Шымкент келбеті

Ағымдағы жылдың 9 айында Шымкент қаласы бюджетінің өзіндік кірістер жоспары 38,4 миллиард теңгеге жетті. Яғни, жоспар 1,9 миллиард теңгеге артығымен орындалған. Бұл жөнінде қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың төрағалығымен өткен мәжілісте баяндама жасаған қалалық экономика және қаржы бөлімінің басшысы Кенжебек Жанбосынов мәлім етті.

– Кәсіпкерлік саласында 7 904 жеке кәсіпкер және 1 583 заңды тұлға айналым қаражаттарының жетіспеуінен қызметін уақытша тоқтатуға тура келген. Ал ауылшаруашылығы саласында өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда егістік алқабы 8,7 пайызға кеміген, – дедi ол.

Мұнан кейін «Су ресурстары маркетингі» ЖШС-нің мемлекеттік «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында Анарбек Орман биыл республикалық бюджеттен 4 миллиард теңгеге жуық қаржы жұмсалғанын айтты. Мекеме басшысының айтуынша 6 шағынауданда 17 мың үйге кәріз жүйелері тартылған. Дегенмен, күні бүгінге дейін тек 315 үй ғана кәріз жүйесіне қосылыпты.

– Әрбір үйдің көше бойына жүріп өткен кәріз жүйесінен құбыр тартып, жүйеге қосылуы үшін шамамен 150-180 мың теңге аралығында қаржысы жұмсалады. Ал жүйеге қосылуға асықпайтындардың қатары көп. Осы істе қолдау көрсетулеріңізді сұранамын, – деді Анарбек Орман.

Қала әкімі бұл мәселеге орай, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын күшейтуді тапсырды. 

Сондай-ақ, қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің басшысы Қуатжан Жұматаев қоғамдық көліктердің бүгінгі ахуалына талдау жасады. Өз кезегінде, қала әкімі тиісті сала мамандарына әрбір аялдама бойынша автобус кестесін әзірлеуді, арнайы қоқыс жәшіктерін орнатуды және аялдамаларды жарықтандыруды міндеттеді.

«Шымкент» ӘКК» ҰҚ» Акционерлік Қоғамы 2017 жылғы жарты жылда атқарылған жұмыстарды қорытындылады. Атап айтқанда, осы жылдың 6 айында компанияның табысы 83,1 млн теңге болған. Айта кету керек, осынау оңды нәтиже соңғы үш жылда алғаш рет тіркеліп отыр.

Мұндай жетістіктерге жетуде бүгінгі таңда компания ішінде түбегейлі өзгерістердің орын алуы басты себептердің бірі болуда. Облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың тапсырмасына сәйкес, корпорация бүгінгі таңда үш кезеңді - реинжиниринг, қайта құрылымдау және қайта құру өзгерістерінен өтуде. Осынау шаралардың аясында кешенді оңтайландыру жүйесін іске асыруды жалпы талапқа сай ұйымдастыру, басқаруды жақсартудың даму стратегиясын құру, қызмет етудің барлық аспектілерін дамыту сынды жұмыстарды атқару көзделген. Өз кезегінде, бұл іске асырылып жатқан және болашақта жүзеге асырылатын жобаларды атқару үшін қаржы іздеуде және активтерді көбейтуде оңды нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік береді. 

Осыған байланысты, компания жер қойнауын пайдалану, ақпараттық технология, энергетика, құрылыс және агроөнеркәсіп кешені салаларын мейлінше ыңғайлы жағдайларда қаржыландыруда бірлескен инвестжобаларды құру мен іске асыруға шақырады. Осындай жобалардың қатарына Қазығұрт ауданындағы 209 га аймаққа орналасатын «Интенсивті бақтар» агропаркі. «Шымкент» ӘКК» ҰҚ» АҚ бастамашы болып табылатын жобаны қолға алу 2018 жылға жоспарланған. Жалпы құны 11,8 млн АҚШ долларын құрайтын «Интенсивті бақтар» жобасы толық қуаттылықта жұмыс істегенде жылына 10,4 мың тонна өнім береді деп күтілуде. 

Сонымен бірге, әкімшілік-іскерлік орталығының маңынан мемлекеттік бағдарлама аясында 8 қабатты тұрғын үй мен «Shymkent Towers» атты бизнес орталығы бар тұрғын үй кешенін салу көзделуде. Ал өңірдегі электр қуатына деген тапшылық аймақта жалпы құны 44,1 млрд теңге болатын 17 суэлектрстанциясы салынғанда түбегейлі шешіліп, стансалар 73,2 МВт электр қуатына дейін өндіріп тұрмақ. «Smart Ontustik» жобасын жүзеге асыру аясында да белсенді жұмыстар атқарылуда. Оны іске асыру ісі үш кезеңмен жүргізілуде: бірінші кезең әкімнің ахуалдық орталығын құру (ӘАО) болса, екінші кезеңде «Smart Ontustik» жобасының кеңсесі құрылып, одан соң, транспорт, білім, энергетика, тұрғын үй коммуналды шаруашылығы, ауыл шаруашылығы және халықтың қауіпсіздігі салаларында жоспарлар іске асырыла бастайды.

Әкімшілік-іскерлік орталығының маңынан мемлекеттік бағдарлама аясында 8 қабатты тұрғын үй мен «Shymkent Towers» атты бизнес орталығы бар тұрғын үй кешенін салу көзделуде.

Облыс соттарында былтыр 26 170 әкімшілік, 5 102 қылмыстық іс қаралған. Ал, 2015 жылы әкімшілік істердің саны 8 407-ге, қылмыстық істердің саны 1523-ке азайған. Бұл туралы Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төрағасы Нұрсерік Шәріпов облыс соттарының 2016 жылғы сот төрелігін атқару жұмыстарының қорытындысында мәлімдеді.

– Жаңа қылмыстық-процестік кодекстің ережелеріне сәйкес, 392 қылмыстық іс қысқартылған тәртіппен, 687 іс медиация тәртібімен қаралған. Ал, алқабилердің қатысуымен қаралған істердің саны 27,2 %-ға артқан-, деді облыстық сот төрағасы. 

Сондай-ақ, шара барысында «100 нақты қадам» ұлт жоспарының практикалық тұрғыдан іске асыру мен республика судьяларының VII съезінде Елбасының берген тапсырмаларын орындау бойынша атқарылған жұмыстардың негізгі нәтижелері мен облыс және аудандық сот төрағаларының есептері тыңдалды. Осыдан кейін ОҚО облыстық соты 2016 жылдың басында ұйымдастырған «Аудандық және оған теңестірілген сотының жұмысын үздік ұйымдастыру» атты облыстық байқауда жеңіске жеткен Арыс аудандық сотын марапаттады. 

Кеңейтілген кеңес соңында ҚР Жоғары Сот Кеңесінің төрағасы А.Смолин үш сатылы сот төрелігі жүйесі сәтті іске қосылғанын, судьяларды іріктеу мен ілгерілету жүйесінің қатаңдатылғанын және тергеу судьяларының, алқабилер сотының құзыреті кеңейтілгенін айтып өтті.

Ел аумағындағы ірі 20 қаланың ішінде тұрғындардың өмір сүру сапасы, инфрақұрылымдық даму көрсеткіші, тазалығы мен қонақжайлық деңгейі бойынша мамандар арнайы сараптама жасады. OLX сервисі ұйымдастырған «Үздік қала» сауалнамасының нәтижесінде ең үздік көрсеткішке 43,3 балл жинаған Шымкент қаласы ие болды. Шымкентті ел тұрғындары «Жылы қала», «Жайсаң жандар мекені» ретінде бағалаған.

Ел аумағындағы ірі 20 қаланың ішінде тұрғындардың өмір сүру сапасы, инфрақұрылымдық даму көрсеткіші, тазалығы мен қонақжайлылығының деңгейі бойынша мамандар арнайы сараптама жасаған. Яғни, OLX сервисі ұйымдастырған «Үздік қала» сауалнамасына қатысушылар өз бағасын берді.

Сауалнамаға қатысушылар қалалардың бүгінгі ахуалын 1-ден 7-ге дейінгі шкала бойынша бағалады. Ең үздік көрсеткішке 43,3 балл көрсеткішін жинаған Шымкент қаласы ие болды. Шымкентті ел тұрғындары «Жылы қала», «Жайсаң жандар мекені» ретінде бағалаған.

Екінші және үшінші орындарды өзара бөліскен Талдықорған мен Орал қалалары тиісінше, 42,2 балдық көрсеткіш нәтижесіне ие болды. Ал ел астанасы 40,8 балмен алтыншы көрсеткішке ие.

Қоғамдық зерттеудің ең негізгі критерийлері ретінде дүкендердің жақын орналасуы, демалыс пен спортқа арналған орындардың болуы, сондай-ақ балаларға арналған инфрақұрылымдардың лайықты жабдықталуы сынды 10 фактор басты назарға алынған.

Бұрындары ақсақалдар «Молда бол» деп бата беретін. Ондағы ойы – «Мұғалім бол, оқы, таны, жетіл» дегені болса керек. Кеңестік кезеңде мұғалім мамандығының мәртебесі жоғары еді. «Кімсің – мұғаліммін» дейтін қағида берік орнаған заман артта қалды. Ащы ақиқат осындай. Ұстаздық – қыздардың ғана мамандығындай көрінеді қазірде. Мектептердегі ер мұғалімдерді саусақпен санаймыз. Бүгінде, тіпті, денешынықтыру мен еңбек пәндерін де нәзікжандылар жүргізіп жүр. Сөзімізді нақтылай түсу үшін қалалық Білім бөлімі берген статистикаға жүгінсек.

Қазіргі таңда Шымкент қаласында 129 мектеп бар. Қала бойынша 15 мыңнан астам мұғалім қызмет атқарады. Техникалық мамандарды қоса есептегенде 24 мыңнан астам маман жұмыс істеуде. Мұғалімдердің 50 пайызы – жоғары санатты мұғалімдер. 15 мыңның 3 мыңнан астамы ғана – ер мұғалімдер, яғни 18 пайызын ғана құрайды. Қалған 82 пайызы – әйелдер. Өткен ғасырдың 60-шы жылдарына дейін ер мұғалімдердің үлес салмағы 60 пайыз болған.

Ұстаз беделі – мемлекет кемелі

– Мұндай үлкен өзгеріске келуіміздің себебі, ұстаз мәртебесінің төмендеп кетуі. Ер азаматтарға қол емес жұмыс сияқты көрінеді. Мен қаланың білім бөлімін басқаратын адам ретінде мектепте білімді ер адам сабақ бергенін қалаған болар едім. Бір ғана Шымкент қаласының өзінде 167 мыңнан астам бала тәрбиеленіп жатса, соның 30 мыңға жуығы – жартылай отбасынан шыққан балалар. Оның ішінде, 80 пайызының әкесі жоқ. Үйінде анасының, мектепке келгенде тағы да әйел мұғалімнің тәрбиесін көргеннен кейін, ұрпақ жұмсарып, нәзіктеніп барады, – деді мәселенің ашығын айтқан Білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева. 

Ұстаз беделінің түсіп кетуінің бірінші себебі, мұғалімдердің білім сапасында болып тұр. Сапаны арттыру үшін педагогикалық мамандыққа түсу байқауына талапты күшейтіп, ең үздік оқушыларға ғана грант бөлу керек. Оқушылардың ҰБТ-да тапсыратын тестін мұғалімдердің кез келгені тапсырып бере алмайды. Қазір кейбір жоғары сынып оқушылары мұғалімінен де көп біледі. Интернеттен бәрін бүге-шігесіне дейін оқып алады да, ұстазын жаңылтып, тосырқатады. Осыдан барып тағы да ұстаздың абыройы төмендейді. Сондықтан, бүгінгі заманда ұстаз болу – өте жауапты әрі ауыр жұмыс деп айтар едік. 

Ұстаз өз білімін айлап, жылдап емес, сағат сайын жетілдіріп отыруға тиіс. Әйтпесе, толассыз ақпарат заманында, ұстаз деңгейі оқушыдан да «төмендеп» қалуы мүмкін. Өйткені, қазіргінің оқушысында көп мәліметті өздігінен біле алу мүмкіндігі орасан. Білім-білігі жоғары, жан-жақты, психолог ұстаздардың тапшылығы байқалады.Қаламызда еңбегі айрықша ұстаздарымыз да жоқ емес. Мәселен, №7 мектептің физика пәнінің мұғалімі Дүйсен Жүнісбековті оқушылар іздеп, жан-жағын қаумалап, сұрақтың астына алып, сол кісіден титтей де нәрсе үйренуге құштар. Себебі, ол зейнет жасынан асса да, жаңалыққа жаны құмар ізденімпаз, тәжірибелі педагог. 

Бүгінгі күні көп ер азаматтардың таңдайтыны – құқық, экономика, қаржы саласы. Осы бағытта бізге саяси тұрғыда көп жұмыс істеу керек сияқты. Қандай жағдайда ұстаздық қызметке ер азаматтар келген болар еді?! Мысалы үшін, бір мұғалімнің айлығымен бүтін бір отбасыны асырап, толық қамтамасыз ету мүмкін емес. Сол үшін мұғалімдік қызметтің айлық жалақысы жоғары болуы керек. 

Тағы бір айтатын нәрсе, қоғам тарапынан ұстазды сыйлау, құрметтеу жоқ. 

Бұрын ұстаз деген – ең қадірлі мамандық болса, қазір оған түсу де оңай, оқу ақысы да арзан болғандықтан, талап та азайды. Оқу үлгерімі ең нашар оқушымыз бес жылдан кейін дипломын құшақтап келіп тұрғанда, төбе шашың тік тұрады. Басқа мамандықтар өз алдына, бірақ, басқа-басқа дәрігер мен мұғалімді оқытуда ЖОО-да талапты күшейту керек деп ойлаймын. Мемлекеттік деңгейде билік араласпаса, бұл мәселе жақын арада шешімін табатынына да сенім аз. 

Былай қарағанда, қыздардың мамандығы сияқты көрінеді. Бірақ, жартылай отбасының, ата-ана қамқорынсыз қалған, жетім балалалары көбейген заманда ер мұғалімдердің ауадай қажеттігі сезіледі. Оқушылардың психологиясына да, оқу үлгеріміне де оң әсер етер еді. 

«Биылдың өзінде оқушылар арасындағы ұрлық-қарлық фактілері 40 пайызға өсіп отыр. Ер азаматтар көбейсе, оқушылар арасындағы қылмыстың да алдын алған болар едік. Айта кететін нәрсе, қаламыздағы дене шынықтыру, технология пәндерінің мұғалімдері, яғни, ер азаматтармен кешкі рейд жүргізіп жатырмыз. Әйел азаматтарға кешкі қосалқы тапсырма да бере алмайсың. Өйткені, әйел – үйдің адамы, күнімен мектепте жүргенімен, кешке отбасы, ошақ қасында отыруға тиіс. Сондықтан, ер азаматтармен кешке қарай көше-көшені аралап, беймезгіл жүрген бейтәртіп балаларды ұстап, шара қолдандық. Сол жұмыстың нәтижесі болар, соңғы екі айда кешке бала таппаймыз. Ер мұғалімдердің тағы бір пайдасы осы жерде тигенін атап айту қажет, – деді қалалық Білім бөлімінің басшысы Жанат Арысбекқызы.

Еңбекақы ескерілсе...

Қазірде ең алдыңғы қатарлы, жоғарғы санатты мұғалімдердің айлық жалақысы – 170 мың теңге. Бірақ, бұл бір жылда қол жеткізе салатын жағдай емес. Алғашқы жылдары мұғалімдер 60-70 мыңның төңірегінде жалақы алады. Әр бес жылда категориясын көтеріп отырады. ҚР Білім және ғылым министрлігі мұғалімдер еңбегін төлеу жүйесін өзгертуді жалғастырады. Бұл туралы Қазақстан білім саласы қызметкерлерінің республикалық тамыз кеңесінде Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев : «Орта білім саласында біздің ең басты жетістіктеріміздің бірі – ол 2016 жылдан мұғалімдер жалақысын арттыруға қатысты. Бұл ең маңызды мәселе. Бұдан әрі қарай да ұстаздар үшін еңбекті төлеу жүйесін өзгерту мәселесі бойынша жұмыстарды жалғастырамыз. Біз педагогтың жұмысы оңай емес екенін түсінеміз, алайда мұғалімнің сабақ беру сапасы да сәйкесінше өсуі керек. Осы бағытта жұмыс істейтін боламыз», – деген болатын. 

Қалалық Тілдерді дамыту орталығының оқытушысы Айнаш Туғанбаева да «Мектептерде ер мұғалімдер көбейсе, оқушылар арасындағы қылмыс пен түрлі келеңсіздіктің алдын алар едік» деген пікірде. – Біздің өңірімізде еңбегімен ерекше көзге түсіп жүрген ер мұғалім деп ақын, педагог, аудармашы Абай Қалшабекті айтар едім. Ол ұстаздық еткен қай мектептің, қай сыныбында да оқушылар тәртіпке бағынып, ар-ұят, имандылық ұғымдарын түйсініп есейеді. Небір «қиын балаларды» Абай білім-білігінің арқасында тығырықтан аман алып шығуда. Оның бұл елеулі еңбегі өзгелерге үлгі», -дейді Айнаш Туғанбаева. Иә, осындай облысымызға еңбегі сіңген, айтулы ұстаздарымызды қанша мақтанышпен айтып, насихаттасақ та артықтық етпейтін шығар. Біз сол үлгілі ұстаз Абай Қалшабектің өзінің де пікірін білгіміз келіп, хабарласқан едік. 

– Соңғы жылдары мектептерде ер мұғалімдердің үлес салмағы аздап болса да, артты. Қазір 15 мың мұғалімнің 3 мыңы – ер мұғалімдер болса, үш-төрт жыл бұрын одан да аз болатын. Аз болуының басты екі себебін атап өтер едім: оның біріншісі – мектеп басшылығында өңкей әйел адамдардың отыруы, екіншісі – мұғалім жалақысының аздығы. Жасыратыны жоқ, қазір мектеп директорларының да басым көпшілігі – әйел азаматтар. Әйелді әйел ғана түсінетініндей, мектептегі ұсақ-түйек, қағазбастылыққа анау-мынау ер адам шыдас бермейді. Мен осыған дейін өзім қызмет ететін мектептердің басшылығына «мені бір-ақ нәрседен, қағазбастылықтан құтқарсаңыз болды» деп өтініш айтып келдім. Өтінішімді ешқайсысы да елеусіз қалдырмады. Екінші себебі – жалақының төмендігі деп отырмыз ғой. Иә, бір отбасыны бір мектептен алатын айлықпен асырау мүмкін емес. Мәселен, өзім қосымша жұмыстармен, оқушылар мен мұғалімдерге шеберлік сыныптарын өткізумен, зерттеу жұмыстарымен, ғылыми жобалармен айналысамын», – деді Абай Қалшабек.

Тобықтай түйін

Ұлымыз ұлтжанды, намысшыл, қызымыз – ибалы, қылықты болсын десек, мектепке ер мұғалімдерді көптеп тартуымыз қажет. Ол үшін, бірінші, ұстаз беделін көтеру керек. Ол қайтсе көтерілмек? Әрине, мұғалімдердің білім сапасын арттырумен. ЖОО-да педагогика факультеттерінде білім алғысы келетіндерге талап пен тәртіпті күшейту керек. Кім көрінген түсе салатын факультеттен, жан-жақты, білімді, ізденімпаз оқушылар түсетін факультетке айналса... Мұғалімді жұмысқа қабылдар кезде де, қатаң талап-қағида орын алса... Мектептер қағазбастылықтан арылса... Одан кейін ұстаздың жалақысы «ұялмайтындай» мөлшерде көбейсе... Әлбетте, мұның бәрін шешетін, тек Үкімет. Бұл мәселелер мемлекеттік деңгейде қаралмаса, қазіргідей нарық заманында ер азаматтардың білім саласына бет бұруы қиындау...

Сіз не дейсіз?

Санжар КЕРІМБАЙ,
зерттеуші, «Салт-дәстүр сөйлейді», «Сияр Шәріп» кітаптарының авторы:

–  Мектептерде, ЖОО-да ер мұғалімдердің азайып кету себебі, көп қазақ ұлына қарағанда қызын оқытқанды жөн көріп тұрады. «Ұл қара жұмыс істесе де, өлмейді, күнін көреді» дегендей, ұлдарын оқуға тежеумен болады. Бұл біздің қоғамның шет-шегі жоқ шеңбері. Негізі ата-ана ұлын бірінші оқытуы керек. Меніңше,  бұл мәселені Үкімет қана заңмен реттей алады. Басқалай жолын білмедім. Табиғи жолмен теңесу мүмкін еместей көрінеді. Мектепте ер адамның саны кемі 40 пайыз болуын міндеттеу керек шығар. Сосын педогогикалық оқу орындарына түсетін ер балаға жеңілдік берсе де болады.Мысалы, жетімдерге, әлеуметтік төмен отбасының балаларына берген жеңілдік сияқты.

ОҚО-да 265 млрд теңгенің мүлкі мен ақша жария етілген. Бұл туралы Аймақтық коммуникациялар қызметінде Қаржы басқармасының басшысы Кеңесбек Мендебаев пен ОҚО бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің басқарма басшысы Әбдісалан Сағымбектің қатысуымен өткен брифингте мәлім болды.

Қаржы басқармасы басшысының айтуынша, жария етілгендердің ішінде құны 108,8 млрд теңгені құрайтын 11711 жылжымайтын нысан заңдастырылған. Оның 43,7 млрд теңгесі Шымкент қаласына тиесілі болса, 65,1 млрд теңге аудан-қалалардың еншісінде. Жария етілгендердің ішінде құны 75,2 млрд теңгені құрайтын 10225 тұрғын үй, 33,6 млрд теңгелік 1486 коммерциялық және басқа да нысандар бар. 

Ал Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде орналасқан, жалпы құны 422,3 млн теңгені құрайтын 50 жылжымайтын мүлік, 12 заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысу үлесі және 3 бағалы қағаздар бойынша қабылданған өтініштер заңдастырылды. Сонымен қатар 155,9 млрд теңге жария етілді. 

– Енді елімізде заңдастырылмаған мүлік үшін ешқандай ескертусіз бірден 530250 теңге (250 АЕК) айыппұл салынады. Ал егер бұл талап бір жыл ішінде орындалмаса, заңсыздық жойылмаса, 500 АЕК көлемінде айыппұл төлетіледі. Мүлкі мен қаржысын заңдастырып үлгермегендерді осындай жаза күтіп тұр. Ал осы үш кезеңде барлық дүниесін жария еткендер туралы мәлімет ешкімге берілмейді және олар мемлекет тарапынан барлық жағынан қорғалады, – деді Әбдісалан Жораұлы. 

Еске сала кетсек, Қазақстан азаматтары 2020 жылдан бастап жаппай табыс декларациясын тапсырады.

Шымкент қаласында 107 жастағы қария тұрады. Екі ғасырдың куәгеріне айналған Назым Мәмбетәлі жасы жүзден асса да әлі тың. Он ұл-қызынан 31 немере, 19 шөбере сүйіп отыр. Өткен аптада қала әкімі Ғ. Әбдірахымов шежірелі қарт тұрғынды арнайы құттықтады. Теледидар сыйлап, оған зор денсаулық, жанұясына бақыт тіледі. Бейбіт күндерімізді орнатуға үлес қосқан қазыналы қарттарымыздың барлығы ұзақ ғұмыр кешіп, аман болуына тілек білдірді.

Назым әже 1909 жылы Отырар ауданында дүниеге келген. Бізге ананың аппақ жаулығы – ана жүрегінің шексіз мейрімі мен кіршіксіз пейіліндей көрінді. Ал жүзін торлаған әжімдер басынан өткен аумалы-төкпелі тағдырынан хабар бергендей.

– Міне, өздерің көргендей аманмын. Алла денсаулық берсе, тағы осынша жасаймын,-деп әзілдеп қойды. Жүз жеті жасындағы өмірінде аштықты да, соғысты да, ұжымдастыру мен тәркілеуді де көрді. Ес білгеннен бастап еңбек етті.

– Соғыс жылдары тылда еңбек еттім. Қайда жұмсаса сонда бардық. Қолымыздан келгенше жеңісті жақындатуға өз үлесімізді қостық. Қазір Аллаға шүкір, балаларым, немере-шөберелерім қасымда. Ел аман, жұрт тыныш. Не ішемін, не киемін деп уайымдамайсың. Еңбекпен бәрін табуға болады, – деді Назым әжей ағынан жарылып.

Әшір қартпен бірге Назым әжеміз 10 ұл-қыз тәрбиелеп өсірді. Оқытты-тоқытты, бүгінде елдің азаматтары қатарында жүргеніне шүкіршілік етеді. Бүгінде өмірден ерте кеткен ұлының шаңырағындағы келіні Раяның аялы қамқорлығының арқасында ұрпақ рахатын көріп отыр.
Екі ғасыр куәсі болу оңай емес. Соған қарамастан ардақты ана қуатты. Ауырған кезі жоқ. Ол ұзақ жасаудың сырын бірінші кезекте еңбекпен байланыстырады. Сосын, дұрыс тамақтану мен күтімнің арқасы деп біледі.

– Анамыздың денсаулығы жақсы. 107-ге келсе де, бәрін таниды. Немере-шөберелерімен ой бөліседі – дейді қызы Күлсінай Әшірқызы.
Жақсылық пен жамандықты, бейнет пен зейнетті, қиындық пен қуанышты қатар көрген анаға қарап, қарттықтың ешқашан жаспен өлшенбейтініне, көңілдің қартаймайтынына көзіміз жетті. Айналасына шуағын түсіріп, шұғыласын шашып отырған Назым әжемізге біз де мықты денсаулық, немере, шөбере, неменелерінің қызығын көре беруді тіледік.

Бүгінде қалада жасы жүзден асқан 19 адам тұрады.

Қала күні қарсаңында Шымкент қаласының əкімі Ғабидолла Əбдірахымов №4 облыстық перинаталдық орталықта болып, ең жас азаматқа туу туралы куәлігін тапсырды.

«Қазығұрт» шағынауданында тұратын Асанова Ақбота мен Хансейіттің бұл жетінші сəбиі. Əкесі Ербатыр деп есім беріпті. Жыл басынан бері облыстағы 22 300-інші сəби болып дүние есігін ашып отыр.

– Бұған дейін бес қыз, бір ұлымыз бар еді, енді серік болып Ербатырымыз өмірге келді. Бойы 56 см, салмағы 3 келі 800 гр. Сəбиіміз екеуіміздің денсаулығымыз, көңіл күйіміз жақсы. Келіп, арнайы сыйлығын тапсырып, құттықтаған шаһар басшысына алғысым шексіз, – дейді батыр ана.
Қала әкімі нəрестеге ұзақ ғұмыр тілеп, балалар арбасы мен төсек-жабдығын сыйға тартты.

Шымкент үшінші мегаполис атағына сай болуы керек. Ең әуелгі мақсат – халыққа қолайлы жағдай жасау, инфрақұрылымдық жүйелерді дамыту, тұрғындарды баспанамен қамтамасыз етуге назар аударылуы тиіс. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қалалық мәслихат депутаттары алдында сегіз айда атқарылған жұмыстар бойынша есеп беруінде осылай деді. Қалада шешімін тапқан мәселелер баршылық. Әсіресе, инфрақұрылымдық жүйелерді дамытуда бірқатар жұмыстар қолға алынған. Ендеше, «қала күні» мерекесі қарсаңында жүзеге асқан жұмыстарға тоқталғанды жөн көрдік.

ТҰЖЫРЫМДАМА ДАМУҒА ЖОЛ АШТЫ

Елбасының «Адамға өмір бір-ақ рет беріледі, оны Шымкентте сүру керек» дегені бар. Әрине, бұл бекер айтылған сөз емес. Қаланың географиялық орналасу жағдайына, тұрғындардың берекелі тірлігіне, алтын құрсақты аймақ екенін меңзегені ғой.
Өткен жылы қала экономикасына жан-жақты талдау жасалынып, қаланың 2020 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму концепциясы қабылданғанынан көпшілік хабардар. Шаһар басшысының мәлімдеуінше, әкімдіктің биылғы жұмыс жоспарына қала тұрғындарын толғандыратын негізгі мәселелерді шешу, баспана және әлеуметтік инфрақұрылым жүйелерін жетілдіру және қалада бизнеске қолайлы жағдай жасау, инвестиция мен туристердің санын арттыру міндеттері қойылған.
Алдымен инфрақұрылым жүйелерінен бастайық. Биыл қалада «Нұрлы Жол» бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 11 нысанның құрылысына 7,4 млрд теңге бөлінген. Бүгінге дейін құрылыстың 3,1 млрд теңгесі игерілді. Қала тұрғындары орталықтандырылған сапалы ауыз сумен 85, кәріз жүйелерімен 41, табиғи газбен 86, ал сапалы электр қуатымен 84 пайызға қамтылды.
2016 жылы ауызсу мәселесін шешуде 5 нысанның («Қайтпас-1», «Нұртас», «Мирас», «Самал», «Ұлағат» шағынаудандарының) құрылыс жұмыстары аяқталып, пайдалануға берілді. Яғни, 98,8 мың адамның сапалы ауызсуға қолы жетті деген сөз.
Тұрғындарға табиғи газ жеткізуде 2016 жылы «Самал - 2» және «Мирас» шағынауданындағы 2 нысанның құрылысы аяқталған. Биыл 5 нысанның құрылыс жұмыстарын жүргізуге бюджеттен қаржы бөлінді. Мердігер мекемелер де анықталып отыр.
Сондай-ақ, биыл жалпы 68,3 мың адамның сапалы электр желілеріне қолы жетті. Бұл мақсатта биыл «Қайтпас 2», «Достық 2», «Қайтпас 1», «Ынтымақ» және «Ақниет» шағынаудандарындағы нысандардың құрылысы толығымен аяқталды. 1 нысанның құрылыс-монтаж жұмыстары мемлекеттік қабылдау комиссиясының қарауына өткізілді. Қалған 1 нысан бойынша құрылыс жұмыстары қыза түскен.
Биыл 24 көшені жарықтандыруға, 4 көшені қайта құру жұмыстарына облыстық бюджеттен 413,1 млн теңге қаржы қаралып, мемлекеттік сатып алу конкурсына құжаттар әзірленіп жатыр. Көпқабатты тұрғын үй аулаларын жарықтандыруға (231 аула) жергілікті бюджеттен 151,6 млн теңге қаржы бөлінді. Қазір 4 аудан бойынша құрылыс жұмыстары қызған шақ.
Қаладағы саябақтар мен гүлзарларды күтіп ұстау жұмыстарына келейік. Жалпы алаңы 116 га 9 саябақ, 32 гүлзар мен аллеяларды күтіп баптау жұмыстары талапқа сай атқарылып жатыр. Мәселен, бүгінде 1 Мамыр көшесіндегі гүлзарды қайта құру, «Нұрсәт» шағынауданындағы Назарбеков, 17 шағынаудандағы Жандарбеков аллеясына, «Мәртөбе» тарихи саябағын және «Қасірет» мемориалы аумағына қажетті қаржы бөлініп, құрылыс жұмыстары жүргізілуде.
Сонымен қоса, «Ордабасы» алаңын қайта құру, «Шымтөбе» тарихи алаңын, «Наурыз» саябағын көріктендіру жұмыстарының жобалық-сметалық құжаттары әзірленді.
Жаңадан жаяу жүргіншілер жолдарының салынып жатқаны – тұрғындардың бір қуанышы. Бұған күнделікті куә болып жүрміз. Атап айтқанда, Рысқұлов, Сайрам, Уәлиханов, Желтоқсан, Момышұлы, Бейбітшілік, Жангельдин, Дулати, Қонаев және Бәйдібек би даңғылдары бойындағы жүргізіліп жатқан аяқжолдардың құрылысына 362 млн теңге қаржы қаралды.

300 ЖАҢА АВТОБУС АЛУ ЖОСПАРЛАНУДА

Қала тұрғындары үшін транспорт саласы өзекті мәселе. Бұл туралы газетімізде көптеген мәселелер көтерілді. Енді атқарылған жұмыстар барысын сөз етсек. 2016 жылы 1 жаяу жүргіншілер өткелі, 9 магистральды көшені, 5 елдімекеннің көшесін және 1 жол өткелін қайта құру, 59 көшені күрделі және 98 көшені орташа жөндеу, 47 тротуар салу, 20 бағдаршам орнату жұмыстары жүзеге асып жатыр. Сонымен қатар, қаланы 5 жерінен жол айрықтың жобалық-сметалық құжаттары дайындалуда. Олардың құрылысы келесі жылға жоспарланған.
Бұдан бөлек, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік шеңберінде қалалық әкімдік пен «Green bus Company» ЖШС-мен бірлескен автопарк ашу жөнінде меморандумға қол қойылғаны белгілі. Қазіргі таңда, бірлескен «Шымкент Bus» компаниясы құрылып, жыл сайын лизинг арқылы 300 жаңа автобус алу жоспарланып отыр. Қала әкімінің тікелей басшылығымен қала тұрғындарының қауіпсіздігі, баспана және әлеуметтік инфрақұрылым жүйелерін жетілдіру бағытында да бірталай жобалар жүзеге асты. Бұл ретте жергілікті полиция қызметіне «квадрокоптерлер», велосипедтер, автокөліктер әкелінді.
Қалада жол көлік оқиғаларының алдын алу мақсатында көше қиылысына бағдаршам, мектеп аумағынан жаяу жүргіншілерге арналған бағдаршам, жол кедергілер орнатылды.

БІЛІМ НЫСАНДАРЫ ЕЛ ИГІЛІГІНЕ БЕРІЛДІ

Білім саласы нендей шаралармен есте қалды? Бұл бағытта да атқарылған жұмыс аз емес: жаңа білім нысандары ашылды, ұлттық бірыңғай тестілеуде де тәуір нәтижеге жеттік, бірқатар білім нысандары күрделі жөндеуден өтті.
2016 жылы «Қаратөбе» шағынауданындағы 600 орындық, «Ынтымақ» шағынауданындағы 900 орындық мектеп, 1 жаңа балабақша пайдалануға берілді. № 91, 111 мектептердің 300 орындық жаңа ғимараттарының құрылыстары аяқталып, 1 қыркүйекте пайдалануға берілді.
Шымкент қаласында жыл сайын оқушылар саны 8000-ға артып отыр. Осыған байланысты, 2016 жылдың басында 7 мектеп үш ауысымда білім берсе, ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінде № 91, 111 мектептердің 300 орындық жаңа ғимараттарының құрылыстары пайдалануға беру арқылы үш ауысымдағы мектептер саны 2-ге азайды. 2017 жылдың соңына дейін қаладағы үш ауысымда білім беретін мектептердің мәселесі толық шешімін табады деп жоспарланып отыр.
2015-2016 оқу жылында Шымкент қаласы бойынша 6340 оқушы мектеп бітірсе, оның 4071-і ҰБТ-ға қатысты. Қала бойынша орташа балл – 82,6-ға жетті. «Алтын белгі»-ге үміткер 100 оқушы білімдерін дәлелдеп шықты.
33 231 оқушы жазғы демалыспен қамтылғанын да айта кеткен жөн. Оның ішінде әлеуметтік жағдайы төмен 4628 оқушы мемлекет есебінен, 22 803 оқушы мектеп жанындағы алаңдарда, 5800 оқушы ата-аналар есебінен қамтылды. Қала бюджетінен жалпыға міндетті білім беру қорынан жазғы маусымда жетім, жартылай жетім, көп балалы отбасылардың балаларын демалдыру мақсатында 116 млн теңге бөлініп, 4628 бала лагерьге тегін жолдама алды.
Биыл Шымкент қаласы бойынша 4 мемлекеттік балабақша (№ 60 «Тараз», № 61 «Нұртас», № 62 «Ботақан», № 63 «Айсұлу»), 39 жекеменшік балабақша есігін айқара ашты. Жалпы мектепке дейінгі мекемелерде 50 579 бала тәлім алып жүр.

193 870 АДАМ САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН СЕРІК ЕТКЕН

Шымкент – салауаттылыққа бет түзеген шаһар. Бүгінде қаламызда 193 870 адам салауатты өмір салтын серік еткен. Қалада жалпы 781 спорт нысаны тіркелген: 314 спорт алаңы, 11 спорт кешені, 8 бассейн, саябақта 15 спорттық тренажер және 124 мектептің спорт залдары жұмыс істейді.
Қазір Шымкентте облыстық және қалалық спорт мектептерінде үйірмелер саны 1500-ден асады. Онда 14 мыңнан аса жасөспірім спортпен шұғылданады. Бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 1000-ға артып отыр.
Сәйкесінше спорт үйірмелеріне сұраныс та артып келеді. Мәселен, секциялардың ішінде ойын түрлері – футбол, волейбол және баскетболға қызығушылық жоғары. Бұдан бөлек, бокс, дзюдо, еркін күрес, каратэ, жеңіл атлетика, үстел теннисімен айналысушылардың да қатары қалың.
Қала тұрғындарын бұқаралық спортқа тарту мақсатында жүзеге асқан «Shymkent Bike» жобасының маңызы бөлек. Биыл қалада 200 велосипедке арналған 40 велостанция ашу жоспарланса, қазіргі таңда 32 станция орнатылды. Одан бөлек, қала тұрғындары үшін 10 жерден «Street workout» пен шұғылдануға арналған алаңшалар ашу жоспарланса, бүгінгі күнге дейін ондай нысандар 4 жерде іске қосылды.

«SHYMKENT CITY»-ДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ БАСТАЛДЫ

Қаланың даму Тұжырымдамасына сәйкес, «Тұран» шағынауданында салынатын «Shymkent City» қалашығы ең ауқымды тарихи жоба деуге лайық. Биылдан бастап осы жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен инженерлік-коммуникациялық жүйелердің құрылысына 1,9 млрд теңге, 270 пәтерлі 5 тұрғын үйдің құрылысын бастауға 388,0 млн теңге қаржы бөлінді. Қазіргі таңда мердігерлер анықталып, құрылыс жұмыстары басталды. Сонымен қатар, қалашықты сапалы электр қуатымен қамтамасыз ету үшін биылғы жылғы қуаты 110 Кв «Астана-1,2» подстанциясының құрылысы басталып, саябақтың жобалық құжаттары әзірленуде.