Шымкент келбеті

Шымкентте спорт ардагері Махамбет Сапарбаевтың жүлдесіне арналған футболдан халықаралық жарыс өз мәресіне жетті. Жасөспірімдер арасында өткен турнирде 18 команда бақ сынады.

Төрт күнге созылған жарыс қорытындысы бойынша Қырғызстанның «Дордой» командасы бас жүлдені жеңіп алды. Облыстық футбол мектебінің шәкірттері ІІ орынға, ал ақтөбелік футболшылар ІІІ орынға ие болды. Жеңімпаздарға арнайы медаль, кубогтар, бағалы сыйлықтар табысталды.

– Елбасы жас спортшыларға, жалпы, спортқа жақсы көңіл бөліп келеді. Өңір-өңірлерде, аудан-ауылдарда, осы Шымкенттің өзінде қаншама жаңа спорт ғимараттары бар. Мұның барлығы дені сау ұрпақ қалыптастыру үшін, әлемдік додаларда жақсы жетістіктерге жетудің алғышарттары. Бізден де көбірек Олимпиада чемпиондары шыға берсе екен деген тілек бар. Сондықтан, осындай жарыстарда өздеріңіздің шеберліктеріңізді көрсетіп, биік белестерді бағындыра беріңіздер, – деді Махамбет Баймырзаұлы жас футболшыларға арнаған сөзінде.

1. Жаттығудан басталған қозғалыс
2. 13-легион
3. Қозғалысқа қолдау көрсеткен әкім
4. Басқа жол

Шымкентке воркаут қалай келді?

– Барлығы қарапайым жаттығулардан басталды. Ол кезде қолымыз бос еді. Жазғы каникулда мектепте бірге оқитын достар жиналып, турникте және брусияда жаттығып жүрдік, – деп бастады өздері туралы сөзін Шымкенттегі белгілі воркаутшы Александр Водолацкий. – Содан 2-3 ай өткен соң интернеттен жастар арасында кең тараған «Воркаут» қозғалысы туралы оқып-білдік. Шетел жастарының жаттығуларының видеоларын көрдік. Оған біз де қызығып, солардың ойын элементтерін жаттығуға енгіздік.

Бір топ жастың қызығушылығы жазғы демалыстан соң тоқтап қалмады. Саша бастаған жеткіншектер интернетті одан әрі қаузай түсіп, АҚШ, Украина мен Ресейде жастардың осы воркаут қозғалысы бойынша топ құрып, бірге жүргендерін көреді. Біздің жастар да топтасып, сол кездегі танымал әлеуметтік желі «Майл.руда» алғашқы хабарландыруларын жаза бастайды. Онда бозбалалар Шымкенттің өзге де жастарын бірге жаттығуға шақырып, кездесетін орындары туралы белгілейді. Осылайша алғашқы кезде әр үйдің ауласынан 10 бала жиналыпты.

– Бәріміз бірге жаттығып, аз да болса тәжірибелерімізбен бөлістік. Содан кейін ай сайын кездесуге уәделестік, – дейді Александр. – Осылайша қатарымыз көбейе берді. Жиналатын орнымыз – сол баяғы үйлердің ауласы. Бір қызықты айта кетейік, санымыз 30-40 балаға жеткенде үй төрайымдары бізді бұзақылар деп ойлап, полиция шақырған кездері болды. Содан кейін проблема туындамас үшін жиналатын басқа оңтайлы жер іздей бастадық. Осылайша қаладағы «Динамо» стадионына келдік. Ағалар бізді қолдап, алғашқы шағын турниріміз де сонда өтті.

«13-легион» қозғалысы

Осылайша Шымкенттегі воркаут қозғалысы біртіндеп дами бастайды. Бұл 2013-2014 жылдар болатын. Біраз уақыт өткен соң жігіттер өздерінің командаларын құруға шешім қабылдайды.
– Әлемде танымал бірнеше команда бар. Неліктен бізге де сондай команда құрмасқа деп ойланып, бізді жақсы қолдаған Жандос Қалтаевпен бірге (ол сол кезде депутат Бахарам Әбдікаримовтың көмекшісі болатын) команда құрдық, – дейді Саша. – Айтқандай, бізге «13 легион» деген атауды тапқан да сол Жандос болатын. Команданың басында 4 жігіт бірге жүрдік – Любомир Богацкий, Дмитрий Подебида, Расул Ядаров және мен. Чемпионаттарға да бірге қатысып жүрдік.

Спорттан – жаппай іс-шараларға

Осыдан кейін бұл жігіттер тек спортпен жаттығып қана қоймай, халық арасына шығып, жастармен кездесе бастайды. Түрлі флэш-мобтар ұйымдастырып, спорт жарыстарына мұрындық болады. Бұл бастама қала тұрғындарына да ұнап, жастардың құр сандалып жүрмей, спортпен шұғылданғанын қолдайды.

– Ол кезде жеткіншектердің интернеттен шықпай отыру проблемасы аса қатты білінбейтін еді. Жастар жиі жиналатын. Денелері сымдай тартылған жігіттерді көріп, біздің қатарымызға қыздар да қосыла бастады, – деп күлді Саша. – Кейіннен жастар арасында біршама танымал бола бастаған кезімізде түрлі іс-шаралардың ұйымдастырушылары бізді шақыра бастады. Біз де түрлі қоғамдық іс-шараларға қатысып, мектептерде, университеттерде шеберлік-сабақтарын өткізе бастадық. Қала күні сияқты мерекелердегі жаппай серуендерге қатыса бастадық.

Осылайша воркаут қозғалысы дамып, жігіттерге енді осындай іс-шаралар үшін қолайлы әрі жиналмалы турниктер қажет бола бастады. «Сол кезде «13 легион» командасын «Алтын дән» компаниясының директоры Бахарам Әбдікаримов жақсы қолдады» дейді Александр. Қайырымды ағалары жастардың алғашқы жарыстарын өткізуге көмектеседі. Воркаутшылар алдымен орталық саябақтан алаңша құрып, белтемір жасайды. Ондағы ойлары – тек анда-санда қолданатын ғана емес, үнемі дайын белтемір алаңын жасау болатын. Осы уақыттарда 11 адамнан тұратын команда алғаш рет Астанада өткен әлем чемпионатына барып келеді. Саша сол кезде қолдау көрсеткен ағаларымен әлі байланысып тұратынын айтты.

Биліктің қолдауы

Жастар уақыт өткен сайын алдарына биік мақсаттар қойып, соған жетуге тырыса бастайды. Қалада спорт алаңшаларын көбейтіп, воркаутты халыққа қолжетімді етуді мақсат тұтады. Бақтарына орай Шымкентке әкім болып Ғабидолла Әбдірахымов келген соң воркаутшыларды қолдау күшейе түсті.

– Алдымен бір, содан кейін келесі спорт алаңшасын салдық. Ал қазір қаламызда 7 спорт алаңшасы бар, – дейді Александр. – Бұл тек біздің ғана емес, қарапайым, 17-18 жасар бозбалалардың жетістігі дер едім. Командамыздағы жастар қаладағы бұқаралық спорт деңгейін арттыруға өз үлестерін қосты.

Енді воркаутшылар тек жастардың спорт қозғалысы ғана емес, қоғамдық ұйым, салауатты өмір салтын қалыптастыруда өзіндік орны бар қозғалыс ретінде дами бастайды.

– Іске шындап кірістік. Содан кейін 2015 жылы өзіміздің арнайы залымызды аштық, – дейді Саша. – Оны әлеуметтік жауапкершілігі бар бизнес-жоба ретінде қолға алдық. Абономенттер өте арзан болды. Ал жақсы нәтиже көрсеткен жігіттер залда тегін жаттыға алатын. Бізге бұл зал өзіміздің сүйікті ісімізден қаржы таба алатын жоба ретінде ұнады. Ал залды «Нұр Отан» партиясы ғимаратының төменгі қабатынан аштық. Онда бір кездері айына 150 адам жаттығып жүрді.

#Басқажолға қадам басу

Арада біраз жыл өткен соң «13 легион» командасы бөлінді. Дегенмен, арада ешқандай дүрдараздық болмады дейді жігіттер.

– Арамыздағы бәсекелестікті дамыту үшін мен бұрынғы топтан шығып, жаңа командамды құрдым. Оны өзіміздің жігіттермен ақылдасып, #Басқажол деп атадық, – деп жалғады сөзін Александр. – Яғни, болашаққа қадам басар жол деп ұғынамыз. «Басқа жол» командасымен бірге көптеген жарыс ұйымдастырдық. Тек спорттық іс-шаралар ғана емес, мемлекеттік бағдарламаларды да қолдаймыз. Яғни, мемлекет, қоғам және бизнес үштігінің бір ортаға тоғысуы деуге болады. Және бұл біздің қолымыздан келеді. Қазіргі таңда әлеуметтік жобаларымыз бар, бизнес-жобаларымыз бар. Біз жастар саясаты бөлімімен тығыз байланыста жұмыс істеп келеміз. Жоспарымыз сәтті жүзеге асуда дей аламын. Жақында Шымкенттегі воркаут клубтары арасында жарыс өткіздік. Ондағы мақсат – бізде жаттығатын оқушыларға серпін беру. Нәтижесінде біз жеңіске жеттік. Дегенмен, жеңіс біз үшін басты мақсат емес. Ең алдымен ішкі тұрақтылық пен тәртіп, жастардың бір-біріне деген қолдауын дамыту болатын. Ал спортшы жастарымыз қалаішілік жарыстардың әрқайсысында дерлік жүлдегер атанып келеді.

Жоспар – клубтар желісін құру

– Біз алдымызға әрқашан биік мақсат қоямыз. Биыл қаламызда клубтар желісін ашуды ойластырып отырмыз. Жуырда ғана кәсіпкер Болатбек Алиев ағамызбен кездестік. Бизнесмен енді бізге көмектеспек. Әкімдік пен кәсіпкерлердің алдында бізді таныстыруды өз мойнына алды. Енді алдағы 2-3 айда қалада тағы бір клуб ашуды жоспарлап отырмыз. Сөз соңында айта кетейік, қандай да бір жетістіктеріміздің барлығы тек бір адамның емес, бүкіл команданың еңбегі.

Жабық теннис корты саябақта бірнеше жыл бұрын ашылып, сәтті жұмыс істеп тұрған халықаралық дәрежедегі теннис орталығының жанынан ашылғалы тұр.

Әкімдер бастаған топ жаңа спорт кешеніндегі құрылыстың сапасымен танысты. Саябақтағы 2 бірдей теннис кортының жобалық құны 1 млрд 516 млн 424 мың теңгені құрайды. Ғимараттың құрылысы 2016 жылы басталған, биылғы ақпан айында аяқталды.

Спорттық нысанда 100 орынды мінбе бар, 20 адамға шақталған интернаты және 48 орынды асхана қарастырылған. Осылайша шымкенттіктерге спорттың әсем түрі – тенниспен қысы-жазы шұғылдануға жағдай жасалады. Бұл, өз кезегінде, Елбасының бұқаралық спортты дамытуға арналған тапсырмаларының орындалуына сеп болмақ.

бауырмалдық пен мәдениеттер дәстүрін паш етті

Күрес түрлерінен Қырғызстанда өтетін Азия чемпионатына алғаш куә болмаққа бел будық. Бұған дейін түрлі себептермен жолымыз түспей жүретін. Арқа сүйеріміз тек спорт арналары. Сол себепті көрші елдегі қызықтан құр қалғымыз келмеді.

Бұл жолы тамашалап қайту нәсіп болыпты. Жұмыстан кезекті еңбек демалысына шыққанмын. Қырғыз елінің балуандары да бізге бөтен емес. Грек-рим күресі құрамасының жігіттері Шымкенттегі оқу-жаттығу жиындарына әрі жарыстарға жиі келетінін байқаймыз. 

Білсеңіздер, құрлық чемпионаты 2007 жылы да осы елде өткен. Қожамқұл Қабаұлы спорт сарайы жанкүйерлер үшін жақсы таныс. Сонымен, XXXI Азия чемпионатына 28 елден 400-ге жуық спортшы жиналған. 

Бішкекке бәсеке басталардан бір күн бұрын жеттік. Сол күні стадионның жанынан пәтерге де орналасып алдық. Қырғызстандық спорт журналисі, досым Бақыт Шүкірәлиев – елгезек жігіт. Телефон арқылы байланысып тұрамыз. БАҚ өкілдері үшін аккредитация «Ақ кеме» қонақ үйінде болып жатқанын сол әріптесім хабардар етті. Дереу такси ұстап, тез жеттім. Серб азаматы куәлікті 5 минуттың ішінде дайындап, қолыма ұстатты. 

Ендігі ойым қазақ балуандарымен сәлемдесіп, аз-кем әңгімелесу еді. Еліміздің құрамасы «Жаннат» қонақ үй кешеніне орналасыпты. Негізінен жарыстың алдында спортшылармен жүздесуді жаттықтырушылар құп көрмейді. Құрамадағы жігіттермен хабарласып, келгендегі мән-жайды айтып едім, олар «ішке кіріңіз» деді. Әлем чемпионатының үш дүркін жүлдегері, белгілі балуан Алмат Кебісбаев пен Азия чемпионы Ерұлан Ысқақов екеуі бірге тұрады екен. Бөлмелері тап-тұйнақтай. Таза. Осында намаз оқиды. Жүздерінен нұр төгілген жігіттер ғой. 

Сәлемдесіп, бәріне де сәттілік тіледік. «Азия чемпионатында соңғы рет 2011 жылы жеңімпаз  болған едім. Енді сол нәтижені қайталауым керек. 60 келіде он жылдай күресіппін. Енді 66 келіде белдесемін. Салмағым да біршама ауырлады» дейді Алмат. Ерұлан да Астана кілеміндегі жеңісті сәтін жалғастыруы керегін түсінеді. 

2017 жылғы Азия чемпионы Мақсат Ережепов пен 23 жасқа дейінгі жастар арасындағы әлем чемпионатының жүлдегері Айдос Сұлтанғали да бір бөлмеден орын алған. Мақсаттың да мақсаты айқын. Өткен жылы чемпион болғанын тағы да дәлелдеу міндеті тұр. 

Мен барғанымда жігіттер жаттығуға қамданып жатты. Әлем чемпионатының күміс жүлдегерлері Демеу Жадыраев, Мейрамбек Айнағұловпен аз-кем әңгімелесіп үлгердік. «Дайындық жақсы. Таразда соңғы дайындығымызды пысықтадық. Енді бар күшімізді саламыз» дейді Демеу құрдас. 

Бас бапкер Нұрым Дүйсенов, аға жаттықтырушы Бақтияр Байсейітов, әйгілі балуан Георгий Цурцумиямен, құрамадағы басқа да жігіттермен амандастық. Нұрым Сапарұлы да жанкүйер болып келгенімді біліп, өз ілтипатын білдірді. Біздің құрама мінген автобуспен спорт сарайына жетіп алуды өтінгеніме қарсы болған жоқ. 

Автобуста жігіттер әзілдеп, көтеріңкі көңіл-күймен отырды. Дарынды балуандардың бірі Мейрамбек Айнағұлов құлаққаппен «Мен қазақпын» әнін тыңдап келді. Нағыз бойды шымырлатар, шабыттандыратын асқан ән. Жаттықтырушылар мен спортшылардың өзара әзілдесуі де жарасымды-ақ. 

Мойнымда аккредитация қағазы. Бішкек көшелерінде алшаң басып жүрмін. Афишаларға Азия чемпионатының жарнамалары ілініпті. Орталық көшелерде бұрымды балуандардың, стадион алдына жас балуан Ақжол Махмудовтың фотосы тұр. 

Қырғыз ағайынның басты үміт артары осы жігіт қой.

Қос қазақтың күресі – нағыз фантастика!

Жарыс көру бір ғанибет емес пе?! Таңертең ерте тұрып, дайындалдық. Стадионға сағат 8:30-да келіппін. Жауын жауып тұр. Қырғыз ағайындар грек-рим күресін жақсы көретінін білеміз. Айтқандай-ақ, залдың іші жанкүйерлерге лық толды. 

Таңмен таласа бозкілем бәсекелері басталып кетті. Жергілікті жанкүйерлердің қолдауы өктем шығады. «Көтер», «Бошама», «Өзің жаша» дегенді ауық-ауық айтып қояды. Енді бірде қазақ жанкүйерлерінің дауысы естіледі. 

Бір сәт боз кілем хабарлаушысы залда даңқты қазақ балуаны Дәулет Тұрлыханов отырғанынан құлағдар етті. Біз де арқаланып қалдық. Дәл осы сәтте Мейрамбек Айнағұлов Иран балуанын он тоғыз секундта жеңіп, көңілді одан әрі рухтандырып қойды. Қырғыз жанкүйерлері де қайратты қазақ балуанының жеңісіне дүркірете қол соқты. 

Нағыз мықтылардың бәсекесі басталардан бұрын толқитынымыз бар ғой. Бұл да бір тарихи сәт еді. Сағат 12:40-та М. Айнағұлов пен өзбек еліндегі қандасымыз Е.Тасмұрадов жартылай финалда күресті. Қазақ елі жанкүйерлері қиқу салады. Екеуінің күресі біраз қобалжытты-ақ. Елмұрат бірінші кезеңде 1:8 болып жеңіліп жатқан. Екінші кезеңде өр мінезді спортшы жеңісті жұлып алды. Қалай десек те, Олимпиадада жүлде алған тісқаққан балуан ғой. Қос қазақтың күресі нағыз фантастика дерсіз. 

Финалдық сынның алдында чемпионаттың ресми ашылу салтанаты өтті. Қырғыз елінің Премьер-Министрі Сапар Исақов: «Күрес түрлері – Қырғыз еліндегі басымдыққа ие спорт түрлерінің бірі. Жиырма мыңға жуық жас осы спортпен шұғылданады. Бұл – өте жақсы. Құрлықта да барлық елде дамып келеді» деді. 

Біріккен күрес әлемі Азия күрес кеңесінің президенті Дәулет Тұрлыхановқа сөз берілді. Азия күрес кеңесінің басшысы: «Саламатсыздар ма, қадірменді қырғыз халқы!» деп қазақша екпіндете сөйледі. Әрі қарай сөзін ағылшынша жалғады. Қырғызстан күрес федерациясына, жастар ісі және дене тәрбиесі агенттігі басшыларына алғысын айтты. Әйгілі қазақ балуаны қырғыз ағайындарға деген құрметі жоғары екенін аңғартты. «Рахмет сіздерге, аман болайық!» деп сөзін қазақша түйіндеді. Осылайша Азия чемпионатын ашық деп жарияланды.

Одан әрі финалдық бәсекелер де басталды. Финалға Ираннан – 3, Өзбекстан, Қырғызстан және Жапониядан 2 балуан шықты. Иранның бір топ жанкүйері кілемге жақын жерге жайғасып алыпты. Олардың қолдауы бөлекше. Грек-рим күресінің бірінші күнгі шешуші кезеңінде бүкіл халықты өздеріне қаратты. Залдың ішінде айқай-сүрен салады. 4 жасар баласына дейін жалау ұстатып қойған. «Иран, Иран» деп хормен айқай салады. Сөйтсек, олар Бішкек тұрғындары екен. 

Сонымен, Иран 2 алтын, Жапония, Өзбекстан, Қытай 1 алтын жүлдеге ие болды. Бізге бұйырғаны – 3 қола. Көңіл күпті. Мақсат Ережепов өткен жылғы нәтижесін қайталай алмай, қоламен шектелді. Қорлан Жақанша мен Мейрамбек Айнағұлов та қола жүлдені місе тұтты. 

Дегенмен, екінші күні үмітіміз жанатынына сендік. Алмат Кебісбаев, Демеу Жадыраев, Айдос Сұлтанғали, Асхат Ділмұхамедов сынды жігіттердің қарымы көпшілікке мәлім ғой.

Қазақ-қырғыз текетіресі

Жарыстың екінші күні. Бішкекте өз елімде жүргендей сезінгенімді несіне жасырайын. Чемпионатты тамашалауға ОҚО балуандары да келген. Аға бапкер Әбдірахман Архарбеков шәкірттерінің жанында. Облыс құрамасы мұнда жаттығу жиындарын өткізіп жатыр екен. 

Белдесулерді Әсет ағаның жанында отырып тамашаладық. Азия чемпионатының екі дүркін жеңімпазы Әсет Иманбаевты айтамыз. Бүгінде ол Кәркен Ахметов атындағы республикалық спорт мектеп-интернатында аға бапкер қызметінде. Қасымызда ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы, халықаралық дәрежедегі төреші Еркін Телақынов аға да бар. Кезінде Қазақстан әйелдер құрамасын баптаған. Одан беріде грек-рим күресінен әскерилер құрамасын Тегеранда өткен әлем чемпионатына бастап барған маман. 

Әсет аға екінші күнгі белдесулердің жеребесін өзі тартыпты. Әсіресе, 67, 72 келідегі жігіттерге жеребе сәтті түскенін, олар финалға емін-еркін жетуі тиіс дейді. Дегенмен, 60 келіде Айдос Сұлтанғали қиын топқа түскенін жасырған жоқ. Еркін аға болса «Құрамамен бірге сені әрдайым жеребе тартқызуға алып жүру керек екен ғой» деп әзілдейді. 

Үмітіміз зор. Бүгін әлем чемпионатының жүлдегерлері, Олимпиада ойындарына қатысушылар күреседі. Алтынға үміттілер ғой. Екінші айналымда Кебісбаев пен Жадыраев қатар күресіп жеңіске жетті. 

60 келінің басты фавориттері де бір мезетте қатар белдесті. Қырғызстандық Қаныбек Жолчыбеков пен Жапон елінің мықтысы Шинобу Ота, Айдос Сұлтанғали мен Иран елінің балуаны Шерзад Али өзара мықтыны анықтады. Әттеген-айы, А. Сұлтанғали парсы елінің өкілінен айласын асыра алмады. 

Біз ойлағандай, Кебісбаев, Жадыраев, Ділмұхамедов финалға шықты. Кебісбаев өзіне сенімді. Бәрін жайпап өтті. Демеуге финалда қырғыздың жас перісі Ақжол Махмудов қарсы шықпақ. Қырғыздар ағайындардың бар сенім артары осы жігіт. 

Расында, финал сұрапыл-ақ болды. Әдеттегідей, Алмат жапон балуанын қарсылас санаған жоқ. Бір деммен ұтып шықты. Лезде белгілі балуан Дархан Баяхметовтың ағасы Дәурен көк туды ұстата қойды.

Айнала жүгірді. Әнұранды тыңдадық. Керемет сезімді бастан кештік. Нағыз «қырғынды» 72 келіде тамашаладық. Жадыраев пен Махмудов соңына дейін тіресті. Қырғыздардың қолдауы да өзгеше. Жанкүйерлерінің қызу қолдауымен бұл жолы жас балуанның айы оңынан туды.

Не де болса, Асхат Ділмұхамедов есемізді қайтаратынына сендік. Солай болды да. Қырғыз елінің тағы бір мықтысы Атабек Азизбеков те Азия чемпионатының жүлдегері болған. Әккі балуан. Дегенмен, қазақ жігіті соңына дейін бар күш-жігерін салып, тәжірибесінің мол екенін дәлелдеді. 

Жігіттерді жеңісімен құттықтауға асықтық. Алматта екі дүркін чемпион болдым деген сезім жоқ. Сабырлы. Бас жаттықтырушы Нұрым Сапарұлын, Бақтияр Бағашарұлын керемет жеңіспен құттықтадық.

«Балуандарыңызбен бауырластығымыз зор»

Әйелдер күресі әсіресе, Азия құрлығында мықты дамыған. Жапония, Қытай, Моңғолия елінің аруларымен әлем санасады. Жапондарды айтпағанның өзінде қазір моңғолиялықтар да әбден төселіп алыпты. Дегенмен, жанкүйерлердің қарасы аз. Оның үстіне қырғыз елінің мықтылары қатыспайтыны мәлім болған. 

Финалдық сайыстарды тамашалап отырмыз. Ирина Казюлина күресіп жатқан кезде қазақ қыздарының дауысы шығады. «Ира, өзің істе, босама» дейді қазақша...Сөйтсек, Ирамыз қазақшаға судай екен. 

Қоңсы елдегі ең атақты балуанның бірі – Айсұлу Тыныбекова. Азия ойындарының қола жүлдегері. Азия чемпионы. 2017 жылғы әлем чемпионатында қола алды. 

Қазақ елі бұрымдылары туралы пікірін сұраймыз. Біздің арулармен тонның ішкі бауындай араласатынын, бәрімен де сәлемі түзу екенінін білдік. Ә дегеннен Зарина Құнанғараева, Гүлмарал Еркебаева, Эльмира Сыздықованы атай жөнелді. Әсіресе, Гүзел Манюрованың нәтижелері де әрі адамгершілігі өте жақсы екенін айтты. 

«Қазақстан құрамасында да тәжірибелілер өте көп. Әлем және Азия чемпионатының жүлдегерлері бар. Рио Олимпиадасында Қазақстан балуандары өте жақсы нәтиже көрсетті. Үш медаль – бұл зор жетістік» дейді спортшы қыз. 

Сонымен, Олимпиада ойындарының қола жүлдегері Элмира Сыздықова қола жүлде алды. Бұл – құрлықтық біріншіліктегі төртінші жүлдесі. Әттеген-айы, жартылай финалда Қытай балуаны Циан Жоуға есе жіберіп қойды. 

Құрамадағы ең ересек балуан Жұлдыз Ешімова да жаңа салмақта күресіп, бесінші жүлдесіне қол жеткізді. Бір айта кетерлігі, алғаш рет 2007 жылы осы елде чемпион болған. Ирина Казюлина да үшінші орыннан көрінді. 

Толайым жетістіктер әсте естен шықпас. Рио ойындарында Қазақстан әйелдер құрамасы тарихи жетістікке жеткен. Қайрат Сағадиев бастаған команда 1 күміс, 2 қола жүлдемен оралып еді. Қайрат Жұманұлы биылғы Азия чемпионатындағы нәтиженің себебін түсіндіріп берді.

Негізінен, бес салмақта – 76, 65, 62, 59 және 57 келіде екінші нөмірлілерге сенім артылыпты. Қалған салмақтарда іріктеуден өткен қыздар күресті. «Гүзел Манюрова таяуда ғана басшылық қызметке тағайындалғанын білесіздер. Ларионованың иығына ота жасадық. Команда біршама жасарды. Кейбірінің жарақаттары бар. Азия ойындарында да алты салмақтың үшеуінен жүлде күтеміз. Ешімова, Ларионова, Сыздықова, Еркебаева бар. Құрама әлі де іріктеледі. Қайсысы дайын, командаға сол ілінеді» дейді бас бапкер.

«Дәулетке жапонмен қалай күресу керегін айттым»

Еркін күрес бәсекесі басталарда күн жарқырап шықты. Халық та көп жиналды. Қырғыз елі еркін күресті де жақсы көретін сыңай танытты-ақ. Қазақстаннан келген күрес жанкүйерлері де біршама. Оларды ұрандарынан танисыз. 

Дәулет Ниязбеков Солтүстік Корея балуанын жеңді. Алдымда отырған белгілі балуан Дәурен Жұмағазиев әріптесінің өнеріне қол соқты. Екеуі Лондон ойындарына бірге барған. Жігіттерге ақыл-кеңесін айтып, шырылдап жүр. Еркін күрес сынында да белгілі спортшылардың жанында отырдық. Олимпиада және әлем чемпионатының жүлдегері Мәулен Мамыров әрдайым құраманың әлеуетін байқап жүргені. Кейбір сәттерде жігіттердің жеңісті уысынан шығарып алғанына  күйінеді. Осындайда, кәнігі спорт мамандарының әңгімесін тыңдау бір ғанибет қой. 

Финалға Дәулет Ниязбеков суырылып шықты. Жартылай финалда өзбекстандық Усманохоновты уақытынан бұрын жеңді. Көңіл шіркін жақсылықты сезеді-ақ. Дәурен балуан «Дәулетке жапонмен қалай күресу керегін айттым. Финалда да жеңуі тиіс» дейді көңілді одан сайын көтеріп.

Расында да жеңісті жолды Дәулет батыр бастап берді. Ниязбеков жапон Дайчи Такатаниді де айқын жеңіп, үш дүркін чемпион атанды. «Бәрекелді!» дестік. Содан кейін Жандос Исмайлов пен Мейіржан Әшіров қолаға қол созды. Көрсеткен ерліктері де алтынға татиды-ай. Мәулен ағаны, Дәуренді жеңіспен құттықтап, өз ризалығымды жеткіздім. 

Әдеттегідей, еркін күрестің финалында да «Иран, Иран» деп айқайлау күшейді. Ара-тұра «Қазақстан, Қазақстан» деген ұран қосылады. 

Қырғыздар біздің әнұранды жатқа білетінін байқатты. Тіпті, жақсы көретінін жанымызда отырған қырғыз жанкүйерлерінің әңгіме ауанынан естідік. 

Жарыстың соңғы күні. Азамат Дәулетбеков жеребе бойынша бірден Олимпиада және әлем чемпионы Хасан Язданичаратиге жолығып қалды. Сол бәсекені көруге асықтық. Қазақ ұланы тәуір бастап еді. Қателікке ұрынып, жинала алмай қалғанына өкіндік. Париждегі әлем чемпионатында да дәл осындай есеппен жеңілген-тін. Мойындау керек, парсы жігітін дәл қазір әлемде жығып беретін балуан табылмай тұр. Осы Азия чемпионатына да бірінші рет қатысып, өзге қарсыластарына бір ұпай да ұстатқан жоқ. Дәулетбековтың екі ұпай алғанының өзі атап өтеуге тұрарлық, әрине. 

Қуанышқа орай, Нұрислам Санаев та ел қоржынына кезекті алтын жүлдені сыйға тартты. Әділет Дауланбаев, Данияр Қайсанов бұл жолы да ерлік көрсетті. Қоржынға күміс, қола жүлдені салған еркін күрес шеберлерінің нәтижесіне көңіліміз тоқ. Осылайша Дәулет Ниязбековтың үш дүркін жеңімпазы атанғанынан көңіл жайланды. Рас, Сыр бойының саңлағы нағыз ерліктің үлгісін паш етті. Сұхбаттасуға асықтық. Маңдай тері кеппей тұрып, пікірін білу өзгеше ғой. Ары-бері іздеп едік, таппай қалдық. Біресе жаттығу залына, біресе көрермендер залына барамыз. Сөйтсек, допинг бақылауда ұзақ жүріп қалыпты. Ұзын-сонар кезек болғанға ұқсайды. 

Балуанмен ертеңіне жүздестік. Несін айтайық, біз де қуанып тұрмыз. Алдағы мақсаттарын білгіміз келеді. Бабы келіссе де Рио ойындарына жолы түскен жоқ. Салмағы Олимпиада бағдарламасына кірмеуі себепті. 

– 65 келіге әбден төселдік. Қазір негізгі салмағым – 70 келі. Жаттықтырушыммен бірге дене күш қуатты молайту дайындығына ден қойып жатырмыз. Енді осы салмақта Олимпиадаға баруға күш саламын. Бұйыртса, Қазақстан чемпионатына қатысамын. Әлем чемпионатын ұтсаң да ел чемпионатына қатысуың керек. Екі рет Азия ойындарына қатыссам да жүлде бұйырмады. Қоржынымда Олимпиада мен Азия ойындарының жүлдесі ғана жоқ екен, – дейді өзі. 

Еркін күрес бәсекелері осындай жағдайлармен есте қалды.

Қырғыздар күресті жақсы көреді

Жалпы командалық есеп бойынша грек-рим күресінде Қырғызстан 157 ұпаймен бірінші орын алды. Бұл – тарихи жетістік. 156 ұпаймен Қазақстан құрамасы екінші үздік. Біздің қоржында – 2 алтын, 1 күміс, 4 қола жүлде. 148 ұпаймен Өзбекстан үшінші орынды түйіндеді. Иран, Жапония, Қытай құрамалары да тәуір нәтижеге жетті. 

Еркін күресте көрші Өзбекстан құрамасы көшті бастады. 178 балмен. Иран балуандары екінші орында – 157 ұпаймен. Қазақстан құрамасы 146 ұпаймен үшінші орынға нықтап орнықты. 

Әйелдер күресінде Қытай, Моңғолия, Жапония үздік үштікті өзара бөлісті. Біз Үндістан мен Кореядан кейінгі 6-шы орындамыз. 

Қырғыз елі күрес түрлерін жақсы көреді деуіміз бекер емес. Мұны Қырғызстан күрес федерациясының вице-президенті Нұрланбек Исмайлов та бізге емен-жарқын әңгімесінде айтып берді. 

– Бұған дейін екінші, үшінші болғанбыз. Азия чемпонаты елімізде үшінші рет өтіп жатыр. Балуандарымыз бізге осы жолы сый жасады. Қырғызстан халқы күресті өте жақсы көреді. Грек-рим күресін тамашаладыңыздар. Жанкүйерлердің қолдауы қандай?! Бізде күрестің үш түрі де дамып жатыр. Олимпиада, әлем чемпионаттарында әрдайым нәтиже көрсетеміз. 

Айсұлу Тыныбекова жарақаты себепті қатыса алмады. Жас қыздар тәжірибе жинады. Еркін күрестің нәтижелері де көңілдегідей.

Токиодан үміт көп. Азия чемпионатын өткіздік. Енді Олимпиадада жақсы күресеміз деген ойдамыз. Азия ойындарында да осы дәрежеден түспеуіміз керек, – дейді федерация өкілі.

Қырғызстан күрес федерациясы басшыларының қазақ жігіттеріне деген ықыласы да ерекше. Н. Исмайлов әсіресе, Алмат Кебісбаевтың әлі де болса құраманы өрге сүйреп жүргеніне таңданып һәм ризалық кейіп танытты. "Сіздердің құрамаларыңыздан тағы бір жігітті атап өткім келеді. Мейрамбек Айнағұловтың  қарым-қабілетіне біз де қуанып жүреміз. Тіл-көзім тасқа, осы жігіт күрестің бағы болайын деп тұр" дейді құрамадағы жігіттерге деген құрметін білдіріп.

Балуандардың дайындығы Джакартада сыналады

Бір апта бойы күреспен тыныстадық. Азия құрлығы балуандарының бір-біріне деген құрметі, кілемнің сыртындағы қызықты жағдайлар, әріптестерімізбен таныстығымыз – бәрі-бәрі естен шықпас, сірә?! Балуандардың жаттығу залына да емін-еркін кіріп жүргенімізді айттық. Олимпиада және әлем чемпионатының жүлдегерлерінің бәрі де қарапайым азаматтар. Бір-біріне деген сыйластығы сүйсінтеді. 

Әріптестер демекші, Иран еліндегі «IRIBNEWS» телеарнасының журналисі Амирхошанг Данай да бір апта бойы репортаж дайындап жүрді. Бір қызығы, өзі ардагер тележурналист. Өзі оператор, өзі режиссер, өзі журналист. Бесаспап. Әр елге барып саясат, спорт хабарларын дайындайды. Орысшасы да жаман емес. Алматыға да жиі іс-шараларға келіп, қатысып тұратынынан хабардар болдық. 

Қанша уақыттан бері спортшылар қауымынан, әріптестерімізден сұхбат алып жүрміз. Бішкекте бірінші рет өзім респондет болдым. Қырғызстанның мемлекеттік ЭЛТР телеарнасының тілшісі Гүлжан Тұрдыбаева пікірімізді сұрап еді, жоқ дей алмадық. Ойда-жоқта келіскен сұхбатымызда қырғыз елінде де балуандық өнер жақсы дамығанын, дәстүр бар екенін айттым. 

...Бір апталық сапарымыз осылай қорытындыланды. Алғаш рет күрестің үш түрінен 10 салмақта жеңімпаздар анықталды. Енді құрлық балуандарының дайындығы Индонезияда өтетін Азия ойындарында айқын көрінбек. Біз де тарихи біріншілікті тамашалап, елге қайттық.

                                                                                                                             Шымкент – Бішкек – Шымкент

Суреттер: http://www.wrestling.kz

http://uww.asia

Шымкенттік жас спортшылар Өскемен қаласында өткен жасөспірімдер арасындағы ел біріншілігінде жүлделі орындармен оралды. Конькимен мәнерлеп сырғанау бойынша 9 спортшы жүлдегер атанды. Камила Абдуллабекова, Малик Досыбек, Татьяна Кабакова, Олег Мельниковтар жүлделі бірінші орыннан көрінді. Ал Иван Соловьев есімді спортшымыз екінші орынды бағындырса, Меруерт Елемесова, Аян Сақыбек, София Сафронова, Дарья Сиротиналар үздік үштікті қорытындылап қайтты.

Айта кетейік, қысқы спорт түрлерінен шәкірт даярлайтын өңірдегі жалғыз мектепті 5 спорт бөлімдерінде бүгінде 500-ге жуық спортшы жаттығып жүр.

Шымкент қалалық №1 балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде еркін күрестен Қазақстанның 4 дүркін жеңімпазы, Азия чемпионы, түрлі халықаралық біріншіліктердің жүлдегері, Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері Ақжүрек Таңатаровпен кездесу өтті.

Оған қалалық дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы, Қазақстанға еңбек сіңірген жаттықтырушы, каратэден спорт шебері, Халықаралық дәрежедегі төреші Намазбай Әбдіқұлов, Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, әлемдік жарыстардың жүлдегері, Қазақстанның бірнеше дүркін жеңімпазы, Олимпиада ойындарына қатысушы Жасұлан Мұхтарбек, ата-аналар және спорт мектебінің оқушылары қатысты. 

Шара барысында Ақжүрек Таңатаров жас спортшылардың сұрақтарына жауап беріп, шеберлік сыныбын өткізді. 

– Осындай кездесулар жиі өткізілсе, жастарымыздың деңгейі тез өседі деген ойдамын. Неге десеңіздер, кезінде мен де Мәулен Мамыров ағамызды көру үшін 7 жыл күткенмін. Кейін әке-шешеме өтініш жасап жүріп, өзім іздеп барғанмын. Сондағысы жай ғана өз көзіммен көріп, амандастым. Соның өзі алға қойған мақсатыма жетуге көп көмектесті. Мұндай кездесулерден тәртібі нашар балалар тәртіпке келе бастайды, спортқа қызығушылығы артады, үлкенді сыйлап, кішіге ізет көрсетуді үйренеді, – дейді Ақжүрек Таңатаров.

Шымкентте көркем гимнастикадан жастар арасындағы ел біріншілігі басталды. Аталған чемпионатқа еліміздің 14 облысынан және Астана, Алматы қалаларынан 300-ден аса спортшы қатысуда. Олар жекелей және топтық жаттығуларда бақ сынасатын болады. Жарыстың бас төрешісі - халықаралық дәрежедегі төреші Зарина Абдулкаримова. Жарыс Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында және Астананың 20 жылдығына орай ұйымдастырылып отыр.

Спорттық шараның ашылу салтанатына қатысқан Оңтүстік Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Бауыржан Жамалов, ҚР гимнастика федерациясының президенті Үміт Шаяхметова, көркем гимнастикадан ҚР еңбегі сіңген спорт шебері, көркем гимнастикадан ҚР ұлттық құрамасының бас баспкері Әлия Юсупова турнирге қатысушы спортшыларға сәттілік тіледі.

Айта кетейік, бүгінде өңірімізде көркем гимнастика спортын дамыту мақсатында облыстық 2 және қалалық 1 спорт мектептері жұмыс істеуде. Онда 37 бапкер-оқытушы 528 спортшыға оқу-жаттығу жұмыстарын жүргізеді. Ал сайыс 2 ақпанға дейін жалғаспақ.

Дені сау ұрпақ – ұлт болашағы! Өскелең ұрпақты шымырлық пен ептілікке тәрбиелеу – әрбір ата-ананың перзент алдындағы борышы. Ал ұйымшылдыққа баулып, қимыл-қозғалысты арттыру салауатты жастардың жарқын болашағын қалыптастырмақ. Елбасының «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында спортқа ерекше көңіл бөлуді қолдау атты қадамы бүгінде қаламызда өз нәтижесін беруде.

Мұздағы кішкентай бүлдіршін

Мәнерлеп сырғанау спорт түрімен Айсұлу Жалдыбай екі жылға жуық шұғылданып келеді. Ол мұзда конькимен сырғанап, музыка сазына сәйкес әсем қимыл жасауға әуес. Мәнерлеп сырғанауда қозғалыс жылдам не баяу, әр түрлі бағытта айналып, секіріп, тағы да басқа орындалуы тиіс. Сондықтан спорттың бұл түріне баланы 7-8 жастан баули бастайды. Алайда Айсұлу одан ертерек, яғни 4 жасынан кіріскен.

– Маған сырғанау ұнайды. Әпкем мен ағам биге барады. Мені болса анам конькиге берді. Аптасына үш рет келемін. Достарым да көп, – дейді жас спортшы. 

Мәнерлеп сырғанаудың жекелей, жұптасып, топтасып сырғанау және мұздағы би түрлері бар. Жекелей сырғанауда міндетті және еркін жаттығудан спортшы өзінің қабілеті мен шеберлігін көрсетеді. Бұл ретте жас спортшыға ұнайтыны секіріп өнер көрсету. Яғни, музыкаға ілесе билеген спортшы қимыл-қозғалыстарына секіруді қосады. Әрине, буыны қатпаған бүлдіршін әлі шеберлігін шыңдап жүр. Балалар мұзда емін-еркін сырғанауға жылдар бойы жаттығады. Сол үшін мұздың сырын түсіну, меңгеру өте күрделі. Шалт қимылда мүлт кетсең қиынның-қиыны. Есіл еңбек желге ұшпақ. Ал Айсұлудың талпынысы жоғары екен. Қалалық жарыстарда бақ сынап, жеңіс тұғырынан көрінген. Оқуда озат. Орысша сайрап, ағылшын тілінен сабақ алып келеді. Сондай-ақ, ол шаһарымыздың ең жас спортшыларының қатарында.

Мәнерлеп сырғанағың келсе...

Мәнерлеп сырғанау – өнер әрі спорт. Өнер атаулының дарыннан бөлек қажымас қайрат пен тынымсыз еңбекті талап ететіндігі секілді мәнерлеп сырғанауда да табысқа жетемін деген адамға үлкен төзімділік қажет. Сонымен қатар, мұздың үстінде өнер көрсету үшін қысқы спорт мектебіне қабылдаудың балаларға қойылар қатаң талабы бар. 

– Мәнерлеп сырғанаумен кәсіби тұрғыда айналысу қымбатқа түседі. Балалар қатаң тәртіппен жаттығады. Бірақ үзбей жаттығуға көп баланың шамасы жетпейді. Себебі, шығыны көп, қымбат спорт түрі болғандықтан, екінің бірінің мүмкіндігі бола бермейді. Бізге келетін ұл-қыздарды бойындағы бірнеше қасиеттерін бағалай отырып қабылдаймыз. Бірінші, балалар оң-солын тануы керек. Кейінгі кезекте ол балақайлардың физикалық пропорционалдығы маңызды. Секіре білуі, буындардың икемділігі және жылжымалығына да қараймыз. Баланың музыкалық зейіні мен вестибулярлық аппаратына да аса мән береміз, – дейді ОҚО қысқы спорт түрлерінен балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінің әдіскері Диляфруз Худайшукурова.

Елбасымыз айтқандай, спорт – елдің мерейін асырып, абыройын тасытатын сала. Егер балаларыңыз жоғарыда келтірілген қасиеттерге ие болса, облысымыздағы қысқы спорт түрлерімен шұғылдануға мүмкіндік беретін жалғыз орын – «Мұз сарайында» тегін жаттығуына жағдай қарастырылған. 

Биылғы Жолдауында Мемлекет басшысы «өзінің тарихын, тілін, мәдениетін білетін, сондай-ақ заманына лайық, шет тілдерін меңгерген, озық әрі жаһандық көзқарасы бар қазақстандық біздің қоғамымыздың идеалына айналуға тиіс» екенін атап өткен еді. Айсұлудай жастайынан білім мен спортты қатар алып жүрген өрендер ОҚО қысқы спорт түрлерінен балалар мен жасөспірімдер даярлайтын спорт мектебі оқушыларының қатарында аз емес. Олай дейтініміз, 15-19 қаңтар аралығында Алматыда өткен «Ice Tiger» атты жасөспірімдер турнирінде 10 жерлесіміз жүлделі орындармен оралды. Олардың талпынысы Елбасы айтқан қоғамымыздың идеалына жеткізері сөзсіз.

Оңтүсік Кореялық 14 жасар Ким Сун Джин веб-камера алдында кешкі ас ішіп 1500 доллар табыс табады. Бұған әрине таңғаларсыз... Ол интернет арқылы нақтырақ айтсақ Afreeca TV платформасы арқылы күн сайын тікелей эфирге шығып тамақ ішеді. Оның осылай ас ішіп отыруы өзге көрермендердің де тәбетін ашуға септігін тигізеді екен. Бұл Корей халықтарының басым бөлігі жалғыздықта өмір сүретіндігімен байланысты. Өйткені, жалғыз өзі тамаққа зауқы соқпай отырған тұрғын онлайн арқылы Ким Сун Джиннің арнасына тіркеліп, әңгімелесіп отырып ас ішуге мүмкіндік алады.

Ал 6 жасар Америкалық Райан есімді балақай YouTube (Ryan ToysReview) арнасы арқылы мультимиллионер атанды. Ата-анасы оның ойыншық ойнаған видеоларын үш жасынан бастап интернетке салып отырған. Нәтижесінде 2016 жылы миллиард көрілім жинаған. Бір жылдық (2016-2017) қаржысы 11 миллион долларға жеткен. 

Дәл қазір бұл балақайлардың тапқырлығына таңдай қағып отырған боларсыз. Осындайда ХХІ ғасыр – Технология заманы дегенді еріксіз мойындайсың. Бүгінгі таңда мұндай мысалдар өзге елдерде жетіп артылады. Осы арада жоғарыдағы «Бай балалар» қарапайым ғана ойын ойнап, компьютер алдында отырып-ақ табысқа жетіп жатқанына мән бердіңіз бе? Ойындар, ойыншықтар балаларды ойнатады, ойлантады. Келісесіз бе? Ал қазақтың «Аз ойна, көп ойла», «Ойынға ойсыз құмар», «Ойнамасаң ойын бақ, Қойшыбайдың қойын бақ», ойын ойнаған азады, тозады деген мақал сөздерін қайда қоясыз? 

БАҚ беттерінде, интернетте компьютер ойындарының зияндығы туралы жиі жазылады. Әрине оны жоққа шығара алмаймыз. Денсаулықты нашарлататынына, уақыттың көп бөлігін алатынына күмән жоқ. Атыс-шабыс ойындардың балалар психикасына қауіп төндіретіні де аз жазылмайды. Ал ата-аналар мен мұғалімдер оқушылардың компьютер алдында көп отыруы, сабақ үлгеріміне де теріс әсерін тигізетінін айтады. Дегенмен, компьютерлік ойындардың пайдалы жақтары да бар екенін естен шығармаған жөн.

First Monday басылымында америкалық зерттеушілер компьютерлік ойын ойнайтын адамдардың тұрмыстық жағдайда, жаһандық қаржы дағдарысы, климаттың өзгеруі кезінде және тағы басқа күрделі мәселелердің шешімін табуға көмектесетінін жазған. 

Ресейлік зерттеуші Евгения Петрова «Балалар және компьютер» атты еңбегінде компьютерлік ойындар балалардың кейбір дағдыларын дамытуға көмектесетінін жазған. Нақтырақ айтсақ тіл үйренуге, есте сақтау қабілетін жақсартуға, төтенше жағдайларда жедел шешім қабылдауға, байқампаз болуға септігін тигізген. 

Сондай-ақ, ойыншылардың ұйқысы тыныш болады және түрлі ойындар балалардың қиялына қанат бітіріп, ой-өресін дамытады. 

Пәкістандық Саид Самаил Хассан (лақап аты-SumaiL) бүгінде «Dota 2» ойыны арқылы бүкіл әлемге танымал болды. Оның ойын ойнап ұтқан табысы – 2 419 513 доллар. 17 жасар Самаил Хассан TIME журналының ең танымал 30 жасөспірм тізіміне енген. Бүгінгі таңда америкалық «Evil Geniuses» командасында ойнайды. 

Киберспорт – арнайы дайындықты қажет ететін, басқарушысы бар, ережесі белгіленген, жеке адамдармен немесе топпен ойналатын ойын түрі. Кейде компьютерлік спорт, электронды спорт деп те аталады. 2001 жылы 25 шілдеде Ресей киберспортты ресми спорт түрі ретінде қабылдаған. 1997 жылы АҚШ-та киберспортшылардың Cyberathlete Professional League деп аталатын алғашқы лигасы пайда болды. Жыл сайын әлем бойынша түрлі компьютерлік ойындар бойынша жарыстар ұйымдастырылып тұрады. Қаржылық сыйақылары қомақты. Мәселен, «Dota 2» ойынының «The International» турниріндегі ақшалай сыйақы мөлшері 2017 жылы — 24,79 млн долларға жеткен. Аталған ойындар интернетте тікелей эфирден көрсетіліп, миллиондаған аудитория жинайды. 2015 жылы дүниежүзілік финалды 4,6 млн адам көрген.

Қазақстанда да киберспортқа қызығушылар саны артып келеді. Жетістікке жеткендер де аз емес. Мәселен, еліміздегі танымал киберспортшылардың бірі – Дәурен Қыстаубаев. Ол CSGO ойыны бойынша әлемдік рейтинге 39 орында. Қоржынында 11 – алтын, 5 – күміс, 9 – қола бар. Халықаралық UNiTED, Virtus.pro командаларында өнер көрсеткен. Қазіргі таңда ресейлік Gambit-тің намысын қорғайды. Жеке табысы – 197 335 АҚШ долллары. 

Шымкенттік Наурыз Әбдікерім де бір уақыттары әлемдік деңгейге көтерілген киберспортшы. 11 сыныпта Украинаға шақырту алған жасөспірім ұлттық бірңғай тест тапсырамын деп қалып қойған. Одан кейін ЖОО-ға түсіп, бірқатар уақыт қол үзіп алды. Қазір IT-маманы. Шымкенттегі бірқатар ауқымды турнирлерді ұйымдастырды. Оның айтуынша, елімізде киберспорт қарынды болмаса да, дамып келеді. 

– Қазақстан атынан әлемдік жарыстарға қатысатын 2-3 команда бар. Бірақ, еліміздегі интернет нашар. Пинкте айырмашылық болады. Мәселен, Қазақстанда компьютерлік ойындарды халықаралық дәрежеде ойнау үшін 80 пинкпен кірсе, ресейліктер 15 пинкпен кіреді. Бұл бізде ғаламтор әлсіздеу деген сөз. Сол үшін Мұрат Жұматұлы (Арбалет) деген меценат компьютер ойнайтын жақсы ойыншыларды Киевке алып барып, үй жалдап, өте жылдам интернетпен қамтамасыз етіп, ақшасын төлеп жағдай жасауда. Олардың да кәдімгі спортшылар секілді жаттығу уақыты, жалақысы бар, – дейді Наурыз Әбдікерім. 

Енді олар сайт ашып, ойындарды тікелей эфирден көрсетіп, комментаторлық жасамақ. Бұл коммерциялық жағынан өте тиімді көрінеді. Мәселен, «Реал Мадрид» пен «Барселона» секілді командалардың ойыны, ұлттық баскетбол лигасы 80-90 миллион халық жинаса, ал Dota ойынының финалын 120 миллион көрермен тамашалаған екен. 

Компьютердің алдында отырудан қорқудың қажеті жоқ. Онымен жақсы дос болуға болады. Жақсы игерсеңіз түрлі бағдарламалар жасап, жылдам ақпараттар алып, тіпті ойын ойнап та ақша табуға болады. Тек, қолданған кезде санитарлық-гигиеналық және жалпы ережелерді сақтасаңыз болғаны.

Жаңа 2018 жыл есік қаққалы тұр. Өткен жылға өкпе жоқ. Келер жылдан үміт көп. Тауық жылы елімізде және облыстың тыныс-тіршілігінде көптеген маңызды оқиғалармен есте қалды. Саяси іс-шаралар, мәдениет, руханият саласында маңызды жиындар аз болған жоқ. Бәрі де елдігімізді танытты, абырой-беделімізді биіктетті.

Рас, әр жылдың өзіндік берер сыйы мен несібесі бар. Сол себептен де халқымыз өткен уақытқа реніш артпаған. Өткеннен қорытынды шығармай, алға жылжу жоқ екені де мәлім. Ендеше, 2017 жылдағы басты оқиғаларды тағы бір шолып өтудің реті келгендей. 

– ЭКСПО – 2017 халықаралық көрмесі. Қазақ елін төрткүл дүниеге танытқан басты оқиға, ол сөзсіз – ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесі. Елорда үш ай бойы 115 ел мен 22 халықаралық ұйымның басын қосқан шағын қалашыққа айналды. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев атап өткендей, көрменің арқасында туристік сектор жандана түсті. Астанада кәсіпкерлік субъектілерінің саны 10 пайыздан аса көбейді. Елорда бюджетіне қызмет көрсету саласынан түскен салық 1,2 есе өсті. Жалпы, халықаралық көрмені тамашалау үшін шетелден 2 млн-ға жуық адам келді. 

– Әлем назары Алматыға ауды. Жыл басталысымен-ақ, әлем назары Алатау баурайына ауған еді. XXVIII Қысқы Дүниежүзілік универсиада жарқын жеңіспен есте қалды. Әлемдік бәсекеге 60-қа жуық елдің 2000 спортшысы қатысты. Оған қоса, 3000 ерікті жұмылдырылып, 30 мың шетелдік қонақтар мен туристер келді. 

Қысқы спорттың 12 түрінен жүлделер сарапқа салынған додада Қазақстан құрамасы жалпы есепте екінші орынға тұрақтады. Бұл – тарихи жетістік. Әрине, 2017 жылғы Қысқы Универсиада Оңтүстік спортшылары үшін де олжалы болды. Облыс спортшылары 1 алтын, 1 күміс және 1 қола жүлде иеленді.

– Түркістан – Түркі әлемінің астанасы. Биылғы Наурыз мерекесі елдің есінде ұзақ сақталары анық. «Түркістан – Түркі әлемінің мәдени астанасы» жылына орай түбі бір түркі тектес елдер Түркістанда бас қосты. Түркі әлемінің «Наурызнама» шарасына 23 мемлекеттен келген түркітілдес 25 ұлттан тұратын 300-ге тарта шетелдік қонақтар, халықаралық ұйым өкілдері, жалпы саны 10 мыңға жуық адам қатысқан-ды. Думанды Наурыз той мерекесіне орай, Қожа Ахмет Ясауи кесенесі маңында этно ауыл құрылып, онда ұлттық нақышта әрленген 12 қанатты 33 киіз үй тігілді. Ұлыстың ұлы күнінде тоннадан астам палау дайындалып, 1 500 л Наурыз көже үлестірілді.

– Рухани жаңғыру жетістікке бастайды. Сәуір айында Мемлекет басшысы Н.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласын жариялады. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Мақала аясында Елбасы латын графикасына негізделген жаңа қазақ тілі әліпбиін бекітті. Соның негізінде Үкіметке жаңа графикаға көшу жөніндегі ұлттық комиссия құру тапсырылды. Сонымен бірге жаңа қазақ тілі әліпбиінің латын графикасына көшуі 2025 жылға дейін кезең-кезеңмен жүргізілмек.  

– Шымкент – ТМД елдерінің мәдени астанасы. Шымшаһардың соңғы жылдары экономикалық әлеуеті еселене түскен. Миллионға жуық халқы бар облыс орталығы – мәдениет пен руханияттың, елдегі ынтымақ пен бірліктің ордасы. 2020 жылы Шымкент шаһары ТМД мәдени астанасы мәртебесіне ие болды. Ірі мегаполистің мұндай мәртебеге қол жеткізуі тегін емес. Жергілікті билік 2020 жылға бірнеше ауқымды жобаны жүзеге асыруды жоспарлап отыр. Биыл миллионды қалаға айналуды көздеп отырған Шымқалаға мұндай дәреже беру туралы шешім Өзбекстан астанасы Ташкентте ТМД елдерінің сыртқы істер министрлер кеңесінің кезекті мәжілісінде айтылған еді. 

– Қазыбек бидің 350 жылдығы тойланды. «Қаз дауысты Қазыбек би жолымен: Бабаларға тағзым!» атты Қарағанды облысынан жолға шыққан халықаралық автокеруені Түркістанға аялдады. Қазыбек бидің 350 жылдығы кең көлемде аталып өтті. Ауқымды шара «Ұлы дала үні» мерекелік концертіне ұласты. 7 көлік, 28 адамнан құралған халықаралық автокеруен 19 тамызда Қарқаралыдан шығып, Жаңарқа, Жезқазған, Сәтбаев, Ұлытау, Қызылорда өңірлерін жүріп өтіп, киелі Түркістанға жеткен еді.

– Төреқұлов тәлімі. Биыл көрнекті қоғам қайраткері, дипломат Нәзір Төреқұловтың туғанына – 125 жыл. Ағартушы-ғалым, елші, лингвист, публицист, қазақтан шыққан тұңғыш баспагердің қысқа ғұмырында ұлтына, оның болашағына сіңірген еңбегі орасан. Алаш азаматы сегіз тілді меңгерген, сегіз жыл елшілікте тапжылмай қызмет еткен бірден-бір тұлға. Нәзір Төреқұловтың 125 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылған «Алаштың асыл перзенті» атты ғылыми-тәжірибелік конференцияда ТМД, шет мемлекеттерден шақырылған ғалымдар мұрағаттарында жатқан азды-көпті деректерімен бөлісті. 

Облыстық саяси қуғын-сүргін құрбандары музейі Н.Төреқұловтың 125 жылдық мерейтойына орай «Ұлтын сүйген ұлы тұлға» атты іс-шара өткізді. Сондай-ақ, аудан-қалалардағы кітапханаларға Төреқұловтың кітаптары тарту етілді. 

– Бокстағы биігіміз. Сөз жоқ, 2017 жылы ел спортшылары әлемдік деңгейдегі жарыстарда табысты өнер көрсетті. Әсіресе, боксшылардың бәсі биік. Гамбургте өткен әлем чемпионатында Қазақстан құрамасы 6 жүлде жеңіп алды. Олардың арсынан жерлесіміз Қайрат Ерәлиев (56 келі) әлем чемпионы болып оралды. Жомарт Ержан қола жүлде еншілеген еді. Оған қоса, әйелдер арасында Азия чемпионатында оңтүстікқазақстандық Мадина Нұршаева да жеңімпаз атанған еді. 

– ОҚМПУ-ға – 80 жыл. 2017 жылы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты қос қуанышқа кенелгені мәлім. Биыл білім ордасының ашылғанына 80 жыл толды. 

ОҚМПИ – тарихы терең шежірелі шаңырақ. 2011 жылы Елбасының тікелей араласуымен Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институты болып қайта ашылды. Ағымдағы жылдың 17 қарашасында Үкімет қаулысымен институт – университет мәртебесіне ие болды. Оқу ордасының ұжымы 80 жылдық мерейтойын республикалық деңгейде атап өтті.  

– Еліміздегі тұңғыш орталық. Руханият саласында атап өтерлік оқиғаның бірі – Шымкент қалалық Тілдерді оқыту орталығының ашылғанына 20 жыл толуы еді. Тыңнан түрен салып, елімізде бірінші болып, мемлекеттік тілді ақысыз оқытатын Орталық қарқынды жұмыс істеуде. Білім ордасы ашылғалы бері 20 мыңнан аса тұрғын тілдерді оқып үйренген. Оның 82%-дан астамы мемлекеттік тілді, 10%-ы ағылшын тілін үйренген. Білім алушылардың сапалық құрамы бойынша 30% мемлекеттік қызметшілер болса, 52% бюджеттік сала мамандары. Ал жыл басынан бері орталықта 1 546 азамат тілдерді дамыту курсын аяқтапты.