Шымкент келбеті

1. Бір ғасырлық тарих
2. Тәуелсіздік жылдары
3. Өрт сөндіру қызметіне – 
мектептен кейін

1918-2018. Биыл өрт сөндіру қызметінің құрылғанына 100 толып отыр. Бір ғасырлық тарихы бар бұл қызметтің адамзат өміріндегі орны ерекше. Адам баласы отты алғаш рет тұтатып, оны пайдалана бастаған күннен бері сол отты сөндіруге деген қажеттілік те қатар туындады. Бертін келе кей сәттерде адам өміріне орасан шығын алып келетін өртті сөндірумен арнайы мамандар айналыса бастады. Осылайша өрт сөндіру қызметі де құрылады...

І

17 сәуір Қазақстанда, ТМД елдерінде өрт сөндірушілер күні болып саналады. Сонау ХХ ғасырдың басында, 1918 жылы Халықтық комиссарлар кеңесінің «Өртпен күресудің мемлекеттік қызметін ұйымдастыру» туралы декреті түзіледі. Осылайша өрт сөндірушілер қызметінің негізі қаланады.

Жалпы, Қазақстандағы ең алғашқы өрт сөндірушілер тобы Семейде құрылған деген мәлімет тарих қойнауындағы 1843-1844 жылдарға тиесілі. Ол кезде елдімекендердегі үйлер негізінен ағаштан салынатындықтан, өрттен келетін қауіп жоғары болатын. Мысалы, 1790 жылдың 14 қыркүйегінде болған ірі өрттің салдарынан Семей қалашығындағы 172 үйдің көбісі жанып, 88-і ғана аман қалды деген жазба бар. Сол кезде елдімекен тұрғындары жиналып, өрттен сақтану жолдарын қарастырады. Осылайша алғашқы өрт сөндірушілер де пайда болған. Олар негізінен еріктілерден құрылыпты. Ал олардың алғашқы ғимараттары 1864-1867 жылдары салынады.

ІІ

1996 жылдың 22 қарашасы күні Мемлекет басшысы Н.Назарбаев «Өрт қауіпсіздігі туралы» Заңға қол қойды. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мемлекеттің адамдардың өмірі мен денсаулығын, мүлік меншігі мен ұлттық құндылықтарды, қоршаған ортаны қорғауға арналған саясатының ажырамас бөлшегі болып саналады.
Мемлекеттік өрт сөндіру қызметі мемлекеттік және салалық қызметтерге бөлінеді. Мемлекеттік өрт сөндіру қызметі елдегі негізгі өртке қарсы қызмет болып саналады және өрттің алдын алу, өрт қауіпсіздігі талаптарының сақталуы және өрт сөндірумен айналысады.

ІІІ

Оңтүстік Қазақстан облыстық төтенше жағдай департаментінің «Өрт сөндіру және авариялық құтқару жұмыстары қызметі» мекемесі Шымкент қаласындағы Байтұрсынов көшесінде орналасқан. Мекеменің құрамында екі мыңға жуық қызметкері мен 207 өрт сөндіру техникасы бар. Оның ішінде – 126 негізгі техника, 24 арнайы және 57 қосымша техника.

– Негізгі міндетіміз – өртті сөндіру және апатты жағдайда адам мен мүлікті құтқару жұмыстары, – дейді «Өрт сөндіру және авариялық құтқару жұмыстары қызметі» ММ бастығының орынбасары Қуаныш Арсланов. – Біздің мекеме жалпы саны 48 бөлім және бекеттен тұрады. Шымкент қалалық гарнизонға 8 өрт сөндіру бөлімі және 1 өрт сөндіру бекеті қарасты. Қалған 39 бөлім аудандарда орналасқан. Соңғы жылдары Шымкент қаласының аумағы кеңейіп, біздің мекеме жұмысының жауапкершілігі де арта түсті. Осы тұста айта кетейік, өрт сөндірушілерге жергілікті билік жақсы қолдау көрсетіп келеді.

Азаматтық қызметтің майоры Қуаныш Жораұлының сөзіне мысал ретінде Шымкентте 2015 жылы ашылған жаңа өрт сөндіру депосын келтіруге болады. Достық шағынауданынан салынған жаңа нысан Оңтүстікте өрт сөндіруге қатысты пайдалануға берілген соңғы 30 жылдағы алғашқы депо болды. Бұған қоса жергілікті бюджет қаржысына жаңа техникалар сатып алынуда дейді өрт сөндіруші.

– Әкімдік тарапынан көрсетілетін қолдауды айтып өтуіміз керек. Соңғы үш жыл қатарынан техникаларымыз жаңартылуда, – деп жалғады сөзін Қуаныш Жораұлы. – Бұйыртса биыл да жанар-жағармай таситын жаңа көлік, эксковатор, 6 КамАЗ, 4 жеңіл көлік секілді қажет техникалар пайдалануға беріледі деп күтілуде. Жалпы, материалдық-техникалық базамызды жаңартуға 361 миллион теңге қаралмақ. Қала аумағының өсуіне байланысты биыл жаңадан екі өрт сөндіру депосын салу жоспарлануда. Соның бірі – Шымкенттің әкімшілік-іскерлік аумағында 4 есікті депо мен әкімшілік ғимарат салынады деп күтілуде.

Мекеме басшының орынбасары барлық сала секілді өрт сөндіру қызметі де жаңартылып келе жатқанын алға тартты. Мысалы, құтқарушылар соңғы үлгідегі техникамен жабдықталуда. Соның бірі – қалада соңғы жылдары салына бастаған биік үйлер мен ғимараттардың жоғары жағына жету үшін алынған саты. Оның ерекшелігі – жерден 16 қабат ғимараттың жоғары жағына дейін жетеді, адамдарды құтқаруға арналған лифті бар.

Азаматтық қорғаныс маманының айтар тағы бір жаңалығы – өрт сөндіру қызметіне енді әскер қатарында борышын өтемеген жастар да қосыла алады. Анығын айтқанда мектеп бітіруші түлектер әскери комиссариатқа тіркелген құжатымен өрт сөндіру қызметіне жұмысқа тұра алады. Ол үшін тест тапсырған соң мемлекеттік конкурсқа қатысу керек. Ол конкурсты өрт сөндіру қызметінің басшылығы жергілікті БАҚ беттерінде бос лауазымдарға байланысты жариялайды. Конкурстан өткен жастар өрт сөндірушілердің кәсіби мектебінде оқиды. Ал ол кәсіби мектеп Достық шағынауданындағы орталықта орналасқан. Жалпы, өрт сөндірушілер де қарулы күштер секілді әскери тәртіпке бағынып, күнделікті тактикалық сабақтарға қатысады, үнемі дайындықта жүреді дейді маман.

- Мемлекет басшысының төтенше жағдай қызметкерлерінің біліктілігін жоғарылату бойынша тапсырмасына сәйкес, мамандарымыздың арнайы семинарлар жиі өтіп тұрады, - дейді Қуаныш Арсланов. – Басшы құрамның офицерлері сол семинарлардан өткенін жеке құрамға үйретеді. Офицерлеріміз Көкшетау техникалық институтында оқиды. Ал жуырда Беларуссиядағы ірі оқу орталығының мамандары елімізден жас мамандарды шақыртуда.

Осы уақытқа дейінгі қызметінде есте қалған оқиғаны сұрағанымызда мекеме басшысының орынбасары мүдірместен күнделікті қызметі түрлі оқиғаға толы екенін айтты. 

– Мысалы, былтыр ғана Шымкент маңындағы мұнай базасындағы ірі өртті айтуға болады. АИ-92 маркалы жанармай лық толған алып резервуардың бірінен өрт шығып, қызыл жалынмен 1 тәуліктен астам уақыт күрестік. Жігіттер өз өмірлеріне қауіп төніп тұрғанына қарамастан күндіз-түні алауды сөндіруге тырысты. Себебі, қызып, балқып тұрған темір резервуар жарылса, лава секілді от ағыны жайылып, айналасының барлығын жайпап кетер еді. Міне, осындай қатерге қарамастан тер төккен өрт сөндірушілердің жұмысын өз басым ерлікке бағалар едім. Ендеше, біздің жұмысымыз қауіпті болса да халыққа қызмет етуге әрқашан дайынбыз! – деп аяқтады сөзін Қуаныш Жораұлы.

Қызық екен!

1. Футбол секілді өрт сөндіру қызметінің де отаны Англия саналады. Елдегі алғашқы сақтандыру компаниялары өрттен келетін шығынның көлемін азайтуға мүдделі болғандықтан, өрт сөндіруге арналған алғашқы командалар осы елде 1722 жылдан құрыла бастады.

2. Бірқатар елдердегі өрт сөндірушілер ғимаратында бір қабаттан екіншісіне өтіп кететін тік темір әлі де қолданылады. Сол арқылы өрт сөндірушілер дабыл соғылғанда жоғары қабаттан төменге лезде түсе алады.
3 Өрт сөндірушілер де ырымнан кенде болмаған. Мысалы, ежелге Русьта найзағайдан тұтанған кез келген өрт киелі саналғандықтан, ондай жерлерде отты сөндіру үшін адамдар су емес, сүт пайдаланған.

4. Өрт сөндірушілердің шелектері конус пішіндес болған. Себебі, біріншіден, ондай шелекті жасау үшін материал аз қолданылса, екіншіден, конус шелектен шашылған судың көбісі көздеген нысанаға дөп тиетін болған. Үшіншіден, үшкір шелекті барлығы білетіндіктен, оны ешкім ұрламаған.

5. Өрт сөндірушілердің стандартты көлігіне 2350 литр су сыяды. Оны бір құбырмен шашқанда 7,5 минутқа жетеді.

6. Тәртіп бойынша өрт сөндірушілер оқиға орнына 10 минутта жетуі тиіс. Себебі, от алғашқы 10 минутта бәсең тарайды.

7. Заманауи техникаларда өрт сөндіру үшін тек су ғана қолданылмайды. Қазір құтқарушылар отты сөндіруде буды, углерод диоксидін немесе көбікті де қолданады.

Шымкентте «Оқушы төлқұжатты» атты электронды пилоттық жобасы іске қосылады. Бұл жоба елімізде алғаш болып Шымшаһарда қолға алынбақ.

Бұл туралы қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиева «Бала тәбиесі - баршаның ісі» атты ардагерлер мен ата-аналармен бірлесе өткізген жиналыста мәлім етті. Құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында қолға алынған жобаға Қайнарбұлақ елдімекеніндегі №125 мектепте дайындық жұмыстары жүруде. 

– Әр оқушының жеке төлқұжаты арнайы базаға ендірілді. Олардың әрқайсысының өзінің карточкасы болады. Сол арқылы мектеп ғимаратына кіреді. Ал жоғарыда орнатылған камера арқылы оқушының аталған білім ордасында оқитыны автоматты түрде расталған соң ғана құрылғы ішке кіруге мүмкіндік береді. Қазір оқушылардың барлығына карточка толығымен жасалды, – дейді №125 жалпы орта мектебінің директоры Әсет Сатыбалдиев.

Білім мекемесінің басшысы цифрлық жүйенің құқық бұзушылықтың алдын алумен қатар оқушылардың сабаққа қатысуын бақылауда ұстауға және қауіпсіздігін сақтауға көмектесетін айтты. Бұдан бөлек электронды жүйе арқылы оқушылардың мектепке қай уақытта келіп, қай кезде қайтқаны ата-аналарының ұялы телефонына жіберіледі.

Шымкентте «Южный» кафесіндегі балмұздақ сататын сауда дүңгіршегі санитарлық талаптарға сай келмейді. Сонда қызмет ететін 5 қызметкердің екеуінен сальмоноллез бактериясы анықталған. Бұл туралы облыстық қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің басшысы Нұрбек Нышанов журналистермен өткізген брифингте мәлімдеді.

Еске салсақ, 29-30 наурыз аралығында Шымкент қалалық жұқпалы аурулар ауруханасына 39 тұрғын көмек сұрап келген. Олар тоқтамай құсып, іш өтуіне шағымданған. Екі күн ішінде жіті ішек инфекциясы диагнозымен түскендердің 21-і ересек адам болса, 11 бала мен 7 жасөспірім де бар. Сұрастыру кезінде олардың қаладағы «Южный» кафесіндегі сауда нүктесінен балмұздақ сатып алып жегені белгілі болды. Дәрігерлер науқастарға тиісті ем-дом көрсетіп, денсаулығы тұрақталған науқастардың алды үйіне шығарылған болатын.

Дегенмен, құйылмалы балмұздақ жеп, уланғандар саны көбейіп, бүгінгі күнге дейін денсаулығына шағымданғандар саны 188 адамға жетті. Олардың 101-і ересектер, 14 жасқа дейінгі 39 бала және 48 жасөспірім бар.

– Дертінен айыққан 99 науқас үйіне шығарылды, ал 89 адам ем алуда. Барлығы дәрі-дәрмек және медициналық құрал-жабдықтармен толық қамтылды. 56 науқасты бір-екі күнде шығаратын боламыз. Олардың 27-нің анализінен сальмоноллез бактериясы табылды, – деді ОҚО денсаулық сақтау басқармасының басшысы Мұқан Егізбев.

Осы келеңсіз жағдайдан кейін санитар мамандар құйылмалы балмұздақ сатылатын сауда дүңгіршегіне жоспардан тыс эпидемиологиялық тексеру жүргізді.

– Осы тексеру барысында, біріншіден, балмұздақ сататын орынның өз жұмысын бастағаны туралы жауапты мекемеге хабарлама берілмегені анықталды. Сосын балмұздақ дайындайтын орын санитарлық талаптарға сай келмейді. Жеке кәсіпкер балмұздақты Коммунизм елдімекеніндегі өз үйінде дайындап, дүңгіршекке пластик ыдыстармен тасымалдағаны белгілі болды. Онда қызмет ететін 5 жұмысшының екеуінен сальмонеллез дерті анықталды, олардың біреуінде ғана медициналық кітапшасы болған. Қазір «Южный» кафесінде жұмыс істейтін 12 қызметкердің барлығынан ішек инфекциясының тасымалдаушылығын анықтау мақсатында сынамалар алынды. Анықталған кемшіліктер бойынша нысан жұмысын уақытша тоқтатып, сотқа талап-арыз жолданды, – деді облыстың бас санитары Н.Нышанов.

Нұрбек Нышановтың айтуынша, балмұздақ сататын бұл дүңгіршек жұмысын 2004 жылы бастаған. Осы кезге дейін сауда нысаны санитар мамандардың тарапынан тексерілмеген болып шықты. Өйткені, мұндай сауда нүктелері эпидемиологиялық маңыздылығы жағынан елеусіз нысандар қатарына жататындықтан, тексерілмейді дегенді алға тартты мамандар.

Ал ОҚО кәсіпкерлер палатасының директоры Асқар Абубакировтың мәліметі бойынша, Шымкентте құйылмалы балмұздақ сататын 50-ден аса сауда орны бар. «Заңсыз әрекетке барған кәсіпкерлер өз жазасын алуы тиіс. Алдағы уақытта кәсіпкерлер арасында сапаға мән беру жайында насихат жұмыстарын күшейтеміз», – дейді А.Абубакиров. Қазір арнайы топ құрылып, лаваш, донер және балмұздақ секілді тағамдар сатылатын орындарда түсіндіру жұмыстары басталмақ.

Тактикалық өрт жоспар бойынша орталықтағы кинотеатрдың 214 орындық 5-ші залында шықты деп белгіленді.

«Өрт шықты» деген дабыл соғылғаннан кейін нысан қызметкерлері мен күзетшілер «101» қызметіне хабарласып, адамдарды қауіпсіз аймаққа көшіре бастады. 10:30-да соғылған дабылға орай орталық маңына 12 арнайы техника мен облыстық-қалалық төтенше жағдай департаментінің жеке құрамы, офицерлер, апатты медицина орталығы және жедел жәрдем қызметінің дәрігерлері, әкімшілік полиция қызметкерлері – барлығы 86 адам бірнеше минутта келіп жетті. 

Жол-патрульдік қызметі Әл-Фараби алаңындағы жолды жауып, өрт сөндіру техникалары нысан аумағына кедергісіз жақындауын қамтамасыз етті. Электр желісінің авариялық бригадасы және «КазТрансгазАймақ» бригадасы нысанды шартты түрде газдан және электр жүйесінен ажыратып тастады.

Ал өрт сөндірушілер ғимарат ішінде қалған адамдарды толығымен далаға эвакуациялап, төтенше жағдай кезінде кері қарай жүгіріп, сабырсыздыққа жол берген адамдарды құтқарды. Оның бірі ғимараттың шатырына шығып кетсе, тағы жетеуі газ-түтіннен қорғау қызметінің буыны арқылы 3 қабатта қалып қойған. Мұндай кезде сақтауға тиіс ереженің бірі, ешқашан жоғарғы қабаттарға көтерілуге болмайды. Дегенмен, құтқарушылар жасағы АЛ-30 және АЛ-50 автосатысының арнайы лифті арқылы оларды қауіпсіз аймаққа көшірді. Медициналық көмек көрсетілді. Жалпы, аталған жасақ дабыл соғылғаннан бастап, 24 минуттың ішінде адамдарды түгел құтқарды.

– Өрт-тактикалық жаттығуға қатысушылардың алға қойылған мәселелерді шешу үшін қолданған шаралары нәтижесінде шартты түрдегі өрт 10 сағат 54 минутта оқшауланып, 11 сағат 03 минутта толық сөндірілді. Өрт сөндірушілер өз жұмысын тиянақты атқарды, – дейді «Өрт сөндіру жəне авариялық құтқару жұмыстары қызметі» ММ бастығының орынбасары, азаматтық қорғау майоры Қуаныш Арсланов.

Айта кетейік, кезектен тыс оқу-жаттығу жиынын өткізуге «Шымкент Плаза» жобасының директоры Марат Қалдыбаев ұсыныс жасаған.

– Тілсіз жауды дер кезінде ауыздықтау үшін қауіпсіздік жұмыстарын пысықтап отырған дұрыс. Біз мұндай жаттығуды 2017 жылдың қыркүйегінде өткізгенбіз. Бүгін орталықта 400-ге жуық қызметкердің және басқа да келушілердің қатысуымен жаттығуды тағы бір қайталадық, – дейді ол.

Осы оқу-жаттығу жиыны мен қауіп кезінде халықтың дұрыс бағытта әрекет жасауын сырттан бақылаған қалалық мәслихат депутаттары қалалық төтенше жағдайлар басқармасының басшысы М.Жақсыбаевқа өз ұсыныстарын айтты.

– Қаладағы нысандар дәл осы өрт қауіпсіздігі мәселесіне байланысты мемлекеттік немесе жекеменшік деп бөлінбеуі тиіс. Олар қала тұрғындары үшін қызмет етеді. Тойхана, сауда орталықтары, дәмханалар мен дүкендер, әсіресе, көпқабатты тұрғын үйлердің бірінші қабатында орналасқан коммерциялық нысандар өрт қауіпсіздігі талаптарын қатаң сақтауға міндетті. Сондай-ақ, оларды қалалық төтенше жағдайлар басқармасы тексеруге толық құқылы болуы тиіс, – деді қалалық мәслихат депутаты Е. Нұрмаханов

Шымкенттегі ірі сауда орталықтарының
өрт қауіпсіздігі қай деңгейде?

Ресей еліндегі қайғылы оқиға іргелес отырған Қазақстан халқын да бейжай қалдырмағаны белгілі. Біздегі сауда-ойын-сауық орталықтарының жағдайы қандай? Қауіптің алдын алуға дайын ба? Осы сұрақтардың жауабын анықтау мақсатында «Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінің тілшілері және қалалық мәслихат депутаты  Е. Нұрмаханов «Мега Планет», «Шымкент Плаза» сауда-ойын-сауық орталықтарына барып, қауіпсіздік шараларымен танысып қайтты.

Ресми дереккөздердің соңғы мәліметі бойынша, 64 адамның өмірін жалмаған Кемерово қаласындағы «Зимняя вишня» сауда-ойын-сауық орталығындағы өрт кинотеатр және балалар ойын залдарынан басталған. Өкінішке қарай, қазақстандық Марина Баранова да оқиға орнында қаза тапқан. «Павлодар-Водоканал» ЖШС-інде жұмыс істейтін М. Баранова еңбек демалысын алып, Кемероводағы қызына қонаққа барған. Ал сауда-ойын-сауық орталығында өрт болған күні қызы және үш немересімен қаза болды.

ҚР Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев Ресей президенті В.Путин «қылмыстық немқұрайдылық пен жауапсыздық» деп бағалаған оқиғадан сабақ алу керек деді. Еліміз бойынша ірі нысандар мен көпшілік орындарды тексеруді тапсырды. 

Шымкент қалалық төтенше жағдайлар басқармасының басшысы, азаматтық қорғау подполковнигі Мадияр Жақсыбаевтың айтуынша, шаһардағы барлық нысандар ережеге сай бекітілген кестеге сәйкес жоспарлы түрде бақыланады.

– 10 адамнан артық жиналатын кез келген ғимарат көпшілік орын болып саналады. Сондықтан, мұндай орындардың барлығында дерлік апатты жағдайда шығуға арналған қосымша есік болуы тиіс. Көптеген ғимаратта қосымша есік болғанымен, ол құлыптаулы тұрады және кілті есікте болмайды. Яғни, ашылмайды. Үлкен ғимараттарда халықты жаппай құлақтандыру, дабыл қағу жүйесі жұмыс істеп тұруы шарт. Эвакуациялау жолдары анық, өрт сөндіруге ғимараттың сыртынан және ішкі дәліздерден су берілу гидранттары толық әрі дайын болуы керек, – дейді басқарма басшысы. – Өрт қауіпсіздігінің алдын алу мақсатында қалада ойын-сауық орталықтары мен сауда-саттық орындары ғана емес, барлық кеңселер, жұмыс орындары, әлеуметтік нысандар, білім мекемелері мен көпқабатты тұрғын үйлер жоспарлы түрде жыл сайын тексеруден өтеді. 2017 жылдың соңында «Шымкент-Плаза» сауда-ойын-сауық орталығында оқу-жаттығу жиыны өткен болатын. Ғимарат соңғы технологиямен жабдықталған. Адам өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмыстары жоғары деңгейде жүргізілген.

М.Жақсыбаевтың айтуынша, қалада жоғары тәуекел тобына жататын 1217 нысан бар. Оның 408-ін 2018 жылдың алғашқы жартысында тексеру жоспарланған. 

– Бірінші тоқсанда 127 нысанның өрт кезіндегі қауіпсіздік шаралары тексерілді. 127 нысанның басым көпшілігі – мектептер, балабақша, білім беру мекемелері. Нәтижесінде ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің 410-бабымен 86 нысанда орын алған кемшіліктерге орай акт толтырылды. Кемшіліктер үшін 15 АЕК көлемінде айып төлеуге акт түзілсе, 1 аптаның көлемінде оның 50 пайызын төлеу жеңілдігі қаралған. Шара қорытындысы бойынша 673 400 теңге көлемінде айып салынды, – дейді М. Жақсыбаев.

Десек те, бұл жоспарлы түрде жүргізілетін жұмыстар.

– Халық жайлы өмірді сезінуі үшін мекемелердің тексеру кезінде ғана емес, барлық уақытта қауіпсіздік шараларымен толық қамтылғанына сенімді жүруі керек. Сондай-ақ, кез келген апатты жағдай үшін негізгі жауапкершілік сол нысанның басшысына жүктеледі, – дейді қалалық мәслихаттың депутаты Ерболат Нұрмаханов. 

Шымкент қаласында да кинозалдар мен балаларға арналған ойын алаңшалары бар сауда-ойын-сауық орталықтары аз емес. Олар – «Мега Планет», «Фиркан сити, «Әл-Фараби», «Гипер Хаус», «Юг сити», «Рахима Плаза», «Шымкент Плаза» және тағы басқа орталықтар. Аталған сауда орындарының барлығында автоматты өрт сөндіру жүйелері, апаттан шығуға арналған қосымша есіктер, дабыл қағу түймесі және өрт сөндіруге арналған су беру гидранттары талапқа сай орнатылған. 

Мәселен, біз кешкі сағат 19:00 шамасында барғанда, бұған дейін куә болғанымыздай, «Шымкент Плаза» сауда-ойын-сауық орталығының барлық есіктері ашық тұрды. Эскалатор жоғарыға және төменге екі бөлек бағытта да жұмыс істейді. Ғимараттың кез келген бөлігінде спринклерлер бар. Ал адам көп жиналатын «Cinemax Shymkent Multiplex» кинотеатрында 7 кинозал бар. Кинотеатр директоры Бауыржан Бисимбаевтың айтуынша, адам лық толы болғанның өзінде небәрі 7-15 минутта ғимаратты тастап шығуға болатыны сынақтан өткен. Ал дәл осы эвакуациялық дәліз арқылы бір адам 30 секундта далаға шығып үлгереді. Бір ғана 4-кинозалда 15 су себу спринклері бар. Түтін шығып немесе ауа температурасы қалыпты жағдайдан артық (70-75 градуста) қызғанда су себу қызметі автоматты түрде іске қосылады екен.

– Кинозалдардағы орындар саны әртүрлі, 114-тен 214-ке дейін. Ең үлкені 5-зал, онда 214 орын бар. Ал 7 VIP-залда 44 орын бар. Кинотеатрдағы есіктердің барлығынан ішке кіру мүмкін емес, кілтсіз ашылмайды. Бұл кино жүріп жатқанда кездейсоқ адамдардың кірмеуі үшін тиімді. Ал кинозалдан сыртқа шығу үшін кез келген есік кілтсіз ашылады, – дейді Б. Бисимбаев.

Кинотеатр директорымен бірге есіктердің сыртқа оңай ашылатынына көз жеткіздік. Есіктердің құлпы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында әдейі осылай жасалған. Мұндай бір құлыптың ғана бағасы – 180 000 теңге.

Ғимараттан шығуға ең аз уақыт кететін сауда-ойын-сауық орталығы – «Мега Планет». Бізді аталған сауда-ойын-сауық орталығы және «Шымкент» ОӘД бас инженері Анатолий Железняков күтіп алып, қауіпсіздік шараларымен толық таныстырып шықты. 

– Меніңше, Кемероводағы сауда орталығының есіктері біздегідей оңай ашылмайды. Автоматты өрт сөндіру технологиясы да қай деңгейде жұмыс істейтіні белгісіз. Біздегі су себу қуаттылығы 1 секундта 20 литрге тең, – дейді А. Железняков.

«Меганың» үшінші қабатында бірнеше тамақтану орны бар. Демек, бұл жерде шоғырланған адамдарға да ғимараттан тез арада шығу қажет. Ол үшін ғимараттың аппатты жағдайға арналған қосымша есіктері ашық тұр. Біз алдымен балалардың ойын алаңшасына бас сұқтық. Мұндағы жағдаймен балалар ойын алаңшасының әкімшісі Гүлназ Тілегенова таныстырды. 

Ал «Kinopark 5 Mega Planet Shymkent» кинотеатрының директоры Еркебұлан Рахмет кинозалдарда көрсетілім жүріп жатқанына қарамай апатты жағдайда шығатын есіктердің бірден далаға алып шығатынына көзімізді жеткізді. Мұнда да есіктерді іштен сыртқа қарай ашу оңай да, сырттан ішке қарай тек кілтпен кіру керек. 

– Біз осы орталыққа келген әрбір адам үшін жұмыс істейміз. Сондықтан олардың өзін жайлы әрі қауіпсіз сезінуі басты назарда болады. Кемерово оқиғасы бізде қайталанбасын деген тілек үшін қызмет етеміз. Күнделікті таңертең 5 минуттық жиында қосымша нұсқаулықтарды пысықтап отырамыз, – дейді Еркебұлан Рахмет.

Тағы бір маңыздысы, өрт болған жағдайда жарық сөніп қалса да сыртқы есіктер бір топ адамның бір соғуымен-ақ тез ашылады екен.

«Шымкент келбеті» және «Панорама Шымкента» газеттерінің тілшілерімен бірге жүрген қалалық мәслихат депутаты Е. Нұрмаханов қауіпсіздік шаралары техникалық жабдықтаумен бітпейтінін ескертті.

– Кез келген ғимараттың техникалық жабдығы сақадай сай болғанымен, мұнда келушілер де эвакуациялық жолдарға мән беріп, апатты жағдайда шығып кетуге болатын қосымша есіктерді біліп жүруі тиіс. 

Шымкент қаласындағы бірқатар нысандарға эвакуациялық жолдарға сілтейтін қызыл түсті бағыттау белгілері жетіспейді. Абыр-сабыр кезінде адамдар қай бағытқа қарай жүру керегін нақты білуі тиіс. Сонымен қатар су себу құрылғысы орнатылғанымен, су жинақталмаған болуы әбден мүмкін. Осындай кемшіліктердің орын алмауына ғимарат қожайындары жауапты, – дейді Ерболат Жақыпұлы.

Қалай болғанда да ата-ана мен тәрбиеші, оқытушы ертіп жүрген баласына жауапты десек те, кез келген ғимарат иесі өрт қауіпсіздігі тетіктерінің дер кезінде кәдеге жарауына жауапты. «Сақтансаң, сақтаймын» деген бар...

Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ
Суреттерді түсірген Серік Қосай

2017 жылы Оңтүстікте қызметтік иттердің көмегімен 800-ден астам қылмыс ашылды. Оның ішінде есірткіге қатысты 120-дан астам қылмыс бар. Заңсыз айналымнан 30 келіден астам есірткі заты тәркіленген. Нақты айтқанда  спаниель тұқымдас «Эмид» лақап атты ит 7,5 келі героин табуға септігін тигізді. Мұншама есірткі Шымкент-Ташкент тасжолында «Нексия» автокөлігін тінту барысында табылған.

Бүгінгі таңда облыстық ішкі істер департаментіне қарасты кинология қызметі орталығында қылмысты ашуда, есірткіні анықтауда, қылмыскерлерді іздестіру мен ұстау, сонымен қатар қоғамдық тәртіпті сақтауға көмектесетін иттер дайындалады. Қазір мұнда неміс овчаркасы, лабрадор тұқымдас 40-қа жуық ит бар. Олар үйретуге бейім әрі шыдамды келеді.

Жалпы, кинологияда ит таңдау барысында тұқымына қатты мән береді. Қызметтік иттер дайындығына, бейімдеуіне қарай түрлі бағытта қолданады. Мысалы, жарылғыш заттарды анықтау, есірткі заттарын табу, одорологиялық тәжірибеде кеңінен қолданып келеді.

жаяу жүргіншінің құқығы мен міндеті қандай?

Қалада жаяу жүргіншілердің жолды бей-берекет кесіп өтуі тиылар емес. Әдетке айналғандай. Ал кейбір жаяу жүргіншілер жолағынан өту тұрғындар үшін қауіпті болып тұр. Таяуда «Дархан» автовокзалының тұсындағы жолаушылар өткелінде келеңсіз жағдайға куә болдық. Екі баласын ерткен азаматшаны автокөлік қағып кетуге сәл қалды. Абырой болғанда, жоғары жылдамдықпен келе жатқан көлік жүргізушісі тізгінді тартып үлгерді. Жүргізуші қайда асығады, жолаушы ше?

Мұндай жағдайлар көп-ақ. Бейбіт күнде жолдан өту қауіпке айналған. Оған қоса, жаяу жүргіншілердің тәртіпке бағынбай, жүргізушілердің жұмысына кедергі келтіруде.
Жылдың басында Рашидов көшесіндегі жаяу жүргіншілер өткелінің маңынан кейуананы қоғамдық көлік қағып өткен еді. Ол көрініс әлі көз алдымыздан кетер емес. Асыққан жүргізуші де, аптыққан жолаушылар әлі де көп.
Ресми деректерді келтірейік. ОҚО Жергілікті полиция қызметінің 2017 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша жол қозғалысы саласында анықталған құқықбұзушылықтар мыналар: көлік құралдары жүргізушілерінің белгіленген жүру жылдамдығын арттыруы – 2636, жолушыларды тасымалдау және жол жүрісі қағидаларын бұзуы бойынша – 30134, жаяу жүргіншілердің жол жүрісі қағидаларын бұзуы бойынша – 2853 дерек тіркелген.
Жол-көлік оқиғаларының басым бөлігіне жаяу жүргіншілердің қатысы бар. Облыс аумағында осындай 652 жол көлік оқиғалары тіркелсе: оның 77-і қаза тауып, 627 тұлға әртүрлі дене жарақатын алған.

Жаңа бағдаршамдар орнатылды

Шымкент қаласының көшелерінде әр күн сайын орта есеппен 150 мың көлік жүреді. Әсіресе, балабақша мен мектептердің маңында жол кедергісін орнату және жаяу жүргіншілер жолағын сызу – өте өзекті мәселе. Әр аудан әкімдігінің халықпен есеп беру кездесулерінде бұл мәселе айтылып келеді. Жыл басында қалалық мәслихат депутаты Е. Дәрменов Ерімбетов көшесінің бойынан жол кедергісін орнату қажеттігіне назар аударған еді.
Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі Наурыз Сүгірәлиев бізге қалада жыл басынан бері атқарылған жұмыстарды баяндап берді. Жол қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етуде бірқатар шаралар жүзеге асқан. Мәселен, 17 нысанға жаңа бағдаршам орнатылды. Қала көшелерінің бойына 350 метр жасанды жол кедергілері, 30 дана жарық шамы бар белсенді жол белгілері, 1600 дана катафоттар, 10 дана ақпараттық-көрсеткіштік жол белгілері, 100 дана «Абайлаңыз, балалар!» ақпараттық жол белгілері орнатылған.

«Біз үйреніп қалғанбыз»

Қаладағы № 35 бағыттың жүргізушісі Сәдуақас Райымбековтың пікірін білдік. Олар негізінен қаланың орталық көшелері бойынша қатынайды. Оның пайымдауынша, Байтұрсынов көшесінде жолды алаңсыз кесіп өтетіндер көп. Бұл әсіресе, «Спорт» шағынауданы, «Студенттер» және «Гарант» аялдамасының жанында көп байқалатынын айтты. Жүргізуші бізге «бұл жағдайға үйреніп қалғанбыз ғой» дейді жымия. Бұл мәселені айыппұлды көбейтіп қана шешуге болатынын айтады.
Ал такси жүргізушісі Берік Есенов те бұл тұрғыда өз ұсынысын айтты. «Халықтың мәдениетін, санасын көтермей бұл мәселені шешу қиын. Жалпы, менің ұсынысым мынадай: жол ережесін балабақша, мектептен бастап оқушылардың санасына сіңдіру керек. Мұғалім, балалармен сәлемдесіп болғаннан кейін, осы жолда жүру ережесі туралы күнделікті айтып отырса, сонда ғана, бұл мәселе тыйылар еді».
Жалпы, белгіленбеген жерден кесіп өтетіндерге 5 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады. Оған пысқырып жатқан ешкім жоқ. Қазір қалалық ЖПҚ тарапынан, қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі бірлесе жол қауіпсіздігін сақтауда бірқатар жұмыстар атқарғанын атап өттік. Әрі қарай да жол белгілерін орнату жұмыстары жалғасады.
Қала көшелерінде орташа жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатқаны белгілі. Құрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін ол жерлерге жаяу жүргіншілер жолақтары сызылуы тиіс. Жалпы, қалада әлі де жол кедергілері, жолақтар жетіспейді. Бұл мәселе бойынша ОҚО ІІД Әкімшілік полиция тарапынан қала әкімдігі мен Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне ұсыныстар жолдануда. Жасанды жол кедергілерін қоюдың тәртібі бар.

Санаға сілкініс керек

Осыдан үш жыл бұрын «18» шағынауданда да бұл мәселе өзекті болатын. Аялдама тұсынан жерүсті өткелі салынып, мәселе толық шешімін тапты. Қазір адамдардың бәрі өткелден өтуге үйренді.
Қалай десек те, жолда жүру тәртібіне бағынып, белгіленген жерден өту өзіміз үшін керек. Өзіміздің қауіпсіздігіміз үшін әрі жүргізушілердің де тағдырына бей-жай қарамауды ойласақ. Бұл ретте адамның санасы өзгеруі тиіс емес пе?!
Жоғарыда сөз еткен «Дархан» автовокзалы тұсындағы жаяу жүргіншілер жолағы ретке келтіріледі. Н. Сүгірәлиевтың айтуынша, жол белгілерін айқын етіп көріну үшін ағаштарды кесуге қалалық тұрғын үй коммуналдық шаруашылық бөліміне ұсыныс беріліпті.

Сіз не дейсіз?

Пернекүл КЕРІМОВА,
ата-ана:

Күнделікті ескертіп отырамын

– Мен өз перзенттерімнің қауіпсіздігін әрдайым бақылап отырамын. Екі қызым бар. Бірі 4-ші, бірі 5-ші сыныптың оқушысы. Олар № 7 техникалық лицейде оқиды. Онда барлық қауіпсіздік белгілері сақталған. Мұғалімдер тарапынан үнемі айтылып, хабарлама, хаттар таратылады. Ешқандай қауіп жоқ. Бірақ балаларыма ылғи бағдаршамнан өтуге кеңес беремін. Әрі үлкен адамдармен бірге өтуін ескертіп отырамын. Жаяу жүргіншілер жолағынан өту оқушылар үшін өте қауіпті. Өйткені, үлкендердің өзі ол жерден абайлап өтеді ғой.
Бұл жағдайға тек ата-ана ғана емес, мұғалімдер де жауапкершілікпен қараса деймін. Кейде сынып жетекшісінің уақыты бола бермеуі де мүмкін. Сол себепті, көбіне үйде ата-аналардың өздері айтқаны дұрыс.

Мұрат МЫРЗАҚҰЛОВ,
қала тұрғыны:

Жүргізушінің тағдырымен ойнамайық

– Жалпы, бұл – адамның мәдениетінің өлшемін аңғартатын мәселе. Қанша асығыс болып жатсаң да, тәртіпке бағынуы керек. 2-5 минут кешіксең де тәртіпке бойұсын. Осы аралықтың ішінде келеңсіз жағдай болып кетуі мүмкін. Жүргізушілердің де тағдырымен ойнамау керек. Жаяу жүргінші де, жүргізуші де тәртіпке бағынса, жол-көлік оқиғалары болмас еді. Көп жағдайда жүргізушілер жылдамдықты асырып жіберетіні рас.
Бұрынғыға қарағанда қазір жағдай түзелген. Қоршаулар қойылып жатыр. Кейбір адамдар өтіп кете беретіні рас. Әлі де жолақтар қойылмаған жерлер бар. Дегенмен, шалғай шағынаудандарға көптеп қойылуы керек. Жалпы, бұл мәселеде заңды қатаңдату керек деп ойлаймын.

Дерек пен дәйек

• – көлік құралдары жүргізушілерінің белгіленген жүру жылдамдығын арттыруы – 2636, жолушыларды тасымалдау және жол жүрісі қағидаларын бұзуы бойынша – 30134, жаяу жүргіншілердің жол жүрісі қағидаларын бұзуы бойынша – 2853 дерек тіркелген.
• – 17 нысанға жаңа бағдаршам орнатылды. Қала көшелерінің бойына 350 метр жасанды жол кедергілері, 30 дана жарық шамы бар белсенді жол белгілері, 1600 дана катафоттар, 10 дана ақпараттық-көрсеткіштік жол белгілері, 100 дана «Абайлаңыз, балалар!» ақпараттық жол белгілерін орнатылған.

Жедел бақылау камерасы арқылы 144 қылмыс анықталған

Шымкент қаласының жедел бақылау орталығының қызметкерлері 2016 жылы 227 қылмыстың ізін суытпай ашып, 57 565 құқықбұзушылықты тіркеген болса, 2017 жылдың 7 айында 479 сыртқы бейнекамераның көмегімен 144 қылмысты анықтаған.

Жалпы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Жедел басқару камералары ең алғаш рет 2006 жылы Шымкент қаласында іске қосылған. Бастапқыда бақылау камераларының саны 15 қана болса, қазіргі таңда 479 данаға дейін жетті. Қаланың 21 қиылысында «Интегра» интелектуалды жүйесінің 237 бейнекамерасы және 100 сыртқы бейнекамераны бақылап басқаратын 14 стационарлық бекет орнатылған.

Бұл құрылғылардың көмегімен құқықбұзушылықтың алдын алуға, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге, кешенді полиция күштерін дұрыс пайдалануға, қоғамдық орынды ластағандарды (қоқыс тастағандарды) анықтауға, арыз-хабарламаларға дер кезінде шара қолдануға, қылмыстардың «ізін суытпай ашуға» және төтенше жағдайлар кезінде туындаған жедел жағдайларда тез ақпарат алуға болады. 

Мәселен, 2017 жылдың 14 тамызында ОҚО ІІД «102» операторына 1990 жылы туылған қала тұрғынының орталық көшелерінің бірінің бойында орналасқан мейрамхана алдынан оның «Reno Logon» автокөлігін белгісіз біреулер айдап кеткенін хабарлаған. Аталған хабарлама бойынша бейнебақылау тобының қызметкерлері автокөлікті байқап, кешенді полиция күштеріне хабарлайды. Жедел шара нәтижесінде көлікті иесіне қайтарған. 

Сонымен қатар, ағымдағы жылдың 5 қыркүйегінде бейнебақылау тобының қызметкерлері қала аумағының орталық көшелерін қадағалау барысында мейрамханалардың бірінде қаруға ұқсас заты бар күдіктіні байқап, полиция экипажын жолдаған. Тексеру барысында 1993 жылы туылған жергілікті тұрғыннан «Премьер» тапаншасы тәркіленіп ҚР ҚК 287 бабымен қылмыстық іс қозғалған. 

Жедел басқару орталығында азаматтардың қоғамдық қауіпсіздігін толық қамтамасыз ету үшін бес арнайы топ жұмыс атқарады. 

«102 операторлары» - қылмыстар мен құқықбұзушылықтар туралы хабарламаларды қабылдап, күш құралдарды басқару тобына береді. 

«Күш құралдарды басқару тобы» - қаланың кешенді күштерін оқиға орнына жіберіп, хабарламаны өңдеп, қылмысты ашуды ұйымдастырады. Полиция кешенді күштерінің әрекеттеріне мәліметтердің дұрыстығына, хабарлама бойынша дербес жауапкершілікте болады.

«Бейне бақылау тобы» - қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету және құқықбузушылықтың алдын алу мақсатында адамдардың көп жиналатын орындарын, көлік көп жүретін қиылыстар мен магистральдардағы жағдайды бақылап отыру және жедел тергеу қызметтерімен ақпарат алмасады. Бейнекамералар арқылы іздеу жұмыстарын жүргізіп, белгілі болған қылмыстарға уақытылы ден қоюға жауапкершілікте болады.

«Навигатор тобы» - Полиция кешенді күштерін қызметке шығуын, автопатрульдердің қызмет етуін жоспарлап ұйымдастырады және нарядтар туралы ақпараттарға жауапты.

«Кезекші бөлім» - кезекші ауысымға жалпы басшылық жасау, жедел жағдайды бақылау, түскен хабарламалар бойынша ден қойып, кезекші тәулікте қылмыстың жай күйін сипаттайтын аналитикалық есептерді қалыптастырады. Қала, аудандардың кезекші бөлімдерінің жұмыстарын ұйымдастыра отырып, ауыр қылмыстар мен төтенше жағдайлар бойынша тиісті орындарға мәліметтер жібереді. 

Жедел басқару орталығы ОҚО Ішкі істер департаменті ҚР Президенті Н. Назарбаевтың «Қазақстанды бәсекеге барынша қабілетті 50 мемлекеттің қатарына қосу» жөніндегі стратегиясын жүзеге асыру мақсатында Үкіметтің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы аясында іске қосылған. 

Ішкі істер органдарын заманауи байланыс құралдары мен техникалық жабдықтандыру, бірыңғай интегралды деректер қорын құру үшін департамент басшылығы облыс әкімшілігінің қолдауымен 2009 жылы 20, 2010 жылы 30, 2011 жылы 63 дана, 2012 жылы 100 дана цифрлық камера және 2014-2015 жылдары 16 дана камера орнатылды. 2015 жылдың аяғында 242 сыртқы бейнебақылау камерасы, 2016 жылы қосымша 186 дана цифрлық бейнекамерасы іске қосылды. Бүгінгі таңда олардың саны 479 дананы құрайды.

Облыста жергілік полиция қызметінің материалдық-техникалық базасын нығайтуға көңіл бөлініп келеді. Мұның бәрі де азаматтардың құқықтарын қорғап, қоғамдық тәртіпті сақтайтын полиция қызметкерлеріне қолдау. Әкімшілік іскерлік орталықтың алаңында өткен салтанатты жиында облыс әкімі Ж. Түймебаев жергілікті полиция қызметкерлеріне 143 қызметтік автокөліктің кілтін тапсырды.

– Елбасының бастамасымен құрылған жергілікті полиция қызметіне халықтың артар сенімі мол. Жергілікті атқарушы билік пен полицияға ортақ міндеттер қойылып, көптеген жобалар бірлесіп іске асырылуда. Сіздер қиын сәттерде қарапайым халықтың арқасүйері, әрі әділеттің жаршысы болып келе жатырсыздар. Алдағы уақытта облыс тұрғындарының құқықтарын қорғап, еліміздің әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартуға барлық күш-жігер жұмсайды деп сенемін, – деді облыс әкімі. 

Тәртіп сақшылары «JAS S5» және LADA 21214-Нива» маркалы темір тұлпарларды азаматтардың қоғамдық қауіпсіздігін сақтау мақсатында, қылмыстарды ашу, құқықбұзушыларды ұстау және облыс орталығы мен аудандарда көшелерді патрульдеу мен қоғамдық қауіпсіздікті сақтау мақсатында пайдаланады. Жалпы, аталған көліктер облыс әкімдігі тарапынан жергілікті полицияның материалдық-техникалық жағдайын нығайтуға қаралған 2,5 млрд теңгеге алынып отыр. 

Атқарылған жұмыстар нәтижесінде бүгінгі таңда жалпы құқықбұзушылық 16 пайызға кеміген. Аса ауыр қылмыс 4, ауыр қылмыстар 15,6 пайызға төмендеді. Сонымен қатар, қоғамдық орындар мен көшелерде жасалатын қылмыстар 23 пайызға кеміп отыр. 

Жиында облыстық мәслихат хатшысы Қайрат Балабиев пен Ішкі істер органдары ардагерлер кеңесінің төрағасы Сержан Тұрсынбеков құттықтау сөз сөйлеп, алдағы уақытта сала қызметкерлерінің жұмыс сапасы одан әрі артатынына сенім білдірді.

Азаматтық қорғаныс заңына және Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тапсырмасына сәйкес Тыныбаев көшесі №49 мекен-жайда орналасқан Әл-Фараби ауданы әкімдігінің ғимаратында «Жер сілкінісі кезіндегі іс-әрекеттер» атты сейсмикалық жаттығу өтті.

Оқу-жаттығу барысында ғимарат ішінде қалған 216 адам қауіпсіз аймаққа шығарылып, ғимараттағы алдындағы өрт сөндірілді. Сондай-ақ, 3 адамға алғашқы медециналық көмек көрсетіліп, ауруғанаға жеткізілді. Ғимарат алдында жиналған халық арасындағы 23 адам қоғамдық көлікпен тиісті мекемеге жөнелтілді.

– Оқу-жаттығудың негізгі мақсаты сейсмикалық апаттар кезінде азаматтарға тез арада қауіпсіздік шараларын көру үшін, оларға ең оңай тәсілдерді үйрету. Шара жоспарлы түрде өткізіліп келеді. Жыл басында белгіленген жоспар бойынша, аудан әкімдіктері, мекемелер, білім нысандарында сейсмо оқу-жаттығулар өткізу бекітілген, – дейді Шымкент қаласы төтенше жағдайлар басқармасы бастығының орынбасары, подполковник Рауан Өсербаев.