Шымкент келбеті

Тау бөктерiнде «Tau fest» фестивалi өттi

Алғаш рет Біркөлік шатқалында Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай «Tau fest» фестивалі өтті. Шымкент қаласы әкімдігінің кәсіпкерлік бөлімі ұйытқы болған шара үш күнге жалғасты. Оған жас туристер станциясының қатысушылары мен тәлімгерлері, қонақүй, мейрамхана, туристік фирма өкілдері мен туризм саласының мамандары қатысты.

Тау фестивалі экологиялық сенбіліктен басталды. Қолдарына бір-бір қап ұстаған жастар лагерь мен өзен айналасын қоқыстан тазартып шықты. Соңғы кездері тауға шығып, табиғат аясында демалатын жандардың қатары артқанмен, Жер-анаға зиян келтірушілердің де саны молаюда. Өкініштісі сол, демалыстан кейін олар қоқыс-қалдықтарын қалдырып кетеді. Осылайша табиғатқа өлшеусіз зиян келтіріп жатқандарына назар аудармайды. Бұл мәселе Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи саябағының қызметкерлерін де жиі толғандырады. Туризм бөлімінің маманы Ғани Назарбек ең бірінші халықтың санасына табиғатсыз адамның күні жоқ екенін сіңіру қажет деп санайды.

– Сайрам-Өгем ұлттық табиғи саябағында аптасына үш күн арнайы тазалық жұмыстары жүргізіледі. Соның арқасында экологиялық ахуалды, тазалықты тұрақты ұстап тұрмыз. Бір ғана қоқысқа айналған судың бөтелкесі бірнеше ғасырға дейін өсімдіктің өсуін тежейді. Ал оның ішінде кішкентай су қалып кетсе, өрт шығу қаупін туындатуы мүмкін. Осы жайтқа демалушылар мұқият қараса екен. Халықты демалысқа тартудан бұрын, оларды экологиялық сауаттылық пен мәдениетке үйреткеніміз абзал, – дейді Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи саябағының туризм бөлімінің маманы Ғани Назарбек.
Осылайша «табиғатқа жанашырлық – айналаны таза ұстаудан басталады» деген жастар бірер сағат ішінде айналаны қоқыстан тазартып тастады.

Үш тiлдi меңгерген гидтер қажет

Күллі әлем көз тігетін «ЭКСПО-2017» көрмесі келер жылы Астанада өтетіні белгілі. Халықаралық көрмеге келушілер еліміздің үшінші қаласы ретінде тарихи мекенге бай Оңтүстік өңіріне, яғни Шымкентке ат басын бұрары анық. Сол кезде оларды жылышырай танытып, күтіп алудан бастап, ыңғайлы жағдай жасау, қонақжайлылық таныту жайы «Бастау» демалыс аймағында өткен семинар-тренингте пысықталды. Қонақүй, туристік орталық мамандары «ЭКСПО-2017» көрмесіне келген туристерге қызмет көрсетуде Шымкент қаласының туристік ұйымдарының жұмысын күшейту тақырыбында ой қозғап, бір-бірімен тәжірибе алмасыпты. 

– Бұл семинар-тренингті ұйымдастырудағы басты мақсат – қонақүй, мейрамхана, туристік фирма өкілдерімен ынтымақтастық қарым-қатынас орнату. Оларды «ЭКСПО-2017» көрмесі аясында өңірімізге келетін қонақтарға жайлы жағдай жасауға шақыру. Біз бірнеше жобаны қолға алып отырмыз. Соның бірі «Шымкентке қош келдіңіз!» деген журнал. Бұл журнал қыркүйек айында 10 мың данамен жарыққа шығады. Онда Шымкент қаласының қонақүйлері, мейрамханалары, ойын-сауық орталықтары, мәдени орындары, тағы басқа мекемелердің мекенжайы мен ол туралы толық ақпарат фотосуреттермен көрсетіледі. Біздің қаламызға қыдырып келген әрбір қонақ өзіне қажетті мәліметті үш тілде таба алады және тегін тарқатылады. Қазір әуе компанияларымен келіссөз жүргізудеміз, – дейді Шымкент қалалық кәсіпкерлік бөлімінің басшысы Асқар Қаныбеков.
Сондай-ақ, семинар-тренингте білімді, тарихтан хабары бар шет тілдерін еркін меңгерген гидтерді тәрбиелеп шығару мәселесі де көтерілді. Өйткені, тарихи орындар туралы мәліметті бірнеше тілде қызықты, түсінікті тілде жеткізетін гидтерге сұраныс күн санап артуда.

44 секундта 18 метр...

Семинар-тренингтен кейін жас туристер станцияларының қатысушылары мен тәлімгерлері құзға өрмелеуден сынға түсті. Тіп-тіке жартастың жанына барып, төбесіне көз салсаң басың айналады. Беліне арқан байлаған жастар сол жартасқа өрмелеуге кірісті. Төрешілер олардың уақыттарын белгілеп отырды. Нәтижесінде Шымкент қаласының тұрғыны Жанболат Ергешбаев ептілік танытып, бар-жоғы 44 секундта 18 метр биіктікті бірінші болып бағындырды.
– Бала кезімнен жас туристер станциясының белсенді мүшесі болдым. Оңтүстікте біз шықпаған шың қалмаған шығар. Тауға шыққан, жартасқа өрмелеген ұнайды. Жылдамдықты, күшті дайындықты қажет етеді. Ата-аналарды өздерінің ұл-қызын тау спортына баулуға шақырамын, – дейді ол.
Ал қыздар арасында Сайрам ауданынан келген Кенжекей Бердеева бірінші болды. Ол жартасқа 1 минут 31 секунд уақыттың ішінде өрмелеп шықты.
Ал екінші күні тау фестиваліне әр ауданнан жиналған жас туристер станциясының ұстаздары кедергілер жолағынан өту жарысына қатысты. Әр команда құрамына төрт адамнан жиналып, өзен бойына керілген арқан кедергісінен жығылмай, сүрінбей өтуге кірісті. Нәтижесінде Сайрам ауданының «Жас қыран» тобы бірінші орынды жеңіп алды. Ал екінші орынды Шымкент қаласының блоггерлер тобы иеленсе, үшінші орын Төлеби ауданының ұжымына бұйырды. Жеңімпаздарға бағалы сыйлық пен арнайы Алғыс хат тапсырылды.
– Біз балалар туризмін дамытуымыз қажет. Тау фестиваліне жас туристер станциясы ұстаздары барлық аудан-қалалардан келіп қатысуда. Олар бұл фестивальде көрген-білгендерін оқушыларына барып, үйретеді, бөліседі. Бүгінде біздің Шымкенттегі жас туристер станциясына мыңға жуық бала келеді. Ал осындай іс-шара кезінде олардың қатары артады, – дейді облыстық жас туристер станциясының директоры Сәуле Өмірбаева.
Бұдан бөлек, фестивалге жиналғандар арасында альпинистік жарыстар мен түрлі семинар-тренингтер өтті. Олар шатырда түнеп, алау жағып, тау бөктерін ән мен күйге бөледі. Бұл үш күн олардың ұзақ уақыт естерінен шықпасы анық.

Қазақстандағы Франция елшілігінің және Француз Альянсының шақыруымен танымал мүсінші, суретші және дизайнер Ламин Шымкентке келді. Франциялық өнер майталманы қазақ халқының бай мәдениеті мен өмір салты, тұрмыс-жағдайымен танысты.

Шырайлы Шымкент қаласына жасаған сапары барысында өнер майталманын қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қабылдады. Екі жақты пікірлесу барысында француз суретшісі «ЭКСПО-2017» көрмесіне келетін отандастарын шырайлы Шымкент қаласына саяхаттап келуге үгіттейтіндігін атап өтті. Сондай-ақ, Ламин Қазақстанға жасаған сапарынан айрықша әсер алғанын айтты. Және 100-ден астам ұлт пен ұлыстың басын қосқан бейбіт даму жолындағы ел ретінде өзгелерге үлгі болып отырғанын жеткізді.

Шымкентте ҚР Инвестициялар және даму министрлігінің қолдауымен 21-22 қыркүйек күндері «Ontustik Tourism Forum» халықаралық туристік форумы өткізілмек.

Форум аясында «Жібек жолындағы жаңа мүмкіндіктер» тақырыбында бизнес-конференциялар және «Silk Road Fair» атауымен жәрмеңкелер ұйымдастырылады. Сонымен қатар ОҚО бойынша тест-турлар өтеді.
Форумның басты мақсаты – туризм саласындағы серіктестікті нығайту. Аталған шараға 250 қазақ-стандық және алыс-жақын 10 елдің өкілдері қатысады.

Шымкентте «Мәдениет және өнер саласын дамыту»
жөніндегі кеңес мәжілісі өтті

Шымкент – Қазақстандағы ең көне қалалардың бірі. Тарихи мұрағат ретінде сақталған археологиялық және мәдени ескерткіштер Шымкент қаласының 2200 жылдық тарихы бар екенін әйгілейді. Бұл жөнінде қала әкімдігінің жанынан құрылған «Мәдениет және өнер саласын дамыту» жөніндегі кеңес мәжілісінде айтылды. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың төрағалығымен өткен жиында 2 мәселе қаралды.

Жиында кеңес мүшесі, Әлкей Марғұлан атындағы археология институтының директоры Бауыржан Байтанаев Шымкент қаласының 2200 жылдық тарихын зерделеген баяндама жасады. Баяндамашының айтуынша, Шымкенттiң ортағасырлардағы атауы Неджикет (араб тiлiнен аударғанда «жаңа қала» деген мағынаны бередi) аталған. Мұны көптеген тарихи деректер қуаттай түседi. Мәселен, бір кездері Ұлы Жiбек жолының бойындағы гүлденген қалалардың бiрi Испиджабтың (Сайрам) қақпаларының бiрi Неджикет деп аталған. Бертін келе ол «Шымкент қақпасы» деген атауға ие болыпты. Сондай-ақ, архелогиялық жұмыстар кезiнде қала орнынан бiздiң жыл санауымызға дейiнгi ІІ ғасырға жататын керамикалық бұйымдар табылған. Шымкенттiң жасы 2200 жыл деген болжамға осы жәдiгерлер де басты себеп.

Өкініштісі сол, көне жәдігерлер мен тарихи құндылықтарды сақтау ісінде қала тұрғындарының өзі бейқамдық танытуда. Яғни, археологиялық зерттеу нысаны болып табылатын орындардың көпшілігінде тұрғын үйлер салынып кеткен. Осы орайда, қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімінің мамандары ендігіде аталған олқылықтардың алдын алу бағытында археологиялық зерттеу нысаны болып табылатын орындардың шекарасын айқындап беруді ұсынды. Кеңес мүшелерінің айтуынша, ондағы жобалау, зерделеу жұмыстары үшін де 15 миллион теңге қаржы қажет.

– Бүгінгі таңда еншімізде сақталып қалған ең көне мұрағатымыз ретінде ескі қалашықтағы 1856 жылы іргесі қаланған мешіт ғимараты, «Кең баба» саябағындағы осыдан 110 жыл бұрын егілген емен ағаштары сынды құндылықтарды ғана көрсете аламыз. Көненің көрінісінен сыр тартатын осындай санаулы жәдігерлерге тіпті, белгі тақта да орнатылмаған. Сондай-ақ, тұрғындар үшін өз қаласын сүюге, тарихын бағамдауға септігін тигізетін деректі немесе анимациялық фильмдерді көптеп жарыққа шығарсақ құба-құп болар еді, – деп атап өтті кеңес мүшесі, облыстық «Южный Казахстан» газеті редакторының орынбасары Кеңес Исмайлов.

Күн тәртібіндегі екінші мәселе бойынша, қала халқын рухани тұрғыдан кемелдендіру, өнер, мәдениет саласында қоғамдық сананы қалыптастыруға бағытталған іс-шаралар жоспарын әзірлеу мәселелері талқыланды.
– Ел аумағында үшінші мегаполис атауына ие Шымкент қаласы тіпті, бірқатар сала бойынша қол жеткен жетістіктерімен үздік шығып отырған жайы бар. Бұл қатарда, қаланың көне тарихы, жер аумағы, ұлттық салт-дәстүрге беріктігі бойынша шымкенттіктер өзгелерден дараланып, елдің мақтанышына баланады. Қыркүйек айының 24-жұлдызында «Қала күні» айрықша атап өтіледі. Мерекелік шара «Шымкент Плаза» ойын-сауық кешенінің салтанатты ашылуымен басталады, – деді жиынды қорытындылаған қала әкімі Ғ. Рахматоллаұлы.
Алдағы уақытта кеңес мәжілісі әр тоқсан сайын өткізілмек.

ОБЛЫС ОРТАЛЫҒЫНДА ВЕЛОСИПЕДТІ ЖАЛҒА БЕРУ
СТАНСАСЫ ЖҰМЫС ІСТЕЙ БАСТАДЫ

Шымкенттіктердің жаппай велосипедке ойысатын кезі келді. Бұл мақсатта бірқатар жобалар қолға алына бастады. Келіссөөздер жүргізіліп, бастапқы алғы шарттар жасалды. Көпшіліктен қолдау тапқан бірегей бастама өз жемісін беріп отыр. «Shymkent Bike» – игіліктерге бастар жоба. Өткен демалыс күні қалада автоматтандырылған велосипедтерді жалға беру стансасы іске қосылды. Қала тұрғындары мен қонақтарының жыл бойы велосипедке отырып, салауаттылықты насихаттауға мүмкіндігі бар. Бұл – Шымкент қаласы әкімдігі мен «Самұрық-Қазына» АҚ бірлесе іске асырған шара.
Әл-Фараби алаңында өткен велостансаның ашылу рәсіміне көпшілік куә болды. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов, «Самұрық-Қазына» АҚ адам ресурсын басқару басқармасының атқарушы директоры Ұлан Тәжібаев, Қазақстанның велоспорт федерациясы қоғамдық қорының президенті, «Самұрық-Қазына» АҚ коммуникация бойынша атқарушы директоры Дархан Қалетаев мырза көпшіліктің қуанышын бөлісіп, игілікті жоба қала тұрғындарының көңілінен шығатынына сенім білдірді.

«Велотұрақ орнату – халықтың қажеттiлiгi»

Жобаның алғашқы сатысында 200 велосипед сатып алынды. Бұл мақсатта қалада жалпы қырық станса ашылу жоспарланған. Қазірдің өзінде онға жуығы пайдалануға берілді. Жиырмасы қаланың орталық көшелерінде орнатылу үстінде. Қала әкімдігі шілде айының соңына дейін қырық велостансаның бәрін іске қоспақ. Шырайы артқан Шымкент Елордадан кейінгі мұндай велосипед жүйесін орнатқан елдегі екінші қала атанды.

Әл-Фараби алаңында өткен велостансаның ашылу рәсіміне көпшілік куә болды. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов, «Самұрық-Қазына» АҚ адам ресурсын басқару басқармасының атқарушы директоры Ұлан Тәжібаев, Қазақстанның велоспорт федерациясы қоғамдық қорының президенті, «Самұрық-Қазына» АҚ коммуникация бойынша атқарушы директоры Дархан Қалетаев мырза көпшіліктің қуанышын бөлісіп, игілікті жоба қала тұрғындарының көңілінен шығатынына сенім білдірді.

– Велотұрақтар орнату – қазіргі заманның талабы, халықтың қажеттілігі. Климаттық тұрғыдан өте ыңғайлы Шымкентте велосипед жалпыхалықтық көлік қатынас құралына айналады деп сенемін. Қажеттілік бойынша велостансалар саны ұлғая бермек. Әрине, жұмысты ұйымдастыруда кедергілер жоқ емес. Веложол салу, қауіпсіздік мәселелері, велосипед айдау мәдениеті – кезең-кезеңімен шешілетін іс. Бұл тұрғыда жұмыстар қарқынды жүріп жатыр жəне өз жалғасын табады, – деді Ғ. Әбдірахымов ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде.
Ең бірінші болып, қала әкімі Ғабидолла Рахматоллаұлы велосипедті пайдалану үшін арнайы карта сатып алды. Сонымен қатар, жаңалықтың жаршысындай, ашылу салтанатынан кейін қала әкімі, мәслихат депутаттары және облыс спортының басы-қасында жүрген азаматтар велосипед ершігіне отырып, Тәуке хан көшесін кесіп өтті.

Денсаулықтың нағыз кенi

Бұл жоба қаланың велоспорт және веложол инфрақұрылымын дамытумен қатар мегаполис тұрғындарының салауатты өмір салтын ұстануын мақсат еткен. Велотуризмнің дамуын жаңа сатыға көтеретініне сенім бар.

Қала дамуға бет алды. Соған сай жаңа мүмкіндіктердің қарастырылуы заңдылық. Денсаулықтың нағыз кені – осы велосипед тебу. Біріншіден, ұрпақ салауатты болып өссе, екіншіден, көлік кептелісінің алдын алуға мүмкіндік зор. Әрі қаржыңыз үнемделеді.
Шымкентте бүгінде велосипедті жанына серік еткен жандардың қатары 9 мыңнан асады. Қаланың инфрақұрылымдық жағдайын жақсарта отырып, бұл көрсеткішті бірнеше есеге арттыруға мүмкіндік бар. Ол үшін қоғам болып қолдау қажет.
Велосипедтер Франциядан әкелінген. Қаңқасы авиа өндірісінде қолданылатын хромдалған болаттан жасалыпты. Яғни, ешкім де үптеп кете алмайтындай берік. Оны пайдалану үшін әуелі келісім-шарт жасасу керек. Бір жылдық төлемақы – 11500 теңге. 10000 теңге жол жүру құнына, 1000 теңге тікелей картаның өзіне, 500 теңге пайдаланушының балансы болып есептеледі. Төлем картасын сатып алған жағдайда арнайы PIN-код беріледі. Іске қосылғаннан соң коммуналдық велосипед жарты сағат тегін қызмет көрсетеді. Әрі қарай әрбір сағатының құны – 100 теңге. Бұл туралы толық мәліметті shymkentbike.kz
сайтынан біле аласыз.

Жақсы iстің жаршысы болайық!

Қазір Тәуке хан даңғылы бойында 10 орынға арналған 5 велостанса жұмыс істеп тұр: қалалық әкімдік, «Имран» сауда орталығы және «Қызғалдақ» су бұрқағының алдында. Алдын ала есептелгендей, велостансалар алдағы уақытта «Нұрсәт», Ордабасы алаңы, облыстық аурухана, Назарбаев зияткерлік мектептері, т.б., 40 аялдама маңына орналасады.

Қай жоба болса да ол халыққа қызмет етуі тиіс. Сол себепті, халықтың игілігіне жарайтын жаңа жобаға қолдау білдіріп, одан әрі дамыту қала тұрғындарының өздеріне де байланысты.
Мұндай заманауи игіліктерді пайдалануда шетелден үйренеріміз көп. Халқы миллиардтан асатын Қытай елінде велосипедке міну әлдеқашан қолданысқа енгізілген. Батыс Еуропа елдерінде де солай.
Қытайда білім алып жүрген қазақ студенттерінің айтуынша ондағы тұрғындардың жұмысқа велосипедпен келуі әдеттегі іске айналған. Әсіресе, оның қызығын көретіндер студенттер екен. Барлық провинцияда да велосипед айдау мәдениеті дамыған.
Біз де қоғам болып, жаппай қолжетімді көлік түріне отырамыз десек, әуелі көзқарасты өзгерткен жөн.

Шымкенттің үшінші мегаполиске айналғанын тілге тиек етсек, алдымен туризм саласы еске түседі. Жалпы, біздегі туризмнің бүгінгі жағдайы қалай? Бұл туралы Оңтүстік Қазақстан облысы кәсіпкерлік, индустриалды-инновациялық даму және туризм басқармасының басшысы Марат Қарабаевпен болған сұхбатымызды оқырман назарына ұсындық.

– Марат Кәрімжанұлы, туризм бізге, шымкенттіктерге не береді?

– Дүниежүзілік туристік ұйымдардың дерегіне сүйенсек, әлемдік жалпы ішкі өнімнің 9%-ын, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әлемдік экспортының 6%-ын туризм саласы құрайды екен. Ал Қазақстанда бұл көрсеткіштің үлесі шамамен 0,9%. Туризмі дамыған мемлекеттерде әрбір 11-інші адам туризм саласында қызмет етеді. Бұл ақпараттарға қарап туризмнің кіріс көзі, жаңа жұмыс орындары екенін түсінуге болады. Сондай-ақ, туризм – көлік және коммуникация, құрылыс, сауда, өнер, мәдениет, жеңілөнеркәсіп, ауыл шаруашылығы салаларының әлеуметтік-экономикалық дамуына да зор ықпал етеді.

– Біздің Оңтүстіктің туризмі қай деңгейде? Кімдерді қабылдауға дайынбыз?

– Облысымызға алыс жақын шетелдерден туристер келуде. Басым көпшілігі Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Түркия, АҚШ, ҚХР, Германия және Италия азаматтары. Дегенмен, қаламыздың әуежайына келіп түскен қонақтарды қабылдап алу, қонақүйге жеткізу жағын әлі де дамыту қажет. Шетелдіктерден бөлек өзіміздің Қазақстанның барлық аймағынан Шымкентке қыдырып, демалып қайтатындар өте көп. «Сарыағаш», «Манкент» шипажайларына, Түркістандағы Яссауи кесенесіне басқа да кереметтерге куә болып қайтып жатады.

– Туризмді дамыту бағытында қандай жаңалықтар орын алып жатыр?

– Облыс әкімінің қолдауымен 2016 жылдың 29 сәуірінде «Ontustik Tourism Center» туристік-ақпараттық орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі ашылды. Бұл мекеме «бір терезе» қағидасы бойынша жергілікті тұрғындарға және шетелдік туристерді қарсы алып, қажетті мәліметтің бәрін ұсынатын гид-экскурсовед әрі қонақтардың орналасуына жауапты қызметтерді атқарады.
Орталық туристерге қызмет көрсетуден басқа, облыстың туристік өнімін алға жылжыту бағытында да жұмыс жасайды. Сондай-ақ, орталық базасында туризм саласындағы кәсіпкерге қызмет сапасын арттыру мақсатында тұрақты түрде семинар-тренингтер өткізілуде. Туристерге тәулік бойы қызмет көрсететін Call – center (байланыс нөмірі +7 7252 400 700) іске қосылды. Алдағы уақытта бұл орталықтың Шымкент қаласы әуежайы мен темір жол вокзалында ақпараттық киоскілерін орналастыру жоспарлануда. Облысқа туристерді тарту мақсатында басқармасы тарапынан жарнамалық-ақпараттық материалдар әзірленіп, отандық және шетелдік телеарналарда, әуе борттарында бейнероликтер трансляциялау, шетелдік басылымдарда мақалалар жариялау арқылы республикалық және халықаралық іс-шараларда насихаттау жұмыстарын жүргізіп жатырмыз.

– Туризмі дамыған көп елдерде тау, көл, тарихи ескерткіштер, әлемге әйгілі кесенелер, нысандар, мұражайлар бар. Жалпы, туристерді қалай тартамыз? Немен қызықтырамыз? Саяхатшыларды қызықтыратын мақтаныштарымызды атап өтіңізші?

– Оңтүстік Қазақстан облысы туристік әлеуеті жоғары, бірегей табиғат әлеміне ие, мәдени-тарихи құндылықтарымен орын алған республикамыздың ең ірі аймақтарының бірі. Өңіріміздегі саяхатшыларды қызықтыратын нысандарды атап өтетін болсақ, ол әрине ең біріншіден, ЮНЕСКО-ның мәдени мұралар тізіміне енгізілген Қ.А. Яссауи кесенесі, Сауран қалашығы, Отырар ауданындағы Арыстан баб кесенесі мен көне Отырар қалашығы, Бәйдібек ауданындағы Бәйдібек ата, Домалақ ана кесенелері мен Ақмешіт үңгірі, Төлеби және Түлкібас аудандарының қайталанбас әсем табиғаты, Ақсу-Жабағылы, Қаратау қорықтары, Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі. Жалпы, бүгінгі таңда облыс көлемінде 1278 тарихи және мәдени ескерткіштер саяхатшылар үшін қызмет етеді.
Түркістан, Отырар, Сайрам бағытында мінажат ету – мәдени-танымдық туризмі, Ақсу-Жабағылы, Қаратау мемлекеттік табиғи қорықтары мен Сайрам-Өгем мемлекеттік табиғи ұлттық паркі аумағында экологиялық туризм және Сарыағаш, Манкент шипажайларында емдік-сауықтыру туризмі қарқынды даму үстінде.

– Ұлы «Жібек жолы» кез келген саяхатшыны қызықтырады. Сол жолмен жүріп өтуді армандаған саяхатшылар біздің Шымқалаға соқпай өтпесі анық. Бағымызға орай, тарихи жолды жалғайтын ескі қалалардың бірнешеуі Шымкент қаласының айналасында орналасқан. Ауыз толтырып айтуға тұрарлық мақтанышымыз – Сауран, Отырар, Түркістан, Сайрам сынды ескі қала орындарының бүгінгі жай-күйі қандай?

– Күллі қазақ жұртының мақтанышы, тарихи құндылығы ретінде танылған бұл аймақтарды күн сайын заманға лайықтап отыру, таза ұстау әрбірімізге міндет.
Біздің тарапымыздан бүгінде, Түркістан қаласында кесененің аумағын аббаттандыру, көгалдандыру, қаладағы қызмет көрсету нысандарын ретке келтіру бойынша жұмыстар қолға алынуда.
Қазіргі таңда Отырарға келушілерге 7 археологиялық нысан ұсынылуда. Оған консервациялық жұмыстар жүргізілген. Монша бастырмамен жабылған. Құмырашының үйіне толық қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізілген. Шахристан қақпасы қалпына келтірілуде. Сондай-ақ, Отырар ауданында «Қоржын үй» этно-мәдени кешені жобасы жүзеге асырылуда.
Сайрам, Отырар аудандары мен Түркістан қаласының туристік нысандары облыстың туристік маршруттар тізбесіне енгізілген.

– Бізде саяхатшыларға көрсететін орындар өте көп. Бірақ, сол барымызды қалай қадірлеп, қастерлеп жүрміз? Мәселен, Сауранды айтайықшы. Қарауылы бар ма? Тарихи аймақты көзіміздің қарашығындай қорып, қызықтап келушілерге «міне, біздің Сауран!» деп мақтана аламыз ба?

– Сауран ескерткіштер кешені туризм саласын дамытуға бірден бір қолайлы аймақ болып табылады. 2011 жылы «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында Сауран қаласының солтүстік қақпасы, бас көшесі, медресесі мен мешіті қайта қалпына келтірілді. 2012 жылы Сауранға барар жолға Түркістан қаласы әкімдігі тарапынан асфальт төселді. Тарихи нысанды тұрақты түрде арнайы бақылау жүргізіп отыратын қорық-мұражайдың бір қызметкері бар.
Алдағы уақытта Сауран қалашығының алдыңғы беткейінен келушілерге қызмет көрсету орталығын ашу жоспарға енгізіліп отыр.

– Қазіргі таңда Түркістаннан Сауранға жету үшін «Түркістан – Қызылорда» бағытымен айналып қатынауға тура келеді. Қысқа жол бар, бірақ, жүру бағыты көрсетілмеген. Әр жақсы әсердің өзі жарнама екенін ескерсек, жол соқтырып, шаршаған саяхатшы сапардан қандай әсер ала алады екен?

– Иә, әр саяхатшыны керемет әсермен қайтуы үшін туризм саласының мамандары да барын салуда. Даму, дамыту барысында түрлі жағдайлар кезігіп, оны түзету немесе жақсарту ісі уақыт ағымымен қатар жалғасын табуда. Сауран қалашығы халықаралық маңызы бар «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» дәлізінің бойында орналасқан. Бүгінде автокөлік жолындағы «Ескі Сауран» қалашығына бұрылатын жолдағы белдемше алынып тасталды.
Қала әкімдігі тарапынан Сауран қалашығына қарай баратын жолға жөндеу жұмыстарын жүргізуге, сондай-ақ, ескерткішке бағыттайтын жол сілтегіш, нысанның төлқұжатын әзірлеуге қажетті қаржы көлемі есептеліп, қаржы бөлу мәселесі қарастырылуда.
Сонымен қатар, келген туристерге қолайлы жағдай жасау мақсатында Сауран қалашығы аумағында арнайы күркелер орналастыру да жоспарланып отыр.

– Бағыт көрсететін жол белгілері қойылып, тарихи нысандардың төлқұжаты ілініп, сол жер туралы түрлі аңыздардың майын тамызып айтып беретін қонақжай «үй иесі» болса, саяхат тамаша өтетін сияқты. Өйткені, саяхатшының мақсаты жөнсіз шығындалу емес, келгеніне арзитындай танымын арттыру, көбірек білу, көру. Ал туризм саласының басшысы ретінде сіз қалай ойлайсыз?

– Әрине, кез келген туристің басты мақсаты қымбат қонақүйде тұрып, қыруар қаржы жұмсау емес. Барған елдің салт-дәстүрімен, тарихымен танысу, жергілікті халықтың тұрмыс-тіршілігін көру болып табылады.
Бүгінгі күні, туристерді нысанның және өңірдің тарихын айтып, ол жерлерге байланысты аңыздарды және өзге де қызықты ақпараттармен таныстыратын экскурсоводтарымыз бар. Мысалы, Ақсу-Жабағылы қорығына немесе Сайрам-Өгем ұлттық паркіне барсаңыз, Сіздің қалауыңыз бойынша бірнеше туристік бағдар ұсынылып, арнайы гид-экскурсовод қорықтың құрылу тарихын және табиғи аймақтағы нысандарға байланысты аңыздармен, басқа да ақпараттармен таныстырып, жол көрсетіп отырады. Сол секілді, кез келген мұражай, кесенелерде де арнайы мамандар туристерге қызмет көрсетіп отырады.

– Келесі бір айта кетер мәселе, бізде қоғамдық әжетхана мәселесі. Тіпті, қала орталығында да мұндай орын жоқтың қасы. Бұл соншалықты шешуі қиын мәселе ме?

– Бұл сұрақ бұған дейін де бірнеше рет қаралды. Облыс көлемінде әзірленген маршруттардың бойында 56 нысанда әжетханалар бар. Бірақ, басым көпшілігін санитарлық талаптарға сәйкестендіру қажет. Ал 26 нысанның аумағында әжетхана мүлде жоқ екенін анықтадық. Қазір осы бағытта қоғамдық орындарды ретке келтіру және санитарлық талаптарға сәйкестендіру жұмыстары жүргізілуде. Бұдан бөлек, аудан, қала әкімдіктерімен туристік нысандарға алып баратын жолдарды жөндеу, төлқұжат және жол сілтегіштер орналастыру, әжетханаларды ретке келтіру мәселесі бойынша қажетті қаржы көлемі есептеліп, құзырлы мекемелерге тиісті тапсырмалар берілді.

– Біздегі көптеген кесенелердің ішінде суретке түсуге рұқсат етілмейді. Жалпы, әр сурет жарнаманың рөлін атқарады, ал суретке түсуге тыйым салу осы мүмкіндікті шектейді деп ойламайсыз ба? Бәлкім, тыйымның бізге беймәлім сыры бар шығар?

– Негізінен, кесенелер қазыналық кәсіпорын болуына байланысты оның ішкі көрінісін түсіру Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің бекіткен арнайы бағасына сәйкес коммерциялық негізде жүзеге асырылады.

– Туризм саласының дамуына өзіндік үлес қоса алатын кәсіпкерлер бізде баршылық. Кәсіпкерлердің бірігіп жұмыс істеуіне, туризмді дамытуға тарту үшін мемлекет тарапынан қандай жұмыстар жасалуда?

– Біз өз құзыретіміз шегінде облыста туристік бизнес саласында жүрген азаматтардың барлығымен болмаса да, басым көпшілігімен тығыз байланыстамыз.
Бәсекеге қабілетті туристік кластер қалыптастыру мақсатында қолға алынып отырған туристік жобаларды жүзеге асыруға ықпал етіп, барынша кәсіпкерлерге қолайлы жағдай жасауда облыс әкімдігі де аянып қалмайды. «Ontustiк» туристік-ақпараттық орталығының жұмысын да ерекше атап өткім келіп отыр. Орталық апта сайын жүйелі түрде туризм саласында қызмет көрсетіп жүрген азаматтар мен кәсіпкерлердің басын біріктіріп, онда өңір туризмінің дамуына талдау жасалып, осы бағытта кездескен
мәселелерді шешудің жолы қарастырып отырады.

– Шымкент тұрғындары туризмді дамыту үшін қандай үлес қоса алады?

– Өңірге келетін туристердің бірінші әсері – қаланың тазалығы. Содан кейін тұрғындардың қонақжайлылығы. Саяхатшылар облысқа келгенімен ең әуелі Шымкент қаласына түседі. Яғни, Оңтүстіктің туризмі – Шымкент қаласынан басталады. Сол себепті, қала тұрғындарын шырайлы Шымкент шаһарының тазалығына жауапкершілікпен қарауға шақырамын. Сондай-ақ, қалада туризмін дамытуға қатысты ой-пікірлерімен бөлісіп, ұсыныстарын, ескертулерін ресми хат немесе әлеуметтік желілер арқылы жолдап отырса нұр үстіне нұр болар еді.
Облыста, оның ішінде Шымкент қаласында өткізілетін туристік іс-шараларға белсенді қатысып, өз білген жаңалығын өзгелермен бөліссе, кездейсоқ кездесіп қалған отандық немесе шетелдік қонақтарға жол сілтеп жіберсе, оның өзі туризмді дамытуға аз да болса қосар үлес деп ойлаймын.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Ақмарал Молдиярқызы

Былтырдан бері қаламызда «Жібек жолы» мекемесі ұсынған екі қабатты қызыл автобустар жүре бастаған еді. Ұлыбританиядан алынған қос көлік қала қонақтарын кешкі серуенге шақырады.

2015 жылдың 9-мамырында алғаш рет өз ісін бастаған мекеме бүгінде 7 адамды жұмыспен қамтып отыр. Қала тұрғындары мен қонақтарға мерекелік күндері қайырылымдық акцияларын жасап тұрады. «Қиял әлемінен» бастау алатын бағыт Дендросаябақта аяқталады. Сағат 18.00-ден бастап кешкі екі сағатыңызды Шымкент қаласының тамаша жерлерін аралаумен өткізе аласыз. 

– Қазақстан бойынша city bus-tours көліктері біздің қаламызда ғана бар. Біз осымен мақтана аламыз. Өз автобустарымызды басқа да аймақтарда жүргізсек дейміз. Бұл көліктер қаламыздың туризм саласының дамуына күш салуда. Алдағы уақыттарда автобус санын көбейтеміз, – дейді «Жібек жолы» жеке кәсіпкерлігінің басшысы Әсел Ибоходжаева.

Билет бағасы былтырғыға қарағанда едәуір қымбаттады. 2015 жылы 500 теңге болса, биыл 800 теңгеге жетіпті. 6 жасқа дейінгі балаларға билет тегін беріледі. Қаланы тамашалау барысында гид үш тілде қызмет көрсетеді. Екі қабатты автобустың жоғарғы бөлігінде 49, төменгісінде 15 адамдық орын бар. Күніне екі рет қатынайтын көліктер қала ішінде басқа да сұраныстарға ие. Туристік агенттіктер ұйымдастырған мерекелік шара кезінде арнайы шақыртуларға ие болады. «Жібек жолы» жеке кәсіпкерлігіне 2015 жылдың «Ең үздік туристік ұйымы» номинациясы берілді.

Нұрбол НЫШАНБАЙ,
Қ.А.Ясауи атындағы  ХҚТУ-дың студенті

Шымкентке қонақ болып, ат басын бұрғандардың дені жасыл желек жамылған дендросаябаққа соқпай кетпейді. Бұл мекен қала тұрғындары мен қонақтарының сүйікті демалыс орнына айналғалы қашан. Бір мезгіл бой сергітіп, таза ауамен тыныстап қайту үшін ағылатындар көп мұнда.

Аптап ыстықта жанға сая іздеп, біз де осы саябаққа аяңдадық. Айнала жап-жасыл. Құстардың сайраған үні естіледі. Дендросаябақтың ғылым, мониторинг және молайту бөлімінің басшысы Гүлшат Сыдықова қарсы алып, жол бастап, әңгімесін әріден бастады.
Тарих беттерін парақтасақ, Шымкент дендрологиялық саябағын құрудың тарихы 1979 жылдан бастау алады. Бұл аумақ сол жылдары қала ма-ңындағы қоқыс тастайтын орын болған деседі. Белгілі қоғам және мемлекет қайраткері Асанбай Асқаровтың бастамасымен бой көтерген.

– Дендросаябақ Оңтүстік Қазақстан өңіріне отандық және дүниежүзілік дендрофлора түрлерін интродукциялау, оларды сақтау, кешенді түрде зерттеу және тиімді пайдалану жолдарын анықтау мақсатында құрылған. Ағаш-бұта өсімдіктерін өңірімізде интродукциялауды жоспарлы түрде жүргізген алғашқы ғылыми мекеме болып есептеледі. Дендросаябақтың аумағы Қазақстан және Орта Азия зонасы, Еуропа, Қырым, Кавказ, Қиыр шығыс, Сібір, Шығыс Азия және Солтүстік Америка және көшеттерді өсіруге арналған көшеттік және көл деп 5 флористикалық аймаққа бөлінген, – дейді Гүлшат Сыдықова.

Бірақ, 90 жылдары тоқырау кезінде саябақ күтімсіз қалып, жабайы тоғайға айналады. Тек 2009 жылы сол кездегі облыс әкімі Асқар Мырзахметовтың қолдауымен «Шымкент мемлекеттік дендрологиялық саябағы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны болып қайта құрылды.

Қаржы бөлініп, абаттандыру жұмыстары қолға алынады. Су жүйелері, саябақ ішіндегі ішкі жолдар, атпен және велосипедпен серуендеу жолдары қалпына келтіріледі. Кіреберіс қақпасы қайта жөндеуден өтті. Осылайша тынығушылардың көрікті демалыс орнына қайта айналды.

Дендросаябаққа кіру құны – 100 теңге. Алматы қаласының тұрғыны Әсел Дағжанға үнемі достары дендросаябақ туралы айтып, қызықтырған соң, Оңтүстікке келген сапарында арнайы ат басын бұрыпты. – Шымкентке алғаш келуім. Дендросаябақ жайлы көп естідім. Бәрі мақтап келетін. Сол мақтаулардың шындыққа жанасатынына көз жеткізіп отырмын. Яғни, бекер мақтамайды екен. Тып-тыныш. Жап-жасыл. Санаң сергиді. Кітап алып келіп, оқысаң, тіпті тамаша шығар, – дейді Әсел.

Дендросаябақта отау құрып жатқан жастардың сүйікті жеріне айналған «Жас жұбайлар» мен «Ардагерлер» аллеясы бар. Той серуенін өткізуге келген ақ көйлек киген келіншек пен костюм-шалбар киген күйеу жігітті жиі кездестіресіз. Өмірінің ең шуақты кезеңдерінен фотосессия жасап, көпір үстіндегі темірге ырым ғып құлып тағып кетіп жатады.

Айтқандай, дендросаябақ ресми түрде ашылғалы бері, яғни 30 жылдан бері тал-дарақтарға санақ жұмыстары жүргізілмепті. Өткен жылы Алматыдағы Қазақ орман шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары үш ай бойы ағаштар мен бұталардың түрін ғана емес, әрқайсысы қай жерде өсіп тұрғанына дейін анықтап шықты. Сонымен, ғылыми-зерттеу институты ғалымдарының мәліметі бойынша, қазір Шымкенттегі дендросаябақта талдың 213 түрі ғана қалған. Оның 142-сі тал, 71-і бұта. Ал ашылған сәтте тасқа қашалып жазылған 1360-тан астам түрден қалғаны осы ғана бүгінде. Сондай-ақ, дендросаябақ ішіндегі ағаштар мен мүсіндердегі аты-жөндерін бадырайтып жазып кеткен жазудан көз сүрінеді. Бұл мәдениетіміздің төмен көрсеткіші, дұрыс демала алмайтынымыздың айғағы. Тамаша демалыс орнын көздің қарашығындай сақтау, оларды бүлдірмеу – әрбіріміздің азаматтық борышымыз екенін ұмытпасақ екен.

«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасында ОҚО Туризмді дамыту комитетінің ұйымдастыруымен кәсіпкерлер мен туризм саласы қызметкерлерінің кезекті мәжілісі өтті. Жиынға ОҚО Кәсіпкерлер Палатасының директоры А.Абубакиров, «ОҚО Туризм индустриясын дамыту орталығы» Ассоциациясының атқарушы директоры Г. Ақбердиева және Шымкенттегі қонақүй, мұражай, туристтік қызмет көрсету орталықтарының қызметкерлері қатысып, оңтүстік туризмін дамыту жайын талқылады.

«ОҚО Туризм индустриясын дамыту орталығы» Ассоциациясының атқарушы директоры Г.Ақбердиева жақында ғана Түркиядан алған тәжірибесімен бөлісті.

– Туризм саласында бәсекеден бұрын бірігіп жұмыс істеуге көбірек көңіл бөлу керек. Түрік елінде өткен сабақтарда түрік қонақүйлері бір мақсатпен бірігіп жұмыс істейтінін байқадым. Әр қонақүй жеке табысы мен беделін емес, саяхатшының қызығушылығын қамтамасыз етуді ойлайды. Жалпы, елімізге қонаққа келген адамдар қаншалықты жақсы әсер алып қайтса, өз еліндегі жарнамасы да соншалықты ықпалды болады. Мейлі, ол бес жұлдызды қонақүйге тоқтасын, мейлі төрт жұлдызды, оның көретіні – бір Шымкент, бір Оңтүстік, – деген Гүлмира Асатілләқызы кәсіпкерлерге түрлі идеяларын ашып айтты.

Соның бірі – Оңтүстікті бейнелейтін магнит жапсырмалар немесе «Шымкент» деген жазуы бар кішкентай ғана арзан кәдесыйларды заман талабына сай шыны сөрелерге орнатып, барлық қонақүйлердің кіреберіс дәлізіне орнату және арзан бағада сату. Бұл ұсыныстың пайдасы сол, әр кәдесый барған жерінде жарнаманың міндетін атқарады. Тіпті, саяхатшылар сабылып келмесе де, сол кәдесый арқылы Шымкентті тани береді.

Кәсіпкерлер палатасында туристердің Оңтүстіктегі этномәдени ошақтарды аралау үшін ортақ маршруттық жүйе жасау, кесенелер мен демалыс орындары туралы Темір жол вокзалында, әуежайда, барлық қонақүйлерде біркелкі мәліметтер парақшасын жайғастыру, youtube-желісінен ОҚО туризмін тұрақты түрде насихаттайтын канал ашу мәселелері де талқыға түсті.

«Ontustik Invest-2016» халықаралық форумы аясында Шымкентте «Ontustik Tourism Center» туризм орталығы салтанатты түрде ашылды. Шараға қатыстқан облыс әкімі Б. Атамқұлов өңіріміздің туристік әлеуетінің зор екендігін айтып, аталған орталықтың аймақтағы туризм саласын дамытуға тың серпін беретінін айтты.

Орталықта туристер үшін ақпарттық көмек беріледі. Сондай-ақ, туризм әлеуетін маркетингтік алға жылжыту, туризм саласына әрдайым сараптама жүргізіп отыру, түрлі туристік және мәдени іс-шараларды ұйымдастыру мен тарту жұмыстары жүргізіледі. Мемлекеттік коммуналдық мекеме тұрғындар мен қонақтарға алты бағыт бойынша қызмет көрсететін болады. Онда «Бір терезе» қағидатымен қызмет көрсетіле отырып, мекеме ғимаратында туроператорлар, гид-аудармашы, көші-қон қызметі мен транспорттық мекемелер және ұлттық парк өкілдері шоғырландырылған. Бұл өз кезегінде туристерге туристік қызметті кешенді түрде алуға мүмкіндік береді.

Тәулік бойы жұмыс істейтін call-орталықтың да атқарар қызметі зор. Яғни, туристер өңіріміздің кез келген жеріне қалай жету керектігі туралы ақпаратты оңай әрі жылдам алатын болады. Мекеме директоры Жасұлан Төлебеков дәл осындай принциппен жұмыс істейтін орталық республикада жоқ екенін және конвеншн бюро мен ақпараттық бюро біріктірілгенін айтты. Бүгінгі таңда орталық жетекшілігімен бұл бағытта еріктілерді дайындау, ақпараттық қол жетімділікті, қызмет көрсету сервисін арттыру және туристік бағыттарды әзірлеп, жетілдіру бойынша ауқымды жұмыстар жүргізу жоспарлануда.