Шымкент келбеті

«Шымкент – сәулетті қала. Тарихқа тұнып тұр. Астана, Алматыдан кейінгі Қазақстанның үшінші қаласы. Халқының саны бір миллионға жетерлік қаланың көркі бүгінгісінен де көркем болады». Елбасы Н. Ә.Назарбаев Шымкентке келген жұмыс сапарының бірінде осылай деген еді.

Шындығында, Шымкент біз білетін, біз көріп жүрген қалаға бірден айнала салған жоқ. Оның бүгінгі дәрежесіне жетуіне, еліміздегі үшінші қала мәртебесіне көтерілуіне талай азамат тер төкті. Солардың ішінде Әбдіғани Ташқараев ағамыздың есімі алғашқылардың бірі болып аталады. Қызмет жолын қарапайым құрылысшы болудан бастаған Әбекең Шымкенттегі көпқабатты үйлердің алғашқы іргетасын өзі бастап қалаған. 

Саналы ғұмырын Шымқаланы абаттандыру, көркейту, жаңғырту жұмыстарына арнаған «ҚР Құрметті құрылысшысы», «Шымкент қаласының Құрметті азаматы» Әбдіғани Ташқараев құрылыс саласына кездейсоқ келген адам емес. 1955 жылы сол кездегі Индустральді техникумның құрылыс факультетіне оқуға түсіп, оны тәмамдаған соң Шымкентте тұрғын үй салумен айналысатын треске іс басқарушысы болып арнайы жолдамамен келген болатын. Дегенмен, мекеме басшысы Виниярин Смириннің тағайындауымен, еңбек жолын қарапайым 3 разрядты бетоншы қызметінен бастайды. Араға жыл салып, байланыстырушы, одан әрі де іскерлік қабілетінің нәтижесінде, шебер, аға шебер қызметтерін атқарады. 

– 1960 жылы Одақ көлемінде арнайы бағдарлама аясында панельді үйлер құрылысын жүргізу тәжірибесі алғаш рет қолға алынды. Айта кетсек, 285 мың ғана халқы бар Шымкент қаласында сол кезеңдерде Коммунистік, Кеңестік және Ленин көшелері ғана болатын. Арнайы тапсырма алған соң, әр жыл сайын әрқайсысы 60 пәтерлі 6 үйді пайдалануға беріп отырдық. Трестің қарауында 12 көтергіш кран болды. Одақ басшылығына Никита Хрущев келген соң, жұмыс ырғағы мүлдем өзгерді. Бұған дейінгі салынған әр пәтердің қабырғасының биіктігі 3 метр 20 сантиметрді құрап келген болса, жаңа талапқа сәйкес, бұл өлшем айтарлықтай қысқарды. Және еңбек өнімділігін арттыру тапсырмасы бойынша, 1965-80 жылдары әр тоқсан сайын 10 үйдің ғимараты пайдалануға беріліп отырды. Тек Шымкент қаласында ғана емес, біздің трест Жаңатас, Кентау, Гурьев, Тараз қалаларында да сәулетті ғимараттардың құрылысын жүргізді. Аталмыш қалаларда сол жылдары салынған нысандардың 80 пайызын біздер өз қолымызбен салғанымызды мақтанышпен айта аламын, – дейді Әбдіғани Ташқараұлы.

Осылайша, табысты еңбек жолын жалғастырып келе жатқан ағамызға арада 19 жыл өткенде сол тресті басқару бақыты бұйырыпты. Өзі басшылық жасаған жылдарда аталмыш үй құрылысы комбинаты қаладағы 1, 2, 3, 16, 18 және «Шығыс» шағынаудандары мен 7 орамның үйлерін салды. Құрылысшылар 3 ауысыммен жұмыс істепті. Әбекең еңбек еткен үй құрылысы комбинаты, одан өзі басқарған трест шағын шаһарды үлкен қалаға айналдырып, жүздеген панельді көпқабатты үйлер тұрғызды. 

Тәуелсіздік жылдарында да Әбдіғани Ташқараұлы лауазымды қызмет атқарып, еліміздің дамуына үлкен үлес қосты. Шымкенттегі 9 қабатты биік үйлерді, көпшіліктің игілігіне айналған сәулеттік көркем стильдегі ғимараттарды тұрғызды. Соның бірі Елбасы тұсауын кескен – Мұз сарайы.

– Атқарып жатқан шаруаларымыз ағымдағы жұмыстар ғой. Дегенмен, Шымкенттің үшінші қала мәртебесіне лайықты болуы үшін әлі де күні-түні тынымсыз жұмыс істеуге тура келеді. Қаланың мәдени келбетін заман талабына сай ету, берілген тапсырманы дер кезінде орындау – басты міндет. Сондықтан да белгілі нәтижеге қол жеткізу үшін көп еңбектеніп, ізденуге тура келеді. Ал «ананы істедім, мынаны істедім» деу меніңше, артық болар. Бұл жалғыз менің жетістігім емес, бүкіл құрылысшы мамандардың еңбегі. Қаладағы барлық нысандар, атқарылып жатқан тірлік ауызбіршілігі жарасқан қала тұрғындарының ортақ жетістігі, – дейді ол.

Иә, Кеңестік кезеңде «хрущевка» деп аталған үлкен панелді үйлер баспана мәселесін шешуге едәуір көмектескен еді. Ол кезде ел аумағында 38 комбинат қарқынды жұмыс істеді. «Қазіргі кезде де соның тым болмаса бесеуін жандандырып ұстаса жөн болар еді», – дейді ардагер құрылысшы. Бұл өз кезегінде, құрылыс шығынын едәуір төмендетуге, осы арқылы, жас отбасыларды тұрғын үймен кеңінен қамтуға сеп болар еді.

Бүгінде облыс орталығындағы сәніне сәулеті сай жобалардың басым бөлігі соңғы онжылдық мерзімінде іске асырылып, бой көтерген. Атап айтқанда, «Жер ана» монументі, Ордабасы алаңындағы субұрқақ, Жібек Жолы аллеясы (Т. Рысқұлов ескерткіші), Көркемөнер галереясы, Абай мұражайы, «Даңқ» мемориалы, Дендросаябақты қайта жөндеу, «Шәмші әлемі» аллеясы, Неке сарайы, Жастар орталығы, Қабанбай батыр ескерткіші, «Қызғалдақ» субұрқағы, Әдет-ғұрып орталығы, Наурыз алаңы, Бәйдібек ата ескерткіші, қай-қайсы да қазір халық игілігі үшін жұмыс істеп тұр. «Жайлаукөл» демалыс аймағы қала тұрғындары және қонақтарына арналған нағыз жанға жайлы демалыс аумағы екенін халық мақтанышпен айтып жүр. 

Сәулеттік кескін-келбеті айрықша бағаға ие Шымкент қаласының алдағы міндеті айқын, келешегі жарқын боларына кәсіби құрылысшы Әбдіғани ағамыз бек сенімді екенін шаттана айтты. «Көз алдымда көркейген Шымкент – менің шуақты күндерімнің естелігі, еңбек жолымның бір бөлшегі», – дейді ол.

Биыл «Нұрсәт» шағынауданының құрылғанына 13 жыл толды. Бір мүшел уақытта шағынаудан адам танымастай өзгерді. Ұзындығы 2,5 шақырым аллеяға егілген бір кездегі кішкентай аршалар бүгінде биіктеп өсіп қалған. Көпқабатты тұрғын үйлер саны 300-ге жуықтап, халық саны – 40 мыңға жеткен. Жер аумағы кеңіп, тағы бір «Нұрсәт» тұрғын алабы пайда болды. Ең үлкен жаңалығы - бір кездері қаланың шеті саналатын елдімекен орталыққа айналып үлгерді.

«Нұрсәтті» Шымқаланың орталығына айналды деуге негіз бар. Әкімшілік іскерлік орталық, театр, көрме орталығы, гимнастика мектебі, «Түркістан» сарайы секілді маңызды деген ғимарттардың барлығы осында шоғырланған. Шағынаудандағы алғашқы құрылыс жұмыстары 2004 жылдары басталды десек, оның қарқыны қазір тіпті арта түсті.

Шағынауданның аумағы жылдан жылға кеңейіп жатыр. Қазір Бәйтерек көшесінің арғы бөлігі «Нұрсәт» тұрғын алабы деп танылып, ол жақтың өзінде құрылыс жұмыстарының қарқыны күшті. Қазірдің өзінде онда 31 көпқабатты тұрғын пайдалануға берілген, 23 тұрғын үйдің құрылысы жүруде. 1200 орындық мектеп құрылысы бітуге жақын, желтоқсан айында пайдалануға беріледі. Сыйымдылығы 8 мың адамды қабылдайтын мешіт салынып жатыр, – дейді Қаратау аудандық әкімдігінің халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің басшысы Бауыржан Қалдыбаев.

Жауапты маман шағынауданның көркейіп-гүлденуі тұрғындармен тығыз жұмыс істеудің нәтижесі екендігін атап өтті. Абаттандыру, көше мен аула тазалығы, коммуналдық мәселелерді шешу, қауіпсіздікті қамтамасыз етуде аудан әкімдігі тұрғындарды жұмылдырып, жаңашылдықты ендірген. Осы себепті елдімекенде тазалық мәселесі шешілген, тыныш әрі ондағы әрбір тұрғын өзін қауіпсіз санайды.

Шағынауданды бейнебақылау қырағы бақылайды

Шағынауданда тұрғындардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуде айтарлықтай жұмыстар атқарылған. Барлық тұрғын үйге жарықтандыру бағаналары қойылған. Қазір көшелерде 65 бейнекамера орнатылып, басым бөлігі орталықтандырылған жүйеге қосылған. Нәтижесінде, ұсақ қылмыс, көлік ұрлығына мұнда жол жоқ. Орын алған жағдайда, бұл жүйе арқылы қылмыстың тез арада ашылуына септігін тигізеді. Енді, тұрғындар өз ауласы мен баспанасының қауіпсіз болғандығын дұрыс санаған. 

– 14 көпқабатты тұрғын үйдің ауласы мен подъездеріне бейнебақылау қойылды. Оны тұрғындар арнайы бағдарлама арқылы өз смартфондарына енгізді. Енді, нұрсәттіктер қай жерде болмасын ұялы телефоны арқылы үйлерінің қауіпсіздігін бақылап отырады», – дейді әкімдік өкілі.

«Басқару компаниясын» құрған

Көпқабатты тұрғын үйдің коммуналдық мәселелері көп. Су құбыры, жылу, аула, жертөле тазалығы, ойын алаңшаларының күтімінде мәселер жиі туындайды. Бұл жұмыстардың жауапкершілігі «Нұрсәт» шағынауданында «Спецкомплектсервис» ЖШС, «Нұрсәт»тұрғын алабында «Қызметкер – СК» ЖШС-на жүктелген. Дегенмен, үй болған соң шатыры, қасбеті тозады, табиғи апаттардан бүлінеді. Сол себепті, тұрғындардың пікірі мен ұсыныс-тілектері негізінде шағынауданда басқару компаниясы құрылған. Олардың саны қазір екеу: «ОҚО үйлерді басқарушы» және «Шымкент Сити» басқарушы компаниясы. Сала маманы компанияның тиімді тұстарын былайша жеткізді: «Қалалықтар өздері тұратын көпқабатты тұрғын үйді, ауласын күтіп-ұстауы міндетті. Қызмет көрсететін мекеме тарапына кейде тұрғындардың жауапкершікпен қарамауынан бұл міндеттер орындалмайды. Қоқыс әкетілмейді, аула тазаланбайды, алаңшалардағы құрылғылар сынады дегендей. Ал басқарушы компания осы мәселелердің барлығын қамтиды және қызмет көрсететін мекемелермен бірлесе жұмыс істейді. Яғни, ұйымдастыру жұмысын жүргізеді әрі істің орындалуын қадағалайды. Екіншіден, компания екінші деңгейлі банктен есепшот ашады. Осыған тұрғындар қалтасына қарай ай сайын қаражат құйып отырады. Жиналған қаржы шатырды жөндеуге, алаңшаларды ретке келтіруге, тағы басқа қажетті жұмыстарды атқаруға жұмсалады».

Айта кетерлігі, компания жұмысына тұрғындар белгілі бір мөлшерде ақша төлеп отырады екен. Әкімдік өкілі бұл әдіс тұрғындарды өзі тұрып жатқан үйдің тазалығына, күтіммен қарауына жауапкершілікпен қарауға үйретеді дегенді алға тартты.

Ауласына гүлдің 30 түрін еккен

«Нұрсәт» шағынауданыны тұрғындары ағаш-тал егу жұмыстарында белсенді. Олар күз-көктем айларында бір тал болса да, ауласына қондыруды әдетке айналдырған. Қаратау ауданы әкімдігінің қолдауымен осы жылы тұрғындар өздері 3000 түп көшет отырғызған.

Шағынауданның көркейіп, көгалдандыруына үлес қосып жүрген жандар бар. Солардың бірі - Бақытжамал Қозыбақова №236, 237, 238 үйдің ауласын гүлдендіріп жіберген. Мұнда қазір гүлдің 30-дан астам түрі жайқалып тұр. Түймедақтың төрт-бес түрі, намазшамгүл, хризантема тағы басқасынан көз сүрінеді. Иісі алыстан аңқиды әрі үйдің ауласы көрікті. 

– Отырар ауданында туып-өстім. 2007 жылы №238 үйге көшіп келдік. Бала кезімнен гүл өсіруге құмар болдым. Бос жатқан жерді көріп, тыныш отыра алмадым. Өткен жылы үй төрайымы болып сайланған соң, тұрғындарды бұл іске жұмылдырдым. Аулаға гүл отырғызуға жағдайлар қарастырылған екен. Тек оларды қолданбаған соң істен шыққан. Су бар. Құбырларды ретке келтіріп, тұрғындардың көмегімен шланга сатып алдық. Сосын гүлдің ұрығын, көшетін жан-жақтан жинап, ерінбей ектік. Арасында ерте көктемде ашатын, бір жылдық, көп жылдығы бар. Енді, көпжылдық түрлерінің көшетін екінші орындарға көшіріп жатырмыз. Барлық тұрғындарға алғыс айтамын. Бұл көпшілікпен біткен іс. Қала күні мерекесі таяп келеді. Бұл менің туған күніммен тұспа-тұс келетін мереке. Қос мерекені жылда үйімізде атап өтеміз. Әрқайсысымыз туған қаламызға жанашырлықпен қарап, дамуына үлес қоссақ, соның өзі үлкен жұмыс, – дейді үй төрайымы.

«Нұрсәт» шағынауданында дәл қазір көпқабатты тұрғын үйлерде қысқа дайындық жұмыстары жүруде. Сығымдау жұмыстары жақындауға таяу. 

Жаз бойына шағынауданда 700 метрге жуық жолаяқтар салынып, алаңшалардағы құрылғылар жаңасымен алмастырылған. Сынған орындықтар жаңартылған. Маман осы тұста, тұрғындарға ауладағы әрбір дүниеге жанашырлықпен қараса деген тілегін де жеткізді.

Қала күні мерекесіне орай 23 қыркүйек жалпықалалық сенбілік күн деп белгіленген-ді. Аталған шарада 5 мыңнан астам қала тұрғындары белсенділік танытты. Қаланың орталығында орналасқан Әл-Фараби ауданынының Халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің басшысы Д. Есілбек сенбілікке 19 техника тартылғанын айтты.

– 95 шақырым көше, 103 шақырым жол жиегі, 31 шақырым аяқжолдар мен 29 ирригациялық жүйелер тазаланды. Түрлі мекемелерден бөлек, қала тұрғындары да белсенділік танытып, 1 213 аула, 9 балалар алаңшасы қоқыстан тазартылып, 1 303 ағаш бұталды және 31 кіреберіс пен 1 155 түп ағаш әктелді, – дейді ол.

Ал Еңбекші ауданында 3 865 ирригациялық жүйелер тазартылып, 624 түп ағаш әктелді. Аудан әкімінің орынбасары А. Малахов 5 мыңнан астам тұрғындардың атсалысуымен 40 шақырым көше тазарып, 43 текше метр қоқыс шығарылғанын мәлімдеді.

360 метрді құраған көпірлерді, өзен, каналдар мен бұлақтардың арнасын, 3,5 шақырымға жуық ирригациялық жүйлерді тазалау жұмыстары Қаратау ауданында да қыза түсті. Халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің бас маманы Б. Жұмабековтың айтуынша 1316 ағаштың түбі әктеліп, 266-сы әрлеп қырқылған. 

– 8 350 шаршы метр жерде шөп орылып, 3,3 шақырым бордюб жаны қоқыстан тазартылды. Сенбілікке ауданнан 2 мыңға жуық қала тұрғыны атсалысты. Сондай-ақ, бұл күні әкімдік қызметкерлері үйлердің қасбетін ретке келтіру жұмыстары бойынша 20 көшеге түсіндіру жұмыстарын жүргізді, – дейді Б. Жұмабеков.

Мұндай игі шаралар Татыбаев Ахмет басқаратын Абай ауданында да көрініс тапты. Жалпы қала аумағында тазалық жұмыстарына 42 арнайы техника жұмылдырылып, 14,3 шақырымдық арық-атыздар мен бірқатар қала көшелері қоқыс қалдықтарынан, күзгі жапырақ жиынтығынан тазартылды. Жасыл қала, әрлі ағаш, таза көшелер Қала күні мерекесін қарсы алуға дайын.

Қала аумағына жаңадан қосылған елдімекен, тұрғын-алаптарды қоса есептегенде Еңбекші ауданында 630 көпқабатты тұрғын үй, 500-ден астам көше бар. Бұл ауданнан «Үздік аула» номинациясына 66 өтінім, ал «Үздік көше» бойынша 15 өтінім түскен.

Шымкент қаласы ішкі саясат бөлімінің тапсырысымен «Таза қала» акциясы биыл да «ОҚО Азаматтық Альянсы» қауымдастығының ұйымдастыруымен дәстүрлі жалғасын тапты. Бұл шара тұрғындарды өзара жарыстыра отырып, ауласындағы тазалықты сақтауға, көріктендіруге ынталандырады. «Теріскей» шағынауданындағы №43 үй комитетінің төрайымы Гүлбаршын Иманқұлова бұл акцияға биыл алғаш рет қатысып отырғанын айтты.

– Іргемізде осы қаланың үлгілі үйлерінің бірі – №50 көпқабатты тұрғын үй орналасқан. Тұрғындары өте ұйымшыл. Ауласының сәнін келтіріп, тәртіп сақтап, күтіп-баптауда барлығы жұмыла жұмыс істейді. Көрші отырып біз де үлгі алдық. Биыл ауламызға біраз гүл мен ағаш көшеттерін отырғызып, орындықтарды сырладым. Жыл соңына қарай бірер көршінің қызығушылығы оянған болуы керек, суғаруға көмектесіп, тазалыққа атсалыса бастады. Ендігі жылы елдің назарын аударатын қызықты дүниелер ойлап тауып, ауламыздың көркін еселей түсеміз, – дейді Гүлбаршын апай. 

Ал көршісі, №50 үй комитетінің төрайымы Ғалия Артықбаеваның бұл мәселеде тәжірибесі мол.

– Ауламыз қысы-жазы әдемі болғаны өзімізге жақсы. Біз бұл жерден көшіп кетпейміз. Сондықтан өз үйімізді ғана емес, бос уақытта серуендейтін ауламызды да көркейтуден жалықпаймыз. Бұл істе №50 үйдің тұрғындары, тіпті кішкентай балаларға дейін белсенді. Осындағы кесілген ағаштардың діңгегі сүйкімсіз болып қалмасын деп түрлі түске боядық. Оны түрлі қақпақтармен әспеттедік. Сонда, осы балалар бір қақпақ тауып алса да қуанып, «ағашты сәндейміз» деп жүгіріп алып келетін, – дейді Ғалия Құспанқызы.

Жанға жайлы орын қашанда көңілге шуақ сыйлайтыны рас. Көрікті ауланың тұрғындары да сүйкімді көрінеді. Олардың аудандық әкімдік қызметкерлерімен де тығыз байланыс орнатқаны, әрбір жаңалықтан хабардар екені құшақ жая қарсы алып, өтініштерін әдемі әзілмен сабақтай жеткізгендерінен-ақ байқалды.

«ОҚО Азаматтық Альянсы» қауымдастығының президенті Шәріпбек Жамалбек бастаған комиссия мүшелері Еңбекші ауданынан түскен өтінімдер бойынша ең көрікті көшелер мен аулаларды аралады. Байқауға қатысушылар арасында үздік деп танылғандар «Қала күні» мерекесі қарсаңында қала әкімінің қаржылай сыйлығымен марапатталады.

Шымкент қаласы әкімдігі мен «Оңтүстік Қазақстан облысының Азаматтық Альянсы» қауымдастығының ұйымдастыруымен өтіп жатқан «Таза қала» байқауының комиссия мүшелері Абай, Әл-Фараби және Қаратау аудандарының аулаларымен танысты.

Абай ауданында байқауға қатысуға 101 өтініш келіп түскен. Оның 69-ы «Үздік аула», 32-і «Үздік көше» аталымы бойынша қатысуда (Былтыр 55 аула, 32 көше). Ал жалпы аудан бойынша 453 көпқабатты үй, мыңға жуық көше бар. 

Комиссия мүшелері Ш.Қалдаяқов №11, 4 шағынауданы, Жаңаталап тұрғын алабы, Тасты 3 және басқа мекенжайдағы аулалар мен бірнеше көшелерді аралады. Тұрғындармен тілдесіп, абаттандыру жұмыстарына баға берді.

– Біз бұл байқауға биыл бірінші рет қатысып жатырмыз. Ауладағы абаттандыру, әрлеу, сырлау, суару жұмыстарының барлығын осы жердегі зейнеткерлер, жастар жалпы аула тұрғындары өздері істейді. Белсенділігі жоғары. Алдағы уақытта бұдан да жақсы көріктендіріп отырмақпыз. Сондай-ақ, Абай ауданының әкімдігіне балалар алаңшасын салып бергеніне, тазалық жұмыстарына көмектесіп жатқанына алғысымызды айтамыз, – дейді қала тұрғыны Боранкүл Жанысалиева.

«Таза қала» акциясының биылғы жүлде қоры 4 млн теңге.

Сонымен қатар, «Таза қала» байқауы шеңберінде Қаратау ауданының жұмыс тобы да бірнеше көше, аулаларды аралап көрді. Биыл аталған ауданда байқауға қатысуға 45 көше, 40 аула өтініш білдірген (Былтыр 43 көше, 27 аула қатысқан). Ал Әл-Фараби ауданы бойынша ағымдағы жылы «Үздік аула» 69, «Үздік көше» аталымы бойынша 25 үміткер қатысты (Былтыр 87 өтініш келіп түскен). 

Байқаудың марапаттау шарасы «Қала күні» мерекесі аясында, 27 қыркүйек күні сағат 15:00-де «Оқушылар сарайында» өтеді.

Шымкентке келіп көрмей кетпейтін бір жер болса, ол – Дендросаябақ. Елімізде мұндай саябақ тек екі қалада ғана бар. Алматы мен Шымкентте.  1979 жылы қоғам қайраткері Асанбай Асқаровтың басшылығымен құрылған бұл мекен қазіргі таңда қала тұрғындарының таза ауамен тыныстап, аптап ыстықта саялайтын демалыс орнына айналған.

Дендросаябақ – грек тілінен «δένδρον» немесе латыншадан «arbor» ағаш, ашық аспан астындағы ағаштар шоғыры деген мағынаны білдіреді. 117 гектарды алып жатқан Шымкенттегі Дендропаркте де 560 түрлі ағаш бар. Олардың ішінде сирек кездесетін «Қызғалдақ», «Аюбадам» секілді ағаштар мен «Виргин», «Батыс боз аршалары» бар. Бұлар тарихи шыққан отанына қарай Қазақстан, Орта Азия, Еуропа, Қырым, Кавказ, Қиыр Шығыс, Шығыс Азия, Солтүстік Америка сияқты флоралық зонаға бөлінеді. Сонымен қатар, көлінде аққу, қаз, үйректері, бақшасында павлин, қырғауыл өмір сүреді. 

– Биылдан бастап саябақта жаңартылу жұмыстары жүргізіледі. Атап айтсақ, кіреберіс қақпасы травертиннен жасалады. Бақшаларды баптауға 8 құрылғы алдық. Аяқжолдардағы қырлы тастар (брусчаткалар), көлдің айналасындағы плиталар өзгертіледі. Субұрқақ жаңартылады. «Самал» шағынауданы және Президент резиденциясы жағынан кіретін жаңа қақпа қойылады. Автотұрақты үлкейтеміз, – дейді Дендросаябақты қорғау бөлімінің басшысы Қанат Көшербай.

Дендросаябақ таңғы 9:00-ден, кешкі 23:00-ге дейін жұмыс істейді. Кіру құны – 23 теңге. Ал таңертең жаттығамын деушілер 4:00-ден бастап тегін кіруіне болады.

«Ағаш тамырымен мықты, адам дос-жаранымен мықты» дегендей, Дендросаябақта Түркия Президенттері Сүлеймен Демирел, Тұрғыт Озал, Сингапурдың Премьер-Министрі Ли Куан Ю, Беларусь Президенті Александр Лукашенко, Өзбекстан Президенті Ислам Каримов, Финляндия Президенті Мауно Койвисто және Дінмұхамед Қонаев, Шерхан Мұртаза, Ыбырай Жақаев секілді еңбек ерлері мен Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев отырғызған ағаштар бар. Сонымен қатар, саябақта «Ардагерлер», «Жас жұбайлар», «Құрметті қонақтар» деген аллеялар орналасқан.

– Дендросаябаққа келіп жүргеніме 5 жылдай болды. Көбіне балаларымды алып келемін. Басқа саябақтардан қарағанда таза ауасы мен көлі керемет. Ағаштары да ерекше. Сәйкесінше көлеңкесі де қою, – дейді қала тұрғыны Ақерке Мұңсызбаева.

2009 жылғы 24 наурыздан бастап Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің №83 қаулысына сәйкес Дендросаябақ ОҚО әкімдігінің «Шымкент мемлекеттік дендрологиялық саябағы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны болып қайта құрылды. Дендросаябақ жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын нысан болып табылады.

Суретті түсірген
Береке СЕЙІТЖАППАР

Алдағы уақытта Шымкентті көптеген өзгерістер күтіп тұр. Ең маңыздысы – миллионды қаланың тұрғындары үшін кең көшелер мен көпқабатты тұрғын үйлердің санын арттыру. Қала сәулетін заман талабына сай қайта жаңарту мақсатында бірқатар тұрғын үйлер мен нысандардың мемлекет мұқтаждығына қайтарылатыны бұған дейін де сөз болған. Дегенмен, редакциямызға келген оқырмандардың сан сауалына жауапты Шымкент қалалық жер қатынастары бөлімінің басшысы Қасымбек Сайлауовтан алған едік.

«Сүрілмейді, мемлекет мұқтаждығына қайтарылады»

– Редакциямызға «Ескі қалашық» тұрғындары «үйіміз сүрілгелі жатыр» деген шағымын айта келіпті...

– «Сүру» деп баса көктеп үйлерді бульдозермен таптап өтуді айтады. Сондықтан да бұл сөз кез келген адамға жағымсыз әсеретіп, қарсы реакция туғызуы әбден мүмкін. Мұндай жағдайда бұл мәселе төңірегіндегі әңгіменің өзі өрескел көрінері сөзсіз. Сондықтан «сүру» деп емес, «мемлекет мұқтаждығына алынатын жер телімдері» деп айтқан жөн. Өйткені, тұрғындарға «осы жер мемлекетке қайтарылуы тиіс» деп түсіндіріп жатырмыз. «Дәл қазір үйді босат» деп ешкімнің алқымынан алып отырғанымыз жоқ. Қаланы дамыту мақсатында көптеген жобалар қолға алынды. Соны жүзеге асыру үшін кей аудандарда тұрғындар орналасқан жер телімдерін мемлекет мұқтаждығына қайтару жұмыстары қолға алынған.

– Осыған ұқсас сұрақтармен Әкімшілік-іскерлік орталығы мен «Тұран» шағынауданынан да қала тұрғындары жиі хабарласады. Қаланың бас жоспарына сәйкес тағы қандай жерлер мемлекет мұқтаждығына қайтарылмақ?

– Әкімшілшік-іскерлік орталығында 280 гектар жер, яғни 700-ге жуық жер телімі тұрғындардың келісімімен мемлекет мұқтаждығына қайтарылды. Бұл жобада тағы 20-ға жуық үй иесімен келіссөздер жалғасуда. Сондай-ақ, «Shymkent city» жобасы аясында қаланың солтүстік батыс бөлігінен 412 гектар жерді мемлекет мұқтаждығына алу үшін меншік иелерімен келіссөздер жүргізілуде. Бүгінде оның 241 га жері мемлекет иелігіне алынды. Сондай-ақ «Ескі қалашық» аумағындағы 13,293 гектар жерді, яғни 234 нысанды мемлекет мұқтаждығына қайтару туралы мәселе баспасөзде жарияланды. Мұның 99-ы тұрғын үй болса, 125-і кәсіпкерлік нысан.

– Демек, «Ескі қалашықтағы» құрылыс заттарын сататын сауда қатары орналасқан жер де мемлекет мұқтаждығына қайтарылуы мүмкін ғой?

– Әрине. Мұндағы коммерциялық нысандар, сауда орындарықаланың сыртына көшіріледі.

– Қошқар ата өзенінің бойында да өзгерістер бола ма?

– Иә, бұл жердегі ескі үйлердің орнына заман талабына сай көпқабатты тұрғын үйлер салынады және өзеннің жағасында абаттандыру жұмыстары жүргізіледі. Қошқар ата өзені бойындағы іргетасы жоқ, қирауға шақ тұрған тұрғын үйлер анықталды. Бүгінде мемлекет мұқтажына қайтарылатын 626 нысанның меншік иелеріне түсіндіру жұмыстарын жүргізуді бастадық. Сонымен қатар, орталықтағы Қонаев гүлзары ескі және жаңа қаланы қиып, қайта құрудан өткен Әйтеке би көшесіне жалғасатын болады. Бұл аумақта мемлекет мұқтажы үшін 73 нысан алынады. Қаладағы бірқатар көшелерді қайта құру, кеңейту, жаңа даңғылдар салу барысында да заңсыз салынған немесе бас жоспарға сәйкес мемлекет мұқтажы үшін қайтарылатын жер телімдері анықталуда.

– Халыққа «Ескі шаһардағы» 234 нысанның орны қандай мақсатқа қызмет ететінін айтып берсеңіз.

– Шымкенттегі ескі қалашық туристер мен көненің көзіне қызығатын жандар үшін ерекше мұражай болып қалады. Қалашықтың сәулеті қорған тәрізді қоршаумен бой көтеріп, ішінде жағалай қолөнер шеберлерінің туындылары орналасады. Сондай-ақ, шеберханалар, рухани демалыс орны пайда болады. Мұндағы тарихи жәдігерлер қала тұрғындарының мақтанышына айналары сөзсіз. Ашық аспан астындағы мұражайда сәулетшілер өздерінің қазба жұмыстарын жалғастыра береді.

– Дегенмен, үйреншікті өмір салтын өзгерту оңай емес. Бұл бағытта қала тұрғындарына түсіндіру жұмыстары қалай жүріп жатыр?

– Атап айтқанда, «Ескі қалашық» аумағындағы 234 нысан иелеріне ҚР Жер кодексінің 84 бабы және ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңының 6 тарауында белгіленген тәртіппен ескертілді. Мемлекет мұқтажына қайтарылатын жер телімдерінің тізімі баспасөз бетінде жарияланды. Әл-Фараби ауданы әкімдігімен бірлесіп жергілікті тұрғындармен 2 рет кездесу жиынын өткіздік. Бұл жерлердің пайдалану мақсаты мен жобасын таныстырдық. Қала тұрғындарына тиімділігі жайлы айтылды. Аймақ «қызыл сызықпен» белгіленіп, тұрғындар үшін құрылыс жобасы жол бойындағы көрінетін жерге ілінді.

Жылжымайтын мүлікке өтемақы төленеді

– Бұл әңгімені жергілікті халық қалай қабылдауда?

– Әртүрлі адам бар. Біз қаланы көркейтудің жоба-жоспарын мақсат етсек, тұрғындар арасында кейбір жандардың дүрбелең туғызуға бейім тұратыны да кездесуде. Ондай адамдар жылжымайтын мүлікті нарықтағы бағадан артық бағалап, мәселені соттың көмегімен шешуді көздейді. Бірақ ондай жандар көп емес. Әйтсе де, мәселеге түсіністікпен қарап, қолдау білдіріп жатқан тұрғындарға ризамыз. «Көшеміз тезірек кеңейсе екен» деген ниетпен құжат рәсімдеу жұмыстарын ертерек бастап, тіпті жұмыс күші ретінде қолғабыс жасайтындары баршылық. Бұл бағытта бізге ауыл, көше билері көп көмектесуде.

– Тұрғындар қайда көшіріледі? Нақты белгіленген жер телімі бар ма?

– Халықты жаппай мәжбүрлеп көшірмейміз. Келісімге келгеннен кейін ғана тәуелсіз бағалаушылар үйдің нарықтағы құнын есептеп шығарады. Анықталған сома ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңының 6-тарауында белгіленген тәртіппен тұрғынның есепшотына аударылады. Ары қарай бұл қаражатты пайдалану меншік иесінің өз еркінде. Ол жер алуы немесе тұрғын үй кезегіне тұруы, тіпті баспанасы болса бөлінген қаржыны өзінің қажетті басқа мақсатына пайдалануы мүмкін. Біздің міндет – жер учаскесіне немесе жылжымайтын мүлік құнына өтемақы төлеу, яғни сатып алу.

– Мемлекет мұқтажына қайтарылатын нысандар тізіміне Түркістан көшесіндегі моншаның кіретіні де белгілі. Бұл мәселе шешімін тапты ма?

– Жақында ғана сот шешімі шығып, біздің тараптың жұмысы қолдау тапты. Бірақ, меншік иесі бұл шешімге қанағаттанбай аппеляцияға берсе, тағы біраз уақытқа созылуы мүмкін. Осындай бір ғана меншік иесінің қарсылығы немесе оған қатысты сот шешімі үлкен бір жобаға кедергі болуы мүмкін. Сондықтан қала тұрғындарын жаңа жобаларды жүзеге асыруда бірлесе жұмыс істеуге шақырғым келеді. Олар «үйім сүрілетін болды» деп жөнсіз даурықпай, «бұл жер елдің игілігіне қызмет етеді» деген ізгі оймен мәселеге оң көзқарас танытса, бұл олардың туған қаламыздың гүлденуіне қосқан үлесі болар еді.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ

Абай ауданында жыл басынан бері әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ететін бірқатар бағдарламалар бойынша жұмыстар атқарылды.

Оның ішінде санитарлық тазалық, көріктерендіру жұмыстары аясында аудан аумағында 176 аулаға балалар ойын алаңшалары орнатылып, абаттандырылып, оның 44-і пайдалануға берілді. 

«Жол картасы-2020» бағдарламасы арқылы «Жаңаталап», «Қызылжар» тұрғын алабындағы 13 ауланың құрылыс жұмыстары толығымен аяқталып, тұрғындардың игілігіне берілген. 

2017 жылы халықты бірлікке, еңбекқорлыққа ауданның көркеюіне үндейтін «Таза қала» акциясына қатысу үшін Абай ауданы аумағындағы 69 аула мен 32 көше төрағаларынан өтінімдер қабылданды.

Cәуір айында Елбасы Н.Назарбаев өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласын жариялаған болатын. Сол кезде «Бұл саяси маңызы зор құжат дер кезінде жарияланды», – десті зиялы қауым өкілдері. Мақалада көптеген ауқымды мәселелер мен оларды шешу жолдары да көрсетілді. Онда Президент «Туған жер» бағдарламасын қолға алуды ұсынды. Жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді, халықтың санасына жалпыұлттық қасиетті орындар ұғымын сіңіруді, ол үшін «Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары» немесе «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы керектігін алға тартты.

Бұл саяси құжаттың соңын ала Президент өңірімізге арнайы іссапармен келді. Сол жолы Елбасы: 

– Оңтүстік – еліміз үшін ерекше маңызы бар аймақ. Мұнда 800-ге жуық тарихи ескерткіш бар. Өңірдің туризмнің ордасы болуға да мүмкіндігі мол, – деп оңтүстіктің тарихқа тұнып тұрған өңір екенін айтқан болатын. 

Рас, Оңтүстікте киелі жерлер көп. «Сайрамда бар – сансыз баб, Отырарда – отыз баб, Түркістанда – түмен баб. Бабтардың бабы – Арыстан баб» делінетін ел аузындағы сөз тектен-тек айтылмаған. 

Ішкі туризмді дамыту туралы көп айтылып, жазылып жүр. «Оңтүстік туризм» орталығының кеңесші маманы Ариза Рысқұлбекова өңірімізге әлемнің түкпір-түкпірінен туристер көп келетінін айтады. 

– Барлық туристер ең алдымен Түркістанды көргісі келеді. Бұдан басқа, облыс орталығы мен оның маңында тарихи және сәулеттік көз тартарлық мекендер, қажылық орындар, қорықтар баршылық. Қожа Ахмет Ясауи мен Отырар қаласының жанындағы Арыстан-баб кесенелері, Отырар, Сауран қалашықтары, сол сияқты Қаратаудың етегінде жатқан Үкаша ата құдығының сыры да тым тереңде жатыр, – дейді орталық кеңесшісі. 

Өлкенің тағы да бір қызықты ауданы – сан ғасырлық тарихы бар Сайрам. Шымкенттің төңірегінде Азиядағы ең ескі Ақсу-Жабағылы қорығы, қаладан 50 шақырымда Біргөлік тоғайлы сай-саласы орналасқан. Мөлдір өзендер ағатын, тау текелер, аюлар, тіпті қар қабыланы да кездесетін көркем Сайрам-Су шатқалы өзінің екі түсті көлімен әйгілі.

ТОҒЫЗ ЖОЛДЫҢ ТОРАБЫ

«Оңтүстік туризм» орталығының кеңесшісі Ариза Жеңіскелдіқызының мәлімдеуінше, Қазақстанға келетін туристердің басым бөлігі алдымен Шымкентке тоқтайды. Себебі Шымкент – тоғыз жолдың торабы. 

– Соңғы бір жарым жылда өңіріміздегі ішкі туризм көрсеткіші 90 пайызға жоғарылап, 3300 шетелдік турист келген. Бұл көрсеткіш алдыңғы жылдармен салыстырғанда анағұрлым жоғары, – дейді Ариза. Әсіресе жергілікті тұрғындар шетелден гөрі өзімізде демалғанды жөн санайтын болған. «Соған сәйкес біздегі демалыс орындарының саны да жыл санап көбеюде. Шымкент қаласының өзінде 300-дей, ал ОҚО бойынша 600-ге жуық мейрамхана бар. Демалыс аймақтары да көп. Жылына кемі 15-20 демалыс орны ашылуда», – деді Ариза Рысқұлбекова. 

Мәселен ЭКСПО қарсаңында Отырар ауданында «Алаш» атты этноауыл ашылды. Мұнда ат пен түйеге мініп, ауылды айналып қана қоймай, дәстүрлі қазақ асханасынан дәм татуға болады. Қолөнер шеберлері ұлттық бұйымдарды қалай жасау керектігін үйретеді. Туристер бейне бір «уақыт зымыранына» мініп алып, терең де бай тарихымызға қайта енгендей әсер алары сөзсіз. Бүгінге дейін «Алаш» этноауылына әлемнің 20 елінен туристер келіп үлгерген. Олардың арасында АҚШ, Германия, Франция, Польша, Сингапур елдері де бар. 

Ал ОҚМПИ профессоры Сағынғали Әбубәкіров әлі де туристерге қолайлы жағдай жасалынуы тиіс екенін айтады. «Біздегі туризм саласында экскурсовод-гидтерді дайындайтын мамандық жоқ. Тарихшы – экскурсовод емес қой. Шетелдерде таксистердің өзі экскурсия жүргізе береді. Ал бізде кәсіби экскурсоводтар санаулы ғана. Осы мәселені де ескеру қажет!» – дейді тарихшы.

ШЫМКЕНТТІҢ БАСТАПҚЫ ПІШІНІ ҚАНДАЙ ЕДІ?!

Қазақтың ҰҒА академигі, Ә.Марғұлан атындағы археология институтының директоры Бауыржан Байтанаев «Шымкент – Қазақстандағы ең көне қала» деп мәлімдегені белгілі. Шымкент – тарихқа тұнған өлке. Есімі жалпақ жұртқа танымал археолог: «Қаладағы Фосфор зауыты, «Қайнарбұлақ» саяжайының төңірегінің бәрі археологиялық нысандар. Бұл жерде ешқандай қазба жұмыстар жүргізіліп жатқан жоқ», – дейді бір сұхбатында. Шаһардағы археологиялық нысандардың, мәдени ескерткіштердің, жәдігерлердің сақталуына байланысты өлкетанушы Өмірбек Шыныбекұлы өз ойын ортаға салды:

– Өкінішке қарай, құрылыс жұмыстарын бей-берекет жүргізіп, қаламыздың тарихи орындарының үлкен бөлігін жоғалтып алдық. Қайта қалпына келтіреміз деп, Ш. Қалдаяқов атындағы облыстық филармония орналасқан ғимараттың бастапқы пішінін мүлдем өзгертіп жібердік. Соның қарсы бетіндегі тағы бір тарихи нысан – «Адвокаттар коллегиясы» орналасқан ғимаратты өрт шалды. Сол маңдағы «Қазпочтаның» Бас ғимаратын сақтауымыз керек. Ю.Гагарин, Ш.Қалдаяқов көшелерінің бойында, бұрынғы Қорғасын зауыты ауданында орналасқан 1930-60 жылдары салынған ғимараттар баршылық. Осы ғимараттардың бәріне инвентаризация (мүлікті түгендеу) жүргізу керек, – дейді зерттеуші. Оның айтуынша, ол маңды туристерге көрсетіп қана қоймай, тарихи фильмдер түсіретін алаң ретінде пайдалануға болады. 

Шымкент тек қазақстандықтардың ғана емес, таяу және алыс шетел тұрғындарының назарын өзіне аударып, туристік орталыққа айналуды жоспарлайды. Қала әкімі Ғ.Әбдірахымов бұрнағы жылы Шымкенттің – Жібек жолы бойында орналасқан ежелгі қала екенін айтып еді. 

– Ертеде мұнда түрлі мәдениеттер тоғысқан. Бүгінде «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» көлік дәлізі өтуде. Азия мен Еуропаны жалғап жатқан бұл құрлықтық көлік дәлізінің Шымқаламыз үшін экономикалық пайдасы мол. Сондықтан, қаламыздың туристік әлеуетін арттыру үшін туристік кәсіпорындарымыз бәсекеге қабілетті болуы қажет, – деген болатын шаһар басшысы. 

Расында Шымқаланың туристік әлеуеті жыл санап артып келеді. Қалада туристерді тартатын орындар баршылық. Мәселен мұражайларды алып қарайықшы. 95 жылдық шежіресі бар облыстық тарихи-өлкетану мұражайында келушілердің назарына төрт экспозиция залы қойылған. Мұражайдағы бағалы жәдігерлердің бірі – «Қазақ хандығы және қазіргі заман» залындағы Кенесары ханның қылышы. Бұл тарихи құнды жәдігерді 1931 жылы ханның немересі Әзімхан мұражайға арнайы тапсырған. 

Одан кейін облыстық саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу мұражайы да қала қонақтарына зұлмат жылдар тарихынан мол мағлұмат береді. «Жеңіс» саябағындағы «Ерлік» мұражайында Ұлы Отан соғысы жылдарының құнды жәдігерлері сақтаулы.

ЕЛДІГІМІЗДІ ӘЙГІЛЕГЕН

Шымкент қаласының солтүстік беткейінде «Қазына» этно-тарихи кешені орналасқан. Екі бөліктен тұратын кешеннің алғашқы бөлігінде «Этносаябақ», «Бәйдібек би» ескерткіші, «Қазақ хандығына 550 жыл» монументі, «Ұлы Жібек жолы» сәулеттік композициясы, даналар сөзі орын тепкен. Ал мәдени-сауықтыру бөлігінде «Жайлаукөл» саябағы, «Наурыз» алаңы, «Қазақ ауылы», ипподром, тарихи-өлкетану мұражайы, әдет-ғұрып пен салт-дәстүр орталығы бар. Әрқайсысы қазақ халқы мен көне шаһардың терең тарихынан сыр шертеді. 

«Этносаябақтың» жоғарғы жағында орналасқан 20-дан астам тарихи-сәулет ескерткіштің макеті арқылы сол қасиетті орындармен танысуға мүмкіндігіңіз бар. Біле білсек, мұндай шаһар тарихы мен келбетін айшықтайтын бірегей нысан біздің Шымкентте ғана бой көтерді. 

– Шымкент қаласын Халықаралық туризм орталығына айналдыруға толық мүмкіндік бар. Асанбай Асқаровтың бастамасымен салынған Дендросаябақ, Зообақ, Балалар темір жолымен біз мақтана аламыз. Тек, Балалар темір жолын қайта жөндеуден өткізу керек. Соңғы жылдары ғана салынған Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан 140 000-нан астам оңтүстікқазақстандық майдангердің есімі жазылған ТМД елдерінде теңдесі жоқ «Даңқ» мемориалы, «Тәуелсіздік» саябағы, Жаңа Әкімдік-Іскерлік орталығын кім-кімге де мақтанышпен көрсете аламыз. Бұрынғы «Тұлпар» көлі қайта жөндеуден өткен соң тіпті құлпырып кетті, – дейді Өмір Шыныбекұлы.

ШЫҒЫС СТИЛІНДЕ ҚАҚПАЛАР САЛЫНСА...

Шымкент – көне қала деп жиі айтамыз. Бірақ, Еуропаның көне қалаларымен салыстыра қарасақ, бізде ескіліктің ешқандай да иісі сезілмейтіндей... Еуропа демекші, Чех астанасы Прагада болғанымызда, ондағы мыңжылдық тарихи нысандардың қалаға ерекше көрік қосып тұрғанын көзіміз көрді. Еуропаның ең көне қаласы болып саналатын Прагада осыдан нешеме ғасыр бұрын салынған құдықтар, мазарлар, т.б. бәрі қаз-қалпында сақталған. Тұрғындарымыз ең алдымен шетелдегідей тазалық пен тарихи нысандарға құрметпен қарауды үйренуі қажет. Сондықтан осы бағытта ағартушылық жұмыстары қарқынды жүргізілуі тиіс. 

ОҚМПИ профессоры Сағынғали Сандыбайұлы Шымкент туризм мекеніне айналуы үшін қаланың сыртқы қақпаларын салуымыз керек деген ұтымды ұсынысын жеткізді. 

– Мәселен, осыдан 15 жыл бұрын 2000 жылдығын тойлаған Тараз қаласының кіреберісінде үлкен тарихи қақпа тұр. Ұлы Жібек жолының бойындағы көне шаһарға табаның тигені сол шығыс стиліндегі қақпадан-ақ сезіледі. Шымкенттің Алматыға шығатын жолында түйелердің ескерткіштері жақсы салынған. Алайда, қақпа жоқ. Түркістан мен Ташкент жақтан кірген кезде де биік, алыстан көз тартатын қақпа салынса... – дейді тарихшы. 

Шаһарымызда мыңжылдықтар тоғысынан келе жатқан тарихы терең орындардың бірі – Қошқар ата өзені. Қала әкімі Ғ.Әбдірахымовтың мұрындық болуымен екі жылдан бері Наурыз мерекесінің қарсаңында «Қошқар ата сейілі» мерекесі ұйымдастырылып келеді. Тек қана Оңтүстік жұртшылығына ғана тән бұл мереке соңғы рет жүз жыл бұрын тойланған екен. Сейілге жиналғандар қазақтың ұлттық бұйымдар көрмесі мен мерекелік бағдарламаны тамашалап, қазақ күресі, кір тасын көтеру, асық ойыны, қол күресі сынды спорттық шараларға куә болады. Бұл да бір біздің қаламыздың тарихы мен мәдениетінің рухани жаңғыруының көрінісі болса керек. 

«ЕСКІ ШАҺАРДЫ» ЕСКЕРУ КЕРЕК!

Облыс әкімі Ж.Түймебаев өзінің өткен жылғы халық алдындағы есеп беруі кездерінде қала бойынша «Ескі шаһардағы» ескі үйлер бұзылып, орнына көпқабатты тұрғын үйлер салынып, тарихи цитадель салынатынын жеткізген еді. Елімізге белгілі қоғам қайраткері Оразалы Сәбден бір кездері «Түркістанда жаңа үйлер салмайық! Бәрі қаз қалпында қалсын» дегендей ұсыныс айтқаны есімізде. Тарихшы Сағынғали Сандыбайұлы «Ескі шаһардағы кейбір үйлерді, мешіттің айналасын сақтап қалу керек» деп есептейді. Ал өлкетанушы Өмір Шыныбекұлы «Ескі шаһарды» толықтай сақтауға үлкен қаржы керек» дейді.

– Қаптаған сауда орындары мен кеңес заманында салынған ығы-жығы үйлерді бұзып, иелеріне өтемақы төлеуді қала бюджеті қазір көтере алмайды. Тек бекіністің орнындағы төбені сақтай алсақ та жарар еді. Қазба жұмыстарын жүргізіп, аспан астындағы музей етуге болады. Қазір қала аумағына енген Сайрам қыстағындағы ескерткіштерді де назардан тыс қалдыруға болмайды. Одан өзге, қаламызға тиіп тұрған Ханқорған ауылындағы Абылай ханның ордасын да музейге айналдыруға болады, –дейді өлкетанушы.

Тобықтай түйін. 2200 жылдық тарихы бар Шымшаһардың келешегі кемел деп білеміз. Қаланың ХХ ғасырдан астам тарихи жасын рәсімдейтін уақыт та жақын қалды. Бұл туралы белгілі археолог Б.Байтанаев мәлім етті. 

Енді туризмді дамыту тетіктері дұрыс іске қосылса, тарихи-мәдени нысандарға, қасиетті жерлерге арнайы маршруттар ұйымдастырылса, Шымкенттей көне қаланың қайта жаңғыруына және шаһардың шырайын арттырып, беделін биіктетуге үлкен мүмкіндік берер еді.

Шымкент қаласы әкімдігі ғимаратында күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Мұнда инженерлік коммуникацияның барлығы жаңаланып, желдету жүйесі тартылады.

Өрт қауіпсіздігі мен бейнебақылау жүйесі орнатылады. Сонымен қатар, пандус қойылмақ. Ал екі жақты шатыр біртегіс болып қайта жабылады. Нәтижесінде, болашақта қосымша қабаттар қосу немесе шатырда күннен қуат алатын панельдер орнату мүмкіндігі туындамақ. Әкімдік ғимараты сейсмикалық тұрғыдан да нығайтылып, ол сәнді бөліктермен жабылады.

Еске салайық, бұл ғимарат соңғы рет 2012 жылы жөнделген болатын. Сол кезде мұнда дәліздердің едені мен акт залы жаңартылған.