Шымкент келбеті

«Аға сарапшылар қызметі» халықаралық бағдарламасы ОҚО Кәсіпкерлер палатасы қолдауымен 2013 жылдан бастап жүзеге асып келеді. Қазір өңір кәсіпкерлері бұл бағдарламаның игілігін көруде. Германия елінен келген тәжірибелі керомогранит өндіретін «Зерде-Керамика» зауыты мен «Алтын адам» тігін фабрикасы қызметкерлеріне бар білгенін үйретуде.

Германиялық Ульрих Клоке маркетинг, бизнес идеяларды жүзеге асыру, сатылымды ұлғайту, нарықтық талдау жасау сияқты салаларды зерттеуге бар өмірін арнаған жан. 1974 жылы Германияда құрылыс заттары дүкенін ашып, керамогранит өңдеумен айналысып келеді. Әлемнің біраз елінде болып, осы саланың қыр-сырын бөлісіп жүр.

– Қазақстанға алғаш рет жолым түсті. «Зерде-Керамика» зауытының жұмысы шетелдік стандарттарға сай жүргізіледі екен. Қызметкерлердің бойында «білсем», «үйренсем» деген құштарлық басым. Зауыт өнімінің сапасын арттырып, оны қолжетімді ету үшін талдау жүргізіп, өз жобаларымды ұсынып отырмын – дейді ол.
«Зерде-керамика» зауыты жылына 2 млн шаршы метр керамикалық плиткалар шығаруға қабiлеттi. 175 адам жұмыспен қамтылған. Олар үш ауысыммен жұмыс істейді. Зауыт мамандары алдағы уақытта кафельдерге ою-өрнек салу, түрлi-түстi етiп безендiру iсiн де қолға аламыз деп отыр.

– Өнім түрлерін арттыру және оның сапасын жоғарылату мақсатында «Аға сарапшылар» бағдарламасының берері мол. Бізде күніне 800 мың шаршы метр өнім шығарады. Итальяндық құрал-жабдықтар орнатылған. Еліміздің ірі қалаларында 42 дилерлiк орталығымыз бар. Сондай-ақ, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжiкстаннан да тапсырыс берушiлердің қатары артып келеді, – дейді «Зерде-керамика» зауытының коммерциялық директоры Артур Пазылбеков.

Ал ерлер және әйелдердің классикалық үлгідегі костюмін тігетін «Алтын адам» фабрикасы енді қыз-келіншектерге арнап, күздік, қыстық сәнді пальтолар тігуді қолға алды. «Аға сарапшылар қызметі» бағдарламасы аясында Германиядан арнайы маман алдырып, жұмысшыларды оқытуға кірісті. Себебі, бұл кәсіпорында білікті дизайнерлер тапшы.

Ятта Хайдельманн зауыт қызметкерлеріне он күннен бері дәстүрлі нақыштарды сақтай отырып заманауи үлгідегі сырт киімдерді қалай жасауға болатынын үйретуде. Ол атақты Erwastil, Хиршберг, Finnkarelia Mode GmbН сән үйлерінде модельер-конструктор болып қызмет еткен, сән саласының тәжірибелі маманы. Тігін фабрикасының дизайнері Ақбота Өнербаева болса шетелдік маманның жанынан күнұзақ айналшықтап шықпайды.

– Жұмысым өзіме қатты ұнайды. Бала күнімнен қолөнерге жақын болып өстім, бос уақытым бола қалса кесте тігетінмін. Бүгінде классикалық үлгідегі және сырт киімдерге ерекше ою-өрнек салып, нәзікжандылардың көңілінен шығатындай етіп, ұсынып жатырмын – дейді Ақбота.

Осылайша, таяу күндері қыз-келіншектер отандық пальтоларды киюге мүмкіндік алады. Бағасы қолжетімді болмақ. Ал «тапсырыс берсе, ер-жігіттерге арналған сырт киім тігіп беруге дайынбыз» дейді зауыт қызметкерлері.

– Адами капиталды дамыту, маркетингтік сараптама жасау, сату мен бизнес мақсаттарды жүзеге асыру – әр кәсіпорының дамуына түрткі болатын бірден-бір себеп. Шетелден келетін сарапшылардың келіп-кету мен жалақы шығындары бағдарлама есебінен төленеді. Ал кәсіпкерлерден сарапшыны тұратын орынмен қамтамасыз ету ғана талап етіледі, – дейді ОҚО Кәсіпкерлер палатасының Адами капиталды дамыту бөлімі басшысы Берік Кенжебаев.

Түрлі ертегі мен мультфильм бейнесінде жасалған бұл қуыршақтар Құралай Күлменова есімді бойжеткеннің қолынан шыққан. Ол «Азат» шағынауданындағы №34 «Ақжелкен» бөбекжай-балабақшаның қызметкері. Кішкентай бүлдіршіндерге ағылшын тілінің әліппесін үйретеді. Ал бос уақытында қолына ине мен мата алып, осындай әдемі туындыларды жасайды.

– Қолөнерге қызығушылық бала кезден оянды. Қуыршақтарыма түрлі көйлектер тігіп, кигізіп қоятынмын. Бірақ мектепті аяқтаған соң таңдауым ағылшын тілі мұғалімі мамандығына түсті. Шымкент Университетіне құжат тапсырып, ойдағыдай аяқтап шықтым. Ал алғашқы еңбек жолым «Ақжелкен» балабақшасынан басталды. Кішкентай балалармен жұмыс жасаған ұнайды, – дейді біздің кейіпкеріміз.

Құралайдың қолөнерге деген ептілігін балабақша меңгерушісі Нұрсұлу Қамбарова мен әдіскер Ләззат Абдукаримова байқаған. Бұл балабақшада балдырғандарға ұлттық тәрбиемен сусындатып, оларды өнердің сан қырына үйрету үшін түрлі байқаулар мен көрмелер жиі ұйымдастырылып тұрады. Сондай көрменің бірінде Құралайдың қолынан шыққан қуыршаққа көпшіліктің назары бірден ауады. Басшылық тарапынан ары қарай сүйікті ісін жалғастыруға қолдау танытып, қажетті материалдармен қамтамасыз етеді. Бағы жанып, бірнеше қалалық, облыстық деңгейдегі көрме, байқаулардан жүлделі оралды. Қуыршақтарға қызығушылық танытқан, қала-аудандардағы өзге балабақшалар да тапсырыс бере бастаған.

– Жыл басына таласқан хайуанаттар жайлы жұмсақ ойыншық жасауды жөн көрдім. Ерекше болу үшін оларды тоқуға кірістім. Ойыншықтардың күрделілігене қарай бір аптадан бастап бір айға дейін уақыт кетеді. Оларды қолына алған бүлдіршіндердің қуанышын елестетемін де бар махабатымды арнаймын. Бүгінде 40-қа жуық қуыршақ жасадым. Болашақта осы кәсібімді жандандырып, ары қарай кеңейтсем деймін. Өйткені табиғи заттардан жасалған бұл қуыршақтар экологиялық таза, бала ағзасына зияны жоқ, – дейді Құралай.

Бүгінгінің балаларын таңғалдыру қиын. Десе де балабақша ұжымы олардың кітапқа деген қызығушылығын арттырып, әр ертегі саналарында тез жатталуы үшін, ересектер тобында шағын қуыршақ театры үйірмесін ашқан. Кішкентай бүлдіршіндер Құралай жасаған жұмсақ ойыншықтардан «Мақта қыз бен мысық», «Шалқан», «Бауырсақ», «Күншіл үйрек», «Кім неден күшті?», «Жеті лақ» сынды ертегілерді қояды.

Тәуелсіздіктің 20 жылдығына орай ел игілігіне берілген бұл балабақша қызметкерлерінің бәрі өнерлі ме дерсіз?! Өйткені аулаға енгеннен-ақ, қолдан жасалған туындыларды көп байқайсыз. Қажетсіз резеңке, сусыннан босаған бөтелкелер көз қуантатын тамаша дүниеге айналған. Балаларға арналған орындық, көліктер, қоян, аю, күн бейнесіндегі ойыншықтар резеңкеден жасалып, түрлі түске боялып, балабақша ауласына ерекше көрік беріп тұр.

Шымкенттіктер жергілікті ағаш шеберлері Ерболат Исмаилов пен Сейітжан Әлібаевты интернет желісі арқылы таныды. Олар қолдарынан шыққан ағаш бұйымдарды билеп жүріп, көрерменге таныстырды. Елең ететіндей-ақ, көрініс. Өйткені, олар трансформер үстелді шымкенттіктердің арасында алғаш рет жасап отыр.

Шеберлер жасаған қолынан шыққан бұл бұйым расында да қызығушылық тудырады. Үстел аулада немесе бөлмеде көп орын алмайды. Тамақтанып болған соң, жинап қоясыз. Ал қажет кезде оп-оңай аша саласыз. Ал үйіңізге қонақ немесе көршілеріңіз келіп жатса, қосымша жасалған орындықтарды қоюға болады. Үстел мен орындықтарды бөлек-бөлек жинап, әуреге түсудің де қажеті жоқ. Мұндай үстелді шебер жігіттер алғаш рет бір ай бұрын жасай бастапты. Осыған дейін ағаш шеберханасында жалданып жұмыс істесе, қазіргі уақытта өздері шағын цех ашқан. 

– Біз трансформер үстелдің қалай жасалынатынын интернеттен көріп, үйрендік. Мұнан соң, «жасап көрейік» деп, іске кірістік. Алғашқы екеуі сәтті шықты. Оның арқа сүйейтін жеріне қыран құстың бейнесін қолмен ойып салдық. Сол қуанышты сәтімізбен бөліскен досымыз, оны интернетке жүктепті. Содан бастап, біртіндеп тапсырыстар келді. Оған қоса, базарға да шығардық. Осы күнге дейін 15-ін жасадық. Алушылар қызығып, алғыстарын жаудырып жатыр, – дейді Ерболат Исмаилов. 

Шеберлер үстелді қарағайдан жасайды. Әдеттегідей, шеге мен бұрама шеге қолданылады. Бірақ технологиясы басқаша. Олардың қолынан шыққан бұйымдардан қазақилықтың иісі аңқиды. Өйткені Ербол мен Сейітжан үстелдің бетіне қазақтың түрлі ою-өрнектерін ойып салады. Ағаш ұсталары материалдан таршылық көрмейтінін, базарда керек-жарақтарын оңай табатынын айтты. Ал екеуінің бұл өнерге деген қызығушылығы мектеп қабырғасында жүргенде-ақ басталған. 

– Мектепте еңбек сабағынан көп нәрсе үйрендім. Сонымен қатар, үйде балта, орақ қажет болса соның саптарын жасайтынмын. Қазір Астана, Алматы және Маңғыстаудан тапсырыстар келуде. Бірақ бізге оны жеткізіп беру жағы қиындау. Сондықтан, тек шымкенттіктердің ғана тапсырысын орындаудамыз, – дейді Сейітжан Әлібаев. 

Ағаш ұсталары осы күнге дейін ерінбей ізденудің арқасында әскерде Отан алдындағы борышын өтеп жүрген сарбаздарға арналған фотоальбом жасады. Бұдан бөлек, шеберлердің қолынан Қ.А. Ясауидың кесенесі мен әдемі үйдің макеті жасалған. Олар лезде өз иесін тауыпты. Қос ұстаның айтуынша, Қазақстанда темір трансформер үстел бар болғанымен, оның ағаш түрін шымкенттіктер ұсына бастады.

Облыста «Береке» бағдарламасы бойынша жеке шаруашылықтарға 1 мың шағын мал бордақылау алаңын қаржыландыру жоспарланған. Осы мақсатта 913 шаруаға 2,4 млрд. теңге несие берілді. Бұл туралы «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ баспасөз қызметі хабарлады.

Шағын несие негізінен 5-20 ірі қара мал басын бордақылайтын жеке шаруа қожалықтарға беріліп отыр. Жыл басынан бері «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» жалпы көлемі 9,2 млрд теңгеге 3,7 мың жобаны қаржыландырған.
Несие қаражаты негізінен ірі қара, жылқы және құсты бордақылау мен ауылшаруашылық өнім алу үшін сатып алу, сондай-ақ, мал азық сатып алуға мақсатында жұмсалуы тиіс.
Несиенің максималды сомасы – 3 миллион теңгеге дейін, қарызды мерзімнен бұрын өтеген қатысушылар үшін – 5 миллион теңгеге дейін. Қарыздың берілу мерзімі – 4 жыл.
«Береке» бағдарламасы «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры тарапынан әзірленген еді. Республика бойынша 2016 жылы 55 мыңға жуық мал басына арналған 7 мыңнан астам шағын мал бордақылау алаңы қаржыландырылады деп күтілуде.

Ел ішінде «Шымкентте шағын кәсіпкерліктің дамуы нан мен астың арзандығынан білінеді» деген сөз бар. Ол рас. Нан – береке. Нан – байлық. Қалада адалдық пен ерінбей еңбек етуді мақсат еткендер шағын кәсіптен-ақ көктеп, көгеріп отыр. Соның бірі – 16 шағынаудандағы наубайханашылықтың қыр-сырын меңгерген Әлішер Хасанов. Өзгенің алғысын алудан артық не бар?! Бұл аудан тұрғындары нан іздеп әуреге түспейді: күн сайын көз алдарында ыстық нан тандырда пісіп тұр, бағасы да қолжетімді.

Күн сайын 500-ге жуық нан пiсiредi

Бұл кәсіптің көзін тапқанына да он жылға жуықтаған. Бастапқыда самса сатып, бизнестің қыр-сырына қанығыпты. Уақыт өте келе нан пісіруге ауысады. 

Қиындықтарға мойымаған. Келешектен үміттенген. Мінекей, шаруасы жыл өткен сайын алға қадымдап келеді. Тұрақты тұтынушылары да бар.
Қазіргі таңда жұмыс қарқынды. Өнімділіктің артуы тұтынушылардың сұранысына байланысты болып тұр. Негізінен, алушылар да 16, 17 шағынауданның тұрғындары. Күн сайын 500-ге жуық нан пісіреді. Бәрі кешке дейін сатылып кетеді. Аракідік тойға алатындар да бар. Баға да базардағымен бірдей. Дүкенде 70 теңге болса, мұндағы нанның бір данасы – 60 теңге.

Тандыр газбен қызады. Қазір наубайханашылар осы технологияны құп көріп отыр. Қауіпсіз әрі экологиялық таза.
Мұнда әсіресе тазалыққа көңіл бөлінеді. Кәсіпкер ұлы екеуі күніне екі мезгіл тазалауды міндеттеген. Өйткені, тұрақты тұтынушылар кейде қызықтап қарайды. «Қалай істеп жатыр екен» деп көргісі келетіндер де бар. Ас пісетін жер таза болуы керек. Кейде тазалықты тексеру мекемесінің өкілдері келіп тұрады. Бәрі талапқа сай.
– Бізде демалыс жоқ. Сенбі, жексенбі күні де істей береміз. Өзіңіз білесіз, бәсеке қайнап тұр. Бір күнде демалсаң, қатардан қалып қоясың. Кешке қарай нан таусылып қалса, тұрғындар ренішін айтады. «Сендерге сеніп келдік қой» деп. Одан кейін, бүгін піскен нанды сатып үлгермесең, ол ертең қатып қалады. Кешегі нанды бүгін сата алмаймыз, – дейді Әлішер Хасанов кәсіптің қыр-сырын түсіндіріп.
Аудан тұрғындары таңғы сағат жетіден бастап нан алуға келе бастайды. Бәрі де осы жерден алуға үйренген. Сұраныс артқан сайын, табыс та еселене түседі. Жұмыс кешкі тоғыздарда аяқталады.

«Табыс сыры – төзiмдiлiкте»

Бастапқыда қиындықтар кезікпеуші ме еді. Шаруаның шатқаяқтаған кезі де болыпты. Кейде жұмысшылар табылмай қалады. Ондайда білекті түріп, өзі де кірісіп кетеді. Жұмысты бастар кезде әр кәсіпкердің басынан өтер жайт бұл. Табыс сыры – төзімділікте.
– Жұмыс ауыр. Несібе өздігінен келе бермейді ғой. Тура жүріп, адал еңбек етсең ғана түбі қайтарымы болады. Өз жоспарымыз бар. Содан адаспау керек, – дейді ол.
Өз арбасын өзі сүйреп келе жатқан азаматтың тірлігіне сүйсіндік. Бүгінге дейін біреуге қол жайып, мемлекеттен көмек сұраған емес. Бұдан бөлек, «Көл» базары маңында тағы бір нан пісіретін орны бар. Онда да екі жұмысшы жұмысты дөңгелетіп келеді. Олар әзірге, күн сайын 400-ге жуық нан пісіреді.

Перзенттерi қолғабыс етiп жүр

Әлішер Еркінұлы – Шымкент қаласының тумасы. Осында ержетіп, осында білім алды. Жоғары оқу орынын бітіргеннен кейін көңіл хошы осы кәсіпке қарай ойысыпты. Әйтпегенде, нан пісіру әкеден мирас болып қалған мұра да емес. Аялаған 4 перзенті бар. Жұбайы болса, мектепте мұғалім. Демалыс кезінде балалар бір уақыт жәрдем береді. Осы күні екінші ұлы Елнұрды жанына ертіп жүр. Оның да кәсіпке ебі бар. 

«Теріскей» шағынауданында самса сатудан басталған бизнес осылайша табысқа бастады. «Нан болса, ән де болатынын» көкейіне құйып алғаны қуантады.
Бүгінде елде шағын кәсіпкерліктің осы түрін кең көлемде насихаттап отырған да біздің өңір. Бұрыннан-ақ бәсеке қалыптасқан. Тұтынушы халық та көп. Кәсіпкер азамат істеймін дегенге барлық жағдай бар екенін айтады.
Болашаққа бағыттаған жоспар да көп. Соның бірі – алда кондитерлік өнімдер цехын ашу. Қазір оның жобасы дайындалу үстінде.
Көз алдымда ұлы екеуі көлігіне жүз нанды салып әкетті. Тапсырыс түскен екен. Осылайша наубайханашы тұрғындардың алғысын алуға асығып барады. Күні-түні шаруаның соңында жүр. Мақсаты – айқын, ниеті бекем.

25 мың долларға бағаланған

Шымкент қаласының тұрғыны П.Зияметов өзінің ГАЗ М-20 «Победа» көлігіне аса ұқыпты қарайды. 64 жылдан бері бір емес, бірнеше рет қайта жөндеуден өтсе де, темір тұлпары әлі күнге дейін өзінің әдемі көрінісін жоғалтпаған. Ретрокөлік егесінің қолы қалт етсе болды, оны жуып, тазалап бәйек болады.

«Шымкент көшелерінде менің көлігіме қызықпайтын адам жоқ,– дейді П.Зияметов. – Бірі – шыққан жылын сұраса, енді бірі – жүргізіп көруді өтінеді. Ал кейбірі суретке түсуге әуес. Сосын көлікті қайдан алғанымды айтып беруді сұрайды. Мен барлығына қуана-қуана жауап беремін». 

ГАЗ М-20 «Победа» көлігі Пайзахмет Зияметовке атасынан мұра боп қалған екен. Көлік облыстық атқару комитетінде «жұмыс істеген». Содан Сайрам ауданы, Ленин атындағы колхоздың еншісіне беріліпті. Ал жарамсыз күйге түскен соң, 20 жыл бойы бөлшектері шашылған күйі гаражда тұрған. 

– Сосын көлікті атам сатып алды. Оны қайтадан құрастырып, қалпына келтірді. Өзі Ұлы Отан соғысының ардагері еді. «Победа» көлігінің оған қаншалықты жақын болғаны айтпаса да түсінікті. Ал ескіні жаңартамыз деп қаншама күшімізді сарп еттік. Өйткені, оның бояуы кеткен қаңқасы мен шашылып қалған бөлшектерін жинау атамызға оңай болмапты. Бастапқыда оның түсі сұр еді. Кейінірек қара түске боялды. Әрине, қозғалтқышын ауыстырдық. Сол кездегі жүріс пен қазіргісінің арасындағы айырмашылық жер мен көктей. Десек те, шаруаға жарап тұр. Нәтижесіне өзіміз ризамыз, – дейді көліктің иесі. 

Жасы жарты ғасырдан асқан ретрокөлікке қызығушылардың көптігі сонша, П.Зияметовке тапсырыстар да көп түседі екен. Мәселен, қонақтарды қарсы алу немесе үйлену тойларында серуенге шығу секілді жұмыстарды да қоса атқарады. Тіпті, ретрокөлікке қызыққандар оны сатып алу үшін 25 мың доллар ұсыныпты. Бірақ Пайзахмет ағай атасының көзіндей болған көлікті сатуға ниеті жоқ.

P.S. ГАЗ М-20 «Победа» көлігі 1946-1958 жылдары Горький автомобиль зауытында шығарылған. Оның бас конструкторы – Андрей Липгарт. Ал қаңқасын Александр Кириллов құрастырыпты. Бастапқыда көлікке «Родина» атауы берілмек болған. 1945 жылы маусым айында оның үлгісін Кремльге апарып, И.Сталинге көрсеткен кезде, ол «Отанды» қаншаға сатасыңдар?!» деп сынай қараған екен... Мұнан соң, көліктің атауы «Победаға» ауыстырылып, тек бір жылдан кейін ғана шығарыла бастапты.

ОҚО Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы жыл басынан бері 21 мыңнан астам адамға кеңес берген. Кәсіпкерлік мектебінде толық оқу курсын 4 376 адам бітіріп шыққан, рұқсаттама құжаттарын рәсімдеу бойынша 2 460 адамға қызмет көрсетілген. Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының директоры Олжас Тоғаев ОҚО Аймақтық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте 6 айды қорытындылады.

Облыста 2012 жылы «Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы» ашылып, жұмысын бастаған еді. Бүгінде бұл орталық «бір терезе» қағидасы бойынша әрекеттегі кәсіпкерлерге, жаңадан бизнес бастаушыларға жан-жақты қызмет көрсетіп келеді. Алты айда 21 117 азамат Орталық мамандарынан кеңес алуға жүгінген. Ал маркетингтік және бизнес жоспарлау бөлімімен 892 жоба жасалып, оның 574-і қолдау тапқан. Жалпы сомасы 1,6 млрд.теңге қаржыландырылыпты.
Айта кетерлігі, есепті кезеңде Кәсіпкерлік мектебінде толық оқу курсын 4 376 адам бітірген.

АҚШ-тың ірі мегаполисі саналатын Нью-Иорктегі Манхэттен орталығында бұрын-соңды болмаған жаңа қонақүй есігін ашты. Люкс санатында бой көтерген мұндағы киіз үй қала халқы көп шоғырланған жерде орналасқан. Оған Нью-Йорк тұрғындарының қызығушылықтары артуда.

Жоба жетекшілері киіз үйді Орталық Азия халықтарының дәстүрі бойынша дайындаған екен. Айта кетерлігі, дыбыс өткізбейтін құрылғылар орнатылғандықтан, көшедегі шу келген қонақтарға еш кедергісін келтірмейді. Онымен қоса, дизайнер мамандар көшпелі халықтың тұрмысын сезініп білуі үшін киіз үй жанынан арнайы алаңқай жасапты. Ең қызығы, ол жерде демалушылар от жағып, кемпинг ұйымдастыра алады.
Жергілікті The Daily Mail басылымының мәліметінше, жоба авторлары көшпелілер үйін Калифорнияда өткен Коачелла музыкалық фестивалінен көрген екен. Осыдан соң олар қонақүй жасауды қолға алып, оны жүзеге асырған. Мұнда шағын диван орналастырып, еденіне көрпелер төселген. Келушілердің сөзіне сенсек, киіз үйдегі мұндай бөлме адамдардың бір-бірімен еркін әңгімелесуіне ыңғайлы.
Жаңа стильдегі мейманханада түнеп шығу 2-3 мың АҚШ доллары екен. Бұл жоғары сапалы қонақүйлерге қарағанда қымбаттау. Бірақ соған қарамастан онда демалуды қош көргендердің қарасы аз емес. Манхэттендегі ерекше қонақүй қазан айының соңына дейін жұмыс істейді.

Кәсіпті дөңгелетіп әкету үшін оның қыр-сырын меңгеру керек. Бастапқыда қиындықтар кезігер. Бастысы, жобаңызды тереңінен зерделей біліп, қаржыны мақсатты жұмсай білсеңіз, еңбегіңіз зая кетпесі анық. Бүгінде кез келген қарапайым шаруа үшін «Ырыс» микро қаржы ұйымы қол болып тұр. Жеңілдетілген пайыз несиелерін алып, жұмыс істеп жатқандар көп. Шымкент қаласының тұрғыны Мамырхан Нұрлыбай таяуда ұйымнан 12 млн теңге несие алып, мал бордақылау кәсібін бастады. Тәуекел еткен. Алдағы жоспарлары ауқымды.

«Ырыс» арқылы ырысқа кенелген

«Ырыс-Нұр» жеке кәсіпкерлігі ата-бабадан мұраға қалған кәсіпті дамытуды қолға алыпты. Басты меже – жылына 35 тонна ет өндіру. Таңдау төрт түліктің ішіндегі жылқыға түскен. Ата-бабаларымыздың түліктің ішіндегі ең жақсы көргені де жылқы. Әрі тазасы. Ішсең сусын, кисең киім. Мінсең көлік.

«Бозарық» шағынауданы, 335 учаскеде орналасқан жылқы фермасына барып қайттық. Ауданы 1400 шаршы метр ферма 300 жылқыға арналып салыныпты: жылқыларды бордақылауға да, сүтті биелерді саууға да арнайы орын бөлінген. Барлық жағдай қарастырылған. Қазір бұл жерде 45 бас жылқы бар. Бордақыға байланғандарына бір ай он күн болған.
– Несиені 5 жыл мерзімге берді. Жалпы, ол қаражатқа 48 бас жылқы сатып алдық. Қазір жылқылардың біразы тауда. Еті қоңдылары. Арығандарын осында бағып жатырмыз. Бәрі – 81 бас. Басты мақсатымыз – жылқылардың басын көбейте беру. Жасына қарай әрқайсысының бағасы әр түрлі. Бұларды қыркүйектің аяғынан бастап, Манкент, Сайрамдағы мал сою орталықтарына апарып өткіземіз, – дейді кәсіпкер жұмыстың негізгі бағытымен таныстырып.
Мұнда толық инфрақұрылым жүргізілген: жол салынып, жарық, су келіп тұр. Жұмысшылар үшін ешқандай мұқтаждық жоқ. Қазір 4 адам ауысымда жұмыс істейді. Әрбірі 50 мыңнан 95 мың теңгеге дейін жалақы алады.
Төлем кестесіне сәйкес, әр алты айда бір рет несиені құюы тиіс. Сол себепті жұмысты ширату керек. Екі жылдың ішінде төлеп, ары қарай қаржыландыратындай жағдай болса, тағы несие алмақ. Қаржы көбейетін болса, мал басын ұлғайта бермек.
Нысанның қала маңынан салынуының да өз себебі бар. Себебі, қала халқы жылқыларды базардан алғанша, осы жерден арзандау бағада алса деген ниет. «Алыстан арбалағанша, жақыннан дорбалау».
Кәсіпкерлер келешекте жанына тағы осындай орын қосуды жоспарлап отыр. Сауын жылқыларын әкеліп, қымыз өндірісін де дамытпақ. Оның үстіне, бағаны аспандатып, қиындықтар тудырып жатқан делдалдардың жұмысын да реттеу керек. Өйткені, қымыз қолдан қолға өткеннен кейін бағасы аспандайды.

Мал сою бекетi керек

Келешекке жоспарланған тағы бір жобаның бірі – мал сою бекетін салу. Бұл – табысты екі есе арттырудың төте жолы. Ол үшін мұздатқыш болу керек. Жұмысшылардың жуынатын, киінетін орыны болуы тиіс. Бұл мақсатта тағы да несие алуды көздеп отыр.

– Мал соятын орталық ашу – көптен бергі арманым. Бір жылда 350-400 бас мал тұратын болса, қаражатты айналдыруға мүмкіндік бар. Базарға барсаң етті 1400-1500 теңгеден аласың. Егер жоба іске асатын болса, халыққа тиімді болар еді. Халықтың бәрінің жағдайы келе бермейді ғой. Мал сою бекеті қаржыға байланысты. Қосымша 1,5 гектар жеріміз бар. Оны да демалыс орны етіп, кез келген адам сейіл құрып кете алатын жағдай жасасақ. Яғни, биелерді қатар қойып, қымыз орталығын ашу. Қазір саумалдың бір литрі – 900 теңге болып жатыр. Неге осыны қарапайым халыққа қолжетімді
етпеске?! – дейді өзі.

Қасапшылар қалай қызмет етiп жүр?

Мамырхан Нұрлыбай Бәйдібек ауданында туған. 1988 жылы ең алғашқы кооператив құрғандардың қатарындағы азамат. Содан кейін 1991 жылы облыс бойынша жерді мақсатты игеріп, егін еккендердің бірі.
Кәсіп осылай басталды. Жылқының қасиетін ертеден білгенбіз. Өйткені, біздегі жылқылардың көбісі Жабы, Адай және Қарабайыр жылқылары. Неғұрлым жылқы үлкен болса оның етінің құнары нашарлау келеді. Орталау болып, тығыз болған жылқының еті тәтті болады.
Осыны айтқан кәсіпкер азамат қасапшылар мәселесін де қозғап өтті. «Мен қасапшыларды көремін. Адал сойып жүр. Баяғыда КСРО кезінде жылқы, ет соятын орынға кіріп бара жатқанда бұқалардың маңдайынан бір ұратын. Құлатып барып, бауыздайтын. Қаны толық ағып біткеніне мән бере бермейтін. Қазір олай емес. Өзіміздің дәстүріміз бойынша, мұсылмандық рәсімде сойылады», – дейді.
Мал союдың мәдениетін жетілдіру керек. Елімізде еттің сапасы жақсы. Қолдан жасалған дәрумендерден гөрі табиғи түрде семіртуді қолай көреміз. Негізінен, бидай жеген малдың еті тығыз болады. Шаруақор Мамырхан аға осындай ойларымен де бөлісті.
Мал бордақылау бағытында өнімді еңбек етіп келе жатқандардың бірі – «Мүталиева» жеке кәсіпкерлігі. Жанар Мүтәлиева Бадам-2 елдімекенінде етті бағытта кәсіп ашып, дөңгелетіп отыр. Олардың жоспары – жылына 10 тонна ет өндіру. Мамыр айында 36 ай мерзімге 5 млн теңге несие берілген. Яғни, кәсіпкерлер қосымша 23 бас жылқы сатып алыпты. Қазіргі таңда жылқы малын бордақылап, алдағы уақытта оның басын көбейтпек ниетте.

Жоба арқылы 11 586 адам жұмыспен қамтылды

Елбасымыздың кәсіпкерлікті қолдау және дамытуға байланысты саясатын іске асыру мақсатында облысымыздың басшылары жергілікті бюджет есебінен қаржы бөлдіріп, бүгінде «Ырыс» мекемесі арқылы заңды тұлғаларға, жеке кәсіпкерлерге, шаруа қожалықтарына өз кәсіптерін бастауға және әрі қарай дамытуға арзандатылған, қолжетімді несие беруде.
«Ырыс» микро қаржы ұйымы 2009 жылы «Максимум» аймақтық инвестициялық орталығының еншілес мекемесі болып құрылған. Ұйымының негізгі мақсаты – Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік бағыттағы салаларын несиелендіру арқылы өңіріміздегі кәсіпкерлікті дамыту.
Мекеменің қаржыландырудағы басым бағыттары: Мал бордақылау алаңдарын құру; Жанұялық тауарлы-сүт фермаларын құру; Жылыжай шаруашылығын дамыту; Ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу; Әлеуметтік маңызы жоғары жобаларды қолдау (бала-бақша, спорт кешендері, асхана т.б.); Көктемгі егін егу және жинау жұмыстарын ұйымдастыру.
Жалпы 2009-2016 жж аралығында жалпы сомасы 20,7 млрд теңгені құрайтын 13085 жобаны қаржыландырды. Соның нәтижесінде облыс бойынша 11 586 адам жұмыспен қамтылған.
Оның ішінде мал шаруашылығын дамыту бағытында 2009-2016 жылдар аралығында жалпы сомасы 14,4 млрд теңгені құрайтын 8 211 жоба қаржыландырылды. Атқарылған жұмыстың нәтижесінде 75 мыңға жуық бас мал бордақылау арқылы 63 мың тоннаға жуық ет өнімі шығарылды.
2016 жылдың 6 айындағы атқарылған жұмыстардың нәтижесінде мал бордақылау алаңдарын салу үшін 867,65 млн теңгеге 331 жобаға қаржы бөлінді. Сондай-ақ, шағын тауарлы сүт фермаларын ашу мақсатында құны 55,3 млн теңгеге 23 жоба іске асты.

дәмi тiл үйiрген тортты шымкенттiк Диляфруз дайындап шығарған

«Инстаграм» әлеуметтік желісін ақтарып отырып бірін-бірі еш қайталамайтын торттар мен тәттілердің фотосуреттері жинақталған парақшаға көзім түсті. Саусағынан бал тамған қызбен таныс болуға асығып, көрсетілген ұялы телефон нөміріне қоңырау шалдым. Тәтті торт пісірудің шебері Диляфруз Бекболатовамен осылай таныстым.

Шымкенттегі №53 орта мектепті аяқтағаннан кейін өзге сыныптастары жоғары оқу орнына түсіп, арман қуып әр қалаға аттанып жатқанда, ол отбасына қолғабыс жасауға бел буады. Түрлі тәттілер пісіруге деген талпынысы кондитерлік цехқа қарай жетелейді. Тәжірибесі мен білімінің жоқтығына қарамастан, алға ұмтылысына қарап-ақ цех басшысы оны жұмысқа қабылдайды. Қағілез қыз аз уақыттың ішінде тәттілер мен торттардың сан алуан түрін пісіруді меңгеріп алады. 

– Осы кондитерлік салада жүргеніме биыл 10 жыл болды. Өз ісімді шексіз сүйемін. Маған торт пісірудің түрлі құпиясы мен қыр-сырын үйреткен ұстазым Назима Мансұроваға мен Эленора Бексейітоваға айтар алғысым шексіз, – деп бастады әңгімесін Диляфруз. – Әрине, кез келген істі қолға аларда қиындық туындайды. Төзім, ептілік керек. Және де қызығушылығың зор болса, барлық ауыртпалықты еңсеруге болады. Жоғары оқу орнында білім алмадым деп өкінбеймін. Есесіне ізденісімнің арқасында өз ісімнің шебері атандым.

Диляфрузға еліміздің түкпір-түкпірінен, сондай-ақ, шет мемлекеттен тапсырыс жиі түседі. Тәтті торттың бағалары 3500 теңгеден бастап 1 миллионға дейін барады. Ең биік торты 4 метрге дейін жеткен. Салмағы 300 келіні құраған тортты бес күнде дайындап шығыпты.

– Тапсырыс беруші ол тортты кімге сыйлайтынын айтқанда-ақ, қандай өнер туындысын жасайтынымды елестетіп үлгеремін. Шығармашылық ой-қиялың шексіз болуы керек. Тапсырыспен жасалған торттардың үлгісі қайталанбауына қатты мән беремін. Оңтүстік өңірінен бөлек Алматы, Астана, Жезқазған қалаларынан шақырту жиі түседі. Сондай-ақ, Испания, Ресей, Татарстан, тағы басқа елдерде тұрақты тұтынушыларымыз бар. Оларды ұлттық нақышта дайындалған, домбыра, зергерлік бұйымдар кейпінде пісірілген тәттілер арқылы таңғалдыра алдық, – дейді ол.

Торт пісірудің күрделі технологиясын меңгерген аспаз 10 жыл ішінде 500-ден астам жанға қыр-сырын үйретіп, тәрбиелеп шығарыпты. Жаңалыққа жаны құмар. Айналасына зер салып, торт пен тәттілерге бейнелейтін кескіндерді іздеп жүреді. 

– Тапсырыс берушінің көңілінен шығу үшін торттың әрбір бөлшегіне дейін креатив болғанын қалаймын. Тігін машинасы, бокс алаңшасы, өзге де сала мамандарына арналған торт пен тәтті тоқаштар ізденістің арқасында дүниеге келген. Жұмысыма осы уақытқа дейін бірде-бір шағым айтып келген адам болған жоқ. Ары қарай да осы сенім үдесінен шығу үшін еңбек етемін, – дейді Диляфруз.