Шымкент келбеті

Шырайлы шаһардың төрінде орналасқан Қ.Спатаев атындағы №7 мектеп-лицейі кезінде өңіріміздегі қазақ тілінде оқытатын жалғыз мектеп болған. Биыл осы киелі қара шаңырақта қос қуаныш қатар келіп отыр. 1918 жылы құрылған білім ордасы мен Қарсыбай Спатаевтың туғанына 100 жыл толады. Ғасырлық тарихы бар мектеп мерейлі мерекені ерекше атап өтудің қамына кіріскен...

Сырдария губерниясына мәшһүр мектеп

Бұл мектеп 1918 жылы ашылғанда жалғыз ұстаз болды. Ол кезде мектепте небәрі 22 оқушы дәріс оқитын. Тарих-шежіренің мәліметтеріне үңілсек, сол кездері Сырдария губерниясындағы бірден-бір, аты атырапқа тараған мәшһүр мектеп болған. Ал Сырдария губерниясы үлкен аумақты алып жатты. Оңтүстік Қазақстан облысымен қатар қазіргі Қызылорда, Жамбыл облыстарына тиесілі жерлер осы губернияға қараған. Қазақ тілінде оқытатын жалғыз мектепке бүкіл Оңтүстік өңірінің түпкір-түпкірінен ат сабылтып шәкірттер білім алу жолына түсіп жатты.

Коммунадан – Спатаевқа дейін

Білім ұясына 1921 жылдан бастап №1 Коммуна мектебі деген ат беріледі. Бұл кездері бастауыш мектепте 89 оқушыға 3 ұстаз дәріс берді. Ал 1925 жылы Түркістан өлкесінде Кеңес үкіметін белсенді ұйымдастырушылардың бірі Сұлтанбек Қожановтың есімі берілді. Бұл жолы шәкірттердің саны 104-ке жеткен еді. Олардың ішінде білімге бетбұрыс жасаған 3 қыз болатын. 1926 жылдан бастап мектепті Тәңірберген Отарбаев басқарды. Осы тұста мектепте есімдері күллі Қазақ еліне тараған, Кеңес Одағының батыры атағын алған қайсар ер, қоғам қайраткері Бауыржан Момышұлы мен қазақ әдебиетінің жарық жұлдызы, халқының біртуар азаматы Әбілда Тәжібаев сынды шәкірттер оқыған. Батыр Бауыржан Момышұлы өзінің шығармалары мен естеліктерінде Тәңірберген Отарбаевты тебірене еске алған. Мәдени революция жылдары мектепке Мұсай Әйкенов басшылық жасады. Мектеп ұжымының дамуы мен басқарудың іскерлігі нәтижесінде 1936 жылы 17 адамнан құралған үрмелі аспаптар оркестрі еліміздің сол жылдардағы астанасы Алматы қаласында өнер көрсетіп, Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің 1 хатшысы Мирзоянның қолынан арнайы сыйлық алады. Бұл мектептің елелулі оқиғаларының бірі еді...

...Одан кейін Ұлы Отан соғысы басталады. Қан майданда ерлік көрсеткендердің арасында Шаян елдімекенінің тумасы Қарсыбай Спатаев та бар еді. Жауынгер 1942 жылы соғыста қаза тауып, 1943 жылы Кеңес Одағының батыры атағы беріледі. Осы тұста мектеп ұжымдары Үкіметке өтініш жасап, білім ошағына Қ.Спатаевтың атын беруді сұрайды.

1943 жылы 17 сәуірде мектепке батыр есімі беріліп, майдангердің ерлігін паш ететін мұражай ашылады. Ал 1982 жылы мектептегі ер балалар хоры батыр ерлігін көрсеткен өлкеге барып, батырдың қабіріне туған елдің топырағын салып келді. Кейін Қарсыбай Спатаевқа арнап, көркем фильм де шығарылды.

1963 жылы мектеп қазіргі Республика даңғылы бойындағы 4 қабатты ғимаратқа көшірілді.

Үлгілі ұстаз бен өнегелі шәкірттер мекені

Мектеп тарихында есімдері мәңгі ұмытылмайтын ұстаздар қауымы бар. Атап айтар болсақ, бұл күндері марқұм болған Мәкен Хамитова, Садық Сарбасов, Қатира Тұрғанбаева, Казақ КСР-на еңбегі сіңген ұстаз Т. Қуанышова. 

1970-80 жылдары мектеп кабинеттік жүйеге көшірілді. Бұл кезеңде шәкірттерінен күш-жігерін аямаған ұстаздар қатарынан орыс тілі пәнінен Клара Абдуллаевна, есеп-қисапқа баулыған математика пәнінен Мария Қожагельдиева, Ұлбосын Темирова, Ұлмекен Серханова, тарих-география пәнінен Камила Пірімбетова, Жамила Құрмашеваларды ерекше атауға болады.

«Шәкіртсіз ұстаз – тұл» демекші, осы жылдарда мектеп бітірген шәкірттер ғылым көкжиегінен көрініп, ерен еңбек жеңімпаздары бола білді. Математика ғылымының докторы, академик Өмірбек Жолдасбеков, медицина ғылымының докторы Иманәлі Байдәулетов, Социалистік еңбек ері, ұшқыш Асылбек Жасымбеков, Қазақстан Республикасына еңбегі сіңген артист Ақсақал Қалмырзаев, ауыл шаруашылығы министрінің қызметін атқарған Асылжан Мамытбеков сынды түлектер мектеп мақтанышына айналған. Қазақ эстрадасының жұлдызы, әнші Ақжол Мейірбеков, Бауыржан Исаев және енді танылып жүрген дарынды бұлбұл дауысы бар Мөлдір Бақытжанқызы да мектептен шыққан талантты шәкірттер қатарынан көрінді.

43 жыл мектеппен бірге

Қазір мектепті «ҚР білім беру ісінің құрметті қызметкері», «Ы.Алтынсарин», «Білікті басшы», «Ұлағатты ұстаз» төсбелгілерінің игері Орынкүл Алшынбекова 2006 жылдың қараша айынан бастап басқарып келеді. 

– Алғашқыда ұстаздар аз еді. Мектеп ұжымы педагогикалық институтпен тығыз қарым-қатынаста болған. Ондағы студенттер мен мектептегі шәкірттердің аз болуынан бір мұғалім екі жақта сабақ беретін. Біздің өңірдегі ең алғашқы оқу-ағарту саласындағы кісілердің біразы бізде дәріс оқыды. Ал өзіме келсем, 1975 жылы институтқа оқуға қабылдандым. Сол жылдан бастап осы мектеппен біргемін. 16 жыл оқу ісінің меңгерушісі болып қызмет істедім. 12 жылдан астам уақыттан бері мектеп директорымын, – дейді ұлағатты ұстаз.

Орынкүл Жұмабайқызынан мектептегі ерекше есте қалған оқиғаны баяндап беруін сұрадық:

– 1978 жылы біз IV курста оқып жүргенде ең бір елеулі оқиға – мектептің 60 жылдық мерейтойы өтті. Сол кезде мектеп шәкірттері Бауыржан Момышұлы мен Әбілда Тәжібаев ағаларымыз келді. Бәрі қонақ келді деп мәре-сәре болып жатты. Сонда менің есімде сақталғаны – мектептің табалдырығын аттаған Бауыржан ағамыз табалдырықта тұрып, иіліп сәлем берді. «Бұл мектептің үлкені де, кішісі де менің ұстаздарым, себебі, мен осында білім алдым» деп батыр аталарымыз ризашылығын білдірген болатын. Сондай тұлғалардың көзін көру мен үшін үлкен мәртебе еді. Сол кісілердің өмір жолынан өзімізге өнеге ала бастадық, – деп өткенді еске алып, мамандық таңдауда адаспағанын ұқтырғандай болды.

Айта кетейік, тарихы тереңде, шәкірттері күллі Қазақ даласына әйгілі білім мекенінде бүгінде 2400-дей оқушыға 200-ге жуық мұғалім білім нәрін себеді. Мектеп Шымкенттегі үздік ондықтың қатарында. Елбасының биылғы Жолдауында орта білім беру саласында жаңартылған мазмұнға көшу басталғаны айтылған. Біздің мектеп те сол жаңалыққа ілесіп, білім көкжиегіне ұмтылуда.

Шымкентте «Оқушы төлқұжатты» атты электронды пилоттық жобасы іске қосылады. Бұл жоба елімізде алғаш болып Шымшаһарда қолға алынбақ.

Бұл туралы қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева «Бала тәбиесі - баршаның ісі» атты ардагерлер мен ата-аналармен бірлесе өткізген жиналыста мәлім етті. Құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында қолға алынған жобаға Қайнарбұлақ елдімекеніндегі №125 мектепте дайындық жұмыстары жүруде. 

– Әр оқушының жеке төлқұжаты арнайы базаға ендірілді. Олардың әрқайсысының өзінің карточкасы болады. Сол арқылы мектеп ғимаратына кіреді. Ал жоғарыда орнатылған камера арқылы оқушының аталған білім ордасында оқитыны автоматты түрде расталған соң ғана құрылғы ішке кіруге мүмкіндік береді. Қазір оқушылардың барлығына карточка толығымен жасалды, – дейді №125 жалпы орта мектебінің директоры Әсет Сатыбалдиев.

Білім мекемесінің басшысы цифрлық жүйенің құқық бұзушылықтың алдын алумен қатар оқушылардың сабаққа қатысуын бақылауда ұстауға және қауіпсіздігін сақтауға көмектесетін айтты. Бұдан бөлек электронды жүйе арқылы оқушылардың мектепке қай уақытта келіп, қай кезде қайтқаны ата-аналарының ұялы телефонына жіберіледі.

2018 жылғы Ұлттық бірыңғай тестілеуде біршама өзгерістер бар. Мәселен, Қазақстан тарихы пәніне 3600-дей жаңа сұрақтар енгізіліп, жалпы тестілуде келетін сұрақтардың 35-40 пайызы ауыстырылған.

Бұл жаңалықты қаламыздағы №87 орта мектепте мұғалімдер арасында өткен семинарда Ұлттық тестілеу орталығының директоры Рамазан Әлімқұлов жеткізді. 

– Биыл Қазақстанда 146 470 бітіруші түлек бар. Олардың саны өткен жылмен салыстырғанда 15 мыңға артып отыр. Сондықтан тестке қатысушылардың өтінішін қабылдау 10 наурызға дейін аяқталады, – деді Р. Әлімқұлов. 

Орталық басшысының айтуынша, түлектердің тест тапсыру уақыты 3 сағат 50 минутқа созылған. Сонда әр оқушы 1 сауалға жауап беруге кемінде 2 минут уақыт жұмсайды. Сонымен қатар, биылғы ұлттық тестілеу орталығы оқушыларға сынаққа дайындалуға көмекші құрал ретінде 30 мың сынақ кітапшасын тегін тарататындығын жеткізді. 

Семинар барысында, «ONTEST.KZ» порталының да таныстырылымы өтті. Бұл портал арқылы тек оңтүстікқазақстандық оқушылар ұлттық тестке дайындалып, өз білімін сынауына мүмкіндігі бар. «Бұл – мектеп бітіруші түлектер үшін нағыз қажетті көмекші құрал деуімізге болады. Олар бұл жүйені ұялы телефонның көмегімен де жүзеге асыра алады. Ал, біздер осы арқылы қай мектептен, күніне қанша оқушы сынаққа кіргеніне, олардың сынақтан қалай өткендігіне мониторинг жүргізіп отырамыз», – дейді облыстық қосымша білім беруді дамыту орталығының өкілі Ә. Елтаев.

Айта кетейік, өңірде осы жылы мектепті 34 139 оқушы бітіреді деп күтілуде.

Шымкент қаласының мұғалімдері педагогтар арасында өткен облыстық пән олимпиадасында жүлдегер атанды. Айта кетейік, бұған дейін қаладағы мұғалімдер арасында пәндік олимпиада өткен болатын. Білім сайысына шаһардағы мектептердің үздік мұғалімдері 13 пән бойынша қатысты. Соның нәтижесінде әр пән бойынша жеңімпаздар анықталып, облыстық олимпиадаға жолдама алған еді. Облыстық мұғалімдер олимпиадасына Шымкент қаласынан 13 жеңімпаз педагог қатысып, оның 12-сі жүлделі орындарды қанжығасына байлады. Олардың арасынан екі мұғалім 1-орынды иеленсе, 5 ұстаз 2-орынға, ал тағы 5 мұғалім 3-орынға ие болды.

Оқушылар қала әкімдігінің
жұмысымен танысты

...Таңғы сағат 5. Шымкент тұрғындарының көбісі әлі тәтті ұйқыда жатыр. Ал бұл кезде қалалық әкімдік ғимаратының алдына бір топ оқушы жиналып жатыр. Олар – қалалық әкімдік қолға алған «Егер мен әкім болсам» жобасына қатысушылар. Жастарды шаһар басшысы Нұрлан Сауранбаевтың өзі қарсы алып, барлығы арнайы дайындалған көлікке жайғасты.

«Жас мемлекеттік қызметші» жобасының екінші күнінде оқушылар әкімдіктің жұмысымен етене танысу үшін қала әкімімен бірге шаһарды аралады. Жұмыс тобы жоспарға сәйкес қалалық «ЛДТ тұрмыс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің базасына барды. Шаһардың көшелерін қар мен қоқыстан тазалайтын арнайы техникаларды тамашалап, жұмысшылармен танысты. Мекеме жетекшілері шаһар басшысына өздерінің жұмысы туралы баяндап берді.

Мекеменің асханасынан таңғы ас ішіп, жүрек жалғап алған оқушыларды әкімдік өкілдері қалалық жергілікті полиция қызметінің штабына алып барды. Бұл кезде полицейлер сап түзеп, командирлерден бүгінгі жоспарды тыңдап тұрған. Батальон командирлері жеткіншектерге арнайы көліктері мен қала көшелеріндегі жылдамдықты бақылайтын құралдарды таныстырып, жұмыстары туралы әңгімелеп берді. Оқушылар одан кейін жол-патрульді полицияның әр қызметкерінің кеудесінде болатын жетон кезекшілік соңында тапсырылатын мәліметтер қорымен танысты.

Тәртіп сақшыларымен қош айтысып, жұмыстарына сәттілік тілеген топ бұдан кейін қалалық төтенше жағдайлар басқармасына келді. Бұл уақытта таңғы сағат 06:36 болатын. Шаһар әкімі бастаған жеткіншектерді күтіп алған құтқарушылар бұл түн тыныш өткенін, ірі төтенше жағдай тіркелмегенін баяндады. Содан кейін барлығы бірден арнайы техникалар тұрған гаражға беттеді. Оқушылар өрт сөндіргіш көліктермен танысып, суретке де түсіріп алды. Содан кейін кезекші жұмыс тобына қаланың картасын таныстырып, бүгінгі таңдағы жағдайды баяндады.

Бұдан соң әкім мен оқушылар қаланы электр жарығымен қамтамасыз етіп тұрған мекеменің жұмысымен танысты. Энергетиктер жеткіншектерге мәліметтердің алып интерактивті картасын таныстырды. Мұнда шаһардағы бүкіл ахуал алақанға салғандай көрініп тұрады. Инженерлер жағдайды бақылап, ақау шыққан кезде дереу оқиға орнына арнайы бригада аттандырып отырады.

Бұл кезде сағат 9-дан асып бара жатқан. Нұрлан Сауранбаев бастаған оқушылар тездетіп қалалық әкімдікке қайтып оралды. Келе сала әкімдіктің кеңейтілген жиналысына кіріп кетті. Қала әкімінің орынбасарлары мен әр саланың жауапты мамандар бүгінгі жұмыс күнінің жоспарын бір пысықтап, атқарылар шаруаларды талқылады. Содан кейін әкімнің қасында бір оқушы қалып, қалғандары өздері таңдаған сала жетекшілерімен бірге жұмысқа аттанып кете барды. Енді олар күні бойы өздерінің кураторларының жұмысымен жақын танысып, кешкі сағат 17:00-дегі жиналысты өздері өткізеді...

Шымкент қалалық білім бөлімінің жетекшілері мұғалімдік жұмысқа орналасуға құжат тапсырған үміткерлермен сұхбаттасу өткізді.

Ол үміткерлер қала бойынша педагогикалық ұжымды іріктеу жүйесін автоматтандыру мақсатында жасалған t-hunter бағдарламасына қатысуға өтініш берген.

Шымкент қаласы бойынша бес мектептегі 12 бос орынға әр түрлі пәннен ұстаздыққа үміткер ретінде 16 маманнан өтініш түскен. Сол үміткерлердің білімі мен біліктілігін тексеретін комиссия құрамында сала мамандарымен қатар білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева да болды.

Айта кетейік, Шымкент қаласының білім бөлімі 2017 жылы мамыр айынан бастап алғаш рет электронды құжат қабылдау арқылы конкурстық негізде мұғалімдерді жұмысқа қабылдау жүйесін енгізген болатын. Бүгінгі таңда бұл жүйе арқылы 724 конкурс өтіп, 498 мұғалім жұмысқа қабылданған.

Шымкент оқушыларына арналған «Жас мемлекеттік қызметкер» жобасы

Бұл жобаға қатысу үшін Шымкенттегі 12 мектептен 18 оқушы іріктеліп алынған. Олар тек оқу озаттары ғана емес, өздерінің білім ошақтарының қоғамдық өміріне етене араласып жүрген белсенді оқушылар. Жобаның алғашқы күні оқушылар қалалық әкімдікке жиналды. Жастарды алдымен шаһар басшысы Нұрлан Сауранбаев қабылдап, әкімдіктің мәжіліс залында барлығы бас қосты. Әр жеткіншекпен жеке танысып, болашақта таңдаған мамандығы туралы білген соң қала әкімі өзі және атқаратын жұмысы туралы әңгімелеп берді.

– Шымкент – Қазақстандағы үшінші мегаполис саналатын шаһар. Алып қаланы басқару да оңай шаруа емес, – деді Нұрлан Ермекұлы. – Сырт көзге кеңсе жұмысы болып көрінгенімен, мегаполисті басқаруда асқан жауапкершілік жатыр. Осыған орай сіздер әкімдіктің нақты жұмысымен жақын танысасыздар. Кейін достарыңыз бен жақындарыңызға айтсаңыздар болады. Олар да қалалық әкімдіктің жұмысы туралы хабардар болсын. Ал жалпы, кез келген мемлекеттік қызметкердің жұмысы оңай емес.

Бұдан кейін оқушылар мен шаһар басшысы бір-бірімен сұрақ-жауап түріндегі бейресми әңгіме-дүкен құрды. Барлығы жаппай естелік суретке түсті. Одан кейін оқушылар дайын тұрған автобуспен қалалық әкімдіктің жаңа құрылымы – халықтық кеңсеге аттанды. Жастар бір терезе қағидасымен қызмет көрсететін мекемені аралап, жұмысымен жақын танысты. Түрлі мақсатта құжат өткізу үшін кезегін күтіп отырған тұрғындармен сөйлесіп, халықтық кеңсе туралы пікірін тыңдады.

Бұдан кейін 18 оқушы жұбын жазбастан қалалық әкімдіктің бөлімдерін аралап, жұмыстарымен танысты. Жастар өздерінің танымдық экскурсиясын қалалық сәулет және қала құрылысы бөлімінен бастады. Бөлім басшысы Нұрлан Архабаев шаһардың бас-жоспарын, оның егжей-тегжейлі жүзеге асыру барысы туралы баяндады. Шымкенттің болашақтағы көркінің кескіндерін көрсетіп, жастарды бір желпінтіп тастады. Өздері алдағы уақытта қызмет ететін туған қаласының көркі оқушылардың ешқайсысын бей-жай қалдырған жоқ.

Келесі нысан – шаһардағы құрылыстар. Жастарды алып жүрген қалалық құрылыс бөлімі жетекшісінің орынбасары Абай Тұрханов жаңа нысандар туралы баяндап берді. Жеткіншектер аязды қысқа қарамастан құрылысы тоқтамаған ғимараттармен танысты.

Күн кешке таяғанда оқушылар осы жобаға ұйытқы болған жетекшілердің бірі – қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиеваның кабинетінде жиналды. Күні бойы түрлі нысандарды аралап, аздап тоңса да көңілдері көтеріңкі оқушылар өздерінің кешке дейін алған әсерлерімен бірден бөлісе бастады. Жанат Арысбекқызы өзі басқаратын бөлімнің жұмысымен таныстырып, жобаның алғашқы күні қорытындыланды.

Енді жобаға қатысушылар жеребе тастап, арасынан қала әкімінің жанында жүретін біреуі таңдап алынады. Қалған оқушылар әкімнің орынбасарлары, аудан әкімдері, бөлім жетекшілері мен депутаттардың рөлін атқарады. Осы мақсатта оқушылар өздері таңдаған мемлекеттік қызметкерлермен күні бойы бірге болып, жұмыстарымен танысады. Ресми жиналыстарға қатысады.

Шымкентте алғаш рет қолға алынған жобаның мақсаты – әкімдіктің жұмысын ішкі жағынан көрсету ғана емес, жастарға мамандық таңдауда көмектесу.

Айта кетейік, мұндай жоба тұңғыш рет Латвияда ұйымдастырылған. Содан бері арнайы күн белгіленіп, дәстүрлі түрде өтіп келеді.

Суретті түсірген
Серік КОСАЙ

Ұрпаққа тәлім беруде білім сапасын жақсарту жолында, мектеп, ата-ана жане оқушы үштік одақ болып жұмыла белсенділік танытса, оң нәтижеге қол жеткізу аса қиынға соқпайды. Осы орайда мектеп және ата-ана байланысын жүйелі жолға қойып, екі жақтың көңілінен шығар жаңа жүйе енгізіп отырған Асар шағынауданындағы №89 мектеп-лицейдің директоры Атабаев Қасым Өмірбекұлын әңгімеге тартқан едік.

– Қасым Өмірбекұлы, сіз басшылық ететін мектепте тәлім-тәрбие беруде ата-аналармен бірлесіп, қандай жүйе енгізілген?

– №89 мектеп 2011 жылы 1 қыркүйекте ашылып, сол күні алғашқы қоңырауы соғылды. Қазір мектебімізде 1353 оқушы білім алуда. Былтыр 43 оқушы ҰБТ тапсырып, 12 оқушы жоғарғы оқу орындарының гранты иегері атанды, 3 оқушы «Алтын белгіні» қорғап, білім сапасы бойынша көрсеткіш 81 балды құрады. Біз мектепте білім сапасын арттыру жолында ата-аналармен тығыз байланыс орнаттық. Осы орайда ата-аналардың мектепке қайырымдылық көмек көрсетіп, әртүрлі шаралар ұйымдастырып келе жатқаны нақты дәлел бола алады. Яғни, әлеуметтік жағдайы төмен оқушыларға көмек қолын созып жүрген қайырымды азаматтар аз емес екенін атап айтқым келіп отыр. Қазір мектебімізде ата-аналармен бірге «Қамқоршылар кеңесі» есеп-шотын ашып жатырмыз. Мұнда демеуші болуға ниет танытқан кез келген азамат осы есеп- шотқа өзі қалағанынша жарна аударып отырады. Ата-аналар жиналысында қорға жиналған қаржы мен жұмсалған қаржының есебі беріліп тұрады. Өзінің мүмкіндігіне қарай көмек беремін деп жатқан демеушілер аз емес. Әрине, оларды тізімге алып, түскен қаржының есебін жүргізіп отырамыз. Жиналған қаражат есебінен оқушыларды Елбасының "Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында, «Туған жерге тағзым» тармағы негізінде қасиетті орындарға, мұражайларға саяхатқа алып бару, оқудағы жетістіктері үшін ақшалай сыйақы беру жоспарлануда.

– Ата-аналардың көмегімен тағы да қандай игі істер атқарылды?

– Біздің ата-аналармен бірлесе атқарған жұмысымыз өте көп. Солардың бірнешеуін атап өтейін. Кеңес дәуірі кезінде мектепте жатын бөлме болатын, ата-ана таңертең баласын мектепке алып келіп, кешкі сағат 17:00-18:00 аралығында алып қайтатын. Бала осы арнайы тынығу бөлмелерінде жатып демалатын. Біз мектебімізге 2014 жылдан бастап төрт кабинетке 104 орын дайындадық. Қазір көптеген ата-аналар тіршіліктің қамымен балаларының сабақ үлгеріміне көңіл бөле бермейтіні жасырын емес. Енді сондай ата-аналар балаларын таңғы сағат сегізде мектепке алып келеді, түсте сабағы аяқталған соң сынып жетекшісі оқушыларды ұзартылған күн тобының тәрбиешілеріне тапсырады. Тәрбиешілер оқушыларды асханаға алып барып, тамақтандырады, жуынатын арнайы орын да қарастырылған, балалар беті-қолдарын жуып, тынығу бөлмесінде демалады. Оянған соң оларға сергіту жаттығуларын жасатып, тамақтандырып, үй тапсырмасын орындатады. Кешкі 18:00-де ата-ана баласын мектептен алып кетеді. Мұның барлығы ақысыз, тек ата-аналар баланың тамақтануы үшін мектеп асханасымен келісім-шарт жасасса болғаны. Мектепке даярлау мен бастауыш сынып оқушыларына арналған бұл топқа тағы 47 бала кезекте тұр. Мұның барлығы баланың бастауыш сыныптан бастап сапалы білім алу үшін, жасалатын жағдай.

– Ал енді жоғары сынып оқушыларына қандай жағдай жасалған?

– Жоғары сынып оқушылары үшін де демалатын орын қарастырдық. Бірақ, әрине, бастауыш сынып оқушыларына қарағанда оның сипаты өзгеше. Мұнда еңбек пәнінің мұғалімдері мен оқушылар психологтар бірлесіп демалыс бұрышын жасады. Қазір күйзеліске ұшырайтын оқушылар көбейіп барады. Компьютердің, ұялы телефонның, жан-жақтағы түрлі ақпараттың, оған қоса экологияның әсері, оқу бағдарламасының күрделілігі, бәрі-бәрі оқушыны қалжыратып, түрлі күйге түсіретіні жасырын емес. Оқушыларды осындай ауырлықтан арылту үшін мектепте демалыс бұрышын қарастырдық. Онда жасанды сарқырама жасалып, түрлі әдемі балықтар жіберілген аквариум орнатылған, және көлеңкеде өсетін өсімдік түрлері егілген. Сарқырамадан аққан судың сылдыры, балықтардың судағы жүзген әсем қимылы, түрлі өсімдіктерге қарап ләззат алу ойды сергітіп, бойға қуат береді. Демалатын орындағы жұмсақ орындықтарды оқушылардың өздері еңбек пәні мұғалімімен бірлесіп жасаған. Ондағы шахмат тақтасын да балалар тұрмыстық қалдықтарды өңдеп, өз қолдарымен істеді.
Мақсатымыз – балаларға сапалы білім мен тәрбие беру ісінде нәтижелі жетістіктерге жету.

Ақша жинауға түбегейлі қарсымын.

– Оқу жылы аяғында кейбір ата-аналар жөндеу жұмыстары үшін мектепте ақша жиналатынына шағымданып жатады. Сіз басшылық ететін мектепте жөндеу жұмыстары үшін оқушылардан ақша жинала ма? 

– Ақша жинауға түбегейлі қарсымын. Біз мектепке жөндеу жұмыстарын оқу жылының соңында ғана емес, жыл бойы жүргізіп отырамыз. Мәселен, сынып қабырғасына дақ тиді ме, сол күні-ақ оны жоямыз. Біз не үшін ақша жинауымыз керек? Қазір бұрынғыдай парталар, есік-терезелер сырланбайды. Едендер линолиуммен қапталған. Жөндеу үшін ата-аналардан ақша жинауға ешбір негіз жоқ. Ал спорт залы, акт залы, дәліздерді жөндеу үшін мемлекеттен бөлінген қаржы жетеді. Жалпы мектептің жөндеу жұмыстары үшін жылда мемлекеттен қаржы қарастырылады ғой? Өткен жылы мектептегі кейбір ақауларға байланысты акт жасалды, сол тізім бойынша мемлекеттен қаражат бөлінеді.

– Сөз соңында әріптестеріңізге қандай кеңес берер едіңіз?

– Жалпы, білім ошақтарында әртүрлі сылтаумен ақша жинау деген мәселені доғару керек. Мемлекет тарапынан әр баланың білім алуы үшін барлық жағдай қарастырылған. Ақша журген жерде парақорлық та тамыр алады. Біз балаларды жастайынан ақша жинауға бейімдесек, жемқорлықты қолдан жасап алмаймыз ба? Керісінше, жемқорлыққа қарсы күресе білуді мектеп қабырғасынан саналарына сіңдіріп, балалардың бойында ізгілік, қайырымдылық, бауырмалдылық қасиеттерді қалыптастыруға күш салуға тиіспіз.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Бибайша
НҰРЖАНҚЫЗЫ

Шымкент қаласындағы саңырау балалардың №1 мектеп-интернатында 201 бала білім алуда. Мүмкіндігі шектеулі оқушылар интернатқа 2 сыныптан бастап қабылданады. Оқушылардың бойындағы талантын ашуға басымдық беретін білім ошағында бүгінде спорт шеберлері, қолөнерші, суретшілер аз емес. Жақында білім беру мекемесінің тыныс-тіршілігімен және дарынды балалардың жетістіктерімен танысып қайттық.

Әлемдегі ең үлкен бақыт – адамдардың бір-бірімен тілдесу бақыты. Дүние жүзінде 360 миллиондай естімейтін жан бар, ал Қазақстанда олардың саны 150 мыңға жуықтайды. Өңірімізде осындай мүмкіндігі шектеулі жандардың орта білім алып, кәсіп иесі атануына даңғыл жол ашатын жарты ғасырлық тарихы бар Шымкент қалалық саңырау балалардың №1 мектебі жұмыс істейді. Мектепте есту қабілеті төмен балаларға білім берумен қатар түзету-дамыту жұмыстары, психологиялық-әлеуметтік көмек беру арқылы тұлға болып қалыптасуына, қоғамға бейімделуіне көмектеседі. 

– Жалпы білім беретін мектептерде балалардың толыққанды білім алуына мүмкіндігі мол. Олар білімін дамытуда түрлі олимпиадалар мен үйірмелерге қатысады, ата-аналардың көмегімен мектептен тыс мекемелерге баруына жағдай жасалады. Бізде оқушылардың мүмкіндігі шектеулі әрі қоғаммен байланысы аз болатынын ескере келе баланың бойындағы дарынын ашуды алдымызға міндет етіп қойдық. Осы мақсатта олардың өнері, шығармашылық талантын танытуды, интернаттың базасында қалып қоймауын ескеріп, көркемсурет мектебі, спорт мектептері, «Ақ барыс» спорт клубымен келісім-шартқа тұрдық. Қазіргі күні оқушыларымыз сабақтан тыс уақытында сол мектептердегі үйірмелерге қатысады, – дейді Шымкент қалалық саңырау балалардың №1 мектеп-интернатының директоры Айкерім Ұзақова.

Мектеп басшысы Айкерім Мұсақұлқызының қолға алған бастамасы жақсы нәтижесін көрсеткен. Қазіргі таңда мектеп базасында мүмкіндігі аз балалар сурет, қолөнер, шахмат, тенниспен айналысады. Бұдан бөлек грек-рим күресі, еркін күрес, шағын футбол, жүзуге барады. Осы үйірмелерге қатысып, талмай жаттыққан балалар халықаралық деңгейдегі жарыстарға қатысып, жеңімпаз атанған. Мысалы, 10 сынып оқушысы Оразбай Бақдәулет еркін күрестен спорт шебері атанса, Дінмұхамед Аманылла, Азамат Нұржанұлының салған суреттері мен жасаған қолөнер бұйымдары көрмеге қойылып, лайықты бағасын алған. Саңырау балалар мектебінде ән-биге бейім өнерпаздар республикалық деңгейдегі жарыстардың бәйгесін берген емес. Ым-ишара арқылы ән айтудан дәстүрлі «Жұлдызай» фестивалінде биыл «Бәйтерек» тобы «Атамекен» әнімен І орынға ие болған.

Министр Дүйсеновадан алғыс алған

– Мектеп-интернатта білім алып жатқан оқушылар арасында белсенді, спортқа жақын, он саусағынан өнері тамған шебер жасөспірімдер баршылық. Олар қоғаммен көбірек араласып, бойындағы ерекше қасиеттерін паш еткісі келеді. Біздің де діттеген мақсатымыз осы болатын, – деді мекеме басшысы.

Жуырда Қазақстан Республикасының еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Тамара Дүйсенова Астана қаласында өткен әлеуметтік қызметкерлер форумында ән айтқан аталған мектептің 7 оқушысына өз қолымен алғыс хат табыстады. Министр Ерсұлтан Ұлық, Азамат Исабек, Жағаппар Мамут, Салтанат Оразбек, Шаһзат Құлтай, Сұлтанбейбарыс Сансызбай, Бану Әсілханның талантына тәнті болып, өзгелерге үлгі болуға тілектестік білдіріпті. 

Айкерім Мұсалықызы мектептегі белсенді оқушылар жыл сайын «Балдәурен» сауықтыру орталығында демалып қайтатынын атап өтті.
– Биыл «Оңтүстік цирк», орыс драма театры әртістерінің өнерін тамашалауға, «Мега», «Шымкент плаза» ойын-сауық орталықтарының басшылары балаларымыздың демалуына жағдай жасап, демеушілік көрсетті. Оларға алғыс білдіреміз, – дейді мектеп директоры.

Өнерлінің өрісі кең

Аманылла Дінмұхамед - мектеп-интернаттың 10 сынып оқушысы. Сурет салады және бала кезінен ұлттық қолөнер бұйымдарын жасауға ынтасы болған. Еңбек пәнінің мұғалімі Сабыржан Әріпбаев баланың қасиетін ұштауға тырысады. Сондықтан көркемсурет мектебіндегі үйірмеге жазады. Бүгінде ұстаздардан тәлім алған шәкірттің қолынан шыққан бұйымдар облыс деңгейіндегі көрмелерге қойылған. Сондай көрменің бірінде Дінмұхамед ағаштан ойып жасаған қазақтың қара домбыра композициясын облыс әкімі Жансейіт Түймебаевқа тарту еткен.

– Бойымдағы суретшілік өнер әкемнен дарыды. Ал оны дамытуға көмектескен мектеп-интернаттағы, көркемсурет мектебіндегі ұстаздарыма рахмет айтқым келеді. Болашағымды оқып-үйренген өнер саласымен байланыстырғым келеді, – дейді талантты жас.

Мамандық алуда қиындық бар...

Шымкентте құлағы естімейтін балаларға орта білім беретін екі ғана мекеме бар. Оның бірі – саңырау балаларға арналған №1 мектеп-интернат. Мүмкіндігі шектеулі балалар мұнда 10 сыныпқа дейін оқиды. Айкерім Мұсақұлқызы осы тұста олардың ары қарай кәсіптік немесе жоғары білім алуға мүмкіндігі бола бермейтінін айтады. Тек Шымкентте мемлекеттік грант есебінен №4, №5 колледжде ұлдар үшін – бағдарламашы, қыздар үшін – дизайнер мамандығымен білімін жалғастырады. Өзге жоғару оқу орындарында, колледждерде сурдо аудармашы маманның жоғынан кәсіп үйрене алмайды. 

– Ата-аналар мүмкіндігі шектеулі балаларының мектепті тәмамдаған соң дәл қазіргі қоғамға қажетті кәсіпке баулитын мамандықта оқығанын қалайды. Әзірге, жаңа айтып кеткенімдей, бағдарламашы мен дизайнерлерді ғана дайындайды. Кондитерлік салада, шаштараз, тігінші, машығына қарай қолөнермен айналысуда мемлекеттен гранттар бөлініп, мамандар дайындап, саңырау балаларды кәсіпке баулыса деген ұсыныс бар. Қоғамнан сырт қалмай, меңгерген кәсібін кәдеге жаратса дұрыс болар еді деп сұранып келетін ата-аналар көп, – дейді мектеп басшысы. 

Тарихқа үңілсек, құлағы естімейтін жандар арасынан әлемдік деңгейде танымал тұлғалардың шыққанын білеміз. Айталық, испандық суретші Гойя, әйгілі Циолковский және құлағы естімеудің азабын тартса да ұлы сазгер Бетховен 5 симфония жазған екен. Расында, мүмкіндігі шектеулі жандардың кәсіпті игеруіне жағдай жасалса, олардың арасында Қазақстаннан да әлемдік деңгейдегі таланттылардың шықпасына кім кепіл?

Дайындаған
Айгүл КЕРІМБАЙҚЫЗЫ

«Тарихқа құрмет, болашаққа бағдар».№68 жалпы орта мектепте осындай атаумен тарих және география апталығы өтуде. 5-15 желтоқсан күндері аралығына жоспарланған шара аясында сыныптан тыс «Туған жерге туыңды тік»,«Алаш қозғалысына – 100 жыл»,«Адам және оның құқықтары», «100 кітап оқы»тақырыптарында ашық және тәрбие сабақтары, дөңгелек үстелдер, интеллектуалдық сайыстар ұйымдастырылуда.

– Елбасының «Құқықтық жаппай оқытуды жүзеге асыру жөніндегі шаралар туралы» жарлығына орай мектебімізде тәрбие сағаттары өткізілуде. Оқушылар осы арқылы патриоттық сезімдерін қалыптастырып, құқықтық білімдерін толықтыра алады, – дейді мектептің әлеуметтік педагогы, құқық пәнінің мұғалімі Сандуғаш Сайлауқызы. 

Сонымен қатар, апталық аясында ата-аналар форумы өтті. Оған Шымкент қалалық мәслихатының депутаты Нұркөз Жаңабаев, «Нұр Отан партиясы Шымкент қалалық филиалының мүшесі Бердіқұл Исаұлы, қалалық білім бөлімінің баспасөз хатшысы Гүлбану Әбдіғаппарқызы және ата-аналар қатысты. 

Шара барысында ұстаздар оқушылардың тәртіп, тәрбиесі жөнінде және мектеп-оқушы-ата-ана арасындағы байланыс туралы мағлұмат берді. Сондай-ақ, жанұядағы зорлық-зомбылық, оқушы, мұғалім, ата-аналардың құқықтары түсіндірілді. 

– Бала тәрбиесі – барлығымызға ортақ тақырып. Олардың болашағына біз жауаптымыз. Ата-аналар, ұстаздар барынша тиімді жұмыс жасап келеді. Қазіргі таңда мектебімізде ешқандай оқушы құқықтық, әкімшілік жауапкершілікке тартылмаған және еш жерде тіркелмеген. Алдағы уақытта да бұл бағыттағы жұмыстар жалғасуы тиіс, – деді мектеп директоры Құрбанәлі Кенжебаев. 

Жалпы соңғы уақытта №68 жалпы орта мектебінде атқарылып жатқан жұмыстар көз қуантарлық. 2010 жылы пайдалануға берілген алтын ұяда 1000-нан аса оқушы тәлім алуда. Ал оларды 100-ден аса ұстаз білім нәрімен сусындатып келеді. Басым бөлігі жоғары санатты. Солардың бірі, физика пәні мұғалімі – Мырзабекова Махабат. Ол облыстық, қалалық деңгейдегі І дәрежелі алғыс хат, диплом иегері. І санаттағы ұстаз. Жуырда ғана қазақ-түрік лицей базасында білімін жетілдіріп келді. Бұдан бөлек, Жандос Әлжанов, Әсел Ноғайбайқызы, Аслыбек Батырұлы, Айдана Мейрбекқызы секілді оқытушылардың есімін ерекше атап өтуге болады. 

– Мектебімізде күрес, шахмат, робототехника, саз мектебі, бокс, дзюдо, волейбол, баскетбол, футбол үйірмелері жұмыс істейді. Оқушыларымыздың арасындахалықаралық, республикалық, облыстық жарыстарда жеңіс тұғырынан көрініп үлгергендер бар. Ал жылыжайда түрлі жемістер өсіріліп ғылыми жұмыстар қорғалады. Онда қызанақ, қияр, көкпияз, аскөк, шалғам, ақжелкен секілді көкөністер егіліп, өнім алынуда,–дейді директордың оқу-ісі жөніндегі орынбасары Гүлнұр Әскербекқызы. 

«Азат» шағынауданында осыған дейін үш мектеп болған. Кейіннен барлығын біріктіріп осы №68 мектеп салынған. Қазір шағынауданда халық саны мен тұрғынүйлер көбейіп, қалаға біршама жақындап қалған. Шағынауданда көпбалалы, жағдайы төмен отбасылар бар. Жыл сайын «Мектепке жол» акциясы ұйымдастырылады. Биыл 100 оқушыға қажетті көмек көрсетіліпті.

Апталық жалғасуда. «Рухани жаңғырумен» бастау алған іс-шара Тәуелсіздік күнімен қорытындыланады. Айта кетейік, жуырда мектептің 120 оқушысы облыстағы тарихи маршруттар бойынша және көне Шымкент шаһарына саяхатқа шығып қайтты.