Шымкент келбеті

Ғани ӨМІРЗАҚОВ,
«Оңтүстік» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының директоры

Жуырда Шымкентте робот техникасын құрастыратын мектеп ашылды. Кибермашиналарды құрастыру негізінде балаларға электромобильдермен квадрокоптер құрастыру, бағдарлама жасау, 3D модельдеу мен басып шығару, гаджет, қосымшалар мен сайт жасауды үйретеді. Бұл мектепті «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасының мемлекеттік грантын жеңіп алған түлектер қолға алған. 3 млн теңге көлемінде қайтарымсыз грант иеленген түлектер бұл қаржыға ғимарат жалдап, қажетті техника да сатып алыпты.
Мінекей, «Оңтүстік» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы осындай талапты жастарға әрдайым қолдау көрсетіліп келеді. Тек ынтаңыз болсын. Кәсіпкерлерді оқыту, бизнес-жоспарын, құжаттары әзірлеу бойынша да көмек беруде. Кәсіпке бет бұрғандарды қандай идеялар қызықтырады? Олардың білім-біліктілігі қандай? Бұл – да өзекті мәселе. Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының директоры Ғани Өмірзақовтың айтуынша, өңірде кәсіпке қызығушылардың көбісі ауылшаруашылық саласында жұмыс істегенді қолай көреді. Басқа салаға бет бұруға ынтасы жоқ немесе білім-біліктілігі жетпейді. Орталық директорымен кәсіпкерліктің қыр-сыры төңірегінде сұхбаттасқан едік.

Кеңсемізден «Коворкинг» орталығы ашылмақ

– Ғани Әріпұлы, азаматтардың кәсіпкерлікке деген қызығушылығы қандай? Оларға қандай қолдаулар бар? 

– Жалпы, облыста көпшіліктің бұл салаға қызығушылығы артып келеді. Мемлекеттен қолдау зор. Олар бізде кәсіпкерлік негіздері, тақырыптық тренингтер, мастер-класс бойынша тегін білім алады. 

Бүгінге дейін орталықтан 33 мың адам кәсіпкерлік негіздері бойынша дәріс тыңдап, сертификат алды. Қазір 9 айдың қорытындысына сараптама жасадық. Кәсіпкерлік мектебінде кәсіпкерлік негіздері тақырыбы бойынша - 1893 (оның ішінде жастар - 416), тақырыптық тренингтер бойынша - 1325 (оның ішінде жастар - 252), салалық мастер-класс бойынша 1401 адам дәріс тыңдады. 

Жалпы, біздің өңір тұрғындарының шағын кәсіпкерлікке икемі мол ғой. Шымкентте де кәсіпті дөңгелетуге барлық мүмкіндіктер бар. 

Қазіргі таңда қалалық фронт-офиспен тығыз жұмыс істейміз. Бізде құжаттарды рәсімдеу бөлімі бар. Оқытып қана қоймай, кәсіпкерлердің құжаттарын да жүйелеп береміз. Сәулет-құрылыс жоспарын алып беру, жердің нысаналы мақсатын өзгерту, сол өтініштердің бәрін фронт-офис арқылы өткіземіз. Қазір өтініштер электронды түрде де жолданып жатыр. Құжаттардың қай сатыда екені автоматты түрде көрсетіліп тұрады. Қалалық жер қатынастары, сәулет және қала құрылыс бөлімімен тығыз қарым-қатынастамыз.

– Шымкент – шағын кәсіпкерлік саласы дамыған шаһар. Биыл шағын кәсіпкерлік субьектілеріне өз бизнесін бастауға мемлекеттік гранттар беру бойынша 62 жоба ұсынылса, оның 7 жобасы қолдау тауыпты. Жалпы, жастардың өз тарапынан қандай бизнес-жоспарлары жүзеге асуда?

– Жалпы, төрт күндік кәсіпкерлік негіздері сабағында барлығы жан-жақты түсіндіріледі. Азаматтар үшін дайын бизнес-жоспарларымыз бар. Олар 100 жобадан керегін таңдап алады. Әрі қарай жобаларын дамытуға көмектесеміз. 

Негізінен, бізге өз идеясымен келетін азаматтар бар. Бірақ оны бірден іске асырып жатқандары өте сирек. Қазіргі таңда жастардың өздері ұсынатын жақсы идеялары барын айту кету керек. Бірақ олармен қаржы табу да қиындау болып тұр. 

Бізде оқып, әрі қарай несие алып жатқандардың көбісі – мал бордақылау, зергерлік бұйымдар шығару, әсемдік салонын ашамын дейтіндер. Ателье, мебель цехтары, тіл курстары, жекеменшік балабақша ашып, кәсібін дөңгелетіп отырғандар бар. Дизайнерлік, IT саласында да тың жобаларды ұсынады. Сайт арқылы киім сату, жарнама жасау сынды идеялар.

Бізге келіп, бизнес-жоспар жасағандардың 80 пайызы – ауылшаруашылық саласында. Өйткені, қаржының көп бөлігі сол бағытқа бөлінеді. «Ырыс» МҚҰ, «Қаз Агро» бар, екінші деңгейлі банктерден несие алады. Сонымен қатар, кей жағдайда несие алғысы келетін адамдардың кепіл мүліктері болмайды. Несие тарихы нашар. Уақытылы төлемеген. Соның кесірінен несиеге қол жеткізе алмай жүргендер де кездеседі. 

Мемлекеттік гранттарға өтініш берушілер де көп. Біз оларға бизнес-жоспарын дайындап, кеңес береміз. Әрі қарай өздері қорғайды. Ондағы үздік жобаларды комиссия анықтайды. Негізінен, келген азаматтардың барлығы кәсіпкер болып кетеді деген сөз емес. Біздің мақсат – оларға дұрыс жол көрсету. 

Жас кәсіпкерлер үшін жақсы жаңалық – келесі жылдың басында кеңсемізден «Коворкинг» орталығы ашылмақ. Ол жас мамандар, бастауыш кәсіпкерлер үшін тегін. Осында оқытамыз, кеңес береміз. Келіссөз жүргізу үшін конференц-зал жұмыс істемек. Интернет, компьютерді қолдану бәрі тегін. Осы жерде идеяларын дамытуға барлық жағдай бар. Мәселен, дизайнерлік бойынша, сайтпен жұмыс істейтін жас кәсіпкерлер жұмысын бастайды. Отыратын кеңселері жоқ. Үйінде жұмыс істеуге мүмкіндіктері бола бермейді. Осында келіп, 3-4 адаммен бірлесе жұмысын бітіріп алуына мүмкіндік жасаймыз.

«Білікті кәсіпкер дайындау – басты мақсатымыз»

– Өзіңіз айтқандай, көпшілік жаңалық ойлап тауып, тың жобаларды қолға алуға мән бермейді. Үлкен мегаполисте қандай нысандар ашылуы қажет? Жастар неге мән беруі тиіс? 

– Біз өнімді шығарамыз. Сату жағына келгенде қиналамыз. Кәсіп бастау үшін адам сол саланы жіті меңгеруі тиіс. Жоқ нәрсені ойлап табу өте қиын. Бар дүниені түрлі форматта істеуге де мүмкіндік бар. Ал ноу-хау сынды ешкім қолданылып көрмеген затты сату да үлкен мәселе. Жастар осындай кедергілерге тап болып отыр. 

Әрине, үлкен мегаполиске айналған шаһарға әлі де тың жобалар қажет-ақ. Мәселен, бізде қарияларға арналған орын ашылуы тиіс. Зейнеттегі кісілер көбіне үйде отырады. Олардың қоғаммен араласуына жағдай жасасақ. Сол орталыққа таңертең келіп, шахмат ойнайды, бір-бірімен сөйлеседі. Ауылдан келетін ата-әжелеріміз үйден тез жалығады. Мұндай жобалар шетелде ашылып жатыр. 

Сондай-ақ, бір азаматтар мынадай ұсыныс айтты. Қазір жобасын дайындап жатыр. Елдімекендерде жастар футбол лигасын құрмақ. Әр аудан бір-бір команда дайындайды. Бұл – әлеуметтік жоба. Жобадан бастап, келешекте бизнеске айналдырмақшы. Қазір ауылды жерлерде спортпен шұғылданатын дарынды жастар көп. Жаттықтырушыларды келісім-шартпен қаладан жалдап, спорт сүйер қауымды футбол, бокс, күрес сынды спортқа баулымақ. Соларды облыс, республика дегейіне шығару арқылы қаламақысын алып отырмақ. Әрі салауатты өмір салтын дамытады. Біз қолдау көрсетуге келістік. 

Аудандар бойынша да іріктеу макеттерін жасадық. Елдімекенге не керек? Мәселен, ателье сұранысқа ие. Кішігірім нәрсе болса да, одан зор табыс табуға болады. Біз қазір сол бағытта жұмыс жүргізіп жатырмыз. Әрбір ауылға сондай қажет орындарын анықтаймыз. Сол ауылдарға барып, үгіт-насихат жұмыстарын жүргіземіз. 

Қоғамда жақсы идеяны дамыту үшін оған жақсы жарнама керек. Біздегі кәсіпкерлердің жарнамаға айналым ақшалары жетпей қалады. Қаражаттың жетіспеушілігінен кәсібі тоқтап жатады.

– Көп нәрсе білімге байланысты екені белгілі. Кәсіпкерлер ескере бермейтін қандай жағдайлар бар?

– Бұл ретте айтар мәселе көп. Бізде төрт күндік оқуға келетіндердің бәрі де ЖОО-да оқыған. Әрі қарай өзін дамытпаған. Шаруаларымен шырмалып қалған. Өздерінің деңгейін көтеруге ынтасы жоқ. Олар өз кәсібін қалай дамытпақ? Қазір білім аламын десе, барлық жағдай бар ғой. Мемлекеттен ғылымға көңіл бөлініп жатыр. Бірақ, әлі де қолдауды күшейту керек. 

Мәселен, өткен жылы ауылшаруашылық саласы бойынша агроконсультация орталығын ашпақшы болған едік. Ғалым мамандарды іздедік. Облысымыз агроаймақ болып есептеледі. Бірақ маман таппай әуре болғанымыз бар. Қазіргі таңда ғылым мен тәжірибені ұштастырғандар өте аз. 

Кәсіпкерлікке тәуекел керек дейміз. Бірақ батылдықтан бөлек, білім керек. Білімі жоқ адам қанша жерден батыл болса да, орта жолда кәсібі тоқтайды. 

Жарнама өте маңызды. Бізде маркетолог, PR мамандар өте аз. Кәсіпкерлердің көпшілігі брендинг, жарнама жасауға мән бермейді. Бір өнім шығарсақ, жарнамаға көп ақша төлемейміз. Әрине, бәрі қаражатқа келіп тіреледі. Жалпы, бізде жарнаманы қысқа мерзімге береді. Бір аптаға қаржы салып, пайда түсетін жақтарын іздей бастайды. Дүниежүзілік тәжірибеде қаржының 25 пайызын жарнамаға салуы керек. Одан да көп болуы мүмкін. Жарнама үзіліссіз, тоқтамай берілуі тиіс. Сонда ол тауар өндіруші ұтылмайды. 

Тағы бір кемшін түсіп жатқан мәселе – сервистік қызметтің осалдығы. Бізде тұтынушыларға жағдай жасамау, дөрекі сөйлеу сынды әдеттер кездеседі. Алматыда бір жігіттер автожуу орнын ашқан-тұғын. Келушілерге тегін шәй береді. Осыны істегеннен кейін көліктердің де қатары артып кеткен. Міне, бұл да ойланатын жағдай. Түркияда да сондай. Дүкенге барсаңыз, ештеңе алмасаңыз да, шай әкеліп береді.

– Қазір рухани жаңғыруға мән беретін кезең. Таяуда газетімізде «Шымкенттен этноауыл ашылса...» деп мәселе көтеріп едік. Мәселен, жыл басынан бері қалада ірі туристік іс-шаралар өткізілуі нәтижесінде шаһарға келген шетелдік туристер саны 17 212 адамға жетіпті...

– Рас, қаладан, ауылдан да этнографиялық туризмді дамыту керек. Таяуда қалалық кәсіпкерлер киіз үйден қонақүй жасау идеясын ұсынды. Тамаша бастама. Отырар ауданында ашылған этноауыл осының бастамасы деп ойлаймын. Соны көрген кәсіпкерлер басқа форматта ашуды көздейді ғой.

Туризм саласында негізінен өңірде демалыс аймақтары ашылып жатыр. Аймақтық инвестицялық орталықтан несие алып, кәсібін бастағандар. Қазір сервистік қызмет көрсету, жаңа технологияларды үйренуге қызығушылық артып келеді. Осы бағытта семинар оқытылады. Уақыт сәтімен бұл айтылған мәселелер шешімін табады деп ойлаймын.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Тағабай ҚАСЫМ

Шымкент қаласында тұтынушылардың толық қажеттілігін қамтыған ауылшаруашылығы өнімдерінің 50 пайызын жергілікті шаруа қожалықтары өндіруде. Дегенмен, бұл саладағы қожалық иелерінің 40 пайызында ауылшаруашылығы жерлері 10 гектардан аспайды. Бұл көрсеткіш азық-түлік қорын қалыптастыруда мүмкіндіктердің әлі де толық пайдаланылмай отырғанын көрсетеді.

Осы өзекті мәселені зерделеген ел Үкіметі алдына жаңа бағдарды белгілеп отыр. Бұл бағытта ҚР Президенті Н. Назарбаев «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» деп аталатын Жолдауында алдағы бес жылда 500 мыңнан астам жеке үй шаруашылықтары мен шағын фермерлерді кооперативтерге тарту қажеттігін ұсынған болатын. Нәтижесінде, ауылшаруашылығын әртараптандыру арқылы 2021 жылға дейін азық-түлік экспортын 40 пайызға дейін арттыру көзделуде.

Бүгінгі ахуалды бағамдайтын болсақ, жерден несібесін терген шаруа қауымының мақсат-мұраты асқақ болғанымен де, меншігіндегі жерінің көлемі де, қаржылық қоры да жеткіліксіз. Әрі жаңа техникалар алуға қауқарсыз. Нәтижесінде, мұндай ұсақ шаруашылықтар мемлекет тарапынан бөлінетін әртүрлі жеңілдіктер мен субсидияларға да ие бола алмай келді. Олардың қатарын ірілендіріп, кооперацияға біріктіру өз кезегінде, еңбек өнімділігін арттырумен қатар, жақсы табыс табуға да мүмкіндік бермек. Сондықтан да, шаруа қожалықтарын кооперативтерге біріктіруге тың талпыныс жасалуда.

Кооператив қызметіне қызығушылық жоғары

Қолайлы климаттық белдеуде орналасқан әрі жерінің құнарлылығы жоғары Шымкент қаласы шын мәнінде, ел аумағында жылыжайлардың отанына баланады. Ел нарығын қамтуға қабілетті ауылшаруашылығы кешендері әр жыл сайын өнім көлемін ұлғайта түсуге мүдделілік танытуда. Дегенмен, межелі міндеттерге қол жеткізу үшін шаруаға ендігі жерде мемлекет тарапынан айқын бағдар көрсетілмек.

– Бұл бастама сапалы отандық өнімдерді өндіруге, экспорт көлемін арттыруға және өзара бәсекеге қабілеттілікті жетілдіруге зор мүмкіндік бермек. Қазіргі кез жұмыла еңбек ететіндердің заманына айналуда. Кәсіпкерлер үшін көкейтесті мәселемен жалғыз айналысқаннан гөрі, бірлесе шешкен тиімді. Сондықтан шаруа қожалықтарының кооперативтерге бірігуі маңызды, – дейді қалалық ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі басшысының орынбасары Жәнібек Тоғай. 

Бүгінде облыс орталығында жалпы саны 4152 ауылшаруашылығы тауарын өндіруші тіркелген. Ауылшаруашылығын әртараптандыру бағдарламасы аясында 30 кооператив құрылып, ұсақ шаруа қожалықтары біріктірілуде. Жаңа құрылған кооперативтердің мүддесін қорғау әрі қызметін жандандыру мақсатында қала кооперативтерінің қауымдастығы құрылды. 

Кооперативтердің жұмысын жандандыру мақсатында шаруа қауымға мемлекет тарапынан бірқатар жеңілдіктер қарастырылуда. Мәселен, мал бордақылау мен егін шаруашылығымен айналысатын кооперативтерге субсидиялар төленеді. Сондай-ақ, салықтық жеңілдіктер қолдануға, жеңілдікті несиелер мен ұзақмерзімді несиелерді пайдалануға, мемлекеттік көмек қаржыларды алуға, шығындарды өтеуге, лизингке техника алуға, мүлікті кепілге салу үдерісін қарапайымдатуға, т.б. процедураларды іске асыруға қол жеткізіледі. Осылайша, ұсақ шаруашылықтар бірігіп, мемлекеттен қолдау алуға зор мүмкіндік беріліп отыр.

– Кооперативтердің қажеттілігі үшін мемлекет тарапынан 6 пайыздық үстеме ақымен 7 жылға дейін несие беру мүмкіндіктері қарастырылған. Өзіндік мүмкіндіктерін екшей отырып, Оңтүстік өңіріне биыл 500 миллион теңге қаржы бағытталып отыр. Келер жылы бұл қаражаттың көлемі 700 миллион теңгеге дейін артпақ. Салыстыра қарайтын болсақ, өзге облыстардың үлесіне тиген қаражаттың көлемі 70-200 миллион теңге аралығында ғана. Яғни, біздегі шаруа қауым үшін табыс қорын ұлғайтуға қолайлы мүмкіндік бар, – дейді қала әкімінің орынбасары Тимур Баймұханов.

Ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру шағын фермерлік шаруашылықтарды жандандырмақ. Қазіргі таңда Шымкент қаласында мал шаруашылығы жақсы дамып келеді. Шаруашылықтың осы түрін алдағы уақытта да дамыта түсу үшін селекциялық жұмыстар қолға алынуда. Мәселен, мамандар қымбат асыл текті бұқаларды өсірудің тиімділігі жоғары екенін айтады. Алайда, жеке шаруалар үшін мұндай кәсіптің өзіндік қиындықтары да жетерлік. Яғни, жұқпалы аурулар тарауы мүмкін. Егер алдын ала емдеу шараларын жүргізбесе, ірі қара мал зиян шегеді. Карантин шараларын жасау шағын мал шаруашығы қожалықтарының қалтасына ауыр түседі. Ал ауылшаруашылығы кооперациясы осындай мәселелерді оңды шешуге септігін тигізбек.

Шаруа қожалықтарын кооперативтерге біріктіру ең алдымен, ортақ табысты еселеу болса, сонымен қатар, жергілікті тұрғындарды тұрақты жұмыспен қамту мәселесі де шешімін таппақ. Әрі азық-түлік қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі.

17 миллиард теңгенің өнімі жиналған

Сала мамандарының айтуынша, қазіргі кезде әлем елдерінде экономикалық белсенді халықтың 45 пайызы ауыл шаруашылығымен айналысады. Бұл бағытта, мемлекеттік ауқымда қолдау көрсетіліп отырған «Агробизнес-2020» бағдарламасының аясында елдегі агроөнеркәсіптік кешендегі субъектілер саны 4,5 есеге көбейту көзделген. Бұл құжаттың басқа бағдарламаларға қарағанда ерекшелігі өте зор. Бастысы, агроөнеркәсіптік кешен субъектілерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жайы қарастырылуда.

Шымкент қаласының ауылшаруашылығы мақсатындағы жер көлемі 62 219 гектарды құрайды. Яғни, бұл көрсеткіш қала аумағының 54 пайызын иеленеді. Биыл қаладағы жылыжайлардың жалпы көлемі 123 гектарға ұлғайды. Жинап алынған өнімдерді сақтау және жыл бойы тұтынушыларға қажетінше жеткізу мақсатында сыйымдылығы 45 мың тонна болатын қоймалар дайындалған. Мәселен, «Асар» шағынауданындағы «Асар KZ» ЖШС-нің иелігінде сыйымдылығы 5 тоннаға лайықталған қойма қажетті іске жарап тұр. Себебі, аталмыш шағынаудандағы жалпы көлемі 45 гектарды құрайтын жылыжай кешендері өнімдерін ұзақ мерзімде сақтауға бейімделген.

Жалпы, қала дихандары үшін күзгі ораққа 1315 тонна жанар-жағармай жеткізіліп, толық игерілген. Күздік бидай үшін «Қаз Азот» АҚ арқылы 300 тонна аммиак селитрасы жеткізіліп, 2300 гектар жер көлемі қоректендірілді. Сондай-ақ, көкөніс, бақша, картоп, тағы басқа да дақылдар үшін жалпы көлемі 500 тонна аммиак селитрасы жеткізілген. 

Жыл бойы атқарылған ауқымды жұмыстардың нәтижесінде, қазіргі таңда жинап алынған өнімнің көлемі 17 миллиард теңгеге жуықтап отыр. Осы орайда, айта кетерлігі, облыс орталығындағы егістік жер көлемі санатына енетін 39 700 гектар аумақтың 27 195 гектары игерілуде. Өзге 8800 гектар жер парға айдалған.

Өзге өңірлердің де сұранысын қамтиды

Бүгінде Шымкент қаласында ауылшаруашылығы жануарларының жалпы саны 65 мыңнан асып жығылады. Мемлекеттік «Сыбаға», «Алтын асық», «Құлан» бағдарламалары шеңберінде биыл шымкенттік фермерлер 150 ірі қара мал, 15 асыл тұқымды бұқа, 400 уақ мал, 70 жылқы сатып алыпты. Мал бордақылау алаңдарының саны 41-ге артса, 30 жанұялық сүт фермасы қызмет атқаруда. Тиісінше, «Прод&Груп» және «Марк» ЖШС-лері ет өнімдерін өңдеу көлемін жылына 1500 тоннаға дейін арттырып отыр.

Қала аумағында жалпы, 188 мың ірі және ұсақ мал, 770 мыңдай құс бар. Жыл сайын орта есеппен 8900 тонна ет, 154 миллион дана жұмыртқа өндіріледі. Талдау барысы көрсеткендей, мұндағы ет өнімдері қала тұрғындарының 25-30, сүт өнімдері 40-45 пайызын қамтамасыз етуде. Ал жұмыртқа өнімдері тұтынушыларды толықтай қамтамасыз етуге мүмкіндігі бар. Бұл жерде айта кетсек, шағын құс фермаларының құрал-жабдықтарын сатып алуға кеткен шығынның 50 пайызы мемлекет тарапынан субсидиялануда. Сондай-ақ, сатып алынған асыл тұқымды етті шөжелердің әр басына 400 теңгеден демеу қаржы қарастырылған. Қазіргі таңда мемлекет қолдауын сезініп отырған жарты ғасырлық тарихы бар «Шымкент құс» ЖШС-нде 600 мыңнан астам құс өсіріледі. Тауық фермасы жылына 14 миллион дана жұмыртқа өндіреді. Өнімдер Оңтүстік өңірімен қатар, көршілес облыстарды да қамтуда.

Әсет ӘБДІРАХАНОВ, Шымкент қалалық кәсіпкерлік  бөлімінің басшысы

Елбасының тапсырмасына сәйкес, Шымкентті үшінші мегаполиске айналдыру бағытында қалада іргелі жобалар қолға алынып жатыр. Ең әуелгі мақсат – қаланың сәулеттік келбетін көркейтіп, тазалыққа мән беру. Шымкент – шағын кәсіпкерлік дамыған шаһар. Өндіріс орындары да көбейген. Жас кәсіпкерлер үшін бүгінгі заманның талабы қандай? Бұл да маңызды мәселенің бірі. Кәсіпкерліктің дамуы, ретсіз саудамен күрес, жас кәсіпкерлердің білім-біліктілігі жайында қалалық кәсіпкерлік бөлімінің басшысы Әсет Әбдіраханов бізге кеңінен әңгімелеп берді. 

«Кәсіп ашамын дегендерге қолдау бар»

– Әсет Маратұлы, қалада кәсіпкерлік саласының дамуының негізгі көрсеткіштері қандай? Шағын және орта, ірі кәсіпорындарының бүгінгі жағдайымен таныстырып өтсеңіз...

– Бүгінгі таңда Шымкент қаласында 498 кәсіпорын жұмыс істеп тұр. Оның ішінде ірі және орта – 89, кіші – 350, қосалқы – 59 кәсіпорын. 2017 жылдың қаңтар-шілде айында өнеркәсіп кәсіпорындарында 212 491, 2 млн теңгенің өнімі өндірілді. Бұл – өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 101, 2 пайызға артып отыр.

«Бизнестің жол картасы – 2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы» бойынша биыл 114 жобаға қолдау көрсету міндеті қойылған. Негізгі атқарылған жұмыстарға тоқталсам, кәсіпкерлердің банктердегі несиелері бойынша пайыздық ставканы субсидиялауға 82 жоба бекітіліп, бүгінде 17 жобаға қолдау көрсетілген. Шағын кәсіпкерлік субьектілеріне өз бизнесін бастауға мемлекеттік гранттар беру бойынша 62 жоба ұсынылған, оның 7-і жобасы қолдау тапты. Жылдың соңына дейін бағдарлама аясында құны 32,5 млрд теңге болатын 7 инвестициялық жобаны іске асыру жоспарлануда. 

«Оңтүстік» аймақтық инвестициялық орталығы» ЖШС және «Ырыс» МҚО арқылы қалада 2017 жылдың 7 айында 620 млн теңгеге 100 жоба мақұлданған. 79 жоба 426,5 млн теңгемен қаржыландырылды.

– Индустриалды аймақтар бойынша атқарылған жұмыстар қандай? 

– Бүгінде қала аумағында «Оңтүстік» және «Тассай» индустриалды аймақтары жұмыс істейді. «Оңтүстік» индустриалды аймағында құны 55,8 млрд теңгені құрайтын 85 жоба жүзеге асырылуда. Қазіргі таңда құны 21,4 млрд теңгені құрайтын 46 жоба жүзеге асты. Ондағы жұмыс орындарының саны – 3 мың. 

2016 жылы 89 га аумақты қамтитын «Тассай» ИА құрылғанын білесіздер. Онда 139 жұмыс орны бар, құны 1 126 млн теңгеге бағаланған 4 жоба іске қосылды. 

Сонымен қатар, қазір қала аумағында үшінші «Жұлдыз» индустриалдық аймағын іске қосу мақсатында 76 га жер телімі белгіленіп, қазіргі таңда инфрақұрылым жұмыстарын жүргізуге әзірленуде. 

Біздің бөлімге жүктелген міндеттің бірі – туризим саласын дамыту. Бұл бағытта да біршама жетістіктер бар. Мәселен, жыл басынан бері қалада ірі туристік іс-шаралар өткізілуі нәтижесінде шаһарға келген шетелдік туристер саны 17 212 адамға жетті. 

Ішкі туризмді айтар болсақ, бұл кезеңде қалаға 33 100 адам саяхаттауға келген. Бұл мәліметтер Шымкент әуежайы, темір жол вокзалы және автобекеттер, туристік нысандардың билет сатылымы санынан анықталып отыр. Өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 40 пайызға артты. 

Қалада 110 мамандандырылған туристік ұйым халыққа қызмет көрсетуде. Оның ішінде 25 – туристік оператор, 85 – туристік агенттік. Қонақүйлердің саны 90-ға жетті.

– Бүгінде қала базарларындағы бағаның негізсіз көтерілмеуіне мониторинг жүргізіле ме? 

– Әрине, бұған жауапты мамандарымыз бар. Ең алдымен, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру, қала тұрғындарын тұрақты түрде азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ету және делдалдық қызметті шектеу мақсатында әр аптаның сенбі күні «Қажымұқан» атындағы орталық стадион және жексенбі күні «Рахима Плаза» сауда кешенінің аумағында жергілікті тауар өндіруші кәсіпорындардың, көтерме сауда қызметімен айналысушы тұлғалардың және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірумен айналысатын шаруа қожалықтарының қатысуымен тұрақты түрде жәрмеңкелер ұйымдастырылуда. Біз ол жерге делдалдарды кіргізбей, өзіміздің диқандардың өз өнімін сатуына жағдай жасап отырмыз. 

Сонымен қатар, бағаның негізсіз өсуіне жол бермеу мақсатында қалада орналасқан сауда базарларындағы көтерме саудамен айналысатын кәсіпкерлермен арнайы кездесулер өткізілді. Бағаны негізсіз өсірмеу жөнінде түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Сауда базарлары, сауда үйлері және дүкен басшыларымен негізсіз бағаны өсірмеу жөнінде меморандумдарға қол қойылды.

«Басты мақсат – қаланың тазалығын сақтау»

– Қалада негізгі мәселелердің бірі – ретсіз сауданы жою. Бұл бағытта атқарылған жұмыстардың барысы қалай? Шешімін күткен қандай мәселелер бар? 

– Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, қала аумағындағы белгіленген жерлерден тыс сауда орындарын жою бойынша іс-шара жоспары бекітілген. Қала әкімінің өкімімен әр ауданда жұмысшы топтар құрылған, жұмысшы топ мүшелерімен іс-шара жоспарға сәйкес жұмыстар жүргізіледі. Ағымдағы жылдың қаңтар-маусым айларында аудандық полиция бөлімдерімен бірлесе Әкімшілік құқық бұзушы тұлғаларға 2855 әкімшілік хаттама толтырылды. Оларға жалпы сомасы 1 859 295 теңге айыппұл салынып, жергілікті бюджетке 553 800 теңге көлемінде айыппұл өндірілді. 

Жыл басынан бері қала аумағындағы ретсіз сауда орындарын жою бағытында 68 рейдтік іс-шара ұйымдастырылды. Нәтижесінде, Кремль көшесі, Қазыбек би және Колос аялдамасындағы 40-қа жуық ретсіз сауда орындары толығымен жойылды. Сонымен қатар, Төле би көшесі бойында ретсіз саудамен айналысушы 20-ға жуық тұлға өз жұмыстарын жалғастыру үшін «Қырғы» базарға орналастырылды.

– Қалада әлі де болса ешқандай санитарлық талаптарға жауап бермейтін жүйесіз базарлар бар. Таяуда облыс әкімі Рысқұлов пен Дулати көшелерінің қиылысында орналасқан «Қазыбек» әмбебап базарын аралап көріп, базарды жыл соңына дейін қала сыртына көшіру қажеттігін айтты. Жалпы, қала ішіндегі базарлар сыртқа көшіруде қандай жұмыстар атқарылып жатыр? 

– Базар аумағы құрылыс нормалары және ережелеріне, әрі стандартқа сай болуы керек. Қазір «Бекжан» базарын қайта құрылымдау жұмыстары толық аяқталды. «Шымкент Тұлпар» базарының қайта құрылымдау жұмысының бірінші кезеңі аяқталып, «Көктем», «Айна» базарларында қайта құрылымдау жұмыстары басталды. Одан бөлек, 6 базарда құрылыс жобалау жұмыстары жүргізілуде. 

«Қырғы» базарды шығыс базары стилінде қайта құрылымдауға ұсыныс жасадық. Қазіргі таңда, «Бақыт» сауда орталығының құрылыс жобалау жұмыстары жүргізілуде, ағымдағы жылдың соңына дейін «Қазыбек» базарын қала сыртына, «Бақыт» сауда орталығына көшіру жоспарлануда. 

Жалпы, базарды заманауи талаптарға сәйкестендіріп, көрікті етсек, қалаға келген қонақтарды да ұялмай сол жерге апарып, көрсетер едік.

2020 жылы Шымкент ТМД елдерінің астанасы болмақ. Қалаға қаншама қонақтар келмек. Оған дейін тазалық жұмыстарын күшейтіп, толық абаттандыру жоспарда тұр.

«Шығыс стилінде монша салынады»

– Қалаға келген шетелдік қонақтардың саны артып отырғанын атап өттіңіз. Жалпы, туризм саласын дамытуда қандай жобаларыңыз бар? 

– Қалалық кәсіпкерлік бөлімі тарапынан тарихи-танымдық туризмді дамыту бағытында – «Ескі қалашық» маңында туристерді жаяу жүріп аралату, қолөнер шеберлерін, кәдесый бұйымдарын сататын орындар, суретшілер мен көше музыканттарын шоғырландырып, киелі Оңтүстіктің мәдениетін айқындайтын «Оңтүстік Арбатын» ұйымдастыру және «Жайлаукөл» демалыс аймағында «Мега аквапарк» салу жұмыстары көзделіп отыр.

Қаламызда ішкі туризмнің дамуына өз үлесін қосып жүрген кәсіпкерлеріміздің бірі таяуда ғана шет елдерден келетін туристерге қызмет көрсететін 4 жұлдызды «Aidana Plaza» қонақүйі және мейрамхана кешенін ашып берді. 2018 жылы қалада «Гранд Шымкент» қонақүйінің, «Фонтан» аквапаркінің құрылысы және «Шығыс-Қытай» стиліндегі моншаның іске қосылуы жоспарланып отыр.

– Жастардың қай кәсіпкерлік саласына қызығушылығы жоғары? Бүгінде кәсіпкер қандай болуы керек? 

– Елде кәсіпкерлікті дамытуда барлық жағдай бар. Мемлекеттен қолдау зор. Бастысы, оларды кәсіпке ынталандыруда шығар. «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасының бизнесті қолдау және бірыңғай дамыту бағыты бойынша жылына екі рет мемлекеттік грант бөлінеді. Қаржысы да қомақты – 3 млн теңгеге дейін. Тек үздік идеяңыз бар болса болғаны. Оған, жас кәсіпкерлер, мүгедектер және 50 жастан асқан азаматтар қатыса алады. Біздің бөлім қаладағы барлық бизнес идеяларды жинақтап, облыстық индустриалды-инновациялық даму басқармасына ұсынады. Олар әрі қарай жеңімпаздарды анықтайды. 

Бүгінгі кәсіпкер жан-жақты білімді болуы керек. Яғни, қазіргі заманға қажетті кәсіппен айналысқан адамның ісі алға жүрмек. Ғылым дамып жатыр ғой. Қазіргі жастар ноу-хау, жаңа жобаларды ойлап табуға көңіл бөлсе деймін. 

Шет тілін үйрену – заман талабы Өйкені, әлемдік интернет кеңістігіндегі ақпараттың көбі ағылшын тілінде. Қажетті құрал-жабдықтарды Қытай, Түркия, Ресейден аламыз. Тілді білмесең шетелмен тек аудармашылар, делдалдар арқылы ғана жұмыс істеуге тура келеді. Ал олар үстінен өз пайдасын алып отырады. Бұл – нарықтық экономиканың заңы.

– Халыққа айтар ұсыныс-тілектеріңіз болса...

– Әрбір іс-әрекетті заңды түрде жасасақ екен. Ретсіз сауданы жоюдағы негізгі мақсат не? Әрине, ең алдымен, халықтың денсаулығы. Егер, сол жерден бір өнім алып, тұтындыңыз делік. Егер ауырып қалсаңыз, оған кім кінәлі? Түптеп келгенде барлық атқарылар жұмыс өзіміз өмір сүріп отырған қаланы абаттандыру үшін. Екіншіден, қаланың эстетикалық келбетін сақтау. Алматы, Астана қалаларында да ретсіз сауда мүлдем жоқ емес, бар. Бірақ, олар тәртіппен, өз талғамына сай бейімделген.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Тағабай ҚАСЫМ

«Кәсібі бардың нәсібі бар» дейді қазақ. Ол рас. Істің көзін тауып, тындырымды тірлік еткеннің қашанда тұрмысы түзу, еңбегі берекелі. Бүгінгі біз қозғалалы отырған мәселе, Елбасы міндеттеген басым бағыттың бірі – өңірдегі «Өрлеу» жобасының жүзеге асуы, оның көкжиегін кеңейту. Таяуда Оңтүстікке жұмыс сапарымен келген ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Тамара Дүйсенова «Өрлеу» жобасының іске асырылу барысымен танысқан болатын. Осы сапарында министр аталған жоба негізінде жұмыстарды оң бағалай келе, әлі де болса аз қамтылған отбасыларды жобаға көптеп жұмылдыру керектігін айтқан-ды.

27,3 мың адамды жұмыспен қамту жоспарланған

Көпшілікке мәлім, халықтың әлеуметтік қорғалмаған тобына көмек көрсету үшін ел Үкіметі шартты ақшалай көмек көрсетуді қарастыратын «Өрлеу» жобасын іске қосты. Жоба 2015 жылдың 1 шілдесінен бастап пилоттық режимде барлық өңірлерге енгізілді. Жобаның басты мақсаты – кедейлік шегінен төмен табысы бар отбасылардың нақты табысын арттыру, оларды өзін-өзі қамту деңгейіне шығаруға ықпал ететін әлеуметтік оңалту еді. 

«Өрлеу» – шын мәнінде игілігі мол жоба. Бүгінде елімізде бұл жоба аясында кәсібін бастағандар жетерлік. Осы ретте «Өрлеу» жобасын іске асыру үшін биыл өңірімізде 7,3 млрд теңге бөлініп отыр. Бұл қаражатқа 126 мың адамға шартты ақшалай көмек көрсетіліп, 27,3 мың адамды жұмыспен қамту жоспарланған. Қазірдің өзінде облыстың барлық аудан, қалаларында 1630 отбасыға 445 млн теңгеге шартты ақшалай көмек беріліп, еңбекке қабілетті отбасы мүшелерінің 95,2 пайызы жұмыспен қамтылған. 

Бұл жобаға аз қамтылған отбасы қатыса алады. Бірақ ол отбасының әр мүшесіне шаққандағы айлық табысы күнкөріс деңгейінен 60 пайыз төмен болуы керек. Отбасы мүшесі еңбекке жарамды болуы міндетті. Сондай-ақ жоба ұсынатын әлеуметтік келісімшартты орындауға келісім берген жағдайда қатысады. Ал уақытша еңбекке жарамсыз азаматтар, баласы 7 жасқа толмаған аналар қатыстырылмайды. Өйткені, ол бала күтіміндегі ана болып есептеледі, бірақ баласы 3 жастан асқан және балабақшаға баратын болса, қатыса береді.

Облыстық Жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы әлеуметті нормативтер және әлеуметтік көмек бөлімінің бас маманы Сандуғаш Тоқмурзинаның айтуынша, жобаға қатысушылардың көбі шалғай елдімекен тұрғындары болғандықтан, олар сұрақ туындаған сайын орталыққа келуге мүмкіндігі бола бермейді немесе қала тұрғындары жұмыстан шыға алмайды. Сол себепті жобаға қатысушы келісімшартқа отырған сәттен бастап жобаға қатысу мерзімі аяқталғанға дейін отбасыға көмекші, кеңесші тағайындалады. Қатысушы онымен кез келген уақытта хабарласып, қалаған сұрақтарына жауап ала алады.

Жобаға қалай қатыса алады?

Аталған жобаға қатысуға ниетті азамат өзінің тұрғылықты жеріндегі жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөліміне өтініш беруі қажет. Мұнда өтініш берудің және отбасының материалдық-тұрмыстық жағдайы туралы сауалнама үлгілерін тегін алады. Қолыңызға қажетті құжаттардың тізімін ұсынады. Өтініш қабылданған соң, орталықтан құрылған арнайы комиссия өтініш беруші отбасының материалдық-тұрмыстық жағдайын тексереді. Отбасында зейнетақы алатын қария немесе жалғызбасты ана алимент алған жағдайда, сондай-ақ өзге де әлеуметтік көмек не жәрдемақы кіріс болса, барлығы есептелінеді, кейін комиссия шешім шығарады.

Шартты ақшалай көмек (ШАК) – жобаға қатысушылардың жұмыспен қамтылып, жұмысын жүргізіп кеткенше ынталандыратын ақшалай жәрдем. ШАК мөлшерi отбасының жан басына шаққандағы табысы мен күнкөрiс деңгейiнiң 60 пайызы айырмашылығына тең. Жоғарыда айтып кеткендей, бұл көмекке келісімшартты орындауға келіскендер екі түрде қол жеткізеді. Біріншісі, отбасының еңбекке жарамды мүшесі жұмыспен қамту орталығы ұсынған жұмысқа орналасу керек. Мұндай жағдайда ШАК ай сайын төленеді.

Екіншісі, жұмысқа орналаспай, берілген қаржылай көмекке өзінің жеке кәсібін дөңгелету. Қажетті құрылғылар сатып алады. Ауыл тұрғындары мал шаруашылығына жарата алады. Бұл кезде шартты көмек 3 айда бір рет, қайтарымсыз беріледі. ШАК-ты бұрын алынған қарыздар мен несиені төлеуге, жылжымайтын мүлік сатып алуға жұмсауға тыйым салынады. Жобаға қатысушы азамат орталықтың ұсынған жұмысынан шығып кетсе немесе өз кәсібін ашпай, қаржыны басқа мақсатта қаржыны жұмсаса, келісімшарт бұзылады және төленген ақшаны қайтаруға міндеттеледі. Келісімшарт 6 айға түзіледі.

Еңбек еткеннің еңсесі биік

«Өрлеу» бағдарламасы бойынша жаңадан өз ісін ашып, жұмыс бастағанның бірі шымкенттік Айнұр Жаманқұлова бағдарлама арқылы 462 мың теңге көлемінде қаражат алған. Ол ақшаға тігін машинасын алып, кәсібін бастап кеткен. 

– Тігін машинасын алған соң алдымен туыстарыма төсек жабдықтары мен киімдер тіге бастадым. Кейіннен тапсырыстар түсе бастады. Бес балам бар. Олардың күтімі бар, сондықтан маған үйде отырып жұмыс істеу қажеттілігі туды. Қазір отбасыма жетерлік табыс табудамын. Болашақта қасыма көмекшілер алып, ісімді өркендетсем деймін, – дейді Айнұр Жаманқұлова.

Министр Т. Дүйсенова жуырдағы Оңтүстікке келген сапарында шымкенттік тігіншінің жұмысымен танысып, өнімдерінің сапасына жоғары баға берген болатын. Көпбалалы анаға болашақта кәсібін өркендетуге мемлекет тарапынан түрлі жағдайлар жасалғанын да айтты. «Сізге болашақта қасыңызда жұмысшылар алғыңыз келсе жергілікті Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөліміне барып, өтініш жасайсыз. Ондағылар тиісті құжаттар толтырып болған соң, «Жастар практикасымен» сізге жұмысшылар жібере алады. Оларға 6 ай көлемінде айлық мемлекет тарапынан төленеді. Алты айдан кейін «әлі де оларға айлық төлеуге шамамыз келмейді, әлеуметтік жұмысшылар керек» десеңіз 35 пайыз жалақысын мемлекет төлейді, қалғанын өзіңіз бересіз. Сонда бір жарым жыл бойы осындай жеңілдіктер ала аласыз», – деді министр.

Нағыз көмекке зәру азаматтарға берілуі тиіс

Осы аптада облыс әкімі Ж. Түймебаевтың төрағалығымен «Өрлеу» жобасына қатысты келелі жиын өтті. Онда бағдарлама аясында мемлекет тарапынан жасалып отырған әлеуметтік көмектер талқыға салынды. Осы жиында өңір басшысы «Өрлеу» жобасын халыққа кеңінен түсіндіру керектігін де баса айтты. 

– Аталған пилоттық жобаның іске асуына аудан, қала әкімдері мен тиісті бөлім басшылары жұмыла кірісуі тиіс. Ең бастысы, шарты ақшалай көмектер шынайы нағыз көмекке зәру азаматтарға берілгені жөн, – деді Ж. Түймебаев.

Айта кетерлік жайт, жоба негізінде 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап қазіргі үш түрлі әлеуметтік төлемдер орнына атаулы әлеуметтік көмектің жаңа форматы енгізілмек. Қиын жағдайға тап болған және объективті себептерге (жасы, денсаулық жағдайы, мүгедектік және өзге әлеуметтік осалдық) байланысты азаматтарға шартсыз көмек ұсынылмақ. Бір сөзбен айтқанда, күнкөріс деңгейінің 60 пайызынан төмен тұратын аз қамтамасыз етілген азаматтарға жұмыспен қамтудың белсенді шараларына қатысқан жағдайда шартты ақшалай көмек көрсетілетін болады.

Жауапты сала мамандарының мәлімдеуінше, облыста шартты ақшалай көмектің біржолғы төлемдеріне басымдық берілуде. Шартты ақшалай көмектің біржолғы сомасы жеке қосалқы шаруашылықты дамыту мен жеке кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыруға жұмсалатын болады. «Өрлеу» жобасына қатысушылардың қатарында 454 адам жеке кәсіпкер ретінде салық органдарына тіркеліп, өз ісін ашқан. 

– 2015 жылы «Өрлеу» жобасы біздің облыста пилоттық жоба ретінде 4 аймақта яғни Арыс, Түлкібас, Сарыағаш, Төлеби аудандарында ендіріліп, 139 отбасыға 23 млн теңгеге шартты ақшалай көмек көрсетілді. Отбасы мүшелерінің еңбекке жарамды 167 адамы жұмыспен қамтылды. 2016 жылы «Өрлеу» жобасы облыстың барлық аудан, қалаларында ендіріліп, 1630 отбасыға 445 млн теңгеге шартты ақшалай көмек тағайындалды, – дейді облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Мұхит Отаршиев.

«Өрлеу» жобасын іске асыру нәтижесінде жыл сайын өсіп тұратын 18 жасқа дейінгі балаларға арналған жәрдемақы алушылардың саны 7,8 пайызға төмендеп, 59 мың отбасыны құраған. Бүгінде шартты ақшалай көмек алушылардың табыстары 3,3 есеге артып отыр.

Биыл өңірімізде «Өрлеу» жобасын іске асыру үшін 7,3 млрд теңге бөлінді.

Шымкент қаласы Тәуке хан көшесіндегі №233 мекенжайда орналасқан «Барно» квасын білмейтіндер кемде-кем шығар, сірә. Онда қашан барсаңыз да адам қарасы үзілмейді. Ал кешкісін ұзын сонар кезек көше бойына шығып жатады. Тіпті, кейбіреулер осынау сусынды ішу үшін өзге өңірлерден арнайы келеді екен. Тіл үйірер квасты өз көзімізбен көріп, дәмін татып қайттық.

Біз келгенде күн тас төбеден ауып, екінтіге таяп қалған еді. «Барноның» дәмін тату үшін біршама уақыт кезек күттік. Қарапайым ғана бастырмада орналасса да қызметшілерге де, келушілерге де ыңғайсыздық тудырмайды. Сатушылар шөлдеп, қаталаған адамдарға 3-4 жерден тәтті сусынды ерекше әдіспен құйып беріп жатыр. Біздің алдымызда тұрған жас жігіт бір бокалын ішіп жатып, өзімен бірге алып кетуге 10 литрге тапсырыс берді. Бізге өзін Сұлтан Махамбетов деп таныстырған азаматтың бұл сусынға деген әуестігіне таң қалып, квасты мұнша көп мөлшерде алуының мәнісін сұрадық.

– Квас пепси-кола емес. Шөліңді тез қандырады. Таза табиғи өнім. Пайдасы да бар. Жаз мезгілінде отбасыма жиі алып барамын. Жұмыстағы әріптестерім де осы жаққа келеді. Қалада басқа жерде бар ма, жоқ па білмедім. Дәл мұндай жоқ шығар. Өзім осы жерге келіп жүргеніме 3 жылдан асты. «Барно» өз дәмін жоғалтқан емес, – дейді қала тұрғыны Сұлтан Махамбетов. 

Біздің де кезегіміз келді. Тапсырысымыз дайын болғанша, сатушы қызбен сұхбаттасып үлгердік. Айтуынша, «Барно» квасының үш түрі бар. Тәтті, орташа, қышқыл. Бағалары да қолжетімді. Кіші ыдысы (0,3) 70, орташасы (0,5) 100, үлкені (1,5) 250 теңге. Басқа квастардан айырмашылығы консервантсыз екен. Құрамында қатқан нан (сухарики), ашытқы, қайнаған су, қант және табиғи газдалуы үшін аздаған жүзім бар. 

– Бұл квастың дайындалу технологиясын әпкем Барно 1998 жылы ойлап тапқан. Алғашында тек өздері үшін қолданып жүрді. Кейіннен басқаларға да ұнай бастаған соң, көп мөлшерде шығарды. 2002 жылдан бастап тап осы жерден өз атымен сатыла бастады. Табиғи және денсаулыққа да пайдасы болғандықтан қазірге дейін келушілері кеміген емес. Әсіресе, жаз мезгілінде сұраныс көп, – дейді Барноның сіңлісі Юлдуз Ахмедова. 

Сусынымызды асықпай ішіп, шөлімізді басып алдық. Самсасы да келген бойда сатылып жатыр. Бағасы 150 теңге. Ғимараттың жоғары жағына Шымкент қаласы әкімдігінен көшпелі саудамен айналысуға алған рұқсат қағазы, санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы және тағы басқа құжаттар ілініп тұр. Суды бұлақ басынан ішкен секілді, «Барно» квасын да бастапқы сатылатын жеріне келіп, дәмін таттық. Айта кетейік, квас орталығы апта бойы таңғы 9:00-ден, түнгі 00:00-ге дейін үзіліссіз істейді.

Біле жүріңіз!

Мыңдаған жылдар бұрын ойлап шығарылған бұл сусын ас қорыту жүйесін реттеп, зиян және ауру туғызатын микробтардың пайда болмауын қадағалайды, зат алмасуды, жүрек-қантамырлары жүйесінің жұмысын жақсартады, тәбетті ашады. Құрамындағы пайдалы микроағзалардың мөлшері жағынан квас айраннан қалыспайды. Ол да ас қорытуды, зат алмасуды жақсартады және иммунитетті күшейтетін қасиетке ие.

«Нұр Отан» партиясы Шымкент қаласы және Әл-Фараби аудандық филиалының ұйымдастыруымен «ONTUSTIK» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығында жас кәсіпкерлерге арналған шеберлік-сыныбы өтті.

Іс-шара барысында «Asyl Arman» Корпорациясының Бас директоры Алма Архабаева партиямен бірлесіп кәсіпкерлерге, әсіресе жас кәсіпкерлерге көптеген көмек көрсетіліп жатқанын атап өтті. 

– «Нұр Отан» партиясымен орнаған ынтымақтастық арқылы біз Іскер әйелдер кеңесінің арнайы дәрісханасын ашып, осында түрлі семинарлар мен шеберлік сағаттарын өткізіп келеміз. Біздің мақсатымыз – әр адамның арманының орындалуына көмектесу! Шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдау – тұрақты азаматтық қоғамның борышы болуы тиіс. Ол үшін ең бастысы – өз күш-жігерімізді біріктіріп жас кәсіпкерлерге дұрыс бағыт беру керек деп санаймын, – деді ол. 

«ONTUSTIK» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы консалтингтік бөлімінің басшысы Назира Кунтуова Елбасы елімізде орта және шағын бизнесті дамытуға ерекше назар аударатынын алға тартты. 

– Өңірімізде әйел азаматшалар кәсіпкерлікпен белсенді айналысып жүр. Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығында 2017 жылы 472 жоба қабылданды, оның ішінде 119 іскер-әйелдер жобалары бар. Облыс бойынша 3567 кәсіпкерлерге түрлі кеңестер берілген, соның ішінде 957 әйел. Қала бойынша 755 кәсіпкерлер кеңес алған, оның ішінде 250 – әйел адам. Кәсіпкерлерлік негіздері бойынша 1726 адамға кеңес берілген болса, соның ішінде 23 әйел адам. Тақырыптық треннингтен облыс бойынша 88 адам өтсе, оның ішінде қала бойынша 60 адам өтті, – деп өз сөзін түйіндеді.

немесе еңбек елеусіз қалмайды

Шымкенттегі «Алькамед» ЖШС-нің 50-ге жуық қызметкері ұйымшыл отбасы сияқты. Интернационал әрі жоғары білікті ұжым мүшелері бір-бірін ерекше құрметтейді. Сондай-ақ өздері еңбек ететін, 2016 жылдың ұлттық бизнес-рейтингі бойынша даму қарқыны жағынан Қазақстан кәсіпорындары арасында «Сала үздігі» атанған компанияны мақтан тұтады. Ал «Алькамед» компаниясының құрылғанына небәрі төрт жыл болды.

– Бүгінде компания медициналық құрал-жабдықтар мен шығыс материалдарын, дәрілік өнімдер, емдеу мекемелеріне арнап жиһаздар шығарады. Ресей, Беларусь, Оңтүстік Корея және Қазақстандағы медициналық жабдық өндірушілер – біздің серіктестеріміз. Шымкент қаласы мен облыс бойынша «Алькамед» дәріханалар желісі құрылды. Екі жыл бұрын компания жиһаз шығаратын цех құрды. Бізде денсаулық сақтау, білім мекемелеріне қажетті дүниелер шығарылады. Компанияның еншілес ұйымдары бар. Негізі оны құрған бас директоры Қанат Сарбасов компанияны холдинг пен корпорацияға айналдыруды жоспарлап отыр. Ұлттық медициналық жабдық өндіруші мәртебесін алуды да ойлайды. 

Компания құрылған кезде бұл туралы ешкім білген де жоқ. «Біз шағын ұсыныстарды жүзеге асырудан бастадық. Баға саясатындағы тартымдылық пен шапшаңдыққа көңіл бөлдік. Өзім басшы ретінде адамдармен жұмыс істей алатын, оларды іскер серіктеске айналдыра білетін жоғары кәсіби білікті топ-менеджерлерге басымдық бердім», – дейді Қанат Жолбарысұлы. Ол бір орыннан жылжымау – жеңіліс деп есептейді. Ал кімнің қолында ақпарат бар, сол әлемді билейді. «Сондықтан біздің мамандар жаңа өндірушілер, тасымалдаушылар, мүмкіндігі жоғары серіктестер, саладағы барлық инновация туралы біліп отыру үшін үнемі әлем ахуалын назарда ұстайды, - деп тәжірибесімен бөлісті ол.

Тәуекел. Тәртіп. Табыс.

– Бүгінде «гугл» не «яндексте біздің компания медициналық жабдықтармен айналысушы фирмалар арасында көп ізделгендердің көшін бастап тұр. Сайтымызға жүгінушілер де көп. Біз ұдайы Алматы, Астана, Дубайда өткен көрмелерге қатысып тұрамыз. Сол жерде жаңа технологиялар туралы білеміз, жаңа тасымалдаушылар, сатып алушылар іздейміз. Қызметкерлердің кәсіби біліктілігін көтеру маңызды. Оларды біз алыс-жақын шетелдерге жіберіп, оқытып жүрміз. Біраз танылған соң енді басқа да бағыттарда жұмыс істей аламыз. Нысандарды жиһаз, жабдықтармен қамтамасыз етуші ретінде біздің ЖШС-ні жиі таңдайтыны қуантады. Бұл баға саясатындағы оң қадамымыз болса керек. Бізбен бір мәрте байланыс құрған компаниялар кейін тұрақты тұтынушымызға айналады. Ал біздің үздіктер қатарынан көрінуімізге бірден-бір себеп – заңды міндеттемелерді толық әрі уақытылы орындауымызда».

Кадр бәрін шешеді. Әрине, әрбір қызметкердің өзіне жүктелген функционалды міндеттемесі бар. Дегенмен, егер жақсы жоба және тығыз уақыт берілсе, оны біз асар әдісімен ауызбірлікпен атқарамыз. Менің қарамағымдағы қызметкерлердің ұйымшыл болуының себебі – мен олардың әрқайсысын құрметтеймін, бес саусағымдай білемін. Бәріміздің илеп жүргеніміз – бір терінің пұшпағы. Уақытымыздың көп бөлігін бірге өткіземіз. Сондықтан ұжым – үлкен отбасы. Біз мерекені бірге атап өтеміз, бір-бірімізді ерекше ықыласпен туған күнімізбен құттықтаймыз. Басына іс түскен әріптес болса, міндетті түрде көмек беріледі. Адам үйінде, жеке өмірінде ештеңеге алаңдамаса, ісі алға басады емес пе?! Біздің қызметкерлер асханадан компания есебінен, тегін тамақтанады. Оларға іссапар шығыны, іскерлік келісімдерді ұялы телефон арқылы жүргізгенінің ақысы төленеді. Ал жақсы жұмыс істегендерге үстеме ақы беріледі. Жалақы да жоғары.

Арқалағаны алғыс

«Жаңадан кәсіп бастаушыларға айтарым, егер табысты компания құрғың келсе, мамандарға бар жағдайды жасау керек. Сол кезде олар бар ынтасымен жұмыс істейді. Айтпақшы, банк займына қатысты кеңес: сіздің бизнес-жоспарыңызда қандай қаржы қажет делінсе, дәл сол мөлшерде алыңыз. Өйткені ақша тез жұмсалады. Ал оның орнын толтыру оңай емес. Тек дұрыс экономикалық есептеулер ғана шығыннан құтылып, табысты болуға жол ашады. Сондықтан бизнесте ақшадан бұрын адами капитал маңызды. «Жетістікке жету үшін адам мақсатына қарай күмәнсіз әрі тоқтаусыз қадам баса беруі тиіс», – дейді Қ.Сарбасов.

– Ал егер күмән туған болса, онда кіріспей қоя тұр. Мемлекет басшысы көп ұзамай шағын және орта бизнес Қазақстан экономикасының негізгі қозғаушы күші болатынын атап өтті. Осы орайда Оңтүстік кәсіпкерлері мемлекет, әкімдік және мемлекеттік органдардың қолдауын көріп келеді. Бүгінде біздің мекеме алдына айқын мақсат қойып отыр. Біз өзіміз үшін ғана емес, барлық отандасымыздың игілігі жолында жұмыс істеудеміз. Өйткені медициналық жабдықтар, дәрілік өнімдер адам өмірін құтқарады. Осындай игі іске атсалысып жүргенімізге қуаныштымыз». 

«Алькамед» компаниясының қызметкерлері істеріне адал. Шымкенттіктерге, жалпы қазақстандықтарға арналған еңбекті бағалайды, бір-бірін сыйлап, құрметтейді. Осыған қарап халық бірлігі мемлекет деңгейінде ғана емес, тұрмыстық деңгейде де көрініс табатынын, ол біздің күнделікті өмірімізді айшықтайтынын ұғамыз.

Мал бағу – ата кәсіп. Жыл өткен сайын атакәсіпті жалғастырып, төрт түліктен ризық-несібе айырған кәсіпкерлер көбейіп келеді. Солардың қатарында шымкенттік Махмуд Мильдоходжаев та бар. Істің көзін тапқан кәсіпкер қазір шаруасын дөңгелентіп отыр.

Махмут ағай өз кәсібін бірнеше жыл бұрын асыл тұқымды қой өсіруден бастады. Кейін «Ырыс» микроқаржы ұйымы арқылы жеңілдетілген несие алып, өрісін ірі қарамен толықтырды. Бүгінде отбасымен мал шаруашылығына білек сыбана кіріскен Махмуд Сайдғанұлының қорасында 60-тан астам ірі қара бар. Жуырда олардың қатары 6 асыл тұқымды сиырмен толықты. Бұл – сүтті, етті бағыттағы тұқым. Сауын сиырының орташа салмағы – 550-650 келіні құрайды. Бордақылауға тәуір, тез көтеріледі. Күніне 1 келі салмақ қоса алады. Таза ет шығымы – 60-65 пайыз. Жылына әр сиыр 3 тоннадан астам сүт беруге қауқарлы. Бүгінде Махмуд ағай күні-түні ірі қара шаруашылығын ірілендіру жолында тер төгуде. Ал сауын сиырларынан күніне 150 литр сүт алады. 4 балабақшаны сүт өнімдерімен қамтамасыз етіп келеді. 

Шаруа қожалығын құруда зейнеткерге Ұлттық қауіпсіздік комитетінде жасаған жұмысы кәдеге асты. Сол саладағы қызметте бойына дарыған тәртіп пен ұқыптылық шаруа жайын айтарлықтай ширатты. 

– Қазір әлемде аграрлық салаға сұраныс артты. Сондықтан да Елбасы ауылшаруашылығын дамытуға ерекше ден қойып отыр. Оңтүстік ауылшаруашылығын өркендетуге өте қолайлы өңір. Әсіресе, сапалы ет өнімдерін дайындап, шетел асырып экспорттауға мүмкіндік көп. Ол үшін еңбектің ебін таба білетін ерекше қабілет, күні-түні талмай қызмет ететін күш-жігер және төрт түлікті өсіруге деген ықылас болса жеткілікті. Жасыратыны жоқ, арамызда ата кәсіпті ұмыт қалдырып бара жатқандар кездеседі. Тіпті мал бағуды намыс көретіндер де кездесетінін қайтерсіз?! Біле білгенге мал ұстау береке. Мемлекеттің демеуі шаруамның дамуына жол ашты. Соның негізінде жұмыс көзін таптым. Қазір жемісін көріп отырмын. Мыңғыртып мал айдамасаң да, өз үйіңді етпен, сүтпен қамтыған дұрыс, – дейді кәсіпкер.

Бүгінде Махмуд ағай малды жәй бағып отырған жоқ. Жоспарлы түрде еңбек етуде. Ал тұқымы асылды баптау тіпті қиын. Алайда Мильдоходжаевтардың отбасы еңбектен қашпайды. Асыл тұқымды малға мемлекеттен субсидия қарастырылған. Кәсіпкердің ендігі мақсаты – асыл тұқымды сиырдың санын арттыру. Бұл үшін қажетті құжаттар дайындалуда. Сондықтан алдымен жемшөп қорын жасақтап алуды ойластыруда.

– Мал басын көбейтуден бөлек, оның тиісті күтімін жасауды қаперден шығармау керек. Біздің кейбір шаруашылық басшылары бұл мәселеге селқос қарайды. Малды күту талаптарына баса мән бермейді. Бұл көзқарастан арылу қажет. Мәселен, мен биыл малды көбейтуді қолға алып отырмын. Тиісінше, қорасын ыңғайлап, жем-шөп қорын молынан жабдықтауға тиіспін, – дейді М. Мильдоходжаев. 

Махмуд ағай бейнеттен зейнет көріп отырған азамат. Алдағы уақытта тағы да несие алып, кәсібін ұлғайтуды жоспарлап қойыпты. Шаруа қожалығында сүттен бөлек, қаймақ, құрт, ірімшік өнімдері дайындалады. 

– Еңбек етемін деген адамға қашан да жұмыс табылады. Мал күтіміне баса мән берілсе, мол өнім алуға болады. Біз малға күнделікті клиникалық тексеру жүргізіп тұрамыз. Күніне азанда, кешке сауын сиырды назардан бір өткізіп, жайылымы мен жемін қадағалаймын. Айқын мақсат қойсаң, мол табысқа кенелесің. Енді сүт өнімдерін шығаратын цех ашып, азаматтарды жұмыспен қамту ойда бар, – дейді кәсіпкер. 

«Мал баққанға бітеді» деген қазақ. Кәсіпкердің жоспары – ауқымды, межесі – биік. 

Махмуд ағай асыл тұқымды мал санын көбейтіп, шаруашылығын өркендету арқылы өзіне де, қоғамға да пайдалы тірлік тындырып жүр.

Бүгінде «Procoffee» орталығы – қалалықтардың жиі бас қосатын орны. Мұнда бір шыныаяқ кофе ішуді отбасылық дәстүрге айналдырғандар да бар.

Алайда Қазақстанда кофе дайындайтын кәсіп иелері аз. Асхат жастығына қарамай, түрлі салада бағын сынады. Әріптес достары да осал емес. Шетінен ізденімпаз. Қаржы жинап, кәсіп ашсам деген ойын да жүзеге асырды. Бұрыннан кофе орталығын ашсам деген қызығушылығы бизнес саласына алып келді. Алғашқыда кофе атаулары мен дайындалу жолдарын жаттау оңай болған жоқ. Қазір бар қиындық артта қалды. 

Кофе орталығында Асхаттың көмекшілері жұмыс істейді. Кофе дайындайтын машиналар тұтынушылар келмес бұрын тазаланып, қайнатуға дайындалады. Кофе дәндері ірі немесе ұсақ болмауы үшін аппаратты барристер (кофе дайындаушылар) алдын ала жөндеп қояды. Сусын тұтынушыға жеткенше көптеген қолдан өтеді. Шындығында кофе дайындайтын баристер сиқыршы сияқты әсер қалдырады. Аз-кем уақыттан соң, ғажап сусын дайын болады. 

Барлық сусындар компания стандарттары бойынша жүргізіледі. Небәрі алты айда Асхат Нұрлыбаев айтарлықтай табысқа қол жеткізді. Дәмді кофе шымқалалықтарға қатты ұнайды. Ғ. Іляев көшесіндегі бойынан басталған бизнес нүктелері көбейіп келеді. 0,5 көлемді стақандағы кофенің орташа бағасы 300-350 теңге аралығында.

– Біздің келушілеріміз мектеп оқушыларынан бастап, егде жастағы адамдар. Олар көбіне капуччино мен латтені жақсы көреді. Біреулер алғашқы жұмысын тауып немесе табысты келіс сөздер жүргізеді. Орталықта достар мен отбасылар жиі кездеседі, – дейді Асхат.

Орталықта кофенің 35 түрі дайындалады. «ProПучино» сынды бірнеше түрі, салқын сусындар да бар. Ол Африка елінде өсіріліп, сосын Қытайға жөнелтіледі. Сол жақта қуырылып, зертханалық тексерістен өткен соң Қазақстанға келеді. Жас кәсіпкер өзгеше дәм ойлап тапқан. Сөйтіп кофе брендін қалыптастырды.

– Талабың мен қалауың болса бәрі қолдан келеді. Кофе ішу мәдениеті бізге енді ғана келіп жатыр. Бірақ мен батыл іске кірістім. Түріне ғана емес, сапасы мен дәміне мән бердім. Тіпті орталықтың ішкі-сыртқы дизайны мен логотипін ерекше безендірдім.Өйткені бұл тұтынушылардың назарын аударуға таптырмас мүмкіндік. Сондай-ақ қызметкерлерімнен жауапкершілік пен ісіне мұқият болуды талап етемін. Тазалық, адалдық, әділдік сынды қасиеттерді жоғары бағалаймын. Келген тұтынушыға жылы қабақ танытып, ілтипатпен шығарып салуды да басты назарда ұстаймын. Жастық жігерімді, күш-қайратымды қаланың дамуына жұмсағым келеді. Менің ойымша, кез келген кәсіпті дөңгелетіп алып кетуге болады. Сондықтан өнім сапасын жоғары, ал бағасын арзан ұсынған дұрыс,-дейді кофе брендін қалыптастырған жігіт. 

Жас кәсіпкер алдағы уақытта бес кофе нүктесін ашуды жоспарлап отыр. Табыс мол болса, Алматы мен Астана тұрғындарына да «Procoffee»- нің өнімін ұсынбақ.

Бір аптаның ішінде өніп, өсетін жасыл шөп көрдіңіз бе? Шымкентте KazAgro Green компаниясы небәрі жеті күннің ішінде жасыл қорек өсіріп шығарады. Шіліңгір шілденің аптап ыстығы ма, әлде қытымыр қыстың қақаған аязы ма, бұл мекемеге шөп өсіру ешқашан қиындық тудырған емес. Әдетте шаруалар қыс уақтысында жем-шөптен қиналып қалатыны белгілі жағдай.

Кәсіпкер Бақытжан Көпбаевпен жыл он екі ай жем-шөптен қиналмай шығуға болады. Ол жыл бойына үзілмейтін қандай «құдыретті» шөп дейтін шығарсыздар?! Гидропоникалық қондырғыда өсірілетін, дәнді дақылдардан өсіп шығатын шөп. Гидропоника дегеніміз – өсімдіктерді топырақсыз, жасанды қоректендіргіш ортада өсіру. Бұны ғарыштық технология десек те болады. Яғни, индустрия саласындағы инновациялық тың жоба. Қазақстанға аталған жобаның енгеніне екі-ақ жыл. Осы уақыт аралығында компания еліміз бойынша 14 гидропоникалық қондырғы қойып үлгерген. Компанияның Астана, Шығыс Қазақстан облысы мен Шымкент зауыттарында жұмыс істейтіндер санын жалпы есептегенде, 200-дей адамды жұмыспен қамтып отыр екен. Ал Шымкентте 30 адам жұмыс істеуде.
Бақытжан Қонысбайұлы бұл кәсіпке қалай келгенін айтып берді және ақыл-кеңесімен де бөлісті.

Кәсіпкер болудың ерте-кеші жоқ

Мен 2000 жылға дейін ҚР Мемлекеттік кірістер министрлігінде және Шымкент қалалық Салық комитетінде қызмет атқардым. Одан кейін белгілі бір себептермен жеке кәсіпке кеттім. Жасыратыны жоқ, мемлекеттің жұмысында істеп жүріп те қосымша кәсіппен айналысқанмын. 2006 жылы әскерде бірге болған досым Саша Лаврешинмен Дубайда Alatau General trading (АGT) компаниясының негізін қаладық. Жасыл қорек технологиясын Қазақстан нарығына 2015 жылы KazAgro Green атауымен алып келдік. Әрине, біз бағаны бірден төмендетіп қойдық. Елбасы сол кезде «-50°С-та да шөп өсіре бересіңдер ме?» деп сұраған еді. Қыста күн райы -50°С-қа төмендеп кеткен кезде көп шаруашылықтарда сүт екі-үш есе азайып кетсе, «Ертіс» шаруа қожалығында керісінше сүт екі есе молынан болды. Ол – біздің гидропоникалық жасыл қоректі тұтынғанның арқасы. Қазақстанда кәсіпкерлікпен айналысуға қолайлы 4 өңір бар: Өскемен, Қарағанды, Алматы және Шымкент. Осы төрт қалада кәсіпкерлікке керектінің бәрі табылады. Астана мен Өскемен, Шымкент қалаларында компанияның бөлімшелерін аштық.

Өнім сапалы болсын

Жасыл қорек топырақсыз өседі. Бұған ешқандай қоспа қосылмайды, яғни, экологиялық таза. Біздің технология бойынша тек қана дәнді-дақылдарды, яғни, арпа, күріш, бидай, жүгері, соя, фасоль өсіре аламыз. Қытай, кәріс мейрамханаларында дәл осы технологиямен маш өсіреді. Маш төрт күнде, жүгері он төрт күнде өсіп шығады. Қалған дақылдардың дәнін жеті күнде өсіреміз. Бірінші тәулікте дән жара бастайды. Екінші тәулікте тамыр жіберіп үлгереді. Үшінші тәулікте тамыр байлайды. Төртінші тәулікте ол тамыр нығаяды. Бесінші тәулікте қатайып, бойшаңдап, биіктей бастайды. Алтыншы, жетінші күндері кәдімгідей биіктеп, жем-шөп ретінде дайын болады. Дайын болғанда тамырымен апарып, малға береміз. Жеті күннің ішінде бойына құнарлы заттарды жинап алады. Әсіресе тамырында пайдалы заттар өте көп. Протеин (28 %) сүттің майлылығын көтереді, май (5 %) құнарлылығын арттырады. Одан бөлек кальций, фосфор сияқты тірі ағзаға пайдалы өзге де заттар жеткілікті. Ең кереметі, бетокаротиндар мен А, К дәруменіне дейінгі витаминдердің барлығы да жасыл қоректің құрамында кездеседі. Адамға да, малға да пайдалы шөп қой.
Өзбектер Наурызда сүмәлак ұлттық тағамын жасайды. Олар бидай дәнінің көгергенін күтеді. Демек, бұл тек агросекторда ғана емес, тағам индустриясында да қолданылады.

Бәсекенің болғаны жақсы

Алайда, Қазақстан нарығында бізге әзірге бәсекелес жоқ. Дегенмен, «KazAgro Green»-нің шетелде серіктестері бар. Жоғарыда бұл кәсіп алғаш Дубайда ашылғанын айтып едік. Қарапайым оқырманға түсінікті болуы үшін айтайық, біз шаруаларға шөп өсіріп бермейміз, сол шөпті өсіретін қондырғы орнатып береміз. Мысалы сіз шаруашылықпен айналысқыңыз келді делік. Егер біздің қондырғыларды орнатсаңыз, жер егіп, жыртып, суарып, шөп өсіріп, шауып басыңыз ауырмайды. Бір техника және бір адамның қатысуымен күніне 2 тонна шөп алуыңызға болады. Күн сайын 2 тоннадан алғанда жылына 730 тонна мал қорегі дайын. 730 тонна шөпті орып алу үшін сізге 240 гектар жер керек. Онсыз да жер жетпей жатқан кезде 240 гектарды сізге кім тауып береді? Мемлекет сізге «Шаруа баста» деп 1 гектар жер береді, «сиыр сатып ал» деп субсидия береді. Бірақ, жем-шөпті қайдан аласыз? Қазақстанда шөп орылып, таусылып біткен. Қыстыгүні сиырдың сүті де азаяды, сол кезде жем-шөп таба алмай қиналып қаласыз. Сол үшін шөп өндіретін зауыт қажет болады.

Өнім қымбат болуы үшін инновацияны пайдалан

Қожалықтарға қондырғыны орнатып, дән салып береміз, қалай өсіру керектігін үйретеміз. Ары қарай шаруа өзі іліп әкетеді. Қазір Оңтүстік Қазақстанда бұл қондырғыны 29 миллион теңгеге қойып жатырмыз. Егер сіз менен сатып алатын болсаңыз, Үкімет сізге бірден 10 млн теңге субсидия береді де, қондырғының жалпы құны 19 млн-ға түседі.
Қондырғының ең арзаны – 130 мың, қымбаты – 36 млн теңге тұрады. Қымбаты – автоматтандырылған, күніне 2 миллион тонна қорек беретіні. Бұл түрін орнату үшін жапондық ультракүлгін және инфрақызыл сәулелері бар фитолампа пайдаланамыз. Ол қондырғының ішіне күн сәулесінің жарығын береді. 130 мың теңгелігі – бір сиырға жететіні. Үйде немесе қорада өсірсеңіз де, жылулық пен күн сәулесі қажет. Фотосинтез процесі жүріп, көп өнім өсе бастайды. Бұны өсіру үшін аса көп жағдай керек емес. Кешегі КСРО кезінде де көптеген мамандарымыз осыны өсірген. Бірақ, олар бұл істі ілгерілеп алға тарта алмады. Ылғалдылықты, суды, нәрін, бір сөзбен, бәрін бір мезгілде жеткізіп бермесеңіз, мына көк шөптің құрамында хлорофильден басқа ешнәрсе болмай қалады.
Ал қондырғының өзін қара темірден істейміз де, кейін оны қайнатамыз. Ылғалды жер болғандықтан, тот баспауы, бөлменің температурасы 20 °С-тан аспауы керек. Бұл қондырғы алюминий, гальваникалық жабын және пластиктен құрастырылады.

«Әкенің малы балаға мал болмайды»

Білесіздер ме, әлемдік тәжірибеде көптеген ірі кәсіпкерлердің кәсібі өзі дүниеден озған соң бірден құлдырайды. Себебі, әкенің малы балаға мал болмайды. Бірақ, осы атақты тәмсілді екінші қырынан да қарастыру қажет. Егер кәсіп бастап, оны ілгерілетіп, жетістікке жетіп жатсаңыз, неге балаңызды да осы кәсіпке баулымасқа?! Егер икемі болса, бала да бұл шаруаны дөңгелетіп әкетеді. Сонда кәсібіңіз «өлмейді». Мәселен, біздің кәсіп – отбасылық. Екі інім мен үлкен ұлдарым да компанияға жұмыс істейді. 19 жасар ұлым Азамат мектепті үздік бағамен бітірді. ҰБТ-дан 125 балл жинады. Қазір Шымкенттегі зауыттың бүткіл қара жұмысын осы бала атқарады. Гидропоникалық қондырғының «миы» бар. Ол Америка, Италия, Тайваньнан әкелінген электронды аппараттар арқылы басқарылады.

Әлемдік тәжірибеге сүйеніңіз

Әлем бойынша Германия, Франция сияқты жылына 2 рет өнім алатын елдерге, Альпі тауындағы мемлекеттерге бұл технология керек емес, себебі, ол жақта жер онсыз да жап-жасыл болып жатады. Бұл біздің еліміз іспетті шөбі аз солтүстік және оңтүстік өңірлерге қажет технология.
2006 жылдан бері Сауд, Иран, Ирактан басқа Парсы шығанағындағы елдердің бәріне қойдық.

Кәсіп нәсіпті болсын

Егер сиыр асырасаңыз, бір литр сүтті 100-120 теңгеден сатасыз. Сиыр сауу да оңай шаруа емес. Оны қиналып сауып сатқанша, жеті мың долларға балмұздақ істейтін аппарат сатып алып, балмұздақ сатыңыз. Сонда жаңағы 120 теңгеге сатам деген сүтіңіз 1200 теңге болып, он есе қымбаттайды. Мәселен, біз ірімшікті жасау жолдарын үйретуге дайынбыз. Оның технологиясын Әзірбайжаннан әкелдік. Қарынның бүрінен алынған 2-3 грамдық тірі бактерияны 10 литр сүтке салсаңыз, 5 секундта ірімшікке айналады. Яғни, сүтті сүт қып сатқаннан гөрі өндірген жақсы, сонда шаруаға пайда көп келеді.
Жылына 20 пайыз табыс түспесе, ол бизнесті тоқтата салуға болады. Ал біздің елімізде жылдық табыс 50 пайыздан кем болмауы керек. Миллион доллар салсаң, жылдың соңына дейін 1,5 млн болуы керек.

Индустриялық карта жасаңыз

Кәсіп бастағысы келетіндерге кеңесім, өндіретін қосалқы бөлшектерін де индустриялық картаға түсіру керек. Мысалы, біздің кәсіпорын дәнді өсіріп, экологиялық тағамға қосатын шөпті де дайындайды. Салат жасайтын кәрістерге машты да өсіре аламыз. Бір ғана гидропоникалық қондырғы деп жазсақ, сізге қызықсыз болуы мүмкін. Басқа да өнімдер шығарып жатпасам да, шығара алатынымды білдіруім керек. Шетелде солай.

Тобықтай түйін

Гидропоникалық инновация – жаңа технология. Екіншіден, табысы жақсы. Үшіншіден, елімізде бұл кәсіпке бәсекелестер жоқ. Компанияның ең төменгі жалақы мөлшері – 40 мың теңге (күніне 2-ақ сағат жұмыс істейді), ал ең жоғарғысы – кризис менеджерлері 4,5 мың долларға (Дубайда) дейін алады. Ал өнімдерінің сатылуына келсек, Шымкенттен гөрі Шығыс Қазақстан облысының шаруаларында сұраныс көп. Себебі, Шығыс еліміз бойынша ет және сүт шаруашылығынан бірінші орында келеді. Әрі облыс әкімі Даниал Ахметов осы инновациялық технологияны, қыстыгүні жап-жасыл шөптің өсіп шыққанын көргенде, балаша қуаныпты деседі.
Бақытжан Қонысбайұлы бізді шығарып салып жатқанда дастарханынан дәм татқызды. Осы гидропоникалық шөппен қоректенген сиырдан алынған айранды ұсынды. Сенсеңіз, ана айранның майлылығы соншалық, стақанның жартысын зорға сімірдік. Сондай құнарлы әрі тойымды екен.
«Істің маңызды, маңызды емес екенін уақыт айқындайды» (Ә.Шілтерханов) дегендей, елімізге енді ғана енгізілген жаңа инновациялық технологияға тосырқап қарайтындар көп. Алайда, «KazAgro Green» компаниясының жылдық табысы мен тұтынушыға әкелер мол пайдасын көрсеңіз, «баяғыдан бері қайда қарап жүргенбіз?!» деріңіз сөзсіз.