Шымкент келбеті

Әкімшілік-іскерлік орталығындағы 11 үйдің құрылысы аяқталуға жақын. Көпқабатты тұрғын үй пайдалануға 30 қарашада беріледі деп жоспарланды.

Бұл туралы «ҚТҮҚЖБ» АҚ ОҚОФ директорының орынбасары Ақылбек Қоспанов БАҚ өкілдерімен өткен брифингте мәлімдеді.

– 558 пәтердің 279-ын жергілікті атқарушы органдар (ЖАО) арқылы, 279-ын біздің банктің кезегімен үлестіретін боламыз. ЖАО арқылы кезекке тұрғандар да «ҚТҮҚЖБ» салымшысы болуы міндетті. Айырмашылығы – ол 279 өтініш иелерінің кезегін ЖАО анықтайды. Сол сияқты пәтер құнының 30% қорын жинай алған банк салымшыларының арасынан жоғары ұпай жинаған 279-ды порталдағы автоматты жүйе анықтайды, – дейді А. Қоспанов.

20 қыркүйек пен 8 қазан аралығында әкімшілік-іскерлік орталығында орналасқан 11 көпқабатты тұрғын үйге портал арқылы өтінім қабылдана бастады. 9 қазан – автоматты түрде ұпай санына қарай өтінім берген салымшылардың тізімін жариялайды. 

– 1, 2, 3 бөлмелі пәтерді көрсеткеніне қарай кезек те бөлек-бөлек анықталады. Сондай-ақ, банк салымшылары арасында тек 20 қыркүйек – 8 қазан аралығында өтінім бергендер ғана байқауға қатыса алады. Сондықтан, мейлінше портал жаңалықтарын қалт жібермеген дұрыс, – дейді «ҚТҮҚЖБ» АҚ ОҚОФ директорының орынбасары Ж.Есімов.

Банк салымшыларының төлем қабілетін растау 16 қазан – 10 қараша аралығында өтеді. 16 қазан – 24 қарашада пәтердің орналасу бөлігі мен тұрғын үй қабатын таңдауға мүмкіндік бар.

Бағдарлама бойынша алғаш рет

Мемлекет басшысы «Нұрлы жер» бірыңғай тұрғын үй құрылысы бағдарламасын әзірлеуге тапсырма беріп, соның негізінде 2017-2031 жылдар аралығын қамтитын бағдарлама алдағы 15 жылда 1,5 млн қазақстандық отбасыны жаңа пәтермен қамтамасыз етуді көздеді.

«Нұрлы жер» бағдарламасы аясында тапсырылатын алғашқы тұрғын үйлер Шымкент қаласында беріле бастайды. Астана даңғылы мен Арғынбеков көшесінің ортасында орналасқан 11 тұрғын үй пайдалануға берілмек. Бұл маң – Әкімшілік-іскерлік орталығы деп аталады. Еліміздегі алғашқы көркем гимнастика мектебі де осында. Сондай-ақ, балабақша мен 1200 орындық жаңа мектептің құрылысы аяқталуға жақын.

Тұрғын үйлер 9 қабатты, 3 сыныпты сапамен бой көтерген. 558 пәтердің 186-сы – 1, 186-сы – 2, тағы 186-сы – 3 бөлмелі. 

3 бөлмелі пәтер құны 10 млн-нан асады.

2 бөлмелі пәтер – 58,81 ш/м құрайды, бағасы – 8 233 400 теңге. Ал 1 бөлмелі пәтер – 5 262 600 теңгеден, көлемі – 37,59 ш/м.

Банк қызметкерлерінің мәлімдеуінше, ЖАО арқылы тұрғын үй кезегіне тұрғандар міндетті түрде ҚР азаматы немесе оралман статусы болуы тиіс.

– Банктің ішкі құжаттарына сәйкес төлем қабілеттілігі расталуы және баспанаға үміткерлердің отбасы мүшелерінің меншік құқығы немесе ортақ үлесі бар жылжымайтын мүлкі болмауы шарт, – дейді Жансерік Нарбекұлы.

Үлесі болған жағдайда адам басына 15 ш/м пайдалы ауданы бар жатақхана бөлмесі мен саман типіндегі апатты үйлер (ЖАО анықтамасымен расталса) есепке алынбайды. Үйге үміткер және бірге тұратын отбасы мүшелерінің соңғы 5 жылда үй жағдайын қасақана нашарлату фактісі орын алмаған болуы маңызды.

Бүгінгі таңда «ҚТҮҚЖБ» АҚ-ның ОҚО бойынша 53 мың банк салымшысы бар. Жалпы жинақ қоры – 26,2 млрд теңгені құрайды.

Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі жаңа орынға көшті. Қазіргі мекенжайы – Орынбаев көшесіндегі нөмірсіз үй.

Бұл – Адырбеков аялдамасы маңайындағы Тәуке хан даңғылы мен Ғани Ілияев көшелерін қиып өтетін қысқа ғана жол. Тәшенов көшесінен кейінгі қатарда орналасқан.

– Шымкенттіктер және басқа да заңды тұлғалар мен мекеме қызметкерлері тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөліміне қатысты сұрақтар бойынша қабылдау бөліміне 39-31-80, ұйымдастыру секторына 39-31-35 нөмірі арқылы байланысқа шыға алады, – дейді сектор меңгерушісі Д.Жақсылықов.

Алдағы уақытта Шымкентті көптеген өзгерістер күтіп тұр. Ең маңыздысы – миллионды қаланың тұрғындары үшін кең көшелер мен көпқабатты тұрғын үйлердің санын арттыру. Қала сәулетін заман талабына сай қайта жаңарту мақсатында бірқатар тұрғын үйлер мен нысандардың мемлекет мұқтаждығына қайтарылатыны бұған дейін де сөз болған. Дегенмен, редакциямызға келген оқырмандардың сан сауалына жауапты Шымкент қалалық жер қатынастары бөлімінің басшысы Қасымбек Сайлауовтан алған едік.

«Сүрілмейді, мемлекет мұқтаждығына қайтарылады»

– Редакциямызға «Ескі қалашық» тұрғындары «үйіміз сүрілгелі жатыр» деген шағымын айта келіпті...

– «Сүру» деп баса көктеп үйлерді бульдозермен таптап өтуді айтады. Сондықтан да бұл сөз кез келген адамға жағымсыз әсеретіп, қарсы реакция туғызуы әбден мүмкін. Мұндай жағдайда бұл мәселе төңірегіндегі әңгіменің өзі өрескел көрінері сөзсіз. Сондықтан «сүру» деп емес, «мемлекет мұқтаждығына алынатын жер телімдері» деп айтқан жөн. Өйткені, тұрғындарға «осы жер мемлекетке қайтарылуы тиіс» деп түсіндіріп жатырмыз. «Дәл қазір үйді босат» деп ешкімнің алқымынан алып отырғанымыз жоқ. Қаланы дамыту мақсатында көптеген жобалар қолға алынды. Соны жүзеге асыру үшін кей аудандарда тұрғындар орналасқан жер телімдерін мемлекет мұқтаждығына қайтару жұмыстары қолға алынған.

– Осыған ұқсас сұрақтармен Әкімшілік-іскерлік орталығы мен «Тұран» шағынауданынан да қала тұрғындары жиі хабарласады. Қаланың бас жоспарына сәйкес тағы қандай жерлер мемлекет мұқтаждығына қайтарылмақ?

– Әкімшілшік-іскерлік орталығында 280 гектар жер, яғни 700-ге жуық жер телімі тұрғындардың келісімімен мемлекет мұқтаждығына қайтарылды. Бұл жобада тағы 20-ға жуық үй иесімен келіссөздер жалғасуда. Сондай-ақ, «Shymkent city» жобасы аясында қаланың солтүстік батыс бөлігінен 412 гектар жерді мемлекет мұқтаждығына алу үшін меншік иелерімен келіссөздер жүргізілуде. Бүгінде оның 241 га жері мемлекет иелігіне алынды. Сондай-ақ «Ескі қалашық» аумағындағы 13,293 гектар жерді, яғни 234 нысанды мемлекет мұқтаждығына қайтару туралы мәселе баспасөзде жарияланды. Мұның 99-ы тұрғын үй болса, 125-і кәсіпкерлік нысан.

– Демек, «Ескі қалашықтағы» құрылыс заттарын сататын сауда қатары орналасқан жер де мемлекет мұқтаждығына қайтарылуы мүмкін ғой?

– Әрине. Мұндағы коммерциялық нысандар, сауда орындарықаланың сыртына көшіріледі.

– Қошқар ата өзенінің бойында да өзгерістер бола ма?

– Иә, бұл жердегі ескі үйлердің орнына заман талабына сай көпқабатты тұрғын үйлер салынады және өзеннің жағасында абаттандыру жұмыстары жүргізіледі. Қошқар ата өзені бойындағы іргетасы жоқ, қирауға шақ тұрған тұрғын үйлер анықталды. Бүгінде мемлекет мұқтажына қайтарылатын 626 нысанның меншік иелеріне түсіндіру жұмыстарын жүргізуді бастадық. Сонымен қатар, орталықтағы Қонаев гүлзары ескі және жаңа қаланы қиып, қайта құрудан өткен Әйтеке би көшесіне жалғасатын болады. Бұл аумақта мемлекет мұқтажы үшін 73 нысан алынады. Қаладағы бірқатар көшелерді қайта құру, кеңейту, жаңа даңғылдар салу барысында да заңсыз салынған немесе бас жоспарға сәйкес мемлекет мұқтажы үшін қайтарылатын жер телімдері анықталуда.

– Халыққа «Ескі шаһардағы» 234 нысанның орны қандай мақсатқа қызмет ететінін айтып берсеңіз.

– Шымкенттегі ескі қалашық туристер мен көненің көзіне қызығатын жандар үшін ерекше мұражай болып қалады. Қалашықтың сәулеті қорған тәрізді қоршаумен бой көтеріп, ішінде жағалай қолөнер шеберлерінің туындылары орналасады. Сондай-ақ, шеберханалар, рухани демалыс орны пайда болады. Мұндағы тарихи жәдігерлер қала тұрғындарының мақтанышына айналары сөзсіз. Ашық аспан астындағы мұражайда сәулетшілер өздерінің қазба жұмыстарын жалғастыра береді.

– Дегенмен, үйреншікті өмір салтын өзгерту оңай емес. Бұл бағытта қала тұрғындарына түсіндіру жұмыстары қалай жүріп жатыр?

– Атап айтқанда, «Ескі қалашық» аумағындағы 234 нысан иелеріне ҚР Жер кодексінің 84 бабы және ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңының 6 тарауында белгіленген тәртіппен ескертілді. Мемлекет мұқтажына қайтарылатын жер телімдерінің тізімі баспасөз бетінде жарияланды. Әл-Фараби ауданы әкімдігімен бірлесіп жергілікті тұрғындармен 2 рет кездесу жиынын өткіздік. Бұл жерлердің пайдалану мақсаты мен жобасын таныстырдық. Қала тұрғындарына тиімділігі жайлы айтылды. Аймақ «қызыл сызықпен» белгіленіп, тұрғындар үшін құрылыс жобасы жол бойындағы көрінетін жерге ілінді.

Жылжымайтын мүлікке өтемақы төленеді

– Бұл әңгімені жергілікті халық қалай қабылдауда?

– Әртүрлі адам бар. Біз қаланы көркейтудің жоба-жоспарын мақсат етсек, тұрғындар арасында кейбір жандардың дүрбелең туғызуға бейім тұратыны да кездесуде. Ондай адамдар жылжымайтын мүлікті нарықтағы бағадан артық бағалап, мәселені соттың көмегімен шешуді көздейді. Бірақ ондай жандар көп емес. Әйтсе де, мәселеге түсіністікпен қарап, қолдау білдіріп жатқан тұрғындарға ризамыз. «Көшеміз тезірек кеңейсе екен» деген ниетпен құжат рәсімдеу жұмыстарын ертерек бастап, тіпті жұмыс күші ретінде қолғабыс жасайтындары баршылық. Бұл бағытта бізге ауыл, көше билері көп көмектесуде.

– Тұрғындар қайда көшіріледі? Нақты белгіленген жер телімі бар ма?

– Халықты жаппай мәжбүрлеп көшірмейміз. Келісімге келгеннен кейін ғана тәуелсіз бағалаушылар үйдің нарықтағы құнын есептеп шығарады. Анықталған сома ҚР «Мемлекеттік мүлік туралы» Заңының 6-тарауында белгіленген тәртіппен тұрғынның есепшотына аударылады. Ары қарай бұл қаражатты пайдалану меншік иесінің өз еркінде. Ол жер алуы немесе тұрғын үй кезегіне тұруы, тіпті баспанасы болса бөлінген қаржыны өзінің қажетті басқа мақсатына пайдалануы мүмкін. Біздің міндет – жер учаскесіне немесе жылжымайтын мүлік құнына өтемақы төлеу, яғни сатып алу.

– Мемлекет мұқтажына қайтарылатын нысандар тізіміне Түркістан көшесіндегі моншаның кіретіні де белгілі. Бұл мәселе шешімін тапты ма?

– Жақында ғана сот шешімі шығып, біздің тараптың жұмысы қолдау тапты. Бірақ, меншік иесі бұл шешімге қанағаттанбай аппеляцияға берсе, тағы біраз уақытқа созылуы мүмкін. Осындай бір ғана меншік иесінің қарсылығы немесе оған қатысты сот шешімі үлкен бір жобаға кедергі болуы мүмкін. Сондықтан қала тұрғындарын жаңа жобаларды жүзеге асыруда бірлесе жұмыс істеуге шақырғым келеді. Олар «үйім сүрілетін болды» деп жөнсіз даурықпай, «бұл жер елдің игілігіне қызмет етеді» деген ізгі оймен мәселеге оң көзқарас танытса, бұл олардың туған қаламыздың гүлденуіне қосқан үлесі болар еді.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Ақмарал МОЛДИЯРҚЫЗЫ

Шымкентте көпқабатты үйлерді сейсмонығайту жұмыстары кестеге сай жүруде. Қазіргі таңда көнерген үйлерді жөндеу  басталып кетті. Жауапты мамандардың мәлімдеуінше, биыл қалада сейсмонығайту жұмыстары 7 үйде жүргізілмек.

Бұл мақсатта қазынадан 723 млн теңге қаржы бөлінген. Қазір Бауыржан Момышұлы даңғылындағы екі үйде құрылыс қарқын алған. Олардың қасбеттері жаңаланып, шатыры ауыстырылады, қабырғалары бекітіледі. Жалпы, 7 үйдегі құрылыс жұмыстарын 6 мердігер мекеме атқарады деп жоспарлануда. Айта кетейік, аталған жөндеу жұмыстарына көпқабатты үйдегі тұрғындардан қаржы жиналмаған. Құрылыс жергілікті бюджет тарапынан жүзеге асуда.

Еске сала кетсек, бұл 7 тұрғын үйден бөлек қаладағы 90 көпқабатты үй жөндеу жұмыстарын қажет етеді. Қазір онда сейсмикалық зерттеу жұмыстары басталды.

Қай қалаға барсаңыз да, белгілі бір орындарда қолдарына кілт ұстаған немесе мойындарына «квартира» деген жазу тақтайшаларын ілген жарнамашыларды кезіктіруге болады. Түнеуге пана іздегендер әрине, осы жерді жағалайды.

Шымкент қаласындағы 8-шағынаудан тұрғындары үшін осындағы пәтер иелерінің қалыпты іс-әрекеттері үйреншікті жағдайға айналған. Олай дейтініміз, маусым талғамастан, түннің қай мезгілінде болсын, пәтер іздеп шарқ ұрған жандардың аяқ ізі бір сәт те басылған емес. Жергілікті тұрғындар құқыққорғау органдарына талай мәрте шағымданып та көрген. Өз шағымында олар жиі көрініс беріп отырған пәтер ұрлығының салдарын осы әрекеттермен байланыстырады. Олар әлі де болса, жағдайдың дұрысталарына сенеді.

– Түнгі айқай, қатты қойылған музыка, балағат сөздерді жиі естиміз. Мұндай келеңсіздікке етіміз үйреніп кетті. Құқыққорғаушылардың ендігі пәрменді қимылы мұндай бей-берекетсіздікке тосқауыл болса дейміз, – дейді жергілікті тұрғын Елшібек Сағатбеков.

Қалыптасқан бүгінгі жағдайды бағамдаған шаһар басшысы Ғабидолла Әбдірахымов жуырда қала әкімдігінің мәжілісінде құқыққорғау саласының өкілдеріне «көлеңкелі бизнесін» жандандырып отырған пәтер иелерінің әрекетін зерделеуді тапсырған болатын. Осы орайда, қалалық жергілікті полиция қызметі басшысы бір ғана Абай ауданы аумағында пәтер ұрлығының дерегі алдыңғы жылдармен салыстыра алғанда 16,7 пайызға ұлғайғанын айтады. Бүгінде аталған ауданда 482 жалдамалы пәтер қызмет көрсетуде.

– Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, облыс орталығында прокуратура қызметінің бастамасымен қолға алынған «Қауіпсіз қала» жобасы жүзеге асуда. Мақсат – қала аумағындағы құқықбұзушылық деңгейін төмендету. Бұл бағытта, көпқабатты тұрғын үйлерді жүйелі бақылауға алу мақсатында 479 бейнебақылау қондырғысы жұмыс істеуде. Әсіресе, жиі сынға алынып келген «Нұрсәт» және 8-шағынаудандарда бақылау күшейтілді. Сонымен қатар, ватсап әлеуметтік желісі арқылы «көршілер бақылауы» жобасы да қолға алынды. Әл-Фараби және Қаратау аудандары бойынша 44 көпқабатты үйде әлеуметтік желілер байланысы жүйеге қойылды, – дейді сала басшысы Данияр Мейірхан.

Бүгінде пәтерді жалға берушілер заңды түрде тіркеліп, бюро ашып, өз кәсіптерін дөңгелете түсуде. 

Баспананы жалға беріп табыс табатындар анықталған жағдайда, әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 463-бабына сәйкес, әкімшілік айыппұл салынады. Айыппұл мөлшері жеке тұлға үшін – 15 айлық есептік көрсеткіші (1 АЕК – 2269 теңге). Ал шағын кәсіпкерлік субъектілері, лауазымды тұлғалар үшін – 25 АЕК, орта кәсіпкерлік субъектілері үшін – 40 АЕК, ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін – 150 АЕК. Бір жыл ішінде заңсыз жалға беру қайталанатын болса, онда әкімшілік айыппұл мөлшері екі есе артады, ал ірі бизнес субъектілері үшін 500 АЕК-ке дейін артады.

– Түнеуге жатын орын іздеген азаматтар үшін пәтерімді беріп отырмын. Менің де бала-шағамды асырауым керек. Бұл да бір нәсібім ғой, – дейді осындағы «өзін жұмыспен қамтушы» пәтер иелерінің бірі.

Дей тұрғанмен, көлеңкелі бизнестің тізгінін ұстағандардан салық алынбайды. Баспананы жалға беріп табыс табатындар анықталған жағдайда, әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 463-бабына сәйкес, әкімшілік айыппұл салынады. Айыппұл мөлшері жеке тұлға үшін – 15 айлық есептік көрсеткіш (1 АЕК – 2269 теңге). Ал шағын кәсіпкерлік субъектілері, лауазымды тұлғалар үшін – 25 АЕК, орта кәсіпкерлік субъектілері үшін – 40 АЕК, ірі кәсіпкерлік субъектілері үшін – 150 АЕК. Бір жыл ішінде заңсыз жалға беру қайталанатын болса, онда әкімшілік айыппұл мөлшері екі есе артады, ал ірі бизнес субъектілері үшін 500 АЕК-ке дейін артады.

– Жұмыс бабымен немесе қыдырып басқа қалаға немесе елдімекенге барған азаматтар міндетті түрде тіркелулері керек. Сол секілді, пәтерін жалға беретін азаматтар жалдаушыларды сол үйге уақытша болса да, тіркеуге қоюға міндетті – дейді ОҚО ІІД басшысының орынбасары, полковник Мұхтар Қожабаев. 

Сала маманының айтуынша, облыс көлемінде жыл басынан бері тіркеу ережесін бұзған – 487, төлқұжат ережесін сақтамаған – 1 853 азаматқа ҚР ӘҚБтК-нің 492 бабы бойынша айыппұл салынған. Сонымен қатар, жеке тұлғалардың тіркеусіз тұруына жол бергені үшін 10 пәтер иесі ҚР ӘҚБтК-нің 493 бабымен әкімшілік жауапкершілікке тартылыпты.

Жалпы, өңірде биыл 162 мың азамат тіркеуге тұрыпты. Соның ішінде, 114 мың азамат тұрақты, 48 мың азамат уақытша тіркеуге қойылған. Тұрғын үй меншік иелерінің арызы бойынша 1,5 мың азамат тіркеуден шығарылған.

Таң рауандап атып келеді. Түні бойы Мәнсия апай көз ілген жоқ. Төсегінен тұрып, үй қабырғаларына үреймен көз тастады. Бір ғасыр бұрын салынған баспананың қабырғалары ашылып, төбесі ажырап тұр. Уақытша қойылған тіреуіштерге кепілдік жоқ. Кез келген сәтте құлауы ықтимал. Зейнеткер Мәнсия Алданованың бұл үйде тұрғанына 40 жылға жуықтапты.

Тозығы жеткен үйдің мәселесі жетерлік. Жылу құбыры шіріп, екі рет жарылған. Терезелері мүлдем жабылмайды. Жел болса ысқырып, азынап кететін ескі үйде тұратын зейнеткер жайбарақат отыра алмайды. Жел сілкінісі, жауын-шашын кезінде уайымы күшейіп, жанын шүберекке түйеді. Күн сайын үй басып қала ма деген қорқынышпен өмір сүреді.

28 адам тұрғын үй кезегіне тіркелген

Түркістан көшесіндегі №14 екіқабатты үй 1936 жылы салынған. Мұнда 13 пәтер бар. Қазір қауіпті баспанада 6 отбасы тұрады. Жеті пәтерде коммерциялық нысандар орналасқан. Пәтерде тұрып жатқандардың көбісі зейнет жасындағы қариялар мен балалы отбасылар. Тозығы жеткен үй жөндеуге жарамсыз. 

– Отбасымда 11 жан бар. 3 пәтерлі бөлмеде тұрамыз. 2015 жылы үй кезегіне тіркелдік. Бірақ қашан алатынымыз белгісіз. Апатты үй құлап, астында қаламыз ба деп қорқамын. Балаларым мен немерелерімді ойлап уайымдаймын. Уақытша тұрып, паналайтын жеріміз де жоқ. Мұнша адаммен қайда баратынымды білмеймін, – деп шағынады Мәнсия Алданова. Мұндағы тұрғындар жерге кіріп, шөгіп жатқан үйге алаңдаулы. Бірақ олардың бұдан өзге баспанасы да, көшіп баратын жері де жоқ.

Тұрғын үй инспекциясының мәліметіне сүйенсек, бүгінде қалада апатты деп танылған 2 үй бар. Олар Түркістан көшесіндегі №14 және Абай даңғылындағы №9 үй. Мұндағы жарамсыз деп танылған үйде екі тұрғын ғана тұрады. Дегенмен қауіпті үй иелері баспана кезегіне тұрған. Аудан әкімдігі мен тұрғын үй инспекциясы бөлімі тұрғынжайды босату туралы ескерту де жасаған. Қалалық тұрғын үй қатынастары бөлімі коммуналдық тұрғын үй секторының меңгерушісі Жұлдызай Ордабекованың айтуынша, 3 тұрғын үй кезегіне тіркелген. Ал жалпы апатты үйлер бойынша бүгінде 28 адам үй кезегінде тұр.

Көңіл түсірген қауіпті үйлер...

Ескі үйдің иелеріне жаңа пәтер беріле ме? Бұл тұрғындардың көкейінде жүрген маңызды, өзекті сауалдар. 

Қала жылдан жылға үлкейіп, әдемі ғимараттар, көпқабатты үйлер салынып, көшелер жөнделіп жатыр. Экологиялық тазалық, технологиялық жетістік кез келген нысаннан сезіледі. Абаттандырылған аулалар, қала мен табиғаттың үйлесіміне сай тұрғын үйлер қандай?! Қараған адамның көзі тояды. Халық серуендейтін демалыс орындары мен саябақтар да көп. Бірақ әлі де Шымкент көшелерінде қауіпті үйлердің бары қынжылтады. Қауіпті баспаналардың көбісі Абай ауданы аумағында орналасқан. Мәселен екі қабатты ескі үйлер Абай, Театральная, 1 мамыр, Ш. Қалдаяқов, Кремлевская көшелерінде жиі кездеседі. Сондай-ақ Майлин, Қазыбек, Түркістан, Володарский, Тоқаев, Нұрпейісов, Жылқышиев көшелерінде ескірген үйлер бар. 

Бүгінде 1934, 1938, 1940 жылдары салынған 36 үй жөндеуге келе ме? «Хрущевка» және «ленинградтық» деп аталатын бес қабатты үйлердiң пайдалану мерзiмi өтіп кеткен. Яғни осы кезеңдерде салынған үйлердің тозығы жетіп тұр. 

– Бізге тұрғындардан өтініш көп түседі. Алайда апатты үйлердің анықталғаны жайында мәліметтер жоқ. Әзірге екі үй апатты деп танылған, – дейді қалалық тұрғын үй инспекциясының бас маманы Бақытжан Сарбасов. 

Алайда Шымкентте сейсмикалық нығайтуды қажет ететін үйлер жетерлік. Биыл қалада 6 үйге қайта нығайту жұмыстары жүргізіледі. Олар А. Асқаров көшесі №29, Б. Момышұлы көшесі №23 а , Бауыржан Момышұлы көшесі №8\8, Володарский көшесі №5, Әлімқұлов көшесі №26 және Қаратөбе тасжолындағы №34 үйлер. Ал 2016 жылы 4 үйге сейсмонығайту жұмыстары жүргізілген болатын.

«Ескі үйлерді сүру» жобасы қажет

Шымкентте ескі үйде қанша халық өмір сүріп жатыр? Ол үй тұруға жарамды ма? Әлі күнге қалалық тұрғын үй инспекциясында ондай статистика жоқ. Қала әкiмдiгінің назарындағы басты жұмыстардың бiрi – ескi үйлерді жаңалау. Ол үшiн қала әкімі Ғ. Әбдірахымов «Шаңырақ» бағдарламасы жобасын әзірлеуді сала мамандарына тапсырған болатын. Бағдарлама аясында ескі, сапасыз соғылған апатты үйлер анықталуы тиіс. Егер бұл шаралар өз кезеңiмен жүзеге асса, қауіптің сейілетіні сөзсіз.

биыл 13 көпқабатты үйдің құрылысын аяқтау жоспарланған

Елімізде тұрғын үймен қамту ісі жылдан-жылға жанданып келеді. Ал миллионды қала атанудың аз-ақ алдында тұрған Шымкент қаласында мемлекеттік бағдарламалар арқылы баспана кезегіне тұрғандар саны 30 мыңға жуықтады. Қазіргі таңда мегаполисте бірқатар көпқабатты тұрғын үй құрылысы аудан-ауданда бой көтеріп үлгерді.

Мемлекеттік «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында тұрғын үй құрылысы облыс көлемінде жоспарға сай жүргізілуде. Бағдарламада екі бағыт бар. Оның бірі – жергілікті атқарушы органдар арқылы жүзеге асса, екіншісі «Бәйтерек Девелопмент» акционерлік қоғамы арқылы салынатын үйлер.

Облыс әкімі Жансейіт Қансейітұлының тапсырмасына сәйкес, Әкімшілік-іскерлік орталығындағы жалпы аумағы 31,6 мың шаршы метрді құрайтын 558 пәтерлік 11 үй «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» арқылы пайдалануға берілмек. 

Әкімшілік-іскерлік орталығында бүгінде бірінен-бірі асып, көз тартатын құрылыс нысандарының жұмысы қарқын алған. Бұлардың көбі – тұрғын үйлер. Сондай-ақ, орам орталығынан 1200 орындық мектептің құрылысы басталған. «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында «ТҮҚЖБ» үлестіретін 11 көпқабатты тұрғын үй кешені де осы аумақта орналасқан.

– Банк облыста «Өңірлерді 2020 жылға дейінгі дамыту» мемлекеттік бағдарламасының тұрғын үйге қатысты барлық жұмыстарын толығымен аяқтады. Қазір «Нұрлы жол» бағдарламасы аясындағы өңірлік жобаларды іске асыруда. Биылдан бастап мемлекеттік жаңа «Нұрлы жер» бағдарламасын қолға аламыз, – дейді «ҚТҮҚЖБ» АҚ ОҚОФ директорының орынбасары Жансерік Нарбайұлы.

Бұрын «ТҮҚЖБ» салымшылары тұрғын үй депозитін ашу үшін алынатын комиссия көлемі шарттық соманың және депозиттің арттыру сомасының 0,55%-ын құраған еді. 2017 жылдың 3 сәуірінен бастап директорлар кеңесінің шешімімен тұрғын үй құрылыс жинақтары шартын жасаған салымшылар депозит ашу үшін банкке жарна төлемейді.

Банк салымшылары тұрғын үй конкурсына қаражаттың тек 50%-ын жинаған соң қатыса алатын. «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында қолға алынған тағы бір сәтті бастама: қазір олар баспана бағасының 30%-ын жинаса, конкурсқа қатысу мүмкіндігіне ие болады. 

Жансерік Нарбекұлының айтуынша, Әкімшілік-іскерлік орталығындағы 9 қабатты тұрғын үйге конкурс биыл жыл соңына қарай жарияланады.

– Мемлекеттік бағдарлама аясында «ТҮҚЖБ» филиалы арқылы 11 жылдан бері 3,5 мыңнан астам отбасы баспаналы болды. Ал өз бетінше депозитте салым жинақтап, жеңіл пайызбен нарықтан баспана сатып алған тұрғындар одан 3 есе көп. Қазір облыста біздің 46 мың салымшымыз бар. Олар банкте 24 миллиард теңге жинақтап отыр, – дейді Ж.Есімов.

Прокуратура, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің қызметкерлері және халықтың барлық санатына арналған тұрғын үйлерді салу бойынша Банк пен «Шымкент» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы келісім жасаған. Онда 2017 жылы жалпы аумағы 46,2 мың шаршы метрді құрайтын 13 үйдің құрылысын аяқтау жоспарланған. Әкімшілік-іскерлік орталығында құрылысы жүріп жатқан көпқабатты үйлердегі барлық пәтер саны – 622. Жоба бойынша 9 қабатты нысандардың 1-ші қабаты сауда-саттық орындарына және басқа да қызметтерге арналмақ.

Әкімдік бағытымен салынатын тұрғын үйлердің 1 шаршы метрі 140 мың теңгеден аспайды. Ал жекеменшік үйлердің бағасы инженерлік коммуникацияларды қоса есептегенде, шаршы метрі 180 мың теңгеден бағаланып отыр.
Қорыта айтқанда, «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында 2018 жылға дейін банк желісі арқылы облыста 226,2 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарланған.

алаяқтардың арбауына түсіп қалмаңыз

Басыңда баспанаң, астыңда көлігің, екі қолға тұрақты бір жұмысың болса, көйлегің көк, көңілің тоқ. Әр адам мейлінше жоғын түгендеуге асық. Соның бірі – баспана мәселесі. Бүгінде тұрғын үй кезегіне тіркелген шымкенттіктердің саны 29 мыңнан асып жығылады.

Кезекке тұрғандардың арасында пәтерге тезірек қол жеткізуді ойлайтындар аз емес. «Құланның қасуына мылтықтың басуы» дөп келіп, осындайда «пәтер алып беруші» алаяқтар да кездесіп жатыр. «Кезегіңді жылжытып беремін» деген сөзге сеніп, қолындағы бар тапқанын алаяққа ұстатқандар уақыт өткен сайын ашу қысып, жергілікті атқару орындарын кінәлайды. 

Шымкент қаласының тұрғын үй қатынастары бөлімінің басшысы Мәлік Әбдінұров баспанаға мұқтаж азаматтардың арнаулы топтарына мемлекеттік тұрғын үй қорынан пәтерлер тек заң жүзінде ғана берілетінін еске салды. 

– Соңғы кездері мемлекеттік бағдарламамен пәтер алып беруге уәде беріп, сол үшін ақы алатындар пайда болды. Өзін әкімдікте немесе тұрғын үй бөлімінде істеймін деп таныстыратын болуы керек, сондықтан біз халықты оларға алданып қалмауға шақырамыз. Біздің бөлімдегі жұмыстардың барлығы құжат жүзінде жүреді. Мемлекеттік тұрғын үй қорынан баспана алудың шарттары мен тәртібі ҚР «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңында нақты көрсетілген. Сондай-ақ, «Шымкент келбеті» газетінің 7 сәуір күнгі №27 (1463) санында «Баспаналы болудың бүгінгі тәртібі» жарияланды. Бұл – тұрғын үй кезегіне тіркелгісі келген әр адам мұқият оқып танысуы тиіс маңызды құжат. Ал кезекке тұрғандардың тізімі осы басылымда тұрақты түрде жарияланып келеді. Баспасөз бетіне жарияланған мәлімет тайға таңба басқандай қалпында қалады. Оны өзгерту мүмкін емес. Сондықтан кезекке тұрғандар немесе енді тұрғын үй кезегіне құжат өткізетіндер соны ұмытпаса екен. «Ертерек баспаналы боламын» деп берген сыйақыңыз басқа біреуде кеткенімен кезек сол қалпында жылжи бермек, – дейді Мәлік Құттымбетұлы.

Бір жылда 2737 дерек тіркелген

Қалалық тұрғын үй бөлімінің басшысы мемлекеттік тұрғын үй қорынан пәтер алудың шарттарын халыққа қызмет көрсету орталықтары мен тұрғын үй қатынастары бөлімі және E-GOV «электронды үкімет порталы» арқылы да білуге болатынын айтты.

Бастысы, мемлекет тарапынан берілетін баспана кезек ретімен жергілікті атқарушы органдар тарапынан жүзеге асырылады. Ал делдалдық қызмет көрсетіп, баспана алып беруге уәде етушілер заңмен қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Шымкент қаласында орын алған ауыр санаттағы алаяқтық қылмыстар және қоғамдық пікір тудыратын істер бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру амалдарын Шымкент қаласының ҚІІБ тергеу бөлімі жүргізеді. Бөлім басшысы, полиция подполковнигі Ерғали Қарсыбаев 2016 жылы қалада 2737 факт тіркелгенін айтты.

– Алаяқтық санатындағы қылмыстарды тіркеп, сотқа дейінгі тергеп-тексеру амалдарын жүргізу біздің бөлімге ОҚО ІІД басшысының бұйрығымен 2015 жылдың 1 қаңтарынан бері жүктелген. Сол жылы 4141 алаяқтық оқиға тіркеліп, оның 847-сі ауыр санаттағы деп танылған болатын. Тергеу, тексеру амалдарынан бөлек, біз алаяқтардан сақтандыратын түрлі бейнероликтер дайындадық. Плакаттар мен парақшалар таратып, түсіндіру жұмыстарын жүргіздік. Нәтижесінде 2016 жылы алаяқтық бойынша тіркелген қылмыстық іс 33,9% -ға төмендеді, – дейді полиция подполковнигі. – Алаяқар өзін «әкімдікте (жұмыспен қамту, жер қатынастары немесе тұрғын үй бөлімінде) қызмет етемін» деп азаматтардың сеніміне кіру арқылы «жұмысқа орналастырамын», «пайызсыз несие алып беремін», «жер, пәтер алып беремін немесе кезегіңді жылжытып беремін» деген сынды түрлі жалған уәделерді айтып, олардан сол қызметі үшін әртүрлі көлемде ақша беруді талап етеді.

Алаяқтық әрекеті әшкере болды

Ерғали Рахманбердіұлы жақында алаяқтық санатындағы ауыр қылмыс жасаған Б. есімді азаматшаның 7 жыл 2 айға бас бостандығынан айрылғанын атап өтті. Ол түрлі мемлекеттік бағдарламалар аясында кезектен тыс немесе мерзімінен бұрын пәтер алып беретінін айтып, қала тұрғындарының сеніміне кірген. 2016 жылы Б. 500 мыңнан 5 млн теңгеге дейінгі көлемде қаржылай пара алып, 42 адамды алдап кеткен. Тергеу амалдары айғақтарды анықтағаннан кейін сот 6,5 жылға бас бостандығынан айыру туралы үкім шығарған. Бірақ, ағымдағы жылы бұл қылмыскерге алданған тағы 11 адам анықталып, қамауға алу мерзімі 7 жыл 2 айға ұзартылған.

– Бұл – алаяқтық қылмыстың ауыр түрі. Ал жақында тағы да Б. есімді зейнеткерді «ай сайын есепшотыма 35 000 теңге аударып отырсаң, бір жылда пәтер алып беремін» деп алдаған Г. есімді азаматша алаяқтықтың жеңіл түрі бойынша жауапқа тартылды. Алдаудың түр-түрі бар, алданғандар да өзінің сенімсіздігі пен шыдамсыздығының құрбаны болып жүр. Әйтсе де қала тұрғындарына құлаққағыс жасап, сақтандырудың, алаяқтық қылмысты тергеп тексерудің, істі ашу жақсы нәтиже беруде. Былтырғы жылдың алғашқы үш айымен салыстырмалы түрде қарасақ, биыл алаяқтық сипаттағы қылмыс 56,1%-ға азайған. 2016 жылдың алғашқы үш айында 1157 арыз түссе, 2017 жылы 508 алаяқтық фактісі тіркеліп, 165-і ашылды. Оның 25-і ауыр қылмыс, – дейді Е. Қарсыбаев.

ТҮЙІН

Қазақта «Сабырлы жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа» деген даналық бар. Сабыр сақтап, кезектің жылжу тәртібін бақылаудың орнына, ертерек баспаналы болудың жолын қарастыратын да өзіміз. «Мен осы мекемеде істеймін, сенің тілегіңді орындап беремін» деп, «шәйнектен шыға келген жынға» сенетін де өзіміз. Сұрағанын қолына ұстатып жіберіп, «осы мекемеде қызмет ететіндер ақшамды алып, қызметін көрсетпей алдап кетті» деп сенімсіздік танытып, дау шығаратын да өзіміз. Ондай адамның жұмыс істемейтінін білгенде сан соғып, арызданатын да өзіміз.
ӨЗІҢІЗДІ АЛДАУҒА ЖОЛ БЕРМЕҢІЗ! Тұрғын үймен қамту барысында орын алған жаңалықтар мен өзгерістердің дұрыстығына көз жеткізу үшін Шымкент қаласының тұрғын үй қатынастары бөлімінің 41-74-87; 41-70-96; 41-70-97 байланыс нөмірлеріне хабарласыңыз. Жергілікті атқарушы орган мамандары және қалалық ішкі істер басқармасының қызметкерлері алаяқтардың құрығына ілігіп, алданып қалудан сақ болуға шақырады. Алданып қалған жағдайда уақытты созбай, ішкі істер органдарының «102» нөміріне хабар беріңіз.

Шымкент қаласында биыл «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы» аясында 21 көпқабатты тұрғын үйде жөндеу жұмыстарын жүргізу жоспарланып отыр.

Бағдарламаның шарттары бойынша күрделі жөндеуді жүргізу нәтижесінде жылу тұтынуды үнемдеуді, тұрғын үйдің инженерлік-инфрақұрылымын жаңғыртуды, тұрғындарға қолайлы жағдай жасауды көздейді. 

Жалпы, Шымкент қаласы бойынша 2040 көпқабатты тұрғын үй бар. Ол үйлердің басым бөлігі 1934-1990 жылдары салынған. Яғни, күрделі жөндеуді қажет етеді.

«Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы» бойынша 2011-2015 жылдары, яғни бес жыл ішінде республикалық бюджет есебінен облыстың аудан, қалаларында жалпы саны 188 көпқабатты тұрғын үй күрделі жөндеуден өткен.

Облыста мемлекеттік бағдарламалар бойынша салынып жатқан тұрғын үйлердің саны жылдан-жылға артып, қоныстойлар көбейіп келеді. Мәселен, өткен жылы 242 тұрғын үйдің құрылысы жүргізіліп, 131 тұрғын үй пайдалануға берілген. Қалған 111 тұрғын үй құрылысы 2017 жылға өтпелі. Биылғы меже бойынша өңірде 524,5 мың шаршы метрді құрайтын 169 тұрғын үй құрылысы жүргізіледі. Жыл соңына дейін 113 көпқабатты үйдің құрылысын аяқтау жоспарланып отыр.

Бұл туралы облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың төрағалығымен өткен әкімдіктің алқа мәжілісінде облыстық құрылыс басқармасының басшысы Салыхан Полатов мәлімдеді. Мемлекеттік «Нұрлы жер» тұрғын үй бағдарламасының өңірдегі іске асырылу барысын баяндаған басқарма басшысы негізгі бес бағытқа тоқталды. Бірінші бағыт – ипотекалық несие берудің қолжетімділігін арттыру келесі бағыты – жеке құрылыс салушыларды ынталандыру. Мұнда жеке құрылыс салушыларды ынталандыру мақсатында екінші деңгейдегі банктерге несие беру көлемдерін кеңейту арқылы құрылыс компанияларын қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету негізге алынған.

Тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі арқылы кредиттік баспана салу үшінші бағытта көзделген. Халықтың әлеуметтік әлсіз топтары үшін жалға берілетін тұрғын үй құрылысы төртінші бағытта. Ал бағдарламадағы бесінші бағыты – жеке тұрғын үй құрылысын дамыту. Бұл бағыттың шеңберінде көптеген озық әлемдік қалалардың үлгісінде бірыңғай сәулеттік стильде жеке тұрғын үйлер салуға басымдық беріледі. 

Мәжілісте сөз алған Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қаланың өзінде 30 мыңнан астам адам тұрғын үй кезегінде тұрғандығын, оларды қамту мерзімі әлі нақтыланбағанын алға тартты.

– «Оңтүстік ӘКК» арқылы инвесторлар тарту керек. Бос пайдаланбай жатқан жерлер көп. Жер иелері көпқабатты тұрғын үй салуы керек, шамасы жетпесе жерді мемлекетке қайтаруы тиіс, – деді қала басшысы.

Баяндамашылардың есебін тыңдаған соң облыс әкімі құрылыс саласы бойынша жұмыстар талапқа сай атқарылуы керек екенін жеткізді, сондай-ақ үй тұрғызғанда оңтүстіктің ауа райы да назардан тыс қалмауын ескертті.