Шымкент келбеті

Шымкент қаласы жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі тарапынан 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні мерекесіне орай мәслихат депутаттарының шешімімен «Алтын алқа», «Күміс алқамен» марапатталған немесе «Ардақты ана» атағын, сондай-ақ І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» орденін алған көп балалы аналарға 5АЕК көлеміндегі, яғни 12025 теңге мөлшерінде біржолғы әлеуметтік көмек тағайындалды.

Шымкент-тік дәрігерлер шала туылған үшемнің өмірін аман алып қалды. Бұл сәбилер Оңтүстікте биыл алғаш дүниеге келген үшемдер.

16 қаңтарда сайрамдық 20 жастағы Гузал Нурмимова ауыр халде қаламыздағы №2 перинаталдық орталыққа келіп түседі. Ақ халаттылардың біліктілігінің арқасында жүкті әйел үш сәбиін дүниеге аман-сау алып келеді. Небәрі 1,5 салмақпен туылған нәрестелер орталықтағы дәрігерлердің қатаң бақылауының және күтімінің арқасында бір жарым айда 1 келіден салмақ қосыпты. 

– Шақалақтар мерзімінен бұрын дүниеге келді. Өкпелері дұрыс дамымағандықтан үшеуі бірдей жасанды таныс алу аппаратына жатқызылды. Қазір анасы мен балалардың денсаулығы өте жақсы. Осы уақыт аралығында жас анаға емізу және мерзімінен туған балаларды қалай күту қажеттігін үйреттік,– дейді бөлім меңгерушісі Гүлнара Сапиева.

Алғаш рет ана атанған Гузал Нурмимова дәрігерлердің жанкешті еңбектері үшін алғысын білдірді. Күндіз-түні жанымыздан табылып, саулығымызды бақылауда ұстап, бар көмегін аямады, дейді үшемдердің анасы. Қазір Зухра, Захра, Хасан палатаға анасының жанына шығарылған, олардың өміріне еш қауіп жоқ. 

Гузал үшемдерін бауырына басып, кеше отбасының ортасына келді.

ҚР Ұлттық экономика министрінің бірінші орынбасары Руслан Дәленов Қазақстан халқының саны жайында мәлімет берді. Ол халық санын онлайн түрде есептейтін арнайы жобаның іске қосылғанын да айтты.

– Статистика қуантарлықтай деңгейде. Қазақстан халқының саны 18 миллионға таяды. Аймақтар бойынша цифрларды көптен бері жаңартпаған едік. Өздеріңіз білесіздер, халық санағы 10 жылда бір өтеді, бірақ халық саны туралы мәлімет жыл сайын жаңарып отырады. Енді әрбір адам онлайн режимде қазақстандықтардың санын бақылай алады. Яғни, жаңа туған сәбилер, елге көшіп келген азаматтар бірден есепке алынады, – деді Дәленов үкімет отырысы барысында. 

Вице-министрдің айтуынша, халық саны туралы ақпарат биыл шілде айында көпке жария етілмек. 1 мамырдағы көрсеткіш бойынша қазақстандықтардың саны 17 994 000 адамға жеткен.
Сондай-ақ Р. Дәленов қазақстандықтардың өмір сүру жасы 67-ден 72-ге дейін өскенін атап өтті.

Әл-Фараби ауданының әкімі Бауыржан Қалжанов 1 мамыр «Қазақстан халқының бірлігі күні» мерекесінің қарсаңында бір топ аналарды қабылдап, Елбасы Жарлығымен берілген «Алтын алқа» және «Күміс алқа» белгілерін салтанатты түрде тапсырды.

– Көпбалалы болудың бақытын әйел заты, анадан артық сезіне алатын жан жоқ. Өйткені, аналық махаббат пен мейірім ең әуелі әйел затының жүрегінде оянады. Әр баланы тоғыз ай тоғыз күн санап, бауырына басатын сәтті тағатсыздана күтетін алтын құрсақта аналарымыз аман болсын, – деді аудан әкімі.

34 жасында «Алтын алқа» таққан Шолпан Бабишбаеваның тұңғышы 10 сыныпта оқиды.

– Кішкентайым 1,5 жаста. Кеңседе жұмыс істемеймін. Есесіне, бала тәрбиесіне үлкен жауапкершілікпен қараймын. Олардың әрқайсысы дарынды, бақытты болып өсуін тілейміз, – дейді ол.

Бұл күні Әл-Фараби ауданының 4 тұрғыны «Алтын алқа» және 12-сі «Күміс алқаға» ие болды.

Бегім, Сырым және Сезім

№2 қалалық перзентханада наурыздың 30-ы күні жас ана сәбилерін аман-есен босанып, аяқ-қолын бауырына алған.

26 жастағы Жансұлу Есенәлиеваның үшемге дейін үш баласы болған. Жас келіншектің қуанышында шек жоқ. Сәбилерге Бегім, Сырым және Сезім деп ат қойған әкесі мен әулетінің туыстары да бөркін аспанға атып қуануда. Үшемнің әкесі Әбдісамат Исахметов әр қазақтың үйіне осындай той болсын деп тілегін жеткізді. 

Нәрестелердің 2-еуі – ұл (2 кг), 1-еуі – қыз (1,8 кг).

– Қазақ бір бала туса, қуанады. Ал үш бала туғанда үш есе қуанады. Шымкент жұртшылығы да шат-шадыман, мәз-мейрам көңіл күйде, – дейді №2 Шымкент қалалық перзентхананың бас дәрігері Эльмира Қожахметова.
Айта кетейік, №2 Шымкент қалалық перзентханасында өткен үш айдың ішінде 2200 сәби дүние есігін ашқан. Есенәлиевтердің үшемдері биылғы өмірге келген алғашқы үшем.

Шымкент әлеуетті де дәулетті қала болмақ

2013 жылы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев: «Шымкент Астана мен Алматыдан кейінгі халқы миллионды қамтитын үшінші алып мегаполиске айналуы тиіс» деген болатын. Содан бері көне шаһарда үлкен өзгерістерге дайындық жұмыстары жүргізіліп келеді.

Оңтүстік тұрғындары мұндай қарқынды өзгерістен, бұрын-соңды бұл аймаққа таңсық болған «Мегаполиске» қызығушылығы ауа бастады. Дегенмен, жұртшылықтың ауызынан әлі де «Шымкент мегаполис болса не болады?», «Мегаполис тұрғындары деген кімдер?», «Жалпы мегаполис деген не?» деген секілді сұрақтарды да естіп қалатынымыз жасырын емес. Көпшіліктің көкейіндегі осы сұрақтарға жауап іздеп көрдік.

МЕГАПОЛИС ДЕГЕНІМІЗ...

Қазақстанда бір шаршы км-ге 6 адамнан, ал Сингапурде 7437 адамнан келеді екен. Бұл мемлекетіміздің халық саны жер аумағының үлкендігіне сай келмейтіндігін көрсетеді. Осындай үлкен территорияда тұрғындарды біркелкі қоныстандыру және үлкен аймақты игеру оңай емес. Сондықтан да мемлекетті модернизациялау бағдарламасында халықты аумақтық ұйымдастыруға баса назар аударылады. Оның дұрыс орындалуы халықтың еңбек әлеуетін тиімді пайдалануға мүмкіншілік береді.

Халықты аймақтық ұйымдастыруға – орналасу және қоныстану жатады. Осыған орай облыс, қала, ауылдық елдімекендер деген секілді атауларға бөлінген.

Қалалар – кез келген мемлекет дамуының негізгі рөлін атқарады. Мұнда адамдар көп шоғырланғандықтан түрлі бағыттарда еркін дамуға мүмкіндік болады. Сондықтан да әлемнің барлық жерлерінде ауылдан қалаға қоныс аудару процесі көп жүреді. Бұны бір сөзбен – урбандалу деп атайды. Ал тиісінше қала тұрғындары әлеуетінің артуы жалпы мемлекеттің қалыптасуына септігін тигізбей қоймайды. 

Қалалық орналасудың 3 формасы бар. Олар қала, қалалық агломерация және мегаполис. 

Қала – тұрғындары өнеркәсіп, сауда, қызмет көрсету орындарында және ғылыми, мәдени, басқару мекемелерінде жұмыс жасайтын, халқы тығыз орналасқан ірі елдімекен. Елімізде қала болуы үшін халық саны 50 мыңнан асуы керек. 

Агломерация лат. aqqlomerare - қосылу деген мағынаны береді. Қалалық орналасудың екінші формасы. Агломерация негізгі қаладан (ядро) және жақын маңындағы байланысы жақсы дамыған серіктес қаладан тұрады. Мысалы, Қарағандыны айтуға болады. Ал бұл Tеміртау қаласының пайда болуынан туындаған. 

Мегаполис – орналасудың үшінші формасы. Грек тілінен meqas - ірі (үлкен), polis – қала деген мағынаны білдіреді. Ежелгі Грекияның 35 елдімекенінің тұтасып кетуі нәтижесінде қалыптасқан «Мегалополь» қаласының атауынан пайда болған. Бұл агломерациялардың бірігуінен туындайды. Мегаполис тек қалалық құрылыстардан ғана тұрмайды. Шамамен аумағының оннан тоғыз бөлігі ғана ашық жерлер болады. Қала тұрғындарының саны миллионнан асады. Елімізде Алматы – Талдықорған, Астана – Қарағанды, Шымкент – Тараз секілді қалалар маңында кездеседі. Дүниежүзінде қалыптасқан мегаполистерге Токио — Осока (Жапония), Лондон — Ливерпуль (Ұлыбритания), Ұлы көлдер (АҚШ — Канада) және Калифорния (АҚШ) аудандары секілді жерлер жатады.

«SHYMKENT CITY» – ҚАЛАНЫҢ БАСТЫ ҚҰРЫЛЫС АЛАҢЫ

Американдық «Population Reference Bureau» зерттеу агенттігінің 2013 жылғы қорытындысы бойынша жер шарында 7,1 миллиард адам өмір сүреді екен. Оның 4,8 миллиарды Азияда, 1,1 миллиарды Африкада, 760 миллионы Еуропада, ал 352 миллион адам Солтүстік және 606 миллион адам Оңтүстік Америкада тұрады. 2050 жылы әлем тұрғындарының саны 9,7 миллиардқа жетеді деп болжаған.

Аталған ұйым сонымен қатар Токио әлемдегі ең ірі мегаполис екендігін мәлімдеген болатын. Деректерге сәйкес Жапония астанасында 37,2 миллион адам яғни, халықтың 29 пайызы шоғырланған. Ал Үндістан астанасы Нью-Дели қаласында 22,7 миллион, Мексика астанасы Мехикода 20,5 миллион адам тіршілік етеді. 

Деректерден байқағанымыздай, мегаполистердің басты ерекшеліктерінің бірі — халықтың қала аумағына шоғырлануы. Мемлекет басшысы Шымкент үшінші мегаполис болуы тиіс екенін текке айтқан жоқ. Оңтүстікте халық саны көп және бала туу көрсеткіші де жоғары. Мегаполис тұрғындарының саны миллионнан асып түсуі керек. Халық санының көп болуы экономиканың да жоғарылауына өз әсерін тигізбей қоймайды. Мұндай жағдайда бәсекелестік артып, ақша айналымы көбейеді. Соңғы мәліметтер бойынша Шымкент қаласында 910 мың адам тұрады. Бейресми статистикаға сүйенсек, қазірдің өзінде қаладағы адам саны миллионның үстінде. Мамандар биыл бұл көрсеткішке ресми түрде жетеміз деп отыр. 2017 жылы халық санының өсімі 102,9 пайызды құрап, өткен жылмен салыстырғанда 2,9 пайызға артады деп күтілуде. Осыған орай, қала аумағы да 117 мың гектарға ұлғайып, төртінші Қаратау ауданы қосылды. Оның аумағы - 33 319 гектар. Жаңа ауданның құрамына «Асар», «Қайтпас», «Нұрсәт» және жиырмаға жуық тұрғын алаптары кіреді. Бұдан бөлек Сайрам, Төлеби, Ордабасы аудандарынан қосылған 40 елдімекеннің 145 мың тұрғыны қалалық атанды. Демек, адам санының өсуіне байланысты бюджеттің де қаражаты көбейеді деген сөз. Бюджет демекші, егер Шымкент мегаполис болса қала республикадан қаржыландырылатын болады. Сәйкесінше, оның көлемі де артады.

Адам санының өсуіне байланысты әлемнің ең ірі мегаполистерінің өзінде де көлік кептелісі бойынша мәселелер жоқ емес. Дегенмен, Шымкент қаласы мұндай өзгеріске алдын ала қамданып, ерекше дайындық жұмыстарын жүргізуде. Мәселен, қаланың оңтүстік және солтүстік аумағына қарай 5 байланыс жолы қосылады. Және жаңа жолайрықтар мен жаяу жүргіншілер өткелі салынып, ескі жолдар қайта құрылады. Сондай-ақ, жеңіл рельсті жолдар мен А-2 тас жолдарын салу жоспарланған. Осы арқылы Абай және Қонаев даңғылдарының жалғасын және Оңтүстік, Солтүстік, Шығыс айналма жолдарының құрылысын аяқтау тапсырылған. Өңірімізде жыл сайын көлік саны артып, тек қала көшелерінің өзінде 323, күндіз 500 мыңға дейін жетіп отыр.

Үлкен қаланың келбетін көркейте түсетін тағы бір нәрсе – зәулім ғимараттар. Қала әкімінің жоспарына сәйкес, Шымкентте заман талабына сай жаңа ғимараттар бой түзейді. Ол Астана, Арғынбеков, Қонаев көшелерінің бойында салынатын болады. Сондай-ақ, еліміздегі ең үлкен сауда-ойын сауық орталығы «Shymkent Mall» салынбақ. Дүкен, гипермаркет, балалардың ойын алаңы, кинотеатр, 3000 адамға лайықталған фудкорт, 3500 орынға лайықталған автотұрақ барлығы да 38 гектарды құрайтын осы орталықтан табылмақ. Осының нәтижесінде қала ішіндегі ретсіз сауда жойылып, ірі базарларға толыққанды жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Ал қаланың солтүстік бетінде салынатын «Shymkent city» қалашығы мен жаңа әуежай да қала көркін асыра түсері анық.

Мегаполис тек адам саны мен зәулім ғимараттармен ғана шектелмейді. Мұндай шаһардың тұрғындары тұрақты жұмыспен қамтылып, кедергісіз кәсіппен айналысып, сапалы әрі қауіпсіз өмір сүруі керек. Шырайлы Шымкент шаһарында мұндай мәселелердің бар екені жасырын емес. Дегенмен, қала басшылығы бұл мәселелерді жоспар бойынша біртіндеп шешіп келеді. Мәселен, қазір халықтың 83,5% ауызсумен, 44,8% кәріз жүйелерімен, 85% электр жарығымен, 65% табиғи газбен қамтылған. 2020 жылға қарай қаланың коммуналдық мәселелері толықтай шешіледі деп күтілуде. Сондай-ақ, былтыр 2455 жеке тұрғын үй, 557 коммерциялық нысан, 42 мемлекеттік (әлеуметтік) нысан пайдалануға берілді. Биыл 1600-ге жуық коммуналдық пәтердің кілттерін табыстау жоспарланған. Мемлекеттік «Тұрғын үйлерді жаңғырту» бағдарламасы бойынша көпқабатты тұрғынүйлерге қайта жаңғырту жұмыстары жүргізіледі. Ал тұрғын үй құрылысының даму жоспарына сәйкес, өңірімізде алдағы 5 жылда 47 619 отбасы баспанамен қамтамасыз етілетін болады.

Шымкенттің транспорт және логистикалық әлеуеті де жоғары. Қаладан түрлі бағыттарға теміржол мен тасжол өтеді. Батыс Қытай – Батыс Еуропа дәлізімен көрші мемлекеттерге сауда-саттық жасауға болады. Табиғаты, ауарайы қолайлы. Мал, егін шаруашылығын дамытуға мүмкіндік көп. Тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан көне шаһар туризмге де өте тиімді. Қазіргі таңда қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тапсырмасына сай, осы айтылған барлық бағыттар бойынша жұмыстар жүргізілуде.

«МЕГАПОЛИС ТҰРҒЫНДАРЫ» КІМДЕР?

Дегенмен, Шымкентті мегаполисқа айналдыру тек басшылардың ғана бас ауыртатын жұмысы емес. Бұл ретте қала тұрғындары шаһардың шаруасына бір кісідей атсалысуы тиіс. Бізге мұндайда Токио мен Шанхайдың бір-бірін түсінетін, Сингапур мен Баварияның тазалына бейжай қарамайтын, Лондон мен Нью Йорктың адам құндылықтарын бағалайтын мегаполис тұрғындары үлгі бола алады. Міне, «Мегаполис тұрғындары» осылар.

Шымкент те көп ұзамай мегаполис қалаға айналатыны анық. Мұнда да «Мегаполис тұрғындары» өмір сүреді. Көптеген ғимараттар тұрғызылып, жаңа құрылыстар жүргізіліп, аумағы кеңейеді. Алайда, тұрғындардың мәдениеттілігі де қаламен бірге өсіп отыруы керек. Мәселен, Токио тұрғындары секілді. Бұл жақтың көшелерінен қоқыс жәшіктерін көп кездестірмейсіз. Өйткені, тұрғындар қоқыстарын үйіне барғанда бірақ тастайды. Бұған әрине таңғаларсыз, дегенмен сүйінішті іс. Сондай-ақ, ол жақта әмияныңыз жоғалып қалса, оны қайтарып беру мүмкіндігі 90%. Ал Берлинде қоғамдық көліктерде билет тексеру болмайды. Әркім өз ар-ұятымен ақша тастап кетеді. 

Бұл бағытта да Шымкент билігі түрлі жұмыстар жүргізуді бастады. Алдымен қоғамдық көліктерде айқайлап адам жинайтын кондукторларды тәртіпке келтіру ұсынылған. Мұндай әрекеттер шетелден және өзге облыстардан келген қонақтарға жағымсыз әсер қалдырады. Бұдан басқа, мәдениетке теріс әсер ететін көлік тұрақтарындағы тәртіпсіздік, жол ережесін бұзу, қоқыс тастау секілді әдеттерден бірге арылуымыз керек.

Елімізде  ішкі саясаттың бір құрылымы ретінде «гендерлік саясат» ұғымы кеңінен қолданылады. Өйткені ұлттық гендерлік саясат еліміздегі демократиялық үрдістердің ең маңызды құрамдас бөлігі.

1995 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Отбасы, әйелдер және демографиялық саясат істері жөніндегі кеңес жұмыс істейді. Кейін ол Әйелдер істері және отбасылық демографиялық саясат жөніндегі комиссия болып қайта құрылды. Мемлекет басшысының 2005 жылғы 29 қарашадағы Жарлығының Қазақстан Республикасындағы гендерлік теңдіктің 2006-2016 жылдарға арналған стратегиясы бекітілді. Стратегиялық билік құрылымдарындағы әйелдер мен ерлерді теңестіруді қарастырады. Оларға экономикалық тәуелсіздік үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, өз бизнесін дамыту және қызмет бойынша өсу, білім беру саласында гендерлік білімді енгізу, әйелдердің, ерлердің репродуктивтік денсаулығын нығайту мен сақтау, отбасындағы міндеттермен құқықтарды тең дәрежеде жүзеге асыру үшін жағдай жасау жатады.

Аталған стратегияны жүзеге асыру мақсатында 2009 жылы 4-ші желтоқсанда «Тұрмыстағы зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» заң қабылданды. Қабылданған заң әйелдерге қатысты тұрмыстық зарлық-зомбылықтың алдын алу және жолын кесу бағытында шынайы құқықтық жағдай жасады. Гендер ер адамның да тұлғалық ерекшеліктерін қорғайтын, ал кемсітушілік болған жағдайда оның да мүддесін сақтауға атсалысатын қоғамдық үдеріс. Қазақстан Республикасында Гендерлік теңдік стратегиясын іске асыру әйелдер мен ерлердің өздерінің өмір сүру құқықтарын іске асыруы үшін жағдай жасауға, белсенді қоғам қалыптастыруға ықпал ететін болады.

Р. АКБАСОВ,
Абай аудандық әділет басқармасының инспектор тіркеушісі,
Заңгерлер одағының мүшесі

Жаңа жыл түні облысымызда 167 нәресте дүниеге келді. Оның 87-сі – ұл бала.

3 миллионға жуық халқы бар облыста жылына 80 мың бала өмірге келеді. Айта кетейік, Қазақстанда туылатын әрбір 4-ші сәби осы Оңтүстікте өмір есігін ашады.
– 11-ші және 17 миллионыншы ел тұрғыны біздің өңірде дүниеге келген болатын, – дейді ОҚО денсаулық сақтау басқармасының бас акушер-гинекологы Мира Нарымбаева.

Шымкент қалалық мәслихатының кезектен тыс алтыншы сессиясында қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов алты айда атқарылған жұмыстар бойынша есеп берді. Депутат Нұрғазы Бұхарбаев төрағалық еткен сессия жиынына облыс әкімінің орынбасары Ербол Садыр, қалалық мәслихат депутаттары мен құрылымдық бөлім басшылары қатысты.

Шаһар басшысының айтуынша, қаланың даму концепциясына байланысты жоспарланған іс-шараларды іске асыру үшін қаланың 2016 жылғы бюджетіне жаңадан 68 жоба енгізілген.

– Осы жылдан бастап әкімдіктің жұмыс жоспарына қала тұрғындарын толғандыратын негізгі мәселелерді шешу, тұрғындардың қауіпсіздігі, баспана және әлеуметтік инфрақұрылым жүйелерін жетілдіру және қалада бизнеске қолайлы жағдай жасау, инвестиция мен туристердің санын арттыру міндеттері қойылып отыр. Бірінші кезекте назарға алатын мәселе жұмыссыздықты және жер мәселесін шешу, – деді қала әкімі.

Бұл бағыттағы жұмыстар қарқынды жүріп жатыр. «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында республикалық бюджеттен 11 нысанның құрылысына 7,4 млрд теңге бөлініп, қазіргі таңда барлық нысанның мердігерлері анықталды. Оның 3,1 млрд теңгесі игерілді.

Қала тұрғындарын баспанамен қамтамасыз ету – ең өзекті мәселе. Осыған орай, 2016 жылдың 6 айында іске қосылған тұрғын үй көлемі 165,3 мың шаршы метрді құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 3 есеге өскен.
Сессия соңында мәслихат депуттары қала әкімінің алты айлық есебін оң бағалады.

Шілденің 4 жұлдызы түнгі сағат 01:00-де Астана қаласының миллионыншы тұрғыны дүние есігін ашты. Бұл туралы қуанышты жаңалық Астана қаласының astana.gov.kz ресми сайтында жарияланды.

№1 перинаталды орталықта туған қыз – Олжас Мұхамедьярдың тұңғыш перзенті. Нәрестені өмірге әкелген Арайлым мен жаңа туған астаналық шарананың жағдайымен танысу үшін Астана қаласының әкімі Әсет Исекешов перзентханаға ат басын бұрды. Жас отбасыны қуанышымен құттықтап, пәтер кілтін табыстады.

– Бүгін мен үшін қос мереке – әкемнің туған күні және қызым дүние есігін ашып отыр. Оның үстіне, пәтер кілтін табыстады. Мемлекет басшысына алғыс айтамын. Ай сайын, жыл сайын халқымыздың саны арта берсін деп тілеймін, – дейді қызының есімін Саида деп қойған бақытты әке.