Миллионды шаһар Шымкентте газдандыру қалай жүргізілуде? Шаһардың қанша тұрғыны бүгінгі таңда көгілдір отынды тұтынуда? Қаладағы тұрғын үйлердің қанша пайызы табиғи газбен қамтылған? Шымкентке қарасты шағынаудандар мен елдімекендерде газдандыру жұмыстары қалай жүріп жатыр? Осы сауалдарға жауап іздеп көріп едік.

Биыл Шымкентте 4,9 мың адамкөгілдір отынға қол жеткізеді

Мемлекет басшысы Н. Назарбаев «Президенттің бес әлеуметтік бастамасында» елді газбен қамтамасыз ету жұмыстарын жалғастыру қажеттігін айтты.
Елбасы өз сөзінде: «Елімізде газ өндіру Тәуелсіздік кезеңінде жылына 8-ден 52 миллиард текшеметрге дейін артты, әрі қарай да өсе түседі. Қазір еліміздегі тұрғындардың 50 процентке жуығы газбен қамтамасыз етілген. Сонымен қатар, экология жақсарады. Газға көшу тек Астананың өзінде зиянды қалдықтардың ауаға таралуын 6 есеге немесе жылына 35 мың тоннаға азайтады. Бұл жобаны жүзеге асыру әрі қарай өзге өңірлерді де газбен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», – деген болатын.
ҚР Энергетика министрілігінің мәліметінше, елімізде былтыр газ өндірісі 2016 жылмен салыстырғанда, 14 пайызға артқан. Биыл еліміздің 6 облысындағы 12 елдімекенді көгілдір отынмен қамту жұмыстары жүргізілмек. Бұл мақсатқа республикалық бюджеттен 12 млрд 8 млн теңге бөлінген.
Қазіргі таңда Шымкент қаласында газдандыру жоспары кестеге сай жүріп жатыр. Көгілдір отынның игілігін көрген тұрғындардың қатары жылдан жылға артып келеді. Нақты айтар болсақ, Шымкентте 2015 жылы 8252 тұрғын үй немесе 33 мың адам (82,0%-дан 86,4%-ға өсті) табиғи газбен қамтылған болса, 2016 жылы газды пайдалану көрсеткіші 7581 тұрғын үй немесе 30,3 мың адамға жетті. Яғни, қамту деңгейі 86,4%-дан 89,6 %-ға өсті. Ал 2017 жылы болса 4194 тұрғын үй немесе 16,7 мың тұрғын газбен қамтылады. Былтыр қаланы газдандыру пайызы 90 %-дан 91,6 %-ға өсті.
Жалпы алғанда, бүгінде Шымкенттің 917 мыңнан астам (91,6 пайыз) тұрғыны көгілдір отынды тұтынуда. Ал табиғи газбен қамтылмағандардың көрсеткіші – 8,4% (84,1 мың адам). Осы орайда атқарылып жатқан жұмыстарға келсек, биыл Шымкент қаласына қарасты «Жаңатұрлан» шағынауданында газ жүйесін тарту жұмыстары аяқталды. Онда жеке ШГТП орнатылды және 113 үйге газ тарту жұмыстары жүргізілді, бұл ретте 550 адам табиғи газға қол жеткізеді.
«Ұлағат» шағынауданы мен «Тассай» бөлімшесінде газ жүйелерін жүргізу үшін құрылыс-монтаждау жұмыстары жалғасуда. Ол жұмыстар аяқталса, 4,9 мың адам табиғи газға қол жеткізеді. Осылайша қаланы көгілдір отынмен қамтамасыз ету көрсеткіші 91,6 %-дан 92 %-ға өспек.

Шымкенттің газ тарату желілері толықтай жаңартылды

Қала тұрғындары білсе керек, 2016 жылы Шымкентте газ тарату желілерін қайта жөндеу мен жаңғыртудың кезекті сатысы аяқталып, ел игілігіне берілді. Осылайша Шымкент шаһарының бүкіл газ желілері сапасы жөнінен еліміздегі ең озық сатыға көтерілді. Модернизацияның басты мақсаты – үшінші мегаполистегі үздіксіз газ жеткізуді қамтамасыз ету, газ ысырабын азайту болатын.
Ерекше айта кетерлігі, Шымкент қаласы газ тарату желілерін ауқымды жаңғырту жұмыстары басталған Қазақстандағы ғана емес, бүкіл ТМД аумағындағы алғашқы қалалардың бірі. Жаңғырту жұмыстары елімізде Шымкентпен қатар, тек Тараз шаһарында ғана іске асты.
2016 жылдың желтоқсан айында Шымкентте жаңғыртудың алғашқы сатысы сәтті аяқталды. «ҚазТрансГаз» акционерлік қоғамы кеңестік кезең кезінде салынып, тозығы жеткен құбырларды, қондырғыларды жаңарту арқылы халыққа сапалы газ беру мақсатында соңғы 6 жылда 33 млрд теңге инвестициялық қаржыға «Шымкент қаласының газ тарату желілерін қайта құру мен жаңғырту» бағдарламасын жүзеге асырды. Құбырлар жер астымен жүргізілді. Бұл қала мен елді мекендердің көркін жақсарта түсті. Жалпы бүгінге дейін инвестициялық қаражаттар есебінен 2 390 шақырым газ құбырлары жаңартылған. Сондай-ақ, Шымшаһарда 52 ГТП, 129 ШГТП, 30 451 ШП салынды. Бұл әрине, айтуға оңай. Аталған цифрлардың артында қаншама қажырлы еңбек, игілікті іс жатыр. Соның нәтижесінде, шаһардың газ тарату желісі толықтай газ берудің жаңа жүйесіне қайта қосылды. Осыдан кейін қаланың әр бөлігінде және жаңа ықшамаудандардағы газ қысымы біркелкі болды.
Шымкентте жыл сайын газ тұтыну көлемі артып келеді. Желілерді жаңғырту алдағы жылдарға оны тұтынатындар санын көбейтпесе, азайтпайды. Істелген жұмыстың бірнеше пайдалы тұсын атап өтуге болады. Біріншіден, нормативті техникалық шығындардың азаюы. Мысалға, Шымкентте газбен әрбір тұтынушы жерге көмілген орта қысымды құбырлармен қамтамасыз етіледі және әр тұтынушының жеке шағын ШТП-сы бар. Шағын ШТП-лар жүйесі тұтынушы үшін өте қолайлы. Егер төтенше оқиға бола қалса, компания өкілдері бір ғана тұтынушыны газдан ажыратып, басқаларына кедергі жасамайды. Оған қоса жүздеген шақырымға созылған жер үстіндегі құбырлардың жойылуы – қала мен өзге елдімекендердің көркін жақсарта түсті. Ең бастысы, газды тұтынушыларға осындай әдіспен жеткізу – құбырлардағы көгілдір отын қысымын күндіз-түні бір деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік береді.

Басты міндет – жұмысты сапалы әрі мерзімінде бітіру

«Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» аясында қазіргі таңда Шымкентте елдімекендер мен шағынаудандарды газбен қамту жұмыстары қарқын алған.
Шымкент қаласына қарасты 81 шағынаудан мен елдімекен болса, соның 72-не табиғи газ құбырлары мемлекеттің тарапынан жүргізілген. Қалған 9 елдімекенді табиғи газ құбырларымен қамтамасыз ету 2022 жылға дейінді жоспарға қойылған. Қазіргі таңда, мемлекет тарапынан жобалау-сметалық құжаттар әзірленуде. Оның ішінде: 2 («Қайнар бұлақ», «Бозарық-2») магистралды газ құбырлары, 7 («Тұран», «Асар-2», «Достық», «Бадам», «Көкбұлақ», «Алтынтөбе», «Тассай») ішкі алаң табиғи газ жүйелері бар. Сондай-ақ, 6 нысанға жобалау-сметалық құжаттарын әзірлеу үшін, мемлекеттік сатып алу конкурсы жарияланды. Конкурстың қорытындысы бойынша жобалаушы мекеме анықталғаннан соң, ЖСҚ әзірленеді («Ақтас», «Азат», «Достық», «Солтүстік саяжай», «Батыс», «Ынтымақ-2»). Қалған «Тәуелсіздікке 20 жыл», «Айқол», «Қайнар бұлақ» шағынаудандарындағы ішкі орамдық газ жүйелерінің құрылыс жұмыстары бойынша ЖСҚ әзірлеуге 2019-2020 ж.ж. бюджеттен қаржы бөлуге ұсыныс берілген.
Шымкент қалалық энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы басшысы орынбасарының м.а. Нұрлан Жаманкөзов шаһарды газдандыру бойынша алда ауқымды жұмыстар күтіп тұрғанын айтады.
– Қала әкімі Ғ. Әбдірахымовтың тапсырмасына сәйкес, жауапты мамандарға жұмысты сапалы әрі мерзімінде бітіру міндеттеліп отыр. Бұл – басты назарда. Қазіргі таңда Шымкент қаласына Өзбекстан мемлекетінен табиғи газ «БГР-ТБА» магистралды газ құбырлары арқылы тасымалдануда. Қаланың табиғи газ көздерінің қуаттылығы АГРС-1 «Шымкент», АГРС-4 «Шымкент» 180000 м3/сағ құрайды. Екі автоматандырылған газ тарату стансалары кеңес үкіметінен бері жұмыс істеуде. Яғни, қала аумағында кәсіпкерлік, тұрғын үй және әлеуметік нысандарының көбеюіне байланысты, қыс мезгілінде сапалы табиғи газ көлемінің жетіспеушілігі орын алуда. Тиісінше, жылыту маусымында қолданыстағы автоматтандырылған газ таратушы станциялары жоғарғы режимде жұмыс істеп жатыр. Аталған мәселені шешу мақсатында, қосымша автоматтандырылған газ тарату станциясының (АГРС-3) құрылыс жұмыстары бойынша жобалық-сметалық құжаттары әзірленген. ЖСҚ сараптама қарауына жолданып, сараптаманың оң қорытындысын ағымдағы жылдың қазан айында алу жоспарлануда. АГРС-3 құрылысы 2019-2020 жж. белгіленген, – дейді ол.
Нұрлан Жаманкөзовтың айтуынша, аталған жоба іске асырылған жағдайда қаланың дамуын оң ықпалын тигізбек. Бұл дегеніңіз, Шымкент қаласының тұрғын үй және әлеуметтік нысандары толық 100% газбен қамтамасыз етіледі деген сөз. Сонымен қатар, индустриялды, арнайы экономикалық аймақ және көліктік-логистикалық аймақтарында іске асырылып отырған кәсіпорындар сапалы және толық мөлшерде газбен қамтамасыз етілетін болады.
Жалпы, Шымкент қаласының 2018-2025 жылдарға арналған даму бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бойынша 2018 жылы 9 нысан, 2019 жылы 6 нысан, 2020 жылы 9 нысан, 2021-2022 жылдары 10 нысанға жобалау-сметалық құжаттарды әзірлеу жұмыстарын жүргізу жоспарлануда. Жоғарыдағы жоспар бойынша ЖСҚ-ры дайындалғаннан соң, құрылыс жұмыстары 2021 жылдан бастап 2025 жылға дейін жүргізіліп, Шымкент қаласын табиғи газбен 100% қамтамасыз ету жоспарлануда.

Сіз не дейсіз?

Ғалым Айдосов, «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ Бас директорының бірінші орынбасары:

– 2009 жылы басталған Шымкенттегі газ тарату желісін жаңғырту бағдарламасының нәтижесінде газбен қамтудың техникалық базасы кеңейді. Болат құбырлар, пайдалану мерзімі әлдеқайда ұзақ әрі электрохимиялық қорғанысты қажет етпейтін полиэтиленге ауыстырылды. Бұл оларды жөндеуге кететін шығындарды едәуір азайтады. Жобаны жүзеге асырудың тиімділігі – жүйенің газ өткізу мүмкіндігі сағатына 85 мың текше метрден 258 мың текше метрге дейін көбейеді және жоғары қысымды газ құбырларын бірнеше рет шығыршықтау арқылы бүкіл жүйенің беріктігін күшейтеді. Сосын ескірген газ тарату пункттерінің орнына блокты-жиналмалы пункттер салынды. Бұл өз кезегінде газдандырудың инфрақұрылымын жаңалап қана қоймай, тұтынушылар мен жеткізушілер арасында сенімді байланыс орнатып, жаңа қатынас қалыптастыруға мүмкіндік беріп отыр.

Нұрлан Жаманкөзов, Шымкент қалалық энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы басшысы орынбасарының м.а.:

– Қала әкімі  Ғ. Әбдірахымовтың тапсырмасына сәйкес, жауапты мамандарға жұмысты сапалы әрі мерзімінде бітіру міндеттеліп отыр. Бұл – басты назарда. Қазіргі таңда Шымкент қаласына Өзбекстан мемлекетінен табиғи газ «БГР-ТБА» магистралды газ құбырлары арқылы тасымалдануда. Қаланың табиғи газ көздерінің қуаттылығы АГРС-1 «Шымкент», АГРС-4 «Шымкент» 180000 м3/сағ құрайды. Екі автоматандырылған газ тарату стансалары кеңес үкіметінен бері жұмыс істеуде. Яғни, қала аумағында кәсіпкерлік, тұрғын үй және әлеуметік нысандарының көбеюіне байланысты, қыс мезгілінде сапалы табиғи газ көлемінің жетіспеушілігі орын алуда. Тиісінше, жылыту маусымында қолданыстағы автоматтандырылған газ таратушы станциялары жоғарғы режимде жұмыс істеп жатыр. Аталған мәселені шешу мақсатында, қосымша автоматтандырылған газ тарату станциясының (АГРС-3) құрылыс жұмыстары бойынша жобалық-сметалық құжаттары әзірленген. ЖСҚ сараптама қарауына жолданып, сараптаманың оң қорытындысын ағымдағы жылдың қазан айында алу жоспарлануда.