудан қиналмас.

Биыл еліміздегі электр желілерін басқару жөніндегі «KEGOC» акционерлік қоғамдық компаниясына 20 жыл толды. Қазақстандағы бірегей компанияның осы уақыт аралығында атқарған жұмыстары аз емес. Жуырда облыс әкімі Жансейіт Түймебаев энергетика саласы мамандарының кәсіби мерекесіне орай аталған мекеменің өңіріміздегі филиалында болып, жұмыс барысымен танысты. Осыған орай, «KEGOC» АҚ Оңтүстік жүйеаралық электр тораптары филиалы өндірістік техникалық қызметінің басшысы Нұрлан Әлжановпен сұхбаттасқан едік.

– Нұрлан Кенбайұлы, алдымен компанияларыңыздың атқаратын жұмысымен таныстырып өтсеңіз... 

– «KEGOC» компаниясы негізінен Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түркіменстан секілді мемлекет аралық желілер бойынша электр қуатын тасымалдаумен айналысады. Ал Оңтүстік өңіріндегі филиалы әсіресе Қырғызстан, Өзбекстан және Қызылорда, Тараз, Оңтүстік Қазақстан облыстары арасындағы желі бойынша жоғарғы қуатты электр энергиясын тасымалдаймыз. Сонымен қатар, өндірілген электр қуатын желіге жіберуді техникалық диспетчерлеу де біздің қызметімізге кіреді. Мәселен, Солтүстік облыстардан қанша энергия келді? Оның қаншасы Батысқа кетті? Өзбекстаннан қанша қуат келіп жатыр? Оның қаншасы Оңтүстікке жіберілді? Осы секілді келіп-кетіп жатқан қуат көздерін басқаратын диспетчерлік орталығымыз бар. Бұлардан басқа электр қуатын өндіру мен тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру қызметін жүзеге асырамыз.

– Жалпы Оңтүстік облыстарда қуат көзі жеткілікті ме? Энергияны қайдан алады?

– Филиалдың балансында жалпы қуаты 3395 Мега вольт ампер болатын 13 станция іске қосылған. Оның ішінде 2 ҚС – 500 кВ, 11 ҚС – 220 кВ бар. Тек филиал бойынша 500 кВ әуе желілер саны – 3 (ұзындығы 489 км). 220 кВ – 57 (ұзындығы 3690 км). Ал 330 кВ ұзындығы 21 км. Бұл көрсеткіштер күнгейдегі энергия қуаты жеткілікті дегенді білдіреді.
Оңтүстік Қазақстан облысы энергияны негізінен үшінші энерго орталықтан, Шардара және Екібастұздан алады. Шамалы бөлігін Қырғызстан мен Өзбекстаннан тасымалдайды. Қазіргі таңда аумағымыз біршама кеңейіп қалды. Мәселен, Батысымыздағы Байқоңыр ғарыш айлағына, Шығысымыздағы Қырғызстан шекарасына дейін, Солтүстіктігіміздегі Жаңатас, Шолаққаорғанға, Оңтүстікке қарай Ташкенттегі Шыршыққа дейінгі аралықтағы энергия көздерін тасымалдау біздің қызметімізге кіреді.

– Биыл «KEGOC» компаниясы өз қызметін бастағанына 20 жыл болыпты. Мекемелеріңіздің осы уақыт аралығында атқарған жұмыстарына тоқталып өтсеңіз...

– «KEGOC» АҚ компаниясы құрылған күннен бастап бүгінгі таңға дейін ауқымды жұмыстар жүргізді. Оңтүстік ЖЭТ филиалы негізгі қызмет түрлерін іске асырудан басқа негізгі және қосымша жабдықтарды пайдалану мен жөндеуді жүзеге асырады. Мәселен, өңіріміздегі кепілді қуат көзінің және автоматты телефон станцияларының жүйелерін, радиорелелік желілерді жаңғыртып, барлық қосалқы станцияларда жерсеріктік байланыс жүйесін орнатты. Сонымен қатар, «Ұлттық электр желілерін жаңғырту. 1-кезең. 2-кезең» бағдарламасын іске асырып, 500 кВ және 220 кВ «Шымкент», 220 кВ «Ванновка», 220 кВ «Састөбе», 220 кВ «Шолаққорған», 220 кВ «Кентау» қосалқы станцияларында 110/220/500 кВ жоғары кернеулі жабдықтарын жаңартты. «Шымкент» станциясында АТ-1, АТ-2 автотрансформаторлар ауыстырылды. Сондай-ақ, барлық қосалқы станциялардағы 35/220/500 кВ ашық тарту қондырғылары ауыстырылды.

Бұдан басқа, релелік қорғаныс пен апатқа қарсы автоматика құралдарын, жоғары жиілікті байланыс арналарын жаңғырту, әуе желілерін қайта құру құру жұмыстары жүргізілді. 500 кВ «Шымкент» қосалқы станциясында «Реактивті қуаттылықтың желілік компенсаторы» (РҚЖК) деп аталатын жаңа қондырғы іске қосылып, РТДУ-100000/220УХЛ1 маркалы басқарылатын ректор қондырғы орнатылды.

– 2018 жылға қандай міндеттер қойып отырсыздар?

– Келесі жылы 42 шақырымдық 220/550 кВ әуе желілерін, қосалқы станция жабдықтарының 11 нысанын, 54 көлік құралдарын жөндеуден өткізуді жоспарлауда. Сонымен қатар, 4 құрылыс нысанын пайдалануға беру көзделген.
Ал инвестициялық бағдарлама бойынша 220 кВ «Түлкібас – Бурный» әуе желісін салу үшін жобалау-сметалық құжаттарын әзірлеу жоспарланған.

– Нұрлан Кенбайұлы, сіздің «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» төсбелгісімен марапатталғаныңызды білеміз. Сондай-ақ, Сіздің ТМД елдерінде де еңбегіңіз еленіп «ТМД-ға еңбек сіңірген энергетик» атағын да алғансыз. Жалпы компанияның жұмыс сапарымен шетелдерде қаншалықты жиі боласыз?

– Компаниямыз мемлекетаралық мәселелерде тығыз қарым-қатынас жасайтын болғандықтан іссапармен өзге елдерге баруға тура келеді. Соңғы рет «KEGOC» АҚ-мы мен «Самсунг», «Хиюндай» компанияларымен байланыс орнату мақсатында Шанхай қаласына барып қайттым. Одан бөлек, Санкт-Петербург, Таллин, Ташкент, Бішкек секілді қалаларда болдым.

– Техникалық маман иелерінің арасында өнерге, әсіресе ақындыққа, өлеңге құштар адамдар өте сирек кездеседі. Білуімізше сіз де қолыңызға қалам алып, шабыт шақыратын жандардың бірісіз. Бойыңызда мұндай қасиет қай кезден басталды? 

– Мектеп кезінен ақындыққа жақынмын. Жазған өлеңдерім «Лениншіл жас», «Оңтүстік Қазақстан» және басқа да қалалық, аудандық газеттерге шығып тұрды. Негізінен лирикалық бағытта шығарамын. Жалпы техникалық мамандықты тәмамдап ақындық, жазушылық өнерін қатар алып жүрген бірқатар азаматтарды білемін. Мәселен, Иранбек Оразбаев (Иран-Ғайып). Ол ерекше дарын иесі. Одан басқа Қасымхан Бегманов, Бекболат Тілеухан, Ұлықбек Есдаулет секілді белгілі тұлғалар бар.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Сапарғали ҚАНАТ

Жыл соңы таяған сайын бұл мерекені асыға күтетіндер көп екені жасырын емес. Кейбіреулер еңбек демалысын қаңтар айына жоспарлап, демалысқа аттанып жатады. Ал ондай демалыстың сәті түспегендер желтоқсанның соңы мен қаңтардың басында болатын 3-4 күн демалыста барынша тынығуға тырысады. Жаңа жылды тың көңіл, сергек сезіммен қарсы алу үшін мерекелік демалыстың маңызы зор.

Ал енді елестетіңізші, осындай мәре-сәре демалыста жұмыс істейтіндар бар. Иә, олар біз тыныққанда қызмет көрсетеді, көпшіліктің демалысы сәтті өтуі үшін тер төгеді. Ендеше, бұл жолы сондай азаматтардың бірқатарына сөз тізгінін берсек...

«Біз хабарламасақ пойызға мінбейтін жолаушылар бар»

...Күндіз-түні жолаушыларға хабарлап, бағыт-бағдар беріп отыратын дикторды іздеп, Шымкент теміржол вокзалына келдік. Халық ығы-жығы. Жолаушылардың арасында тұрып, перрондағы таныс дауысты тағы бір тыңдап алдық. Содан кейін вокзал ғимаратының екінші қабатына көтерілдік. Бір шетте «Дикторлар бөлмесі» деген жазуы бар кабинет тұр. Қаптаған кассаның арасынан ерекшеленбейді. Есікті қағып, ішке ендік. Орта жастағы апай келе жатқан пойыздың бағыты мен нөмірі жазылған парақты оқып, дайындалып отыр.

– Біздің жұмысымыз сырт көзге ерекшеленбегенімен, жолаушылар үшін аса маңызды, – дейді Света Таликенбайқызы. – Тіпті, кейде біз хабарламағанша перронда тоқтап тұрған пойызға отырмайтын жолаушылар бар. Сапарға жиі шығатын азаматтар өзінің пойызын танып, жапа-тармағай вагонға мініп жатқанда диктордың дауысын күтетін жолаушылар да кездеседі. Әрине, тек олар үшін ғана емес, жылдар бойы жаттанды болып қалған мәліметтерді біз үнемі дәл алғашқы ақпарат секілді оқуға тиіспіз.

Қателесуге болмайды. Пойыздың атауын, бағытын нақты айтып, вагонға отырудың басталған уақытын хабарлаймыз. Күндіз-түн, мереке немесе демалыс деген ұғым жоқ. 12 сағаттық ауысыммен жұмыс істейміз.
Қазақстан теміржолы Шымкент станциясында жұмыс істеп келе жатқаныма биыл 20 жыл болды. Өз кәсібімді сүйемін. Халыққа қызмет көрсетуге әрқашан дайынбыз. Күнделікті ағылған жолаушыларға бағыт-бағдар сілтеп, сапарға шығарып салудың да өз қызығы бар. Ендеше, барша отандастарымызды келе жатқан мерекелерімен құттықтап, демалыстарыңыз сәтті өтсін деп тілеймін!

«Мереке күндері жұмысымыз көбеймесе, азаймайды»

Әдеттегіден ұзағырақ созылатын демалыс күндері, өкінішке қарай, келеңсіз жағдайлар болып тұратыны жасырын емес. Оның көбісі дене жарақатына байланысты. Әсіресе, алкогольді ішімдік ішу мен отшашуды дұрыс пайдаланбау соңы өкінішке ұрындырып жатады. Осындайда іздейтініміз – дәрігерлер. Бұл мамандар тәуліктің кез келген сәтінде көмек қолын созуға дайын. Солардың бір тобы Шымкент қалалық жедел медициналық қызмет көрсету ауруханасының қабылдау бөлімінде отырады. Қарапайым жұмыс күндердің өзінде мұндағы дәрігерлерде дамыл жоқ. Ал мереке күндері жұмыс тіпті қауырт бола түседі дейді қабылдау бөлімінің меңгерушісі Сәбит Байбосынов.

– Биыл ауруханамыздың жаңа ғимараты пайдалануға беріліп, біздің бөлім осында ауысты. Мұнда дәрігерлердің сапалы жұмысына бар жағдай жасалған. Бетін аулақ қылсын, жарақаттанған азаматтар мен науқастарды кез келген көлемде қабылдауға дайынбыз. Түрлі дерттерден бөлек жол апаты, техногенді апат, әуе апаты секілді оқыс оқиғалар кезінде жұмыс істеуге әзірміз.

Кейде адамның өзі де кінәлі болып жатады. Неге дейсіз бе? Мереке күндері ішімдік ішіп алып, тайып құлайды. Бір-бірімен төбелесіп, жарақаттанып жатады. Ал пиротехникалық заттарды пайдаланудың кесірінен зақымданатындары қаншама. Мереке күндері күшейтілген тәртіпте кезекшілікте боламыз дегенім содан. Бұл күндері бізге жеткізілетін науқастар саны басқа күндерге қарағанда арта түседі. Дегенмен, біз оларды қабылдап, ем-дом жасауға дайынбыз. Сол үшін күн-түн, демалыс деген жоқ. Мереке күндері де бізге кәдімгі жұмыс уақыты. Жаңа жыл түні де қарбалас жұмыс бір сәт тоқтамайды. Осы орайда мен жерлестерімізді мерелерімен құттықтап, денсаулықтарыңыз мықты болсын деп тілеймін!

«Әр адамның жан-дүниесінен орын аламыз»

Жақсы демалыс дегенді бір сөзбен айта аласыз ба? Оңай болмаса керек. Жақсы тынығу ұғымының сипаты көп. Арасында дәмді тамақтану, яғни ас мәзірі де бар. Ал осы аспаздық өнерді мықтап меңгерген мамандық иелері бізге әр сәт қызмет көрсетуге әзір. «Адам туған сәтінен бастап о дүниеге аттанғанша тамақтанады» дейді сұхбаттасушы кейіпкеріміз – бренд-шеф Владимир Копылов.

– Тамақтану – адам өмірі үшін аса маңызды. Ал дәмді тамақтанудың ләззаты тіпті ерекше. Менің аспаздықта жүргеніме биыл 19 жылдан асып барады. Адамдарды дәмді аспен қуанту – менің сүйікті ісім. Тағам әзірлеуге бала кезімнен құмар болдым. Жалпы, біздің жұмысымыз әдеттегі кестеге сәйкес келе бермейді. Мысалы, адамдар жұмыс аптасынан кейін жақсылап демалыс өткізгісі келеді. Немесе мейрамханаларға барып, көңіл-көтеруге болады. Ал ондай демалыстың дәмді тағамсыз өтпейтіні бесенеден белгілі. Сондай сәтте біз көмекке келеміз. Біз адамдарға дәмді тамақтану ләззатын сыйлаймыз. Ал мереке күндері келушілер көбейе түседі. Міне, қазір де жаңа жылдық кештер басталып кетті. Оған өзгеше ас мәзірін әзірлеп, мұқият дайындалуымыз керек. Жауапкершілік жоғары. Себебі біз дәмді тағаммен адамның ішкі дүниесіне жақындай түсеміз. Ендеше, дастарханға қош келдіңіз дегім келеді!

ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласындағы Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы туралы идеясы әлемдік қауымдастықта қолдау табуда.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың 100 нақты қадам - Ұлт жоспарының «Жалпыға ортақ Еңбек Қоғамы идеясын ілгерілету» 88-қадамды орындау мақсатында қазіргі таңда елімізде «Жалпыға ортақ Еңбек Қоғамы» идеясын ілгерілету жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітіліп, жалпылай орындалып жатқаны белгілі. Сондай-ақ, идеяда жаңа өндірістерді, білім мен ғылымның жаңа жүйелерін, орта тапты дамыту арқылы үлкен өзгерістерге қол жеткізуге болатыны айқындалған. Онымен қоса, азаматтардың өз құқықтары мен бостандықтарын қорғау қажеттігі де назардан тыс қалған жоқ.

Елбасы атап көрсеткеніндей, әлеуметтік мәселелерді кейінге қалдыруға болмайды. Ал әлеуметтік жаңғыртуды жүзеге асыру мемлекеттің ғана емес, қоғамның әрбір мүшесінің міндеті. Ең алдымен әлеуметтік жаңғыртуды теңестіру, әлеуметтік-еңбек қатынастарының тиімді үлгісін жетілдіру, әрбір қазақстандықтың еңбегін еселей отырып, еңбек өнімділігі мен еңбек құндылығына баса мән беру.

Елбасының пікірінше, еліміздің әлеуметтік жаңғыруы бірінші кезекте азаматтардың сана-сезімінің масылдық көңіл күйден белсенді өмірлік ұстанымға нақты трансформациялануын, өзгеруін талап етеді. Негізінде еңбекке деген бұрмаланған уәж «аз жұмыс істеп – көп ақша алу» жатқан әлеуметтік бейқамдық құбылысына біздің қоғамда орын жоқ.

Біздің мақсатымыз – осы өзекті ойды елдің әрбір тұрғынына жеткізу болып табылады. Қоғамдағы масылдық мінезін жою қажет, өйткені қазіргі экономикалық жағдай кез келген адамға өз күш-қуатын белгілі бір бағытта жұмсауға мүмкіндік береді. Әрбір азамат өзінің қолынан келетін істі өзі жасауы керек. Тек еңбек қана қазақстандықтардың әл-ауқаты мен өмір сапасын арттыра алады, шынайы өнімді еңбек – біздің әлеуметтік саясатымыздың негізі болуы тиіс.

Елбасының «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты бағдарламалық мақаласында еңбек адамның еңсесін көтеретіндігі жөнінде аталы сөздер айтып, әркімнің еңбек етуіне жағдай жасау мәселесі тиянақталып, Үкіметке осы міндетті орындау үшін 20 тапсырма бергені белгілі. Елбасының тапсырмасын орындау барысында өмірге келген «Жұмыспен қамтудың жол картасы - 2020» бағдарламасының халық үшін берер жақсылығы өлшеусіз. Жұмыспен қамту бағытында ешбір елде мұндай бағдарлама қабылдаған емес. Еңбек адамына жасалынған қамқорлықты пайдалана білу маңызды.

«Жұмыспен қамту 2020», «Бизнестің жол картасы – 2020» мемлекеттік бағдарламалары жұмысқа орналасуға не жаңа кәсіпті игеруге, өз ісін ашуға мүмкіндік береді. Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламаларын іске асыру жаңа мүмкіндіктерге жол ашады.

Бұл ретте Елбасының «Егер бізге қабілетті ұлт болғымыз келетіндігі рас болса, бұл псхологиядан арылу қажет! Жаңа біліктілікті меңгеру және зауытқа,

өндіріске бару керек. Жас та және ересек те қазақстандық бос отырып, бәрін де сынай бермей жұмыс бар жерге, нәпақа табатын жерге қарай ұмтылулары керек!» дегені дөп айтылған болып отыр. Сондықтан да, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы идеясы – ел игілігі жолында қажырлы еңбек етуге үндеп, қоғам дамуындағы еңбектің роліне аса зор мән беруіміз қажет.

Бүгінде әлеуметтік дамудың жаһандық тренді «Жалпыға ортақ Еңбек Қоғамына» өтуге барып тіреледі, сондықтан адал еңбекке ынталандырудың жүйесін құру Қазақстандағы әлеуметтік жаңғыртудың аса маңызды мәселелерінің бірі.

С. АКБАРОВ,
Абай аудандық әділет басқармасының басшысы,
«Қазақстан заңгерлер одағы» РҚБ-ның мүшесі

Шаштараздағы күнделікті жұмыс таңғы сағат 8-де басталып кетеді. Былайғы жұрт бұл кезде үйінен жұмысқа баруға енді жиналып жатқанда Соня апай ертемен шашын сәндеуге келетін клиенттеріне қызмет көрсетуге кірісіп кетеді. Ал демалыс күндері мен мереке кездерінде оның жұмысы тіпті қызады. Мұндайда ол уақытпен санаспай, алдына келетін бикештердің көңілінен шығуға барын салады.

Шаштараз деген бір қарағанда оп-оңай мамандық сияқты. Әсілі, бұл да шығармашылықты, ізденісті талап ететін кәсіп. Әр жылы, әр мезгілде әр түрлі шаш үлгісі, түсі трендке еніп отырады. Алдына келген алуан адамның әрқилы мінезінің, сұранысының үдесінен шығу әсте оңай емес. 

Клиенттері оны қарапайым ғана «Соня апай» деп атайды. Қаламыздағы Қазыбек би көшесінде орын тепкен «Волшебница» әсемдік салонына тұрақты түрде баратын қыз-келіншектер Соня апайды жақсы таниды. Қашан да жайдары жүзінен танбай, сапалы қызметімен қатар жан жылуын төгіп тұратын шаштараз келіншектің шын аты Сахабат Розматқызы Мирзалиева. Шаштараздық өнерді алғаш өзінің ұстазы Гриша ағайдан үйреніпті. 18 жасында осы салаға аяқ басқан оның еңбек өтілі 30 жылдан асқан. Ширек ғасырдан аса уақыт істеп келе жатса да, өзін тәрбиелеп, баулыған ұстазының кәсібилігіне қайран қалады. Осынау жылдар ішінде өзі де 100-ден аса шәкірт тәрбиелесе де, өзін жүз шәкіртімен қосқанда, Гриша ұстазының тырнағына да татымайтындай көреді. Десе де, қаладағы «менмін» деген әсемдік салондарындағы мықты шеберлер Сахабат Розматқызынан тәлім алған. 

«Клиенттерім сұлу болып жүрсе, өзім сұлуланғандай шаттанамын», – дейді шаш сәндеу шебері. Шаш қию мен сәндеудің жаңа үлгілерін әр адамның бет – келбетіне, жарасымына сай талғай білетін кейіпкеріміз зейнетке шыққанына қарамастан, әлі де қызмет етіп келеді. 

Ардагер шаштараз әңгіме арасында биылғы сәндегі шаш үлгілеріне де тоқталып өтті. Тауық жылында ұзын шаш пен қара түс сәнде болмақ. Қазір бұрымдылардың басым көпшілігі шашын өсіргенді қалайды. Кәсіби шаштаразға «Қазір көп адамдардың шашы неге төгіліп түсе береді, қалай күтім жасау керек?» деген сауал қойдық. 

– Шаш түсуінің негізгі себебі – адам ағзасына кальцийдің жетіспеушілігінен. Бүгінде қыздар шетелдің қаптаған қымбат иіссуларын, жақпамай, маскаларын қолдануға құмар. Ал бірақ, табиғи өнімге ешнәрсе де теңеспейді. Қыздар шашын ара-тұра қымызбен, айран және жұмыртқамен жуып, күтім жасап тұрса, оның пайдасы мен тиімділігі зор. Одан кейін ақжелкек (хрен) өсімдігінің тамырын үккіштен өткізіп, шаштың түбіне жақса, мүлде түспейтін болады. Бұл процесті бір жыл көлемінде ай сайын бір реттен істеп отыру қажет, – дейді кәсіби шаштараз. 

Мамандығын шексіз сүйетін Соня апайға кезек күткендер көп екен. Оның жұмыс барысын біраз бақылап тұрған біз шаштараздың ізетті де ізденісті қызметіне сәнқой бикештердің риза пейілмен алғыс айтып кетіп жатқандарына куә болдық.

«Достық» шағынауданының тұрғындары – 4-разрядты дәнекерлеуші Мұрат Нышанбаевтың еңбегін айрықша бағалайды. Бүгінде М. Нышанбаев үздік газ-электр дәнекерлеушісі ретінде жоғары құрметке лайық.

Нышанбаевтар жанұясының әдеттегі қызметі отағасының қызын балабақшаға апарып, сүйікті жұмысына асыға қадам басуымен басталады. 

– Өзім жұмыс істейтін дәнекерлеу цехы үйдің маңында орналасқан, – дейді дәнекерлеуші. – Темірден түйін түйіп, дәнекерлеп, қажетті материалдар жасап шығару өзіме ұнайды. Сол себепті өзге салаға бет бұру ойымда жоқ. 

Әзірге цех ғимаратын жалға алып, өз ісін жандандырып отырған еңбек адамының өмірлік арманы асқақ. Күнделікті тапқан несібесі бүтін бір отбасының еркін тұрмыс-тіршілікте ғұмыр кешуіне жеткілікті екенін айтады. Бұйыртса, алдағы уақытта кәсібін кеңейтіп, өзінің жеке цехында жұмыс істеуді, осы арқылы кәсіпкерлік қызметін жандандыруды қолға алмақ.

Бүгінде цехта тұрғындардың арнайы сұранысына орай, күнделікті тұрмыстық заттар мен өзге де қажетті материалдар әзірленеді. Дәнекерлеу құралдарын жетік меңгерген маман келешекте ұлдарын да осы салада машықтандырмақ.

– Шын мәнінде, дәнекерлеуші – беделді мамандық. Металды дәнекерлеу жұмысы суретшінің шығармашылығы секілді асқан қажырлықты талап етеді. Мен білетін дәнекерлеуші әріптестерімнің көпшілігі тұрақты негізде 150-300 мың теңге аралығындағы жалақыға қызмет етіп жүр. Ай сайын мұндай көлемде табыс табу – өзге қызмет иелерінің қолынан келе бермейді. Мен жастарға мамандық таңдарда ұдайы қателеспеуге, техникалық салаларда өз ісінің маманы болып қалыптасып шығуға кеңес беріп жүремін, – дейді еңбек адамы.

Байқағанымыз, дәнекерлеушінің бүгінгі қызметі де әдеттегідей жетіп-артылады. Ақауы байқалған көлігінің қосалқы бөлшегін иінге келтіру үшін де бірнеше жүргізуші өз кезегіне тұрып жатты. Сөзден гөрі ісіне берік шебер қай кездегі ілтипатына салып, бізбен жылы қоштасты.

– дейдi алғысқа бөленген дәрiгер Әбдiшүкiр ЕГIЗБАЕВ

Білетіндер балалар хирургі Әбдішүкір Егізбаевтың есімін мақтанышпен айтады. Көпшілік оны «қолы алтын дәрігер», «алғыс арқалаған азамат» деп құрметтейді. Өйткені ол талай баланың сауығуына себепші болған, саналы ғұмырын медицина саласына арнаған жан.

Балалар хирургі болу оңай емес. Мәселен, жаңа туылған сырқатты сәбиден үміт күтіп, дәрігерге жаутаңдайтынымыз рас. Сол сәтте дәрігердің нақты диагноз қойып, дұрыс шешім қабылдауы баланың тағдырын шешіп жатады.
Дәрігер үшін халықтың құрметінен артық атақ жоқ. Әбдішүкір Қазыбайұлы 2003 жылдан бері балалар хирургі болып, абыройлы еңбек етіп келеді. Дәлдік диагностикамен қаруланған, дертке дауа тиімді ем қолданатын облыстық клиникалық балалар ауруханасына күн сайын балалар емделіп, сырқатына шипа тауып, алғыстарын айтады.
Жуырда 3 жастағы бала ауыр жағдаймен ауруханаға түсті. 3-4 күн бойы ауырған Серікжанда өң жоқ. Баланы тексерген дәрігерлер дереу отаға дайындады. Өйткені соқырішегінде шуалшын тәрізді өскіннің бары анықталған. Әрі соқырішек 3 жастағы балалар арасында сирек кездеседі. Әбдішүкір Егізбаев дереу іске кірісті. Аялы алақан арқасында Серікжан Сәдібекке жасалған ота сәтті шықты. Анасы Ақтолқын Жасекованың қуанышында шек жоқ.
– Осыдан бір апта бұрын ұлым «жедел жәрдеммен» хал үстінде осы ауруханаға келіп түсті. Шынымды айтқанда баламның ертеңгі өміріне күмәнім бар болатын. Аман қала ма деген ой да болған жоқ. Тілеуім Әбдішүкір Егізбаевқа кез қылыпты. Ол ештеңеге қарамастан, хал үстінде жатқан балама шұғыл ота жасады. Міне, Серікжаным сырқатынан айығып, тәтті тіршілікке қайта оралды. Бір байқағаным, мұндағы дәрігерлер ерекше мейірімді, өз ісін жетік білетін мамандар екен. Әсіресе Әбдішүкірге айтар алғысым шексіз, – дейді анасы Ақтолқын.
Облыстық клиникалық балалар ауруханасының бөлім меңгерушісі Қайрат Избасовтың айтуынша, балалар хирургі болу өте қиын да жауапты жұмыс. Әңгіме үнемі пышақпен, қандауырмен жұмыс істеу, ота жасаумен ғана бітпейді. Үнемі тастүйін дайындықты, ішкі сезімталдықты, науқастың жағдайын түсіне білетін жүрек нәзіктігін талап етеді. Сәл ғана қателік орны толмас өкінішке ұрындыруы оңай. Ал Әбдішүкір Қазыбайұлында сәбидің, баланың жанын түсінетін үлкен жүрек бар.
– Қазір хирургтар кез келген сырқаттағы балаға ем жасай алатын дәрежеге жетті. Тіпті екі-екіден тұрып ота жасай береміз, – дейді Қайрат Избасов.
«Қанша алғыс алсаң, сонша ғұмыр жасайсың» деген шығыс тәмсілі бар. Қандай атаққа ие болса да, ең бастысы халықтың берген батасы мен алғысына жетпейтіні шындық. Әбдішүкір Егізбаев алғысқа бөленген білікті дәрігер. Ендеше, алғыс арқалаған хирургтің ғұмыры ұзақ болғай.

Қазір жадыраған жаз айы. Бұл мезгілде көпшілік үйлеріне жөндеу жұмыстарын жүргізеді. Баспана құрылысының қызған шағы да осы кез. Айтпағымыз, соңғы уақытта қаламызда жекеменшік үйлерге орнатылатын қақпаларға сұраныс артқан. «Осы дүниелерді кім және қалай жасайды?» деп әр есіктің алдына тұрып тамсанатынымыз бар. Жуырда шаһарымыздағы қақпа жасайтын белгілі ұсталардың бірі Ғалымжан Исақұловпен кездесіп, шеберлік сырлары төңірегінде сыр тартып көрдік.

– Ғалымжан аға, қарамағыңызда төрт адам жұмыс істейді екен. Ұсталар арнайы оқу орнында оқыған ба?

– Дәнекерлеуші мамандығын жетік меңгермесе, кез келген ұстаның қолыннан қақпа жасау келмейді. Алайда, оқымай жұмыс жасап өз бойындағы дарынымен ерекшеленетін ұсталар ілуде біреу кездеседі. Бұл мамандыққа да үлкен жауапкершілік керек. Арнайы білімінің бар-жоғына қарамай, жұмысқа аларда кез келген ұстаны сынақ мерзімімен қабылдаймын.

– Дизаин жағына кім жауап береді? Шетелдерден аласыздар ма әлде өз қиялдарыңыздан туған дүние ме?

– Алғашында қазақтың түрлі ою-өрнектерінен ала бастадық. Ал қазір интернеттің, әлеуметік желінің дамуына байланысты түрлі дизаиндарды көңілге қонарлықтай етіп ұсынып жатырмыз. Кейде ұсыныс жасаушының қалауы бойынша өз дәрежесінде жасап шығарамыз. Түрлерін атап өтсем, қақпалар транспорт түріне және жүктің көлеміне қарай әр түрлі болады. Жасалуына қарай олар топсалы, ысырмалы, көтермелі, ашық және жабық т.б. болып бөлінеді. Әр түрлі қоймалардың, гараждардың, фабрика-зауыттардың қақпасын қажеттеріне қарай бір немесе екі-үш қабат етіп жасаймыз.

– Бір қақпаны жасау қанша уақыт алады және бір айда оның қаншасы сатылады?

Айнұр ШАРАСУЛОВА,
Қ. Ясауи атындағы ХҚТУ-нің студенті

Полицейлердің жұмысы қашан да қауырт. Күні-түні ел тыныштығын күзетіп, қоғамдық тәртіпті қадағалайды. Олар түрлі оқиғалардың ортасында болып, түрлі тығырықтардан жол табады. Осындай қиындықтарға қарамастан бүгінде полиция мамандығы үлкен сұранысқа ие. Әрбір үшінші жігіт пагон тағып, форма кисем деп армандайды. Солардың бірі – тергеуші Абубакир Халиков.

Қызметіне қырағы жігіт Әл-Фараби аудандық полиция бөлімінде жұмыс істейді. Ол бөлімде қызмет ететін полицейлер арасындағы жас маман. Жыл басынан бері тергеуші 3 ұрлық, 2 алаяқтық бойынша іс қозғапты. 

– Мен бұл мамандықты өзім таңдадым. Ішкі істер министрлігінің Алматы академиясындағы оқу бізге өмірлік мектеп болды. Теориялық білім алып қана қоймай, тәртіп пен шыдамдылыққа үйрендім. Жұмыстағы басты ұстанымым – алдымен, заң қағидасына жүгіну, сосын, заңдылықты сақтау арқылы азаматтардың құқығын қорғау, – дейді тергеуші жігіт. 

Абубакир білімге қанат қақтырған академияда болашақ жарын кездестірді. Ол Тоғжан Өмірзақовамен бір топта оқыды. Олардың сыйластықтары сезімге ұласып, биыл соңғы курста бас қосты. Қазір жары Тоғжан Өмірзақова Қаратау аудандық полиция бөлімінде көші-қон полициясының инспекторы. 

Тоғжан да бұл салаға кездейсоқ келмеген. Ол бала күнінен-ақ асқар таудай әкесі Қайрат Байболатовқа еліктегенін айтады. «Оның арнайы үлгідегі киімді кигеніне қызығып, мен де осындай тұлға боламын деген бала қиялмен өстім» дейді жас инспектор. Бүгінде инспектор келіншектің әкесі Қайрат Өмірзақұлы Ішкі істер департаментінде қызмет етеді. Жиырма жылдан астам еңбек еткен полиция полковнигінің еңбегі де жемісті. 

– Мен шетел азаматтары және елімізге оралған қандастарымызбен жұмыс жүргіземін. Мұнда Шымкентке көшіп келушілер өте көп. Бүгінге дейін тұрғылықты орналасуға – 70, азаматтық алуға 40-қа жуық отбасы қабылданды. Жас маман болсам да, тәлімгерім, полиция майоры Жасұлан Аликов өз тәжірибесімен бөлісіп, көмегін аямайды. Ол кісіге айтар алғысым шексіз, – дейді Тоғжан Қайратқызы. 

Абубакир мен Тоғжан үшін полицей абыройынан биік ештеңе жоқ, олар үшін арнайы форма ең әдемі әрі сәнді киім саналады. Жастар отбасымен құқық қорғау саласында бірге қызмет атқарғандарын мақтан тұтады.
– Бір салада еңбек ету, жауапкершілікті ғана емес, отбасындағы түсіністік пен сыйластықты қалыптастырады. Десе де, қызметтік мәселелерді бірге шешіп, кәсіби міндетті бірінші орынға қоямыз. Ал кәсіпке адалдық, қиын да жауапты істі абыроймен атқару басты ұстанымымыз, – дейді полицейлер.

Жоғары қарқынмен дамып жатқан әлемдік технология дәуірінде жаңашылдығымен, ізденгіштігімен танылған жастар Шымкентте де көп. Мұхтар Әуезов атындағы ОҚМУ-дың студенттері Владислав Макушев пен Владимир Лукачев сондай білімді жастардың бірі. Олар бүгінде әлемнің технология саласындағы беталысын тұтастай өзгертуге бағыт алған 3D принтерінің қыр-сырын ұғуға талаптанып жүр.

«Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығының III курсында білім алатын жастар былтыр «Шымкент Инновация» ЖШС ұйымдастырған байқауға қатысып, 3D протиптеу бойынша грант жеңіп алған. Грант қаржысына Голландияда жасалған 3D принтерін арнайы алдыртады. Әрқайсысының құны 3500 АҚШ доллары тұрады.
– Бізден «Бұл аппараттың кәдімгі қағаз басып шығаратын принтерден не айырмашылығы бар?» деп сұрайтындар көп. Айырмашылығы сол, біз қағаз емес, кәдімгі қолға ұстап, қажетке жаратуға, кем-кетіктің орнын толтырып, өндіріске, тұрмысқа пайдалануға болатын заттар шығарамыз, – дейді Владислав.
Бүгінде 3D принтері арқылы алпауыт елдер үй салуға қажетті заттар басып шығаруға кіріскен. Медицина саласында түрлі құрал-жабдықтар мен протездер де осы бір аппараттың көмегімен жасалуда. Ал біздің Шымкентте бүгінде бар-жоғы бес 3D принтер бар көрінеді.
– Бізге станоктардың деталін жасатуға қатысты бірнеше тапсырыс түсті. Зауыттағы станоктар шетелден келеді. Біраз уақыт жұмыс істегеннен кейін бір бөлшегі сынып, істен шығуы мүмкін. Оны шетелге қайта тапсырыс беріп, алдырмасқа амал қалмайды. Бағасы да қымбатқа түседі. Сол кезде 3D принтері көмекке келеді. Біз бөлшекті айна-қатесіз жасап бере аламыз. Сондай-ақ, зергерлер де жиі тапсырыс береді, – дейді Владимир
Владимир мен Владислав сабақтан тыс кезде сайт жасаумен, электроника заттарының бұзылған жерін жөндеумен айналысады. Сондай-ақ, университет ішінен ашылған бизнес-инкубаторда да жұмыс істейді.
Технологияның соңғы жетістіктерін меңгеріп, Шымкентте 3D принтерлерде зат басып шығару өндірісін дамытуға үлес қосып жүрген жалынды жастарға сәттілік тілейміз.