Шымкент келбеті

Елбасының қолдауымен дүниеге келген «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасы уақыт өткен сайын елімізде өз тиімділігін арттырып келеді. Шымкент қаласында осы бағдарламаның көмегімен бірталай жобалар іске асып, талай отбасылардың әл-ауқатын жақсартуға нақты шаралар атқарылуда.

Ел игiлiгiн көздейтiн бағдарлама

Осы бағдарламаның арқасында облыс орталығындағы жұмыссыздық деңгейін төмендетуге қол жеткізілді. Себебі, «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасын» жүзеге асыру нәтижесінде еңбек нарығындағы қатынастардың белсенділігі жүйелі түрде артып келеді. Мәселен, жұмыспен қамту органдарына 2015 жылы 19 834 адам жұмысқа орналасу жөнінде өтініш білдіріп, оның 78,9 пайызы (15 648) жұмысқа орналыстырылды.

Бағдарламаның маңызды бағыттарының бірі – инфрақұрылымды және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамыту есебінен жұмыспен қамту. Бұл әсіресе Оңтүстік үшін ерекше мәнге ие. Осы бағыттың аясында әрі ескірген нысандарды күрделі жөндеуден өткізіп, әрі жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік туды. «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бойынша тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық объектілерін күрделі, орташа және ағымдағы жөндеу (сумен жабдықтау, кәріз объектілері, газбен, жылумен, электрмен жабдықтау жүйелері), әлеуметтік-мәдени объектілерді (білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, ойын-сауық және демалыс объектілерін) күрделі және ағымдағы жөндеу, инженерлік-көлік инфрақұрылымын күрделі, орташа және ағымдағы жөндеу (қалалық автомобиль жолдары, кентішілік және ауылішілік жолдар, кірме жолдар) көзделген. Сонымен қатар ауылдық жерлердегі фельдшерлік-акушерлік пункттер, дәрігерлік амбулаториялар салу, елді мекендерді абаттандыру мен мүгедектердің және халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтарының қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін әлеуметтік-мәдени объектілерді, инженерлік-көліктік инфрақұрылымға күрделі, ағымдағы жөндеу жүргізіледі.

Осы бағыт бойынша Шымкент қаласындағы 5 инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға былтыр республикалық бюджеттен 496 миллион теңге бөлініп, онда ашылған 216 жұмыс орындарына жұмыспен қамту орталығы тарапынан 108 жұмыссыз азамат жұмысқа орналастырылды. Жалпы, ағымдағы жылдың 3 айында облыста қосымша бөлінген негізінде жұмыспен қамтудың Кешенді жоспары әзірленіп, бағдарламаның іске асыру механизмдері мен қатысушылар контингенті анықталды. Осы жоспарға сәйкес, облыста «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасының бірінші бағыты бойынша 84 жобаны жүзеге асыру үшін республикалық бюджеттен 4 миллиард тенге бөлінді. Жобаны жүзеге асыру барысында 1511 жұмыс орындарын ашу жоспарланып, 775 адамды жұмыспен қамту орталықтары арқылы жұмысқа орналастыру көзделуде.

Iздегенге жұмыс бар

«Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасы – қарапайым халықтың игілігіне бағытталғаны айдан анық. Жұмыссыз жүргендер мен аз қамтылған азаматтар, жастар мен мүмкіншілігі шектеулі жандар үшін – «Жұмыспен қамту – 2020» бағдарламасы жасалған. Мәселен, бағдарлама қабылданғалы бері республикалық бюджеттен 51,1 млрд теңге бөлініп, облыс бойынша 190,1 мың адамға әлеуметтік қолдау шаралары көрсетілді. Оның ішінде 19,4 мыңнан астам Бағдарламаға қатысушылар оқыту және қайта даярлаудан өтті. Қатысушылардың 96,5% оқуды аяқтап жұмысқа орналастырылды. Ал 1500-ге жуық адам (480 отбасы) облыстың әлеуеті төмен елді мекендерден Шымкент қаласына қоныс аударды. Қоныс аударғандардың ішінен еңбекке қабілетті 614 адам жұмыспен қамтылды.
Кәсіби оқу мен қайта даярлау да бағдарламаның маңызды бағыттарының бірі. Себебі, бұл нарықта сұранысқа ие мамандықтар бойынша курстарға жолдама беріп, кейінгі жұмысқа орналастыруды көздейді. Кәсіби оқыту бойынша былтыр 14 миллион 884 мың теңге бөлініп, толығымен игерілді. 2015 жылға жоспар бойынша 148 жұмыссыз азамат қайта даярлау курсынан өту керек болса, жоспар толығымен орындалды. 2012 жылдан өтпелі кәсіби оқуды аяқтаған 696 адам, аяқтағандардың 99 пайызы тұрақты жұмыспен қамтылды. Тоғыз адам белгілі себептерге байланысты жұмысқа орналаспады. Бес азаматша жүктілігіне байланысты, ал 4 азаматша бала күтіміндегі демалыста болуына байланысты жұмыспен қамтылмады.
Жұмыс орындарының жалпы санының 3 пайызы мөлшерінде мүгедектер үшін жұмыс орындарына квота белгілеу бойынша 2015 жылғы жоспарланған 309 адамның 312-і немесе 101 пайызы орындалды. Әлеуметтік жұмыс орындарына – 47, қайта даярлау курсына – 11, жаңа жұмыс орындарына – 22, жастар практикасына – 16, қоғамдық жұмыстарға – 40, бос жұмыс орындарына – 50 мүмкіндігі шектеулі азаматтар жолданды.
Биылға арналған кешенді жоспарды іске асыру аясында Шымкент қаласында 11 592 адамды жұмыспен қамту жоспарланған. Оның ішінде жұмыссыздардың жылдық жоспары – 10 049 адам, өздігімен жұмыспен қамтылғандардың жылдық жоспары 1543, табысы аз адамдардың жылдық жоспары – 455. Кәсіби оқу бойынша 160 жұмыссыз азаматты қайта даярлау курсынан өткізу көзделген. Бұл курсты ойдағыдай бітірген тұрғындардың лайықты жұмысқа орналасуына жағдай жасайды.

Ескендір ДОСАЛЫ

Шымшаһар – жуық арада еліміздің үшінші мегаполисіне, миллионер қалаға айналады деп болжануда. Тіршілігі қайнаған Шымкентте жұмыс беруші де, жұмыс іздеуші де көп. Оның үстіне, қала мектептерін жыл сайын мыңдаған түлек аяқтайтынын ескерсек, сапалы білім алу мәселесі өзекті мәселелердің бірі екені анық.

Жастардың жiгерiн жаныған бағдарлама

Әйткенмен, білім алумен қатар тұрақты жұмысқа орналасудың да маңыздылығы жоғары. Зауыт-фабрика иелері мен мекемелер дипломмен қатар біліктілік пен жұмыс тәжірибесін талап етеді. Оқуын кеше ғана тәмамдаған жас маманда ол қайдан болсын? Сондықтан да, жастарға қолдау ретінде қабылданған бірден-бір бағдарлама – «Жұмыспен қамту – 2020 жол картасының» халыққа берері мол жоба ретінде мойындалды. Жұмыссыз жүргендерге, әсіресе жастарға жаңа мүмкіндіктерді ұсынған бағдарламаның былтырғы көрсеткіштері көңіл қуантарлық. Айталық 2015 жылы мыңдаған адамға екі қолға бір күрек табуға септігін тигізіп отырған бағдарлама аясында 12 996 адамды қамту жоспарланып, орындалса, 2016 жылдың басында жоспардың 120,4 пайызы орындалған.

«Жұмыспен қамту – 2020 жол картасы» бағдарламасының ең маңызды бағыттарының бірі – жастар практикасы болып тұр. «Жастар практикасы» – арнаулы және жоғары оқу орындарының түлектерін жұмыспен қамту мәселелерін шешудегі бірден-бір жол. Оқу орындарының түлектерін еңбек нарығындағы бәскеге қабілеттілігін арттырудағы «жастар практикасы» бағдарламасы жұмыспен қамту органдарымен ойдағыдай қолданылып келеді. Тиімді бағдарлама жас түлектерге, олар алған мамандық бойынша практикалық тәжірибе жинақтауға мүмкіндік береді және оларға келешекте тұрақты жұмыс орындарына орналасу үшін зор перспективаларға жол ашады. Бағдарламаға қатысушыларға қойылатын талаптар мен шектеулер де жоқ емес. «Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасының шеңберінде ұйымдастырылатын жобаға 18 жастан 29 жасқа дейінгі жастар қатыса алады. Сондай-ақ, мұндай құқылылар қатарында балалар үйінің тәрбиеленушілері, тұл жетімдер, ата-анасының қамқорлығынсыз қалғандар мен 2013-2015 оқу жылдарының түлектері де бар. Өткен жылы «Жастар практикасының» жұмыс жасауына мемлекеттік бюджеттен 114,4 миллион қаржы бөлінсе, биыл 474,171 миллион қаржы қарастырылған. Сондай-ақ, «Жастар практикасына» қатысушылардың айлық жалақылары мамандықтарына қарамастан бірдей мөлшерде бөлінеді. Өткен жылы жастардың айлық жалақысы 35 676 теңге болса, биыл әр азаматтың айлығы 38 178 теңгені құрап отыр.

Түлектердiң 80 пайызы жұмыспен қамтылды

Бағдарламаның үшінші бағыты аясында жүзеге асып жатқан жастар практикасын және әлеуметтік жұмыс орындарын құру бағдарламаларын іске асыру жастар арасындағы жұмыссыздықтың өсуіне жол бермеуге ықпал етуде. 2020 жылға қарай елдегі жұмыссыздық деңгейін 5 пайыздан асырмау көзделсе, жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі 4,6 %-дан аспайтын болады деп болжануда. Әлбетте, бұл биік межеге жету оңай емес.
Бағдарламаның аясындағы жастар практикасы бағытының мақсаты – жас маманды жұмыспен қамту ғана емес, оның бойында іскерлік қабілеті мен жауапкершілікті арттыруды да көздейді. Сонда ғана ол нағыз білікті маманға айнала алады. Былтыр Шымкент қаласында «Жастар практикасына» оқу орнын бiтiрушi 653 жас түлек жолданып, солардың 80 пайызы, яғни 523-і бүгінде тұрақты жұмыспен қамтылып отыр. Жастардың көбісі мемлекеттік мекемелерді таңдап, әрі сонда қалып жатыр. Әсіресе, көбісінің таңдауы медицина саласы. Яғни, облыстық денсаулық сақтау басқармасы бағдарламаға мейлінше үлес қосатын мекеме. Сонымен қатар, білім саласының да үлесі бар. Әлеуметтік саладан бөлек, облыстық сот, прокуратураның да сұранысы ұлғайып келеді. Нақтырақ айтқанда бағдарламаға қатысушылар білім саласына – 211, денсаулық сақтау саласына – 216, мемлекеттік басқару – 52, ауыл шаруашылығы және өнеркәсіп бағытында – 23 жас азамат жолдама алған. Жастар практикасына тартылған мекемелердің саны 232 құрады. Яғни көрсеткіш 80 пайызды құрап отыр. Бүгінгі таңда 171 қысқартылған азаматтарға Шымкент қаласының «Халықты жұмыспен қамту орталығы» тарапынан бос жұмыс орындары ұсынылып, тұрақты жұмысқа орналастырылды. Биыл өңіріміздегі жастар тәжірибесіне қатысушылардың құжаттары 5 қаңтардан бастап қабылданды. Ал оларды жұмыс ұсынған мекемеге жіберу жұмысы 20 қаңтарда жүзеге асқан болатын. Азғантай уақыттың ішінде ендігі 800-ден астам жасты практикаға жолдап үлгерген жұмыспен қамту орталығы биыл бағдарлама аясында 2070 азаматты жұмыссыздықтан құтқаруды жоспарлап отыр. Естеріңізге сала кетейік, мекемеде жолдамалар беру жыл соңына дейін жалғасады.

Еңбек еткен ерiнбей...

Қазақстанның еңбек нарығында қалыптасқан ахуалға көз жүгіртсек, жоғары білікті мамандарға деген сұраныстың жоғары екенін аңғаруға болады. Бұл тұрғыда мемлекет кәсіпорындардың өндіріс көлемі немесе өнімнің бағасы төмендеген жағдайда ондағы жұмыс орнының қысқаруына жол бермеу шараларын қолға алып отырғанын жағымды жаңалыққа теңесек жарасады. Себебі, бюджет қаржысы арқылы мамандар жалақысының үштен екі мөлшерінде уақытша субсидиялармен қамтамасыз ету көзделіп отыр. Бұл жұмыс орындарының қысқаруынан сақтайтын тиімді шара болмақ. Субсидиялар Шымкент, Кентау қалаларындағы қала құраушы кәсіпорындарына берілмек. Осыған байланысты, аталған қалалардың әкімдеріне қала құраушы кәсіпорындар бойынша тиісті мониторинг жүргізу және білікті қызметкерлердің жұмыс орындарын сақтау үшін мемлекет ұсынған мүмкіндікті пайдалану қажет, ол үшін жоғалған айлықтан үштен екі бөлігін уақытша субсидиялауға қажетті өтінімді ұсынады.
Бағдарлама аясында еңбек ресурстарының сапасын жақсарту шаралары да қарастырылып отыр. Нақтырақ айтсақ, жұмыс берушілерге өнеркәсіптік кәсіпорындарда жұмыскерлерді оқытуға (қайта даярлау/біліктілігін арттыру) грант бөлу ұсынылуда. Бағдарламаға қатысушының жұмыс орны сақталады, ал оқу шығынының 80 пайызын мемлекет төлесе, қалған 20 пайызы жұмыс беруші есебінен өтеледі. Осы арқылы кәсіпорындарға жұмысшыларының біліктілігін арттыруға оңтайлы мүмкіндік туындап отырғаны анық.
Жастарға қатысты мәселелер қашанда бірінші кезекте болуы және бәрімізді де толғандыруы тиіс. Себебі ел ертеңі жастарымыздың тұлға ретінде қалыптасып, белгілі бір мамандықтың иесі болуы өте маңызды. Бұл тұрғыда елімізде жүргізіліп жатқан мемлекеттiк жастар саясаты, еңбек және жұмыспен қамту саласы жас түлектерге мейлінше мол мүмкіндіктерді ұсынуды көздейді.

Бекболат ДОСЫМҰРАТОВ