Шымкент келбеті

Шымкентте Жергілікті полиция қызметі «Крис П» құралын (фоторадар) іске қосты. Жаңа қондырғылар тәртіп сақшылардың қатысуынсыз жылдамдықты арттырған жүргізушілерді анықтайды. Мұнан соң, айыппұл парағы жүргізушінің мекенжайына хат арқылы жолданады.

Жол полицейлерінің айтуынша, жаңа қондырғылар жақсы нәтиже беруі тиіс. Алғашқы қондырғы Қонаев даңғылына орнатылды. Енді құрылғы осы маңда жол ережесін бұзған жүргізушіні көлігімен суретке түсіріп, ақпарат компьютер арқылы жол полициясының прогрессингтік орталығына келіп түседі. Көлік нөмірі белгілі болған соң, сервер оның кімге тиесілі екендігін анықтайды. Кейін жолда жүру тәртібін бұзудың себебі мен айыппұл сомасы көрсетілген парақ құқық бұзушының мекенжайына жіберіледі. Жаңа құралдың қателесуі мүмкін емес. Бұл ақпаратты жолдың үстіңгі қабатында орналасқан қосымша құрылғылар дәл көрсетеді. Сондықтан сала мамандары қала аумағындағы автокөлік иелеріне жылдамдықты асырмай, жол жүру ережелерін сақтауды ескертеді. 

оқыс оқиғаға себепші

«Жол мұраты – жету» деген. Жол-көлік апаттары жиілеген бүгінгі кезеңде көлікке мінсек, үміт пен үрейдің құшағында отыратын болдық. Жол үстінде дәм-тұзы таусылып жатқан адамдар көп. Мұндай қайғылы оқиғалар елді алаңдатып тұрғаны анық. Мұны, ресми мәліметтер де көрсетіп отыр. Зерттеулер апатты жағдайлар негізінен жүргізушілердің жылдамдықты асырғаннан туындайтынын анықтап отыр. Рас, кейбір жағдайларда жолаушылар да асығыстыққа ұрынып, өкінетін жағдайлардың куәсі болып жүрміз.

Қарсы бетке өтемін деп...

Апат айтып келмейді деген осы. Осыдан он күн бұрын Рашидов көшесінде болған мына жағдай әлі көз алдымыздан кетер емес. Жұмысқа асығып келе жатқанбыз. Аялдамаға жете бергенде жаяу жүргіншілер өткелінің тұсында, жол жиегінде алпыс жастың шамасындағы әйел азаматша ес-түссіз жатыр. Адамдар қаумалай қалыпты. Сөйтсек, «60» бағыттағы қоғамдық көлік соғып, 3 метрдей жерге ұшырып жіберіпті. Жүргізуші не болғанын аңдамай қалса керек. Азаматшаға қолынан келген жәрдемін көрсетіп-ақ жатыр. Абырой болғанда, азаматша тірі қалды. Бірақ жарақаты ауыр. Сондағы куәгерлерден мән-жайды сұрадық. Азаматша жаяу жүргіншілер өткелі бойымен өте бере артынша кері бұрылмақшы болған. Бір затын ұмытқандай. Асыққан азаматшаны кінәлаймыз ба? Әлде жылдамдықты байқамай, асырып жіберген жүргізушіні ме?
Қыркүйек айында Қазығұрт елдімекені маңында бір аптаның ішінде үш бірдей ірі жол апаты болып еді. 20-дан астам адам көз жұмған.
Ресми деректерді келтірейік. ҚР ДСӘДМ травматология және ортопедия ғылыми-зерттеу институтының мәліметінше, жыл сайын елімізде жол-көлік апаттары салдарынан 3 мыңға жуық адам қайтыс болып, 25 мыңдай адам әртүрлі дәрежеде жарақаттанады.
Облыс бойынша жыл басынан бері 1583 ЖКО тіркелген: 302 адам қайтыс болып, 2199 адам әр түрлі дене жарақаттарымен ауруханаға түскен.
Қазір көлік көбейген. Өкініштісі, адам өлімі де ұлғайып отыр. Бір ғана Шымкенттің өзінде көліктердің саны 200 мыңнан асып жығылады.

Депутаттық сауал жолдады

Елімізде жол қатынастарын жақсартуға назар аударылып отырғаны белгілі. «Нұрлы жол» бағдарламасының бірінші бағыты да көліктік-логистикалық инфрақұрылымдарды дамытуды көздейді. Елбасы «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автожолы еліміздің транзиттік әлеуетін едәуір өсіріп, бұл магистраль жол ежелгі «Ұлы Жібек жолын» қайта жандандыратынын атап өткен болатын.
Таяуда Оңтүстіктен сайланған ҚР Парламент мәжілісінің депутаттары – Ф.Қаратаев, С. Қаныбеков, У. Қайназаров осы транизиттік бағытта жүргізіліп жатқан құрылысқа назар аударуды сұрап, ҚР Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымовқа депутаттық сауал жолдады.
– Оңтүстік Қазақстан облысының сайлаушылармен кездесуімізде «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізінің «Оңтүстік Қазақстан облысы – Қызылорда облысы» аралығындағы учаскесінің құрылысы аяқталып, халық мың алғысын айтып, шексіз қуаныштарын жеткізген болатын. Бірақ та жолды салу және жөндеу кезінде қойылған 40-60 км жылдамдығымен жүру жол белгілері осы уақытқа дейін сәйкестендірілмеген. Қазір бұл маңда жол апаттары көбейіп тұр. Осы мәселеге назар аударуыңызды сұраймын, – делінген депутаттық сауалда.
Жол – адамзатты өркениетке бастар игілігіміз. Жол – сауда-экономикалық қарым-қатынастарды жалғастыратын алтын көпір.
Яғни, халық қалаулыларын алаңдатқан мәселеге ішкі істер министрі де жауап берді.
– Осы жерлерде жүргізіліп жатқан қалпына келтіру жұмыстарына байланысты жылдамдық режимін сағатына 40 шақырымға дейін сатылап төмендету көзделген. Автожолда сигналдық бағандар, жол белгілерін және көпір үстіне жарық орнату бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жол жұмыстары аяқталып, автожол пайдалануға тапсырылғаннан кейін ішкі істер органдарының бақылауымен жылдамдық режимін шектейтін уақытша жол белгілері ретке келтіріледі, – деді Қ. Қасымов.

Апат саны азая ма?

Бұл жағдайларға байланысты тәртіп сақшылары да жұмысты күшейтті. ОҚО ІІД ЖПҚ бастығының орынбасары, полиция полковнигі Н. Әбдірамановтың айтуынша, көп жағдайда апатты оқиғаларға басты себеп – адам факторы. Яғни, жүргізушілердің тарапынан өрескел әкімшілік-құқық бұзушылық жиі болады.
– ОҚО ІІД Жергілікті полиция қызметінің тарапынан Жол-көлік оқиғаларының алдын алу және апатты болдырмау мақсатындағы жұмыстар қатаң бақылауға алынды. Облыс аумағындағы «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» көлік дәлізіндегі құрылыс жұмыстары жол қозғалысына кері әсерін тигізіп отырғаны рас. Осыған орай «Алматы-Ташкент-Термез» тас жолын бақылайтын облыстық жол патрульдік полиция батальонына тағы 4 взвод қызметкерлері жұмылдырылды. ЖКО-ның алдын алатын негізгі 7 басым бағыт бойынша, оның ішінде жылдамдықты асыру мен қарама қарсы бағытқа шығу құқықбұзушылықтарын анықтауға аса көңіл бөлуге нұсқау берілді, – дейді ол. Бұл бағыттағы тас жол бойына барлық ескерту белгілері орнатылған.
Биыл тамыз айының 15-нен бастап көлік құралдарын тіркеу және жүргізуші куәліктерін беру сияқты қызмет түрі ОҚО ІІД Әкімшілк полиция басқармасының Тіркеу емтихан бөлімінің қызметкерлерімен арнайы халыққа қызмет көрсету орталығында жүзеге асырыла бастапты. Онда күнделікті 300-ге жуық көлік құралдары тіркеліп, 100-ге жуық жүргізуші куәлігі беріледі.
Қала аумағында тыйым салынатын жол белгілері орнатылмаған жағдайда ең жоғары жылдамдықты шектеу сағатына 60 шақырым. Бұл талаптар орындалмаған жағдайда ҚР әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 592 бабымен хаттама түзіледі. Мәселен, қарама-қарсы бағытқа шығып кетуші жүргізушілер кінәлі болған жағдайда 1 жылға көлік құралын басқару құқығынан айырылады. Өтеу мерзімі біткеннен кейін жүргізу куәлігін алу үшін ҚР Жол жүру қағидасы бойынша емтихан тапсыруға жіберіледі.

Сіз не дейсіз?

Мұсатіллә ТОҚАНОВ,
ОҚМУ-дың «Агроөнеркәсіп кешені мен су қоры мәселелері» ғылыми-зерттеу институтының директоры:

Геомагнитті толқындардың белгілерін қойсақ...

– Әр апатты жағдай болған сайын мен өзімді кінәлі адамдай сезінемін. Жол апаттарына геомагнитті толқындардың үлкен әсері барын талайдан бері айтып жүрмін. Мен ғұмырымның 20 жылын осы саланы зерттеуге арнадым. Шымкент қаласының геомагниттік толқындарының картасын да жасағанмын. Мәселен, Тәуке хан, Т. Рысқұлов, А. Байтұрсынов көшесі толық геомагнитті толқында жатыр. Дулати көшесі де сондай. Менің зерттеулерім бойынша, жол апатының көптігі жөнінен бірінші орында Тәуке хан, екінші Т. Рысқұлов, үшіншісінде А. Байтұрсынов көшелері тұр.
Жалпы, геомагнитті толқындар екіге бөлінеді. Солтүстіктен Оңтүстікке екіншісі Шығыстан Батысқа қарай кететін жолақ. Міне, осы бағыттардың қиылыстары – қауіпті жерлер. Кейде апатты жағдайлардың бірден көбейіп кеткенін естисің. Негізінен, ауа райы өзгерген сәтте оның жердің астындағы толқындарға да әсері бар. Содан геомагнитті толқындар өршиді. Сөйтіп, жүргізуші екі жолақтың қиылысқан жеріне барып қалған кезде қас-қағым уақытта есінен айырылып қалады. Түсті ажырата алмайды. Немесе адамды көрмей қаласың.
Ендігі мәселе – ОҚО ІІД-не ұсыныс тастап, солармен бірлесе осы мәселені зерттеу. Сөйтіп, анықталған жерлерге қауіпті жолдардың белгілерін қойсақ. Осы көшелердің бәріне белгілер басынан аяғына дейін қойылуы тиіс. Қазір мұндай жол белгілер Германия, Түркияда бар.
Бұл мәселе әкімшіліктің алдына қойылуы керек. Мәслихатта көтеріліп, қаржы бөлінсе, апаттың алдын алар едік. Бұған мемлекеттік тұрғыдан шешім қабылданатын уақыт жетті деп ойлаймын.

ЖАЯУ ЖҮРГІНШІЛЕР ӨТКЕЛІНДЕ ЖОЛ АПАТЫ НЕГЕ КӨБЕЙДІ?

«Жан-жағыңа мұқият қарайсың да, үшке дейін санап өте шығасың. Не аман қаласың, немесе...». Шымкенттіктер жаяу жол жүргіншілеріне арналған жолақтан өту үшін осылай жасайтынын айтып, әлеуметтік желілерде әзілге айналдыруда. Бірақ бұл күлетін нәрсе емес. Жол – жауапсыздықты кешірмейді. Бұған қалада болған жол-көлік апаттары дәлел. Сондықтан, ереже сақтап, жолдың қарама-қарсы бетіне тек тиісті жерден ғана өткеніміз құба-құп. Ал көлік жүргізушілері «шумахерліктен» арылса игі.

«ТОҚТА ЖОЛДАС, БҰЗБА КӨШЕ ТӘРТIБIН!..»

Шымкентте көлік саны күн санап көбейіп отыр. Соңғы мәлімет бойынша, 285 мың автокөлік ресми түрде тіркеліпті. Темір тұлпарды тізгіндеп, өзін жолдың «қожайыны» сезінгендер де жоқ емес. Олардың арасында жол ережесін біле тұра бағынбайтыны, жүргізуші куәлігін «сынақсыз» алғандары қаншама? Осыдан болар, жаяу жүргіншілерге арналған жолақта соңғы уақытта жол апаттарының саны күрт артып отыр. Қайғылы оқиғалардың орын алуына жаяу жүргіншілердің де қатысы бар. Мәселен, олар арнайы белгіленбеген жерлерден өтіп, жол апатына себепші болады. Өкінішке қарай, адам шығыны да тіркелуде. Қазір жастардың дені көшеде плеер тыңдап, құлаққап кию сәнге айналған. Әнді бар даусына қойып, тіпті белгі берген көліктің дауысын да естімей, өмірімен қош айтысқан қаншама оқиғаларды естіп жүрміз.

Қаланың кез келген жерінде жаяу жүргіншілер жолағынан өткен адамдарды көріп, біраз нәрсені байқауға болады. Бірі – сенімді өтсе, енді бірі – алақ-жұлақ етіп, не өтерін, не өтпесін білмейді. Келесісі көлік нөпірінің азайғанын күтіп әлек. Осындай сәтті көлік жүргізушілері өз пайдасына ұтымды пайдаланады. Кейбір көлік жүргізушілерінің асыққаны сонша, жолаққа жақындағанда тежегішті әрең басып тоқтайды. Қала тұрғыны Жанар Қосанова жаяу жүргіншілерге арналған жолақтан күн сайын өткендіктен, ол үшін үйреншікті жағдай.
– Мен неге қорқып өтуім керек? Бұл – жаяу жүргіншілер үшін арнайы белгіленген жол. Сондықтан да, бұл жерде ережені көлік жүргізушілері сақтауы тиіс, – дейді Ж.Қосанова.
Қалалықтармен сұхбаттасқан кезде, олардың басым бөлігі жаяу жүргіншілерге арналған жолақтан абайлап өтуге тырысатынын жасырмады. Әсіресе, жас балалармен өткенде мұқият әрі сақ болатындарын алға тартты.
Бірнеше жылдық тәжірибесі бар көлік жүргізушісі Әбдіманап Үкібаев жаяу жүргіншілер жолағына жақындаған сәтте абай болу қажеттігін ескертеді. Жолақтан өтіп келе жатқан адамды байқамай қалу қаупі басымырақ. Сондықтан, жолаққа жақындаған сәтте-ақ, тоқтаған ләзім. Тіпті қарсы бетке өтетін адамдар байқалмаса да, көліктің жүріс жылдамдығын баяулатқан абзал.

КIМ КIНӘЛI?

Биыл жыл басынан бері жаяу жүргіншілер жолында 551 жол апаты тіркелген. Соның салдарынан, 77 адам қаза болса, 508-і жарақаттанған. Ал өткен жылдың сәйкес мерзімінде 598 жол апаты тіркеліп, 73 адам қаза болған. Оның 558-і түрлі жарақаттармен дәрігер көмегіне жүгінген. Бұдан шығатын қорытынды – биыл жол-көлік оқиғасы азайғанымен, қаза болғандар саны артқан екен. Өкінішке қарай, жаяу жүргіншілер жолағында көлік жүргізушілерінің жауапсыздығынан бір емес, бірнеше адамның өмірін жалмаған оқиғалар аз емес. Соның бірі биыл мамыр айының басында тіркелді. Арғынбеков көшесінде 1974 жылы туған қала тұрғыны Нұрлан Мейірбеков өзінің «Toyota Land Cruiser 100» маркалы көлігімен жаяу жүргіншілер жолымен өтіп келе жатқан бір отбасының мүшелерін қағып кетті. Жол апатының салдарынан 12 жасар қыз оқиға орнында ажал құшты. Ал 6 жастағы ер бала облыстық балалар ауруханасының жан сақтау бөлімінде есін жимаған күйі көз жұмды. Анасы жан сақтау бөліміне жеткізілген. Көзінің қарасы мен ағындай, мәпелеп өсіріп отырған ата-ананың ұл-қызынан бір-ақ күнде ажырап, аңырап қалуы жүрекке ауыр тиеді.
Жол апатына көп жағдайда көлік жүргізушілері кінәлі. Мұны ішкі істер органы қызметкерлерінің берген мәліметтері растайды. ОҚО ІІД жергілікті полиция қызметі бастығының орынбасары, полиция полковнигі Н.Әбдірамановтың айтуынша, биыл жыл басынан бері темір тұлпарды тізгіндегендердің кінәсінен 1300 жол апаты орын алған. Бір ғана оқиға жаяу жүргіншілердің себебінен тіркеліпті. Өткен жылы да осы уақытта 1300 жол апаты көлік жүргізушілерінің жауапсыздығы салдарынан орын алған. Ал жаяу жүргіншілердің қатысуымен 8 оқиға тіркелген.

ЖАСАНДЫ ЖОЛ КЕДЕРГIЛЕРI ҚАЙДА ҚОЙЫЛАДЫ?

Қала аумағында 116 көше бойында 320 жаяу жүргінші жолақтары бар. ОҚО ІІД Әкімшілік полиция басқармасының бастығы, полиция полковнигі Нұрғали Исаховтың айтуынша, әлі де жаяу жүргіншілер жолақтарын орнату қажет.
– Бүгінгі таңда 200-ден астам көшеге орта жөндеу жұмыстары жүргізілген. Бірақ жаяу жүргіншілер жолақтары орнатылмады. Бұл мәселе бойынша ОҚО ІІД Әкімшілік полиция тарапынан қала әкімдігі мен Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне ұсыныстар жолданды. Ал жаяу жүргіншілер жолағы жоқ жерлерде жасанды жол кедергілері бар. Мәселен, 145 мектептің 87-нің аумағына кедергілер қойылды. Жасанды жол кедергілерін қоюдың тәртібі бар. Яғни, балабақшалар мен мектептердің маңына және жол қозғалысы үшін қауіпті деген жерлерге орнатылады, – дейді Н.Исахов.

599 ЖАЯУ ЖҮРГIНШIГЕ АЙЫППҰЛ САЛЫНДЫ

Жаяу жүргіншілер жолында жол апатын азайту мақсатында жуырда ғана қалада «Назар аударыңыз, жаяу жүргінші» атты шұғыл іс-шара қорытындыланды. Жеті күнге созылған шара барысында 599 жаяу жүргіншіге айыппұл салынды. Жалпы 5216 жол қозғалысы ережесін бұзу жайттары анықталып, көше қиылысынан өткен кезде ережеге бағынбаған 298 көлік жүргізушісі де айыппұл төледі. Ал 36-сы көлікті мас күйінде басқарғаны үшін жүргізуші куәлігінен айырылды. Тәртіп сақшылары осындай іс-шараларды қала аумағында жиі өткізеді. Жыл басынан бері «Қауіпсіз қала», «Қауіпсіз жол» және «Абайлаңыз, жаяу жүргінші» секілді 15 түрлі іс-шара ұйымдастырылыпты.
Жол жүру ережесін сақтамаған азаматтарға Қазақстан Республикасының ӘҚБтК-не сәйкес айыппұл қарастырылған. ОҚО ІІД Әкімшілік практика бөлімінің бастығы А.Сүйерқұловтың мәліметінше, жаяу жүргіншілер жолынан өтпей, жолды кесіп өтетін азаматтарға 5 айлық есептік көрсеткіш айыппұл салынады. Бұл – 10 мың 605 теңге. Ал жаяу жүргіншілерді жаяу жүргіншілер өткелінен өткізбеген жүргізушілер ҚР ӘҚБтК 600 бабына сәйкес, 10 АЕК мөлшерінде 21 мың 210 теңге айыппұл төлейді. Ал салынған айыппұл 7 жұмыс күні ішінде төленсе, оның жартысын өтеуге мүмкіндік бар.

ЖАЯУ ЖҮРГIНШIЛЕРДI «ОЯТАТЫН» ЖОЛАҚТАР

Сәуір айының соңына қарай, Шымкент көшелерінде жаяу жүргіншілердің назарын аударатын ерекше жолақ пайда болды. Қызылды-жасылды диодті шамдар әзірге Тәуке хан мен Д. Қонаев даңғылының қиылысындағы тұрғындар көп жүретін жаяу жүргіншілер жолына орналастырылған. Қызылды-жасылды жолақтар бағдаршамның түсіне сәйкес белгі беріп тұрады. Яғни, жаяу жүргінші жолдан өтуге болатынын немесе болмайтынын төменге қарап-ақ біле алады. Заманауи қондырғы елімізде алғаш рет қолданысқа еніп отыр. «Оятатын» жолақтар – қала тұрғындарының қауіпсіздігін сақтау мақсатында қолға алынған қанатқақты жоба. Бұл әсіресе телефонға үңілгендер үшін тиімді. Мұндай жаңалықты жергілікті кәсіпкерлер туған қаласына тарту ретінде ұсынып отыр. Шамдарға 2 миллионға жуық қаржы жұмсалыпты.
Полиция қызметкерлерінің мәліметінше, жол апатының кез келген түрі жол ережесін білмегендіктен, оған бағынбағандықтан және тым асығыс болғандықтан жасалады екен. Олай болса асықпайық! Өмірімізді бағалай білейік.

«Жол мұраты – жету». Бірақ соңғы кезде жолға шықсақ, аман-есен баруымызды тілейтін болдық. Ақпарат ағыны мол заманда жағымсыз хабарды жиі естіген сайын, қауіпсіздік жайы ойымыздан кетпейді. Десек те, діттеген жерімізге бару үшін қоғамдық көліктен бөлек, такси қызметіне де жүгінетініміз рас. Бірақ көшеден жолай такси ұстауға жүрексініп қалғанымыз жасырын емес. Мамыр айында Сарыағаш ауданында болған сұмдық оқиға елдің есінен әлі шыға қойған жоқ. Ата-анасының үйінен Шымкентке оқуға кеткен студент қызды такси жүргізушісінің өлтіргені дәлелденіп, қылмыс ізі суымай ашылды. Осыдан соң таксимен қала ішінде түнде түгілі, күндіз жүруге сескенетіндер көбейген.

Қайсысы сенімдірек?

Сарыағаштағы қайғылы оқиғадан соң, Шымкент қалалық жергілікті полиция қызметінің бастығы Данияр Мейірханұлы Facebook әлеуметтік желісі арқылы қара жамылған отбасыға көңіл айта отырып, бүгінгі таңда жекеменшік таксилердің азаматтар үшін қауіпті екенін жазды.

«...Қым-қуыт, үнемі жылжуды қажет ететін тіршілікте тіпті, жеке бас қауіпсіздігімізді ұмытып кететініміз бар. Осыған байланысты, Шымкент қаласының жергілікті полиция қызметі тасымалдау қызметін пайдаланушыларды қарапайым ғана қауіпсіздік ережелерін сақтауды ұсынады. Жеке меншік тасымалдаушылардан бас тартып, (сонымен қатар заңсыз такси қызметі) ресми тіркелген таксиді шақыру керек. Тиісті техникамен, байланыс құралдарымен жəне GPS-навигатормен жабдықталған таксилерде жеке бас қауіпсіздігімен қатар, жүргізушімен дауласудан жəне көліктің бұзылу қаупінен де құтыласыз.
Есте сақтаңыз, мұндай мүмкіндігі жоқ және шалғай ауылды жерлерде көлікке отырғанда, туыстар мен достарыңызға автокөліктің мемлекеттік нөмірін, шамамен келетін уақыты мен жүргізуші туралы жеке мəліметті хабарлауыңыз қажет. Навигациясы бар телефон болған жағдайда, оны жылжу барысында қосу керек. Жеке бас қауіпсіздігіңізге немқұрайлы қарап, бағалы заттарыңыз бен ақшаңыздан айырылып, өміріңізді қауіпке тігуіңіз мүмкін. Өмірімізді бұдан да жақсартуға бірге күш салайық. Жолдарыңыз əрқашан ашық болсын», – деп жазды қалалық жергілікті полиция қызметінің бастығы.

Расында да, ресми тіркелген такси компаниясы «жабайы» қызметке қарағанда, әлдеқайда сенімді. Үйден шықпай-ақ, телефон арқылы қалаған уақытыңызға тапсырыс беріп, шақырасыз. Сонымен қатар, түнгі уақытта кейбірі пәтеріңізге кіргенше, қажет болған жағдайда есігіңізге дейін шығарып салады. Демек, такси жүргізушісі де сіздің қауіпсіздігіңіз үшін жауапты әрі мүдделі. Осы ретте, «қалалықтарға қызмет көрсететін неше компания бар?» деген сауал туындайды.
Vse-taxi.kz сайтының мәліметінше, Шымкентте тасымалдау қызметімен айналысатын 114 компания бар. Онда олардың аты, телефон нөмірлері және қызмет ақысы көрсетілген. Такси қажет болған жағдайда, қалағаныңызды шақыра аласыз. Мәселен, «Тұлпар» такси компаниясының қалалықтар мен оның қонақтары үшін қызмет еткеніне 4 жылдың жүзі болыпты. Осы уақыт аралығында олардың қызметін пайдаланушылар қатары артқан. Компанияның бас механигі Нақып Бердібековтың айтуынша, бүгінде «тұлпарлықтар» үлкен сенімге ие.
– Біріншіден, біздің иммиджіміз қалыптасқан. Барлық көліктерде компания атауы жазылған. Екіншіден, жүргізуші қажетті құралдармен, соның ішінде рациямен, GPS-навигатормен қамтылған. Ал үшіншіден, жүргізушілеріміз қылмыс жасамайды. Өйткені, олардың әрбір қимылы, жол жүру бағыты, тіпті, қандай жылдамдықпен жүргені мен қайда тоқтағанын біліп отырамыз. Сонымен қатар, жүргізушілерді жұмысқа аларда олардың сырт-келбетіне назар аударамыз және үміткерлердің құжаттарын қабылдаған кезде істі болған не болмағанын анықтаймыз. Сотталғандар такси қызметіне жұмысқа тұра алмайды, – дейді Н.Бердібеков.

«Жазылмаған» заңдар

Шымкенттіктер жеке такси жүргізушілерінің де қызметін жиі пайдаланады. Ыңғайлысы сол – кез келген жерде тұрып, қол көтерсеңіз, бір немесе бірнешеуі қатар тоқтай қалады. Тек барар жеріңізді айтып, ақшасын келіссеңіз болғаны. Мысалы, «Нұрсәттен» жолай көлік ұстап, «Қарасу» шағынауданына дейін келісіп, жол-жөнекей жүргізушіні әңгімеге тарттық. Өз есімін айтудан бас тартқан азамат таксист болып, қызмет көрсету үшін бірқатар «жазылмаған заңдардың» барын айтты.
– Клиент жинау үшін таксистердің шоғырланып тұратын жеріне «кіруге» сол жердегі «бригадирге» 5 мың теңге беріп, күн сайын белгілі бір мөлшерде «салық» төлейміз. Өйтпеген жағдайда, жұмыс істеуге мүмкіндік бермейді. Базарлар мен адам көп жүретін орындардағы «ставка» бұдан да жоғары. Қазір қалалықтар бұрынғыдай біздің қызметімізді жиі пайдаланбайтын болды. Дағдарыс әсер етті ме, әлде бізге деген сенім азайды ма, ол жағы белгісіз, – дейді такси жүргізушісі.

Такси шақырудың жаңа түрі

Соңғы кезде «InDriver» мобильдік бағдарламасы халық арасында танымал әрі сұранысқа ие бола бастады. Ол жүргізушілер мен жолаушыларды біріктірген бағдарлама. Оның көмегіне жүгіне отырып, ақшаңызды және уақытыңызды үнемдейсіз. Бірақ тәуліктің кез келген уақытында сіздің қауіпсіздігіңізге ешкім жауап бермейді. Тапсырыс берген сәтте жақын маңда жүрген таксистке хабарлама түсіп, ол сізге қоңырау шалады. Мұндай қызмет түрі Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Армения және Өзбекстанда жолға қойылған. Шымкентте бұл бағдарламаның қызметін көп ретте Алуа Тұрсынхан секілді жастар қолданады екен.
– Қала ішінде кез келген жерге бару үшін «InDriver» – тиімді әрі жылдам орындалатын бағдарлама. Алдымен оны қалта телефоныңызға жүктеп, өз аккаунтыңызды (телефон нөмірі бойынша) енгізесіз. «InDriver» тек онлайн жүйеде жұмыс жасайды. Сіз тұрған орныңыздан баратын нысанаңызды белгілеп, өзіңізге қолайлы бағаны жазасыз. Арнайы жүйе сіздің айналаңызда «InDriver» бағдарламасына тіркелген көліктерге хабар береді. Көп ұзамай 1минуттың ішінде қоңырау келіп түседі. Бағасына келісе алмаған жағдайда, қоңырау уақытын аяқтап, келесі жүргізушімен сөйлесе аласыз. Еш қиындығы жоқ. Тек қалта телефоныңыз интернетке қосулы болуы тиіс, – дейді А. Тұрсынхан.

Жүргізушілер де қауіппен бетпе-бет келеді

Осыдан екі жыл бұрын такси жүргізушілері тек әйелдерден құралған такси өз қызметін жолға қойды. Бұл «елді таңқалдырайық» деген бастама емес еді. Алайда, ол компания көп ұзамай жабылды.
Бұл ретте қызмет көрсетуші мен клиенттің де қауіпсіздігі маңызды. Таксистерге де шабуыл жасалып, олардың да өміріне қауіп төнетін жағдайлар аз емес. ОҚО ІІД баспасөз қызметінің мәліметінше, 2015 жылы облысымызда такси жүргізушілеріне қатысты 14 қылмыс жасалған. Оның 8-і қарақшылық шабуыл және 6-уы тонау. Ал биылғы жылдың 4 айында 1 қарақшылық шабуыл және 1 тонау қылмысы жасалған. Сондай-ақ, баспасөз қызметінің мәліметі бойынша, қарапайым азаматтар жеке меншігіндегі автокөліктермен адам тасуды кәсіп еткен. Көп жағдайда жеке меншік таксистер қала мен аудан орталықтарында автокөлік тұрағы үшін белгіленбеген жерде шоғырланған. Олар тасжолда жүру ережелерін жиі бұзып, соның салдары жол-көлік оқиғаларына әкеп соғуда. Осы ретте ішкі істер органдары қызметкерлері тарапынан таксистерге қатысты әкімшілік құқық бұзушылық хаттамалар толтырылып, сотқа жолданып отырады.
Осы мәселе төңірегінде қалалықтардың арасында қандай такси қызметін пайдаланатыны жөнінде сауалнама жүргізген едік.
Сауалнама нәтижесі бойынша, халық арасында ресми тіркелген такси қызметіне деген сенім молырақ екенін байқадық. Олай болса, «сақтықта қорлық жоқ» екенін ұмытпаған жөн.

6:fpskvf5fy^ pf4lfh

«Қырғы базарға» қарай жерасты өткелімен емес, көшені кесіп өтетіндер қатары көп. Соның салдарынан, көлік қозғалысына едәуір кедергі келтіруде. Осындай мәселелер бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу үшін Әл-Фараби ауданы әкімдігінің қызметкерлері бірқатар құзырлы мекеме қызметкерлерімен бірлесіп, рейд жүргізді.

Шымкенттің бұл аумағында жаяу жүргіншілер қозғалысын қауіпсіз ету мақсатында салынған жерасты өткелі бұрыннан бар. Алайда, халықтың дені уақыт пен жолды қысқарту үшін рұқсат етілмеген жерден өтуді үйреншікті жағдайға айналдырған.
Әл-Фараби ауданы әкімінің орынбасары Серік Нұрманов жер асты өткелінің халық үшін тым ыңғайсыз халде екенін айтады. Мәселен, онда жағалай сауда дүңгіршектері орналасып, жаяу жүргіншілердің еркін өтуіне кедергі келтіруде.
– Бұл орайда, әкімдік тарапынан Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөліміне арнайы хат жаздық. Алдағы уақытта орын алған мәселе шешімін табады. Жыл басынан бері әкімдік тарапынан мыңдаған адамға ескерту берілді. Бірақ құлақ асып жатқандар қатары кемде-кем, – дейді С.Нұрманов.
Жол-патрульдік полициясы қызметкерлерінің айтуынша, ол маңда көлік апаты немесе адам қағу жайттары орын алмағанымен, жол жүру ережесі жиі бұзылады. Осы ретте Әл-Фараби ауданы әкімдігінің қызметкерлері рейд жұмыстарын әлі де жалғастыратынын және мұнан соң ереже бұзған азаматтарға әкімшілік хаттама толтырылып, тиісті шара қолданылатынын ескертті.