Бүгінде елімізде кәсіпкерлікті дамыту үшін қажетті жағдайлар жасалып келеді.
Елбасы Н. Назарбаев «Президенттің бес әлеуметтік бастамасында» шағын және орта бизнеске дем беріп, жаңадан бизнес бастағандарға қолдау көрсету үшін жеңілдетілген шағын несие көлемін арттыруды айтқан болатын. Президенттің кәсіпкерлікке деген бұл қолдауы көптен бері алақанын ысқылап «Өз кәсібімді бастауым керек еді» деп жүрген азаматтар үшін үлкен мүмкіндік болғаны сөзсіз.
Шағын несие алатындардың саны 2 есеге артпақ
Шағын бизнес – дамыған елдерде экономиканың драйвері ретінде ерекше рөл атқарады. Тіпті, шағын және орта бизнес кей елдерде ішкі жалпы өнімінің 50-60 пайызына дейінгі үлесін иеленеді.
Жеңілдетілген несие беру – жеке кәсіпкерлікті өркендетуге ықпал ететін ең тиімді тетіктердің бірі. Ол бұған дейін де беріліп келген болатын. Алайда өткен жылы жалпы көлемі 32 миллиард теңге болатын 7 мыңнан астам шағын несие ұсынылғаны, соған қарамастан одан бөлек 5 мыңнан астам адам өз істерін бастауға қажетті несиеге қол жеткізе алмағаны назарға алынып отыр. Осыны ескергендіктен де Елбасы Н.Назарбаев 2018 жылы қосымша 20 миллиард теңге бөліп, шағын несиелердің жалпы сомасын 62 миллиард теңгеге жеткізуді тапсырды.
Нәтижесінде шағын несие алатындардың саны 2017 жылмен салыстырғанда 2 есеге артып, 14 мың адамға жететін болады. Бәсекелестікке қабілетті елдердің қатарына қосылуды көздейтін Қазақстан алдағы уақытта аталған шағын және орта бизнесті дамытуға ниетті.
Кәсіпкерлікке жасалған жағдай
Бүгінде Елбасы Жарлығымен Шымкентке республикалық маңызы бар қала мәртебесі берілгені белгілі. Бұл орайда Шымкентті мемлекеттің үшінші қаласына, кәсіпкерлік, сауда орталығына, тұрғындарға жайлы әрі қонақтарға ең қызықты заманауи мегаполиске айналдыру міндеті қойылған. Осы аталған үдеден шығу үшін Шымкент қаласы тұрғындарының көп мүмкіндігі бар: кәсіпкерлік даму үстінде, шағын және орта кәсіпкерлік саны артып келеді, тұрғындардың жартысына жуығы жеке меншік секторда қызмет етеді. Шымшаһарда ел экономикасына әсер ететін көптеген кәсіпорындар, жылыжайлар табысты жұмыс істеуде. Мұнда адамның өмір сүруіне қажетті азық-түліктің барлық түрі өсіріледі. Сондай-ақ фармацевтика, тоқыма, жеңіл өнеркәсіп саласында ілгерілеушілік бар.
Президент тапсырмасы бойынша қазіргі таңда Шымкентте нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасының екінші бағытын іске асыру аясында атқарылып жатқан игі істер аз емес. Соған тоқталайық. Шымкенттегі Халықты жұмыспен қамту орталығының мәліметінше, шағын кәсіпті дамыту бойынша қалада 2018 жылдың қаңтар айынан бері, яғни жыл басынан қазірге дейін 290 адамға сертификат берілген. Оның ішінде 64 азамат кәсібін дамытып, өркендету үшін 829 млн теңге көлемінде микронесие алыпты.
Оларды нақты нәтижемен айту үшін, цифрларға сөз берейікші:
- 11% немесе 7 азамат (ірі мал бордақылау)
- 47% немесе 30 азамат (қызмет көрсету саласы)
- 17% немесе 11 азамат (өнеркәсіп)
- 3% немесе 2 азамат (білім)
- 20,5% немесе 13 азамат (сауда-саттық)
- 1,5% немесе 1 азамат (құрылыс).
Жалпы, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мен ҚР Ұлттық экономика министрлігің мәліметтеріне жүгінсек, 2018 жылғы 10 тамызға дейін еліміз бойынша бір жылдық жоспар негізінде 4 948 адам (35,3%) микронесие алған (жылдық жоспар 14 мың), ол қаржының көлемі – 22 244 млн теңге.
Облыстық Кәсіпкерлер Палатасының басшысы Асқар Әбубәкіров: «Шымкенттің мегаполиске айналуы – ең алдымен, бизнеске берілген үлкен мүмкіндік, бұл мүмкіндікті пайдалану керек» деп есептейді. Бұл орайда өңірлік кәсіпкерлер палатасы бизнестің жұмыс істеуіне оң жағдай тудыру үшін барынша күш салып келеді. Ең алдымен бизнес-ортаға түсетін әкімшілік қысымды азайтуға ерекше көңіл бөлінді. Мемлекеттік органдармен бірлесіп жұмыс істеу арқылы бизнестің құқығы мен заңды мүддесін қорғау, тексеруді азайту, бақылау және қадағалау жүйесін жетілдіруге қол жетті. 2017 жылы Өңірлік кәсіпкерлер палатасы арқылы кәсіпкерлердің қорғалған құқығы мен заңды мүддесінің жалпы сомасы 4,5 млрд теңгеге жеткен.
Сондай-ақ кәсіпкерлерге қолайлы орта қалыптастыруда өңірлік палата кеңес беру, оқыту, құқық қорғау, жобаларды сүймелдеу, жүзеге асыру жұмыстарын атқаруда ауқымды жұмыстар атқаруда. Былтыр 5598 кәсіпкерге кеңес беру көмегі көрсетілді, 655 бизнес-жоба дайындалған. Бизнес-мектеп оқыту курсынан өңірдің 1786 тұрғыны өткен. Оның басым бөлігі Шымкент қаласына тиесілі.
Шымкентке шетелден де тапсырыс мол
Мемлекеттен шағын несие алып кәсібін дөңгелетіп отырған кәсіпорындар Шымкентте де жетерлік. Соның бірі – «АГФ групп». Бұл кәсіпорын төсек жаймаларын шығаратын ірі өндіріс орнының бірі. Фабрика Шымкенттегі «Оңтүстік» еркін экономикалық аймақта орналасқан. Бұл компанияның өнімдері бүгінде тек елімізде ғана емес шетелге де танымал бола бастады.
«АГФ Групп» компаниясы 2010 жылы құрылған. Компания алғашында мектеп формасынан бастап москитті торға дейін түрлі өнімдер шығаратын. 2015 жылы шведтік IKEA компаниясымен келісім-шарт жасасты. Халықаралық нарыққа шығу үшін тауардың сапасы жоғары, ал бағасы бәсекеге қабілетті болуы керек. Ол үшін компания өндірісті автоматтандырып, жапон және түрік жабдықтарын сатып алды.
Қазір кәсіпорын әр ауысымда 10 000 дайын өнім шығарады. Ал өндіріс қарқыны 2017 жылдан басталып, бүгінде 5 есеге артты. Бұған «Даму-Өндіріс» бағдарламасы бойынша жылына 6%-бен алынған несиенің арқасында қол жетті. 2018 жылы Kazakh Export серіктестігімен «Tengri Bank»-тен екінші несие алынды.
Өндірісте Пәкістан, Үндістан, Түркия және Қытай секілді елдерден BCI халықаралық стандарты бойынша сертификатталған шикізат қана сатып алынады. 2015 жылы компания шведтік «IKEA» компаниясы үшін бар тауардың 90%-ын экспорттады. Ал 2018 жылдан бастап «ТАС» түрік бренді үшін экспорт жасады. 2017 жылдан бастап компания ARUA және SUAVE деп тіркелген жеке меншік сауда белгісімен ішкі нарыққа үй текстилін шығара бастады. Барлық тауар экологиялық жағынан тазалығымен, еуропалық мөлшерімен және жоғары сапасымен ерекшеленеді. Компанияда 250 адам жұмыс істейді. Қазіргі таңда «АКФ Групп» – әлемдік IKEA бренді үшін төсек жаймаларын дайындайтын Қазақстандағы тұңғыш және жалғыз компания.
Тәулігіне 6 тонна шұжық пен тәтті тағамдар өндіреді
Президенттің «Шағын несие беруді көбейту» бастамасы шеңберінде Шымкентте табысын еселеп, тұрақты жұмыс істеп келе жатқан шаруашылықтың бірі – «СыдықовТ.К.» жылыжайы. «Нұртас» шағынауданында орналасқан жылыжайдың иесі Талғат Сыдықов мемлекеттік қаржылай көмек есебінен төмен пайыздық несиеге 5 млн теңге алып, өз бизнесінің өндірістік қуаттылығын арттырған.
– Екі жыл бұрын «Ырыс» микроқаржы ұйымы арқылы мемлекеттен несие алып, жылыжайда кәсібімді бастадым. Жылыжайымыз 9 соттық жер. Негізінен қияр, қызанақ егеміз. Оны Шымкенттегі базарларға өткіземіз. Құдайға шүкір, өнімімізге деген сұраныс жоғары. Екі жыл ішінде алған 5 млн теңге несиемнің 3,2 млн-ын қайтарып үлгердім. Енді қала әкімдігі тарапынан жер берілсе, кәсібімізді кеңейтер едік, – дейді шаруашылық иесі.
Шымкентте жұмыс істейтін тағы бір белгілі кәсіпорын – «Қарқын-2030» ЖШС туралы білесіз бе? Бұл кәсіпорын «Нәрлен» маркасы арқылы сиыр етінен, жылқы және тауық етінен шұжық өнімдерін шығаратын зауыт. Тәулігіне 6 тонна шұжық пен тәтті тағамдар өндіреді. Өткен жылы компания «Қазақстанның халық банкі» АҚ Банк-серіктестігі, «Даму-Өндіріс» бағдарламасының қатысушысы аталды. Қарыз қаражаты инвестицияға және айналыс қаражатын толықтыруға бағытталды.
Кәсіпорынның қызметі 2009 жылдан басталды. Осы уақыт ішінде компания өзін жоғары сапалы, өте дәмді тауар өндіруші ретінде көрсете білді, себебі тауарлары нарықта сұранысқа ие. Қазақстанның көптеген өңірлерінің тұтынушылары «Нәрлен» тауарларын тұрақты пайдаланады. Негізгі тұтынушылары – Шымкент, Алматы, Тараз, Атырау аймақтарынан. Соңғы кездері Ресей қалалары – Кемеров, Барнаул тұрғындары да қызығушылық танытуда.
Компания өзі жеке ірі қара малын асырайды, жеке жайылымы бар, бұл өз кезегінде өндірісті балғын етпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Кәсіпорынның тауарлары әлемге танымал заманауи неміс және австриялық жабдықтарда дайындалады. Бұл жабдықтарды сатып алу жылына 6%-дық мемлекеттік несие арқасында мүмкін болды. Сонымен қатар, барлық санитарлық нормаларға сай, «Халал» тәртібіне сай келетін малды салтпен сою орны, жаңа жабдықтармен қамтамасыз етілген зертханасы бар. Зауытта 100-ге жуық адам еңбек етеді. Күніне мұнда 4-6 тонна шұжық өнімдері шығарылады, болашақта тәулігіне 10 тоннаға дейін өнім, шұжықтың 80 түрін шығару жоспарланып отыр.
«Бес әлеуметтiк бастама» аясындашағын несие қалай берiледi?
Жоғарыда «Бес әлеуметтік бастама» аясында бірқатар жеңілдік қарастырылғанын айтып өттік. Елбасы бастамасында айтылған шағын несие берудің талаптары мен жолдары қандай? Аз-кем ақпарат бере кетейік.
Кәсiпкер 8 мың АЕК мөлшерiне дейiн, яғни 18 млн теңгеге несие ала алады. Берiлетiн мерзiмi – 5 жылға дейiн. Ал, ауыл шаруашылығын дамытатын кәсiпкерлерге мерзiм 7 жылға дейiн ұзартылады. Несие мөлшерлемесi 6 пайыздан аспайды. Бизнесiн жаңа бастап жатқан азаматтардың қаржысының 85 пайызын, ал бизнесiн одан әрi дамытатын азаматтар қаражатының 50 пайызын мемлекет кепiлдендiредi.
Биыл Қазақстан тұрғындарына 14 мың шағын несие беру көзделген, оның 11 мыңы – ауылдық жердегі тұрғындарға берілетін болса, қалған 3 мыңын - қалалар мен моноқала тұрғындары алады.
– Нарықта 3 жылдан астам жұмыс істеген кәсіпкерлерге шағын несие берілмейді. Мұнда жұмыссыз, өзін-өзі жұмыспен қамтыған және кәсіпкерлікті жаңадан бастаған үміткерлерді, фрилансерлерді қаржыландыруға басымдық беріледі, – дейді Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің өкілі Жеңісбек Дулатов.
Сондай-ақ, Ж. Дулатов ауыл тұрғындары өнімін өткізу үшін ірі өңдеуші компаниялармен келісімшарт бекітуде көмек көрсетілетінін айтады. «Ауылдық жерлерде дайын өнімді сататын нарық аз, тұрғындар тауарды қайда сататынын білмейді. Сондықтан, зәкірлік ауылшаруашылық кооперациялары үшін 10 миллиард теңге қарастырылған. Қаржыландыру ірі өңдеу компанияларымен келісімшартқа қол қою нәтижесінде жүзеге асырылады», – дейді ол.
Шағын несиелеудің шекті көлемдеріне тоқталсақ, ауыл тұрғындары үшін 6 млн теңгеге дейін, зәкірлік кооперациялар үшін – 12 млн теңгеге дейін несие беріледі. Алматы, Астана, Ақтау мен Атырау тұрғындары үшін несие көлемі – 19 млн теңгеден, ал өзге қала тұрғындары үшін – 15 млн теңгеден аспауы тиіс.
Қаржыландыру жылына 6%-ке дейінгі мөлшермен 7 жылға дейін созылады. «Шағын несие алғысы келгендер «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының филиалдарына бара алады. Әрі қарай «Бастау бизнес» бағдарламасы бойынша ең кемі 25 күн оқуы тиіс. Оқыту соңында үміткер тест тапсырып, арнайы сертификат алады. Ықтимал қатысушы оқып жатқанда, ҰКҚ қызметкерлері несие алуға қажетті құжаттарды жинауға көмектеседі. Қаржы институты өтінімді 2 апта қарайды», – дейді министрлік өкілі.
Түйін сөз:
Шымкентте жыл сайын жұмыссыздық көрсеткіші төмендеп келеді. Бұған қаладағы кәсіпкерлер мен кәсіпорындар санының артуы себеп болып отырғаны анық. Бүгінде Шымкентте «Оңтүстік» және «Тассай» индустриалды және «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймақтары бар. Аталған аймақтарға 58,5 млрд теңге инвестиция салынып, 66 кәсіпорын іске қосылған, 4 890 жұмыс орны ашылды. Тағы бір қуанышты жаңалық, 2018 жылдың соңына дейін осы аймақтарға 38,3 млрд теңге инвестиция салынып, 2 047 жұмыс орны бар 14 кәсіпорын ашу жоспарланып отыр. Шымкенттің агро-индустрия саласында да қуатты орталық болуға қауқары бар. Бұл ретте таяу болашақта Шымшаһарда ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеу бойынша агро-өнеркәсіпті дамыту үшін 136 гектарға АГРО-индустриалдық аймақ құру жоспарлануда. Онда сауда-логистикалық орталық, қоймалар, көкөніс сақтау қоймалары, автовокзал, бизнес-орталық және қонақүй орналасатын болады. Шымкент – халқы миллионнан астам, кәсіпкерлікке қолайлы, еңбек ресурстары бай шаһар. Бір сөзбен айтқанда, Шымқала республикадағы экономикалық әлеуеті жағынан қуатты орталығының біріне айналып келе жатыр деуге болады.
