Шымкент келбеті

Өңірімізде 2017 жылдың бірінші жарты жылдығында 956 бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға конкурс жарияланған. Оның 501-і (53%) жеңімпаз ретінде анықталып, меритократия принциптеріне сәйкес, 179 (36%) жеңімпаз төменгі лауазымнан жоғары лауазымға тағайындалған. Бұл туралы ОҚО Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте айтылды.

– Ұлт жоспарының 4-қадамына сәйкес, облыс бойынша 505 жаңадан тағайындалған қызметшілер 3 ай сынақ мерзімінен сәтті өтті. 2017 жылдың І жарты жылдығында қызметшілердің барлығы тағылымдамадан өтті, – деді ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл Агенттігінің ОҚО бойынша департаменті басшысының міндетін атқарушы А.Шілманов.

Мұнан соң, сөз алған облыстық жергілікті атқарушы органдарының Әдеп жөніндегі уәкілі Ә.Әлішев жарты жылдық ішінде мемлекеттік қызметшілер мен басқа да азаматтардан 10 арыз түсіп, өтініш иелеріне жауаптары жолданғанын жеткізді. Сонымен бірге, Әдеп жөніндегі уәкілдің жеке қабылдауында 11 адам болып, жазған арыздарына заң талаптарына сай тексеру жүргізіліп, жауаптары берілген.

Шымкент қаласы әкімі аппаратының басшысы Рашид Аюпов «Болашақ» халықаралық бағдарламасы аясында Queen Mary University of London (Ұлыбритания) университетінде мемлекеттік басқару мамандығы бойынша білім алған. Кәсібилік пен жаңашылдық – оның басты қағидасы.
Өз ана тілімен қатар, ағылшын, орыс тілдерін жетік меңгерген азамат әрдайым өз-өзін жетілдіріп отырады. Шет тілдерін білу, халықпен етене жұмыс істеу – бүгінде мемлекеттік қызметкерге жүктелер басты міндет.
Мемлекеттік қызметкерлер күні қарсаңында Рашид Абатоллаұлымен сұхбаттасқан едік.

– Рашид Абатоллаұлы, қазір мемлекеттік кәсіби аппарат құруға мән беріліп отыр. Бүгінгі мемлекеттік қызметкер қандай болуы керек? 

– Елбасының 100 нақты қадам – Ұлт жоспарында айтылғандай, мемлекеттік қызметкер патриот, адал, өзінің саласы бойынша нағыз маман болуы тиіс. Күн сайын өзінің білімін жетілдіріп, алға қарай дамып отыруға міндетті. Қазір бұған барлық жағдай бар. Әрбір мемлекеттік орган жылына бір немесе екі рет қызметкерлерін оқытып жатыр. Семинарлар өткізеді. 

Бүгінде Шымкент қаласы әкімінің аппаратында конкурс жарияланса, бір орынға кемінде отыз адам үміткер болады. Оның 70-80 пайызы – жастар. Олардың көпшілігі жаңадан оқу бітіргендер немесе мемлекеттік қызметті енді бастағандар. Бәрі де жұмысқа құлшынып тұр. Еліміз 30 елдің қатарына кіруді мақсат етіп қойды. Бұл ретте әсіресе мемлекеттік қызметкерлердің қосар үлесі мол. 

Қазір меритократия қағидасына мән беріліп жатыр. Бүгінде мемлекеттік органда жұмыс істеуіңіз үшін арнайы тест тапсырасыз. Білім-біліктілігіңізді танытуыңыз қажет. Конкурстық комиссия ашық түрде өткізіле бастады. Комиссия құрамына қоғамдық бірлестіктер, БАҚ өкілдері қосылды. Мұның бәрі ашықтықты, жалпы, мемлекеттік қызметтің маңыздылығын таныту мақсатында қолға алынып отыр. 

– Таяуда Елбасы Н. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы жарияланды. Яғни, бүгінгі кезеңде мемлекеттік қызметкерлердің санасы сергек болуы керек. Жастар қаншалықты мемлетшіл, қаншалықты Отанға адалдық танытып жүр? 

– Әрине, мемлекеттік қызметкер үшін де рухани жаңғыру өте өзекті. Кез келген адам мемлекеттік қызметкерден саяси бағдарламалар туралы сұрауы мүмкін. «Неге үш тілде сөйлеуіміз керек? Неге латын тіліне көшіп жатырмыз?» деп кейбіреулер сұраса, оған жауап бере ала ма? Міне, мемлекеттік қызметкерге қояр талап та осы. Қызметкер мінберге шығып, жай баяндап ғана қоймауы керек. Мемлекеттің саясатын толық біліп, кез келген сұраққа жауап беретін деңгейде болса ғана, оның мәртебесі биік болмақ. 

Бүгінде қала әкімдігінде 504 қызметкер болса, оның ішінде 20-ға жуығы ағылшын тілін біледі. Түрік, араб тілін меңгергенде де бар. Корей тілінде сөйлейтіндер де кездеседі. Жалпы, ағылшын тілін білуге басымдық беріліп отыр. Биыл біздің үш қызметкеріміз «Болашақ» бағдарламасы арқылы оқуға аттанды. Дайындалып жүргендер де баршылық. Өз қаражаттарына оқып келген қызметкерлеріміз де бар. 

– Қалада кәсіби мемлекеттік аппарат құру мақсатындағы «Ашық әкімдік» жобасы негізінде «Ресепшн қызметі», «Халықтық кеңсе» жобасы қолға алынды. Бұл жобалардың маңызы қандай?

– Бұл – мемлекеттік басқару жүйесіне енгізілген жаңа технологиялар. Жоба бойынша тұрғындардың өзіне қажетті құжаттарды бір орталықтан-ақ рәсімдеуіне мүмкіндік жасалды. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тікелей идеясымен қолға алынған бастамалар. Негізінен, Еуропа елдерінің бәрінде осындай ресепшн қызметі жұмыс істейді. Өткен жылы қалада қолайсыз жағдайлар кезіккенін білесіздер. Кейбір алаяқтардың кесірінен «Шымкент қаласында жер тегін беріліп жатыр екен» деген ақпарат шыққан еді. Халық абыр-сабыр күйге түскен. Күніне 400-ден 1500-ге дейін адамдар әкімдікке қарай ағылды. Бұл – жалған ақпарат деп түсіндірдік. 

Бұрын тұрғындар рұқсат қағазын алу үшін әр бөлімге барып, сабылатын еді. Осы мәселені шешу үшін «Халықтық кеңсені» аштық. Шағымыңызды, мәселеңізді айтсаңыз, жедел түрде бір жерде-ақ шешіледі. «Халықтық кеңсеге» келіп, шағымыңызды айтсаңыз, сізге штрих-код беріледі. Сіз сол арқылы құжатты бақылап отырасыз. Кез келген реформа халық тарапынан қолдауға ие болып, халыққа ыңғайлы болуы тиіс.

Алдағы уақытта жер мәселесін тиімді басқару үшін «Спутникті мониторинг» жобасы да іске қосылады. Ол арқылы жер учаскелерін заңсыз түрде игерудің алдын алып, бақылауға мүмкіндік тумақ. Сондай-ақ, білім саласында мектептердің жаңа функционалдық деңгейге өтуін қамтамасыз ететін жоба қарастырылып жатқанын айта кетейін. 

– Өзіңіз шығыс жекпе-жек түрлерінің бірі – каратэ-до шотоканмен шұғылданасыз. Кентау қаласы біріншілігінің жеңімпазы, шахматтан облыс біріншілігінің жүлдегері атандыңыз. Жалпы, мемлекеттік қызметкерлер жұмыстан тыс уақытта да өз-өзін дамытуға мән беруі керек қой...

– Рас айтасыз, қызметкердің санасы да, бойы да сергек болуы қажет. Бізде арнайы кесте түзілген. 2016 жылдың мамыр айынан бері әкімдіктегі барлық қызметкерлер, бөлімдер топқа бөлініп, спортпен айналысу керектігі жайында тапсырма бар. Аптасына бір рет спортпен шұғылданамыз. Олардың арасында футбол, күрестен жүлдегерлеріміз жетерлік. Ол – тек салауатты өмір салтын насихаттау ғана емес, ұжым арасында достықты, ынтымақты арттыруға зор мүмкіндік. Қазір өзім аптасына бір рет жүзуге барамын. Біздің қызметкерлеріміздің арасында спортшымен қатар, өнерпаз қыз-жігіттеріміз де көп. 23 маусым күні мерекеге орай жиын өтпек. Қызметкерлеріміз сол жиында өз өнерлерін көрсетуге дайындалып жүр. 

– Лондонда білім алдыңыз. Ол жақтағы мемлекеттік қызметтің ерекшеліктері жайында не айтасыз? 

– Лондонда оқып жүргенде жергілікті әкімшілікте іс-тәжірибеден өткен едім. Жалпы, олар жоспарларын 50 немесе 100 жылға бағдарлайды. Біріншіден, онда қаланың экологиясы, ыңғайлылығы, адамдарды спортқа қызықтыруға мән беріледі. Қазір олардың 50 жылдық жоспары бар. Оған сәйкес, Лондон қаласының әрбір тұрғыны үшін үйі мен жұмысының арасында жүретін жолы 15 минуттан аспауы керек. Яғни, жаяу жүруді насихаттайды. Оның денсаулыққа, қала тіршілігіне қаншалықты пайдасы бар? Міне, осыған назар аударылады. Жоспарлары елеусіз болуы мүмкін. Бірақ, көздеген мақсаттары өте ауқымды. Мемлекетті дамуға бастайтын бірден-бір жобалар. 

Мемлекеттік қызметкерлер туралы айтсақ, біріншіден, оларда әлеуметтік қолдау зор. Екіншіден, әкімнен басқа ешбір қызметкер халықпен жүзбе-жүз кездеспейді. Сұрағыңызды пошта арқылы жібересіз. Егер шешілмейтін сұрақ болса ғана шақырады. Яғни, тайм менеджмент өте дамыған. Уақыттарын үнемдейді. Олар жұмысын сол күні бітіріп кетеді. 

– Мемлекеттік қызметтегі мансабыңызға 13 жылға жуықтапты. Алдағы жоспарларыңыз қандай? Кейде қала көшелерінде велосипедпен жүргеніңізді көріп қаламыз. Қарапайым болу да басты қағидаңыз-ау...

– Қоғамдық көлікке мінбесеңіз, ондағы жағдайды білмейсіз. Велосипедке отырмасаңыз жолдың, жаяу жүрмесеңіз аяқ жолдың жағдайынан хабарыңыз болмайды. Міне, осының бәрінен құлағдар болу үшін халыққа жақын болуымыз керек. Мемлекеттік қызметкер әрбір қабылдаған шешімін, әрбір жұмысын өзінің жүрегінен өткізуі керек деп ойлаймын. 

Өз-өзін дамыту жайын айттық. Қазір өзімді жетілдіру үшін кітап оқуға ден қойып жүрмін. Негізінен, экономикалық кітаптар. Бұл сала бұрыннан қызықтырса да, еш мүмкіндік болмай жүрді. Макроэкономика саласының ішінде менеджмент жағын білуді міндет етіп қойдым. Келесі жылы елімізде қаржылық орталық ашылайын деп жатыр. Мінекей, осы тұрғыда көбірек мағлұмат жинап, білуім – міндет. Ертең халыққа түсіндіре алуым керек қой. 

Мемлекетке қызмет ету – абырой. Жалпы, өзім бала кезімнен мемлекеттік қызметте жұмыс істеуді, елдің дамуына үлес қосуды мақсат еттім. Осы мақсат-мүдде жолында тер төгіп келемін.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Т. ҚАСЫМ

Шымкент қаласы әкімдігінің бүгінгі аппараты халыққа жаңашыл әрі тиімді тәсілмен қызмет көрсетудің үлгісін танытып келеді. Соңғы жылдары әкімдікте reseptiоn-қызметі қалыпты тәжірибеге енді.

Бұл яғни тұрғындардың әкімдікпен байланыс жүйесін жеңілдететін процесс. Сондай-ақ Қазақстанда тұңғыш рет Халықтық кеңсе Шымкентте ашылды. Мемлекеттік қызмет көрсетудің жаңаша үлгідегі бұл жаңа орталығы білім, жер қатынастары, тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар саласына орай 400-ге тарта қызмет түрі бойынша өтініштер қабылдай алады.

– Шымкент қаласы әкімдігіне оның аппараты, төрт аудандық әкімдік пен ведомоствоға қарасты 15 бөлім кіреді,– дейді Шымкент қаласы әкімдігі аппаратының дербес басқарма қызметінің бас инспекторы Алмаз Ижимов. – Әкімдік штаты 509 бірлікті құраса, бүгінде 484 мемлекеттік қызметші қызмет атқаруда. Оның ішінде бір саяси қызметші – қала әкімі, «А» корпусының төрт өкілі, яғни аудан әкімдері бар. Қалғандары– «Б» корпусының мемлекеттік қызметшілері. Қалалық әкімдік қызметкерлерінің орташа жасы 36,5-ті құрайды. Олардың ішінде 29 жасқа дейінгілері – 163, 30 бен 39 аралығындағылар – 165, 40-49 жас аралығындағылар – 80, ал 50 жастан жоғарылар – 76 адам.

Әкімдік қызметкерлері түгелге дерлік жоғары білімді. Оның ішінде төрт маман Қазақстан Президенті жанындағы мемлекеттік басқару Академиясын бітірген, екі қызметкер «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелдің жоғары оқу орындарында білім алған. Төрт қызметкер осы бағдарлама бойынша шетелдік, 15 маман қазақстандық жоғары оқу орындарында магистр дәрежесін иеленген. 122 қызметшінің екі және одан да көп мамандығы бар.

Шымкент қалалық әкімдігінде бір ғылым докторы, екі ғылым кандидаты жұмыс істейді.

–Биыл «Б» корпусындағы қазақстандық мемқызметшілер аттестациядан өтті. Осы сынақта біздің қызметкерлер түгелдей өздерінің жоғары кәсіби біліктілігі мен білімділігін көрсете білді,– дейді А. Ижимов. – Аттестация қорытындысы бойынша 340 қызметші өз лауазымдарына лайық деп табылды. «Б» корпусының 369 өкілінің 15-інің қызметін жоғарылату ұсынылды.

Ия, халық қызметшілері саяси сауаттылығымен де, кәсіби біліктілігімен де мемлекеттік саясатты мерейлі атқарып келеді.

Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің ОҚО бойынша департаментінің басшысы Әли Көмекбаев осылай мәлімдеген. Елбасының «100 нақты қадам» ұлт Жоспарында мемлекеттік қызметтің кәсібилігін арттыру тапсырмасы аясында жүргізілген кешенді аттестаттау қорытындысы белгілі болды.

Департамент басшысының айтуынша, өңірдегі 8 489 мемлекеттік әкімшілік қызметшінің 6483-і аттестация тапсырса, қалғаны бос орындар мен аттестациядан босатылғандар. Жалпы облыстағы 63 комиссия өздеріне жүктелген жұмысты жақсы атқарып шығып, аттестаттауды өз деңгейінде өткізді. Облыста аттестаттаудың тестілеу сатысынан өткен мемлекеттік қызметшілердің нәтижесі мынадай: «өте жақсы» нәтиже алғандары – 1766, «тиімді» – 4482, «қанағаттанарлық» – 222, «ең төмен» деген көрсеткішті – 13 азамат алған. Ал  аттестаттаудан оң нәтижемен аяқтаған 239 қызметші жоғарылатуға ұсынылған.

Бұл күндері аудандық маңызы бар қала, сондай-ақ, ауыл, кент, ауылдық округтердің басшылары үшін арнайы ОҚО әкімі аппаратының Мемлекеттік қызметшілерді даярлау орталығында біліктілігін арттыру семинары өткізілуде.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың дербес бюджеті мен коммуналдық меншігін енгізуге байланысты қолға алынған сынақтық шараға өңірдегі 186 тұрғылықты мекеннен арнайы өкіл қатысуы тиіс.

– Мамыр айының 16-жұлдызы мен шілде айының 27-сі аралығында мамандардың біліктілігін арттыруға бағытталған 14 семинар ұйымдастырылуда, – дейді Мемлекеттік қызметшілерді даярлау орталығы директорының орынбасары 

Бақытгүл Ешмұратова. – Тиісінше, 179 әкім, 180 бас есепші, 45 заңгер, 93 өзге де мамандар, барлығы, 534 мемлекеттік қызметші 3 күндік семинарға қатысады. Ең бастысы, семинарға қатысушылар ондағы оқу мазмұны бойынша республикалық орталыққа онлайн жүйе арқылы тест тапсыратын болады. Соңында оларға арнайы сертификат табыс етіледі.

Онлайн-тестілеуде қызметшілерге бюджеттік процестер бойынша 50, коммуналдық меншікті басқару аясында 50 сұрақ беріледі.

Бүгінгі күннің түйінді мәселелерінің бірі – діни экстремизм. Егер дінді мемлекеттің негізін құраушы ең маңызды факторлардың бірі деп қарайтын болсақ, ол ішкі тұрақтылықтың кепілі екеніне дау жоқ. Сондықтан да бүгінгі күннің басты мәселелерінің бірі – дәстүрлі дініміздің дұрыс насихатталуына баса назар аудару болмақ. Батыс пен Шығыстың үлкенді-кішілі елдерінің басты мәселесіне айналған діни экстремизмнің түп-тамыры қайда жатыр және онымен күресудің жолдары қайсы? Қалалық ішкі саясат бөлімінің басшысы Қанат Қалыбековпен осы тақырып аясында сұхбаттасқан едік.

– Қанат Жұмағұлұлы, қала аумағында «Діни экстремизмнің алдын алу» және «діни экстремизмге қарсы күресу» ұғымдары іс жүзінде қалай жүзеге асып жатыр?

– Татулық пен тұрақтылық – елдің ішкі саясатының басты басымдығы және республикамыздың өрлеп-өркендеуінің қажетті алғышарты болып табылады. Сондықтан, мемлекетте оларды қамтамасыз ететін тұтастай бір жүйе қалыптасқан.

Бүгінгі күні дін секілді өте нәзік саладағы тұрақтылыққа төнген сын тегеуріндер мен қатерлер экстремизм түрінде бой көтерді. Идеология, теріс пиғылға үндеу не болмаса лаңкестік әрекеттер арқылы діни экстремизм өзіне жол салып жатыр.

Күні кеше ғана Қазақстан мұсылмандары Діни басқармасының өкілдерімен кездесуінде Елбасы ел ішінде діни құндылықтар дұрыс дәріптелуі қажеттігін айтқан болатын. Теріс ағымдарға тойтарыс берудің маңызы зор. Ол үшін имамдар мен ұстаздардың сауатын арттыруға басымдық берілуі тиіс. Сонымен қатар, Елбасы саладағы жұмыстар рухани жаңғыру идеясымен қабысуы керектігіне жеке тоқталды. Ислам діні – адамгершілік пен ақиқат діні. Тазалық пен ізгілікті ғана насихаттайды. Оның қазақтың ата дәстүрімен астасып жатқан тұстары көп. Демек, қазақтың рухани өмірінің бір парасы. Бұл орайда ата дінді ұлықтап, насихаттап жүрген имамдарға жүктелетін міндет зор. 

Шымкент қаласында қазіргі таңда 134 діни бірлестік пен филиалдар әділет органдарынан тіркеуден өтіп, қызмет атқаруда. Оның ішінде: исламдық бағыттағы – 103 мешіт, исламдық емес – 31 діни бірлестік тіркелген. 

Қаладағы жалпы білім беру мекемелерінде оқушылардың сабақ уақыты барысында мешіттерге жұма намазға, шіркеулерге бейсенбілік, сенбілік шараларына кетуіне тосқауыл қою күннің басты мәселесі. Осы орайда, қаладағы 125 мектепте «арнайы орталықтар» құрылды. Көше бойындағы көрнекі орындарға діни экстремизмнің алдын алу бағытында тақырыптық баннерлер орнатылған.

Ағымдағы жылы ЖОО және орта арнаулы оқу орындарында 26 кездесу ұйымдастырылып, оған 2,5 мың студент, жалпы білім беру мектептерінде 42 кездесу өтіп, оған 4650 оқушы қатысты. Ал өзге де мекемелерде 23 кездесу ұйымдастырылды. 

Қазақстан Республикасының «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» Заңына сәйкес, діни саладағы экстремизмге тойтарыс беріп, ымырасыз күресуге тиіспіз. Діни экстремизммен күресу мемлекеттік органдардың қызметіне жатады. Яғни, адам құқықтары мен азаматтардың бостандықтарын, Конституция негіздерін қорғауға бағытталған шараларды жүзеге асыру, көпконфессиялы еліміздің тұтастығы мен ұлттық қауіпсіздігін экстремизм қатерінен қорғап, экстремизмнің алдын алу, анықтау, жолын кесу және оның салдарын жою, сондай-ақ экстремизмнің жүзеге асуына жол ашатын себептер мен алғышарттарды анықтап, жойып отыру – мемлекеттік органдардың басты міндеті. Бір сөзбен айтқанда, заңнамалық деңгейде экстремизмнің тамырын терең жаюға мүмкіндік бермейтін алғашқы кезеңінен бастап оны залалсыздандырып отыруға басымдық беріледі.

Экстремизмнің алдын алу бағытында ақпараттық-насихаттық шаралар кеңінен жүзеге асырылуда. Ақпараттық-насихаттық топтар құрылып, белсенді жұмыстар атқарылып келеді. Топ құрамына имамдар, дінтанушылар, ғалымдар, дін істері бойынша орталық және жергілікті атқарушы органдар қызметкерлері кіреді. Жұмыс барысында ақпараттық-насихаттық топтар халықтың барлық әлеуметтік топтарын қамтуға тырысады, бұл жұмыстарда бірінші кезекте, әрине, жастар ортасы кеңінен қамтылуда. 

– Ислам дінінің атын жамылған теріс пиғылды жат ағымдардың әрекеті қаншалықты бақылауға алынған?

– Ислам дінінде фундаментализм, экстремизм және терроризм деген ұғымдар мүлде жоқ. Өйткені, ислам деген сөздің өзі бейбітшілік және тыныштық деген сөз екенін біз бүгінгі жастардың санасына сіңіруіміз керек. Сондықтан да қазір бүкіл әлемді алаңдатып отырған экстремизм мен терроризмдердің түп-төркінін діннен емес, керісінше басқа себептерден іздеу керек. Негізінен дін адамдардың бойында имандылықты, жақсылық жасауға деген құлшынысты оятып, пенделік әрекеттерден аулақ болуды қалыптастырады. Діни экстремистік ұйымдар қатарына көбінесе жастарды тартады. Сондықтан да діни экстремизмнің алдын алу, одан сақтанудың жолын насихаттайтын кездесулерді жиі ұйымдастырып отырудың маңызы зор.

2011 жылдың 11 қазанында Қазақстан Республикасының «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңы қабылданған болатын. Осы Заңның кіріспесіндегі «Қазақстан Республикасының өзін демократиялық, зайырлы мемлекет ретінде орнықтыратынын, әр адамның ар-ұждан бостандығы құқығын растайтынын, Қазақстан Республикасы азаматтарының діни нанымына қарамастан, тең құқылы болуына кепілдік беретінін, халықтың мәдениеті мен рухани өмірін дамытуда ханафи мазхабындағы ислам және православиялық христиан діндерінің тарихи рөлін танитынын, Қазақстан халқының рухани мұрасымен үйлесетін басқа да діндерді құрметтейтінін, конфессияаралық келісімнің, діни төзімділіктің және азаматтардың діни нанымдарын құрметтеудің маңыздылығын танитынын негізге алады» деген сөздерден-ақ ислам дінінің адамдарға қаншалықты қамқор дін екеніне көз жеткізуге болады. Мұсылмандар бір-бірімен «Ассалаумағалаәйкум» деп амандасады. Осы сәлем сөздің мазмұны – «мен саған бейбітшілік» тілеймін деген сөз. Осындай мейірімділікке толы пиғылдағы мұсылмандардың адам қанын төгуге шақыруы мүмкін емес. Қазіргі кезде жиһад деген сөзді теріс түсінушілік орын алды. Терістігі сол – жиһадты қолға қару алып, адам өлтіру немесе күш қолдану деп түсінеді. Біздің дінде адам баласының ақылы қабылдап тұрған нәрсеге қарама-қарсы ештеңе жоқ. Сондай-ақ, адамның ақылы мен табиғаты қабылдай алмайтын нәрсені күштей алмайды. Құран кәрімде бейкүнә адамды өлтіру немесе бейбіт жатқан адамдарды қыру туралы аят жоқ. Тек адам өз Отанына немесе отбасына қауіп төнген жағдайда оны қорғауға міндетті. Жиһад сөзінің тағы бір мағынасы – адам мал-мүлкімен де жиһад жасай алады. Егер кез келген адамның өз отбасынан артылып жатқан дүниесі немесе мал-мүлкі болса жетімдерге, жағдайы жоқ отбасыларына, мүгедектерге беруіне болады. Не болмаса, халықтың игілігіне жарайтын ғимараттар тұрғызса сол жиһад болады. Ендеше қазіргі жиһадшылардың теріс әрекеттері бұл сөздің мән-мағынасын исламға қарсылық ретінде өзгертіп жүр. Сондықтан да діни экстремизмнің алдын алу үшін ең алдымен діни сауаттылық аса қажет. Алла Тағала адамдарға мынандай қағида нұсқаған: «егер білмесеңдер білім иелерінен келіп сұраңдар». Бұл орайда, қазір қала мешіттерінде арнайы «патуа» бөлімі жұмыс істеуде. Сол жерге келіп, жан-жақты мағлұмат алуға болады.

– Демек, бізде құқықтық таным бар. Енді, не жетіспейді?

– ҚР Президенті Н. Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауындағы басым міндеттердің бірі – радикализмнің, экстремизмнің және терроризмнің барлық түрлері мен көріністеріне қарсы іс-қимыл екені барлығымызға аян. Аталған бағдарлама аясында қоғамда, ең алдымен, жастар ортасында діни экстремизмнің алдын алуды күшейту қажеттілігіне, сондай-ақ, конфессияаралық бейбітшілік пен келісім орнаған, діншілдер мен атеистік көзқарасты ұстанған азаматтардың да құқықтары сақталатын және құрметтелетін зайырлы мемлекет – Қазақстан Республикасының дәстүрлері мен мәдени құндылықтарына сәйкес тұрғындарда діни сананың қалыптасуына ерекше назар аударылатыны атап өтілген болатын. Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013-2017 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаты – діни экстремизм көріністерінің алдын алу және терроризм қатерлеріне жол бермеу арқылы адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Бүгінде экстремизм, оның ішінде діни экстремизм мен терроризмге қарсы күресу, оның алдын алу туралы аз насихатталып жатқан жоқ. Діни ағым барлық дінде де бар. Діни экстремизм дегеніміз осындай әртүрлі топқа бөлінген діндерден шыққан. Теріс ағымдағы дінді ұстаушыларды ажырата білу барлығымыз үшін керек.

Елбасы лаңкестерді түбегейлі жоюға мемлекеттің күш-жігері жететінін нық сеніммен айтып келеді. Дегенмен, бүгінгі жағдай діни экстремизммен құқық қорғау орындары ғана емес, бүкіл қоғам болып күресу керек екеніне көз жеткізуде. Өйткені, әр жерде бір бұрқ ете қалатын лаңкестік әрекеттерден қаншама жазықсыз адамдар шейіт болды. Қазақстанда әртүрлі конфессиялардың жайлы, қауіпсіз өмір сүруі үшін қолайлы жағдай жасалған. Сонымен қатар, жат пиғылды діни бірлестіктердің кері әсерлері туралы бұқаралық ақпарат құралдары арқылы тұрғындарға жеткізіп, құқықтық-түсіндіру жұмыстарын осындай шаралар арқылы жүзеге асырудың нәтижесі зор. Оның себебі де түсінікті. Өйткені, соңғы жылдары діни мәселенің ушығып, жат ағымдардың ашық көріне бастауы бәрімізді алаңдатып отыр. Өздеріңізге белгілі, 2015 жылдың қаңтарынан бастап көптеген нормативтік-құқықтық құжаттар қабылданып, күшіне енді. Оның ішінде Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне де экстремизм мен терроризмге қатысты біршама жаңа баптар енгізілді. Біз үнемі бұл өзгерістер жайлы кеңінен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп келеміз.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Жеңісбек СЕРІКҰЛЫ

Бауыржан ҚАЛЖАНОВ, Әл-Фараби ауданының әкімі:

Шымкентте жылдан жылға халық саны артып, қала миллионға жетудің аз-ақ алдында тұр. Қазақстандағы үшінші мегаполиске ат басын бұрған саяхатшылар Шымкенттің көрікті жерлерін араламай қайтпасы анық. Біздің мақтанышымызға айналған «Тәуелсіздік», «Орталық», «Қиял әлемі», «Дендро» cаябақтары, «Зообақ», «Әл-Фараби», «Ордабасы», «Наурыз» алаңдары және қалаға келген қонақтың басым бөлігін «күтіп алатын» Теміржол вокзалы – Әл-Фараби ауданына қарасты аумақта орналасқан. Демек, ірі мегаполиске тән өркениетті қалыптастыру, Шымшаһардың шырайын еселеп, қала тұрғындарының әлеуетін арттыру бағытындағы жұмыстарды жүргізуде ауданға жүктелетін жауапкершілік зор. Осы орайда Әл-Фараби ауданының әкімі Бауыржан Қалжановпен қала орталығының тыныс-тіршілігі жайлы сұхбаттастық.

– Бауыржан Ахметәлі-ұлы, Әл-Фараби ауданында атқарылған жұмыстар жайлы жақында халыққа есеп бердіңіз. Бүгінгі сұхбатымызды қала тұрғындарының мәдениеті, тұрмыс-тіршілігі жайлы ойыңыздан бастасаңыз.

– Біздің аудан аумағында көпқабатты үйлер мен мекемелер тығыз орналасқан. Тіпті, адам көп жиналатын саялы орындардың басым бөлігі Әл-Фараби ауданына қарасты. Сондықтан қажеттілік те, талап-тілек пен тұтынушылық та соған сай болады. Бірақ, әр адамның көзқарасы әртүрлі. Мәселен, көпқабатты үйдің алдына біреу балалар ойнайтын алаңша сұраса, екінші біреу көлік тұрағына орын іздейді. Сол түрлі ой-пікірді бір бағытқа бұру оңай емес. Бұрын тұрғындар өз пәтеріне ғана жауапкершілік алатын. Тіпті үйінің балконы мен кәріз, су құбырлары тозып жатса да ауыстырмайтын. Тұрғын үйлердің кіреберіс дәлізі тоз-тозы шығып, жертөлесінен жағымсыз иіс шығып жататын. Ал аулаға жаны ашитын адам кемде-кем болатын. Қазір олай емес. Тұрғындар пәтерінен бөлек, кіреберіс дәліздің есік-терезесін түгендеді. Бөтен адам кіре алмайтын темір есік орнатып, оны тек сол үйдің тұрғындары кодпен аша алады. Ауланы тазалап, ағаш егіп, орындық орнатумен шектелмей, осы тазалықты қызғыштай қорып отыратын азаматтар бар. Олар аулаларды жарықтандыруға өтініш жазатын. 2016 жылы Әл-Фараби ауданындағы көпқабатты үйлердің ауласын жарықтандыру жұмыстары 99%-ға орындалды. Ал қазір халық бейнебақылау құрылғысын орнатуды сұрай бастады. Бұл біріншіден, тұрғындардың қала тазалығына, қауіпсіздігіне қосқан үлесі болса, екінші жағынан сананың жаңғыруын көрсетеді. Халықтың сұранысы да дамыған заман ағымына қарай өзгере бастады. Мәдениет деген талғамның биіктігі емес пе?!

– Демек, қаланың көркеюіне тұрғындар бейжай қарамайтын болғаны ғой?

– Халықтың қала өміріне етене жақын араласуы біздің де жұмысымызды жеңілдетеді. Әл-Фараби ауданының аумағы көп қабатты тұрғын үйлердің аула, ішкі орам жолдарын тазалау бойынша 7 учаскеге бөлінген. Әр учаскеге аудан әкімі аппаратының жауапты мамандары бекітілген. Біздің мамандар көпқабатты үй басқарушылары мен көше, ауыл билерінің басын қосып, осы салада түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, рейдтік іс-шаралар, байқаулар ұйымдастырып отырады. Жыл басынан бері тұрғындардың қатысуымен 5 рет қалалық сенбілік ұйымдастырылды. Дегенмен, ауданның 210 мыңнан астам тұрғыны бар. Көше бойына, арық-атыз жүйелеріне қоқыстарды кімдердің тастап кеткенін мамандар көріп үлгермейді. Осы орайда көлігімен кез келген жерге қоқыс төгіп кететін адамдарды суретке түсіріп, WhatsApp нөміріне немесе әлеуметтік желіге салатын қала тұрғындарының бізге көмегі тиіп жатыр. Сол айғақтарға сүйене отырып, заңсыздыққа қарсы шаралар қолға алынып, кінәлілерге айыппұл салынды.

– «Таза қала» акциясы аясында көптеген іс-шаралар өтіп жатыр. Бұрындары саябақтағы ағаштардың қураған күзгі жапырағы көктемге дейін аршылмай жататын. Ал соңғы жылдары қай мезгілде барсақ та, саябақтың тазалығына куә боламыз. Осы бағытта мамандардың жұмысына тоқталып өтіңізші.

– Әл-Фараби ауданындағы кенеттен пайда болған қоқыс қалдықтарын тазалау жұмыстарына «Бәйтерек-ЛБ» ЖШС, «Нұр-Сәт» ЖШС, «Бек-Асыл» ЖШС мекемелері жауапты. Ал елдімекендерді абаттандыру және көріктендіру ісін («Қазақ зағиптар» қоғамдық бірлестігінің) «Тұрар» ЖШС корпоративтік қоры мекемесі атқаруда. Аталған мекемелермен қазіргі уақытқа дейін 1246,67м³ қоқыс полигонға шығарылды. 217 қураған ағаштар кесіліп, 3 795 тал санитарлық қырқудан өтті. 5 рет өткен сенбілікке 33 техника мен 10 200-ден астам адам қатысып, 38 шақырым ирригациялық арықтар тазартылды. 1 320 түп ағаш көшеттері отырғызылып, 265 м3 күл-қоқыс шығарылды. Жалпы, 2017 жылғы Әл-Фараби ауданына қарасты шағынаудандар мен елдімекендерді санитарлық тазалықпен қамтамасыз ету жұмыстарына қалалық бюджеттен 58 млн теңге бөлінді.

– «3 Қуатжылуорталық» МКК қызмет көрсетуін бастағалы жылу энергиясымен қамтамасыз ету жұмыстарында өзгеріс орын алып, тұрғындар тарапынан айтылатын шағымдар азайды ма? Келесі жылу маусымына дайындықты қай кезден бастайсыздар?

– Келесі жылыту маусымына дайындық сәуір айында басталып кетті. Әл-Фараби ауданы аумағында жылу қабылдайтын 610 көпқабатты тұрғын үй тіркелген. 2016-2017 жылғы жылу маусымында «Қуатжылуорталық-3» МКК осы тұрғын үйдің барлығына қызмет көрсетті. Көпқабатты тұрғын үйлердегі тазалық пен жылуды сақтау мақсатында кіреберіс дәліздің есік-терезелерін бүтіндеу, істен шыққан тік құбырларды ауыстыру тұрғындардың жауапкершілігінде екенін жаңа айтып өттім. Осы бағытта біздің мамандар түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Нәтижесінде жыл басынан бері 21 жұмыс істемейтін тік құбыр анықталып, ауыстырылды. 18 кіреберіс алаңдарының есігі мен 81м² фрамугаларды тұрғындар өз күшімен орнатты.
Сонымен қатар, жылу энергиясын үнемдеп, тиімділігін арттыру мақсатында 56 көпқабатты тұрғын үйге жылу есептегіш құралы орнатылды. Көпқабатты үй тұрғындары алдағы уақытта да осы бағыттағы жұмыстарды жалғастыруға қызығушылық танытып, үнемділікке бет бұрса, келесі қыс маусымы басталғанға дейін көптеген шаруаны тындыруға болады.

– Ал «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі» бағдарламасы аясында көпқабатты тұрғын үйлерге қандай көмек көрсетілуі мүмкін?

– Бұл бағдарлама шеңберінде 2015 жылы күрделі жөндеу жұмыстарын қажет ететін 30 көпқабатты тұрғын үй анықталып, оның 13-іне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізу үшін бюджеттен қаражат бөлінді. Атап айтқанда, Молдағұлова көшесіндегі №7, Республика даңғылындағы №19, 25а, 31, Быковский көшесіндегі №2, 5, Володарский көшесінде орналасқан №2а, 2б, 2в, Майлықожа көшесіне қарасты №13, Байтұрсынов көшесіндегі №9, Жангелдин көшесіндегі №22а және Верещагин көшесіндегі №73а көпқабатты тұрғын үйлер күрделі жөндеуден өтіп, қайта жаңартылды.
2017 жылы 12 көпқабатты тұрғын үйге күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін жобалық-сметалық құжаттамалар дайындалды. Қаражат бөлінген соң бұл мәселелер де оң шешімін табатын болады.

– Шымкент қаласының бас жоспарына сәйкес, Әл-Фараби ауданының аумағына да жаңа елдімекен енгені белгілі. Елдімекендердің жағдайы қандай?

– Әл-Фараби ауданына қарасты 365 орталық көшелерге толығымен асфальт төселген. Дегенмен, елдімекендерде әлі тас төсеуді қажет ететін көшелер бар. Мемлекет басшысының саясатын негізге ала отырып, «Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі» бағдарламасы аясындағы жұмыстарда елдімекендерді көркейту мәселесін де назардан тыс қалдырмаймыз. Қала аумағына енген тұрғын алаптар мен елдімекендерді көркейту жұмыстарын облыс әкімі де, шаһар басшысы да жіті қадағалайды. Осы орайда басты назарға алынған шаруалар – елдімекен көшелеріне атау беру. Қазір 60 көшеге атау беру үшін тұрғындардың ұсынысы мен келісімін негізге ала отырып жасалған хаттаманы онамастика бөліміне тапсырдық. Сұранысқа қарай «Сәуле» «Текесу» басқа да елдімекендерде шағал тас төсеуді қажет ететін көшелер бар. Мұның барлығы күн тәртібіне енген. Реті келгесін айтайын, көшенің көркін еселеп, тартымдылығын арттыру мақсатында, тұрғындарды үйлерін бірегей түспен әрлеуге шақырамыз.

– Аудандағы әлеуметтік нысандардың әлеуеті қай деңгейде?

– Әл-Фараби ауданына қарасты 24 мектеп, 22 балабақша бар. Соның бірі «Сәуле» шағынауданындағы №76 жалпы орта мектеп оқушылары үш ауысыммен оқитын. Мұнда 1200 орындық жаңа мектеп салу 2016 жылдың жоспарына енген. 1934 жылдан бері оқушылардың кәдесіне жараған №79 орта мектептің де жанынан 600 орындық жаңа ғимарат салу қажеттілігі анықталды.
Әлеуметтік нысандардың алдында жол белгілерін орнату бойынша 21 мектептің жанына жаяу жүргіншілер өткелі, дыбыстық жолақ және жылдамдықты тежеу кедергісі, бағдаршам қажеттілігі анықталған. №79, №84 мектептердің жол белгілерін жаңарту бойынша біздің әкімдік тарапынан Шымкент қаласының білім бөліміне сұраныс хат жолданды. «Текесу» тұрғын алабындағы №121 мектептің алдына жол белгілерін орнату бойынша Әл-Фараби ауданы әкімінің аппараты Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне хат жолдады.

– Жұмыссыздық мәселесі қалай шешілуде?

– Әл-Фараби ауданының тұрғындарына «Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасының мақсаттары мен міндеттерін түсіндіріп, «Өрлеу» жобасын кеңінен насихаттаймыз. Жұмыссыздық деңгейі 5-10 жыл демей-ақ, соңғы 2-3 жылмен салыстырғанның өзінде екі есеге жақсарғанын байқауға болады. Қазір елімізде жастардың кәсіпкерлікті қолға алып, өз ісін бастауына мүмкіндік мол. Бір ғана қажеті – тәуекел деп бел буып, іске тас-түйін болып кірісуі. Кейде «бұрынғыдай завод-фабрика салынса» деген тілектерді құлағым шалып қалады. Қазір техниканың дамыған заманы. Бұрын бірнәрсені жасап шығару үшін адамның күші қажет болатын. Ауыр механиканы басқару үшін әр адамға бір жұмыс жүктелетін. Ал қазір олай емес. Қарапайым ғана мысал, медициналық қолғапты жасап шығаруға бүгінде арнайы техника мен оны таратып, тасымалдау, сату ісіне 10 шақты адам жұмылса жетіп жатыр. Яғни, бұрынғы 50-100 адамның жұмысын бір ғана техникаға жүктеп, тетігін дер кезінде басу керек. Міне, сондықтан да біз халықты жаңа заманның техникалық мүмкіндіктерін пайдаланып өз кәсібін ашуға шақырамыз. Соның салдарынан жұмыссыздықтан құтылсақ, тағы бір жақсы жағы – әр адам өз кәсібін ашып, әл-ауқатын арттыруға қол жеткізеді.

– Халық денсаулыған жақсарту бағытында көпшілікті алаңдататын қиындықтар жоқ па?

– Әр азамат соңғы жаңалықтарды мұқият зерделесе, медицина саласында алаңдауға негіз жоқ. «Аймақ, аудан, ауыл» қағидасы бойынша халық арасында өткізілетін ақпараттық-түсіндірме жұмыстары кезең-кезеңімен қолға алынған. Қазақстанда халықтың 17%-ы ғана медициналық сақтандыру жүйесін пайдаланады екен. Жыл басында Елбасының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты
Қазақстан халқына Жолдауымен барлығымыз таныстық. Жаһандық бәсекеге қабілеттілікті арттыру мақсатында медицина саласының мамандары міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесін іске қосуды қолға алды. Сәуір айында еліміздің түкпір-түкпірінде жергілікті емханаларда МӘМС бойынша тіркеу басталғанын және оның тиімділігін түсіндіру бағытында жұмыстарға
Әл-Фараби аудандық әкімдігінің қызметкерлері де үлес қосуда. Бұл бағытта халық арасында 10 рет жиналыс ұйымдастырылды. Орталық көшелердің бойларындағы жекеменшік кәсіпкерлік нысандар мен мекемелерге пандус орнату бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу тұрақты түрде жалғасады. 2016 жылы бұл орайда 272 нысанға пандустар орнатылған болатын. Түсіндіру жұмыстары нашақорлықтың алдын алу мен дін, жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу бағытында да тұрақты жалғасын табуда.

– Бүгінде облыстық прокуратураның бастамасымен қоғам тыныштығын қамтамасыз ету мақсатында «Қауіпсіз қала» жобасы аясында көптеген жұмыстар қолға алынуда. Әл-Фараби ауданында халық тығыз шоғырланған. Айтыңызшы, аудан тұрғындарының қауіпсіздігі қаншалықты қамтамасыз етілген?

– «Қауіпсіз қала» жобасы аясында жұмыссыздық, қаңғыбастық, маскүнемдік және нашақорлық салдарымен күресу сондай-ақ халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру мақсатында іс-шаралар жоспарлы түрде өтуде. Көпқабатты тұрғын үйлердің дәлізі қараусыз кездері «пәтер ұрлығы» көп тіркелетін. Қазір тұрғындар терезелерге әйнек салып, кодпен ашылатын темір есік қойып, аулаға шам орнатқалы бұл қылмыс түрі азайды. Дегенмен, тұрғындар ауладағы тәртіп пен тазалықты қадағалау үшін бейнебақылау құрылғысын орнатуға ықыласты. Әл-Фараби аудандық прокуратурасы мен аудан әкімі аппараты және жергілікті полиция қызметкерлері бірлесіп, тұрғындарымен, үй комитеті төрағаларымен 23 рет кездесу ұйымдастырып, бейнебақылау құрылғысын орнату тиімділігі жөнінде түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде, көпқабатты тұрғын үйлердің 157 кіреберіс дәлізіне, 185 аулаға және 64 пәтердің жеке есік алдына тұрғындар өз есебінен бейнекамера орнатты. Халық билікпен бірге жұмыс істегенде ғана нәтиже болады. Әкімдік қызметкерлері түсіндіру жұмыстарын жүргізгенде алғашқы болып қолдаған тұрғындар өздерінің қауіпсіздігімен қатар, қаланың өсіп-өркендеуіне де үлес қосып отыр.
Ал түрлі деңгейдегі құқық бұзушылықты бұлтартпай дәлелдеу мақсатында Әл-Фараби ауданындағы демалыс орындары мен орталық көшелерінде бейнебақылау құрылғылары іске қосылған. Осы құрылғылардың көмегімен тазалық пен тыныштықты, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету жұмыстары тәулік бойы жүргізілуде. Дегенмен, қаланың бақылау камерасы орнатылмаған тұстарында қоқыс тастап кету, көлік тонау қылмысы басылмай тұр. Сондықтан бұл бағыттағы жұмыстар әлі де жалғаса береді.

– Әл-Фараби ауданының биылға жоспарлаған жұмыстары қандай болмақ?

– Аудан аумағында инфрақұрылым жүйелерін дамыту, жаңарту, қайта қалпына келтіру жұмыстары күн тәртібінен түспейді. Қала орталығының санитарлық тазалығын қамтамасыз етіп, көркейту және көгалдандыру жұмыстарын күн сайын жақсартуды көздейміз. Кедейлікті төмендету үшін халықты жұмыспен қамтып, жұмыссыздар санын азайту және кәсіпкерлікті дамыту бағытындағы жұмыстарды Елбасымыз Жолдауында атап өткендей бұрынғыдан да күшейте бермекпіз.

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Ақмарал ӘШІРОВА

Халық қалаулылары жайлы әңгімеміздің бүгінгі кейіпкері – Шымкент қаласы мәслихатының VI шақырылымында сайлаушылардың басым даусына ие болған депутат Марат Сәрсекұлы Тамабаев. Менім мандатына ие болған халық қалаулысы жыл басынан бері нендей жұмыстар атқарды? Сайлаушыларымен байланысы қандай?

«Алдияр Геотон» ЖШС директоры Марат Сәрсекұлы бұған дейін ҚР Ұлттық Қауіпсіздік Комитетінде ұзақ жыл қызмет етіп, полковник шенінде зейнетке шыққан. 14 348 сайлаушысы бар №21 сайлау округі бойынша 9352 дауысқа ие болып, 2016 жылдың наурыз айынан бері қалалық мәслихаттың депутаты міндетін атқарып келеді. 

№21 сайлау округіне – 2014 жылы Шымкент қаласының аумағына Сайрам ауданынан енген «Базарқақпа», «Абдулабад», «Тұрдыабад», «Шаңырақ» және Төлеби ауданынан енген «Тоғыс», «Айнатас», «Маятас», «Елтай», «Жыланбұзған» тұрғын алаптары қарайды. Депутат жыл басынан бері сайлаушыларымен 20 кездесу ұйымдастырып, нәтижесінде құзыретті мекемелерге 15 депутаттық сауал жолдаған. Онда ауызсу, электр энергиясы, жол құрылысы мен ережелері, мектеп, балабақша және медициналық қызметке жүгіну барысында туындаған мәселелер көтерілген. Ұсыныстың барлығы қаралып, өз шешімін тапқан. Атап айтқанда, тұрғындарға бұған дейін жергілікті амбулаторияда медициналық анықтама берілмеген. Еңбекке жарамсыздық парағын алу үшін қала орталығындағы емханаларға қатынауға мәжбүр болатын. Сырқаты дендеп, жұмысқа жарамай тұрған науқас күні бойы ауруханадағы кезекте тұруға мәжбүр. Депутаттың ең алғаш қолға алған жұмысы – қызуы көтерілген жандарды орталықтағы емханаға сабылудан құтқару болды. Еңбекші аудандық әкімдігі мен медицина саласының мамандарына халықтың сұранысын жеткізген М.Сәрсекұлы науқас адамның еңбекке жарамсыздық парағын немесе сабақтан қалғаны үшін берілетін үш күндік анықтама қағазын жергілікті амбулаториядан алуға мүмкіндік туғызды. Ветеринариялық қызметтің көмегімен қала сыртын жайлаған қабаған иттер мен иесіз мысықтарды аулау жұмыстары ұйымдастырылды. Қоғамдық көлік жүргізу жолға қойылып, олардың кестеге сай қозғалуы пысықталды. Қауіпті жерлерге жол белгілерін, бағдаршам орнату мәселелері оң шешімін тапты. «Тоғыс» тұрғын алабындағы Нефтеразведка тұрғындары жолға шығатын баспалдақ қала бюджетінің есебінен жаңартылды. «Елтай» тұрғын алабындағы тозығы жеткен көпірді қалпына келтіру жұмыстарын депутат қаржыландырған. Енді тұрғындар жүріп өтетін 3 шақырымдық жол үш есеге қысқарды.

– Тұрғын алаптарда жол мәселесі әлі де өзекті. Орталық көшелер мен әлеуметтік нысандардың маңайын ретке келтіру, халықтың қауіпсіздігі үшін қажетті жол белгілерін орнату, жарықтандыру және аяқ жолдар салу бағытында жұмыстарды жалғастыра бермекпіз, – дейді Марат Тамабаев.

Үшемге көмек бере аламыз ба?

М. Тамабаев тұрғын алаптардың жайынан бөлек жеке мәселесімен қабылдауына кіретіндерге де уақыт бөледі екен. Соның бірі – Гүлноза Орынбаева. 2014 жылы үшемдерді дүниеге әкелген жас ана бір шаңырақты 4 отбасы паналап отырғанын айтып, көмек сұрады. Бала күтіміне байланысты үйде отырған Гүлноза сол күнге дейін ешкімнен ешқандай жәрдем сұрамағанын алға тартып, баспана мәселесін шешіп беруді өтінді.

– Г. Орынбаеваның отбасындағы жағдайымен таныстым. Мұқтаждық басым екеніне көз жеткізгендіктен әзірге тек тұрғын үй кезегіне тұруға көмектесе алдым. Ал баспана мәселесін шешіп беру қыруар қаржыны талап етеді. Дегенмен, пәтер кезегінде тұрғандардың аз емес екенін ескерсек, кезек жуық арада келмесі анық. Орынбаеваның отбасылық жағдайына байланысты үшемдердің анасына пәтер беру мүмкіндігі болмаса да, үй салып алу үшін жер телімі берілгені дұрыс деп есептеймін, – дейді Марат Сәрсекұлы.

Бір қазаннан тамақтанатын 20 жанның жағдайы мен ерекше сүйіншіден үміті бар үшемдердің тіршілігі бізді «мәселенің барлығы халық қалаулысының ұсыныс хатымен шешіле салар ма екен?» деген ойға тіреді.

Қабылдау қалай өтуде?

Халық «бізге керегі заңды білу» дейді. Олар заңды жетік меңгерген маманнан кеңес алып, құқықтық көзқарастарын қалыптастыра алғанына дән риза. Депутаттың қабылдауына қатысып, әр азаматтың сұрағын мұқият тыңдап, заңды түрде қандай қадамдар жасауға мүмкіндігі барын түсіндіретініне куә болдық. Бір қызығы, Марат Сәрсекұлы қабылдау уақытын шектеуге асықпады. Әр айдың бірінші сейсенбісі, сағат 10:00-ден 13:00-ге дейінгі аралықты «Базарқақпа», «Абдулабад», «Тұрдыабад», «Шаңырақ» тұрғындарына арнаса, келесі күнгі қабылдауын Қазығұрт аумағы бойынша халықпен жұмыс жүргізу бөліміне қарасты «Тоғыс», «Айнатас», «Маятас», «Елтай», «Жыланбұзған» тұрғындамен өткізеді екен. 

Шымкент қаласына жаңадан қосылған тұрғын алап халқы түрлі сұрақтарымен депутатқа күнделікті қоңырау шалып хабарласа алады. Сонымен бірге, Whatsapp қызметі арқылы да сұрақтарына тиісті жауап алып отырады.
«Депутат дидары» айдарының қонағы Марат Тамабаев сайлаушыларды өзі іздеп баратынымен ерекшеленді. Депутатты кеңсесіне іздеп бармай, жергілікті халықпен жұмыс жүргізу бөлімінде күтудің тағы бір артықшылығы – алға тартқан мәселесінің тағдыры не болатынын апталап күтпейтінінде.

Самат ЖҮНІСБАЕВ,
Қаратөбе аумағы бойынша халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің басшысы:

– Марат Сәрсекұлы депутаттық мандатын алғаннан кейін халықты біздің бөлімде қабылдауға және бөлім қызметкерлерінің де қатысуына ұсыныс жасады. Біз қуана келістік. Себебі, қала аумағына қосылғанына екі жыл ғана өткен бұл елдімекендерді қала деңгейіне жеткізу үшін қордаланған мәселелерді шешуіміз қажет. Ол үшін халықтың басын қосып, олардың ұсыныс-пікірлерін тыңдап жүйелеу керек. Осы орайда депутаттың халықты қабылдау жүйесі бізге зор көмек болып, жұмыстың жандануына септігі тиюде. Халық қандай мәселемен келгенін депутат қабылдауында бірге отырып тыңдаймыз.

Акрам ИСМАИЛОВ,
Қаратөбе аумағы бойынша халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің нұсқаушысы:

– Өзекті мәселелерін алға тартып, шешімін іздеген әрбір тұрғын депутатпен қай күні, қай жерде кездесетінін жақсы біледі. Қабылдау тәртібіне сай сұрақтарын міндетті түрде қағазға түсіріп әкеледі. Шымкент қалалық мәслихатының депутаты Марат Тамабаевтың қабылдауына бөлім қызметкерлері түгел қатысамыз. Мәселен, халық судың жайын айтса, біз кейінге қалдырмай бөлімдегі ресми мәліметтерді бірден ұсынамыз. Сол мәліметтер негізінде хаттама толтырып, М.Сәрсекұлына тапсырамыз. Мұндай тәртіппен су мәселесі шешілді. «Базарқақпа» тұрғын алабындағы Терекзар көшесінде 55 метрлік орталық құбырдың жарамсыз болып қалуына байланысты халық ауызсу тапшылығына тап болды. Жаздың күні, ораза айы еді. Бюджеттен қаржы бөлуге ұзақ уақыт кететінін ескерген депутат бұл жұмыстарды өзі қаржыландырды.

Сәуле ШАПАЛЕВА,
Қаратөбе аумағы бойынша халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің бас маманы:

– Біздің бөлімге қарасты тұрғын алаптарда жылжымайтын мүліктерді қайта заңдастыру, коммуналдық қажеттіліктер, қоғамдық көлікке деген сұраныс кезек күтірмейтін мәселелер еді. Өйткені, жұмысқа орналасу, әлеуметтік, басқа да қызметтерге жүгіну, несие алу, жалпы кез келген мәселе тұрғылықты мекенжай анықтамасымен шешіледі. Ал мекенжай анықтамасын алу үшін облыс аумағынан қалаға енген елдімекендердің құжаты қайта рәсімдеуден өтуі тиіс. Бұл – бір. Екіншіден, ауызсу тапшылығы, жарықтың сапасыздығы және тұрмыстық қалдықтарды тазарту қызметіне байланысты жасалған келісімшарт мәселесі халықтың көкейкесті сауалына айналған. Үшіншіден, аталған мәселелерді шешу немесе медициналық қызметті пайдалану, оқуға, жұмысқа қала орталығына қатынау үшін қоғамдық көлік қажет болатын. Міне, осы айтылған халықтың сұранысын тыңдаған депутатымыз М.Сәрсекұлы бірқатар мәселе бойынша тиісті мекемелерге ұсыныс жасап, қадағалап, жүйелі түрде шешімін табуға ықпал етті.

«Халықтық кеңсе» аталатын орталық қызметінің бүгінгі қауырт та тындырымды тірлігі аз уақыт мерзімінде қала тұрғындарының көңілінен шығып үлгергендей. Сөзімізге дәлел, орталықтың қызметіне жүгінгендердің қатары уақыт өте келе арта түскені байқалады. Шымкент қаласының әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың тікелей бастамасымен құрылған мекемеге әсіресе, жұмыспен қамту, жер телімін заңдастыру сынды мәселелер аясында арыз-шағымын айта келетіндер көп.

Аталған мекемеде тұрғындардың арыз-шағымын қабылдап, кеңес беретін 13 терезе таңғы сағат 9.00-ден кешкі 19.00-ге дейін түскі үзіліссіз жұмыс істейді. Мұнда «бір терезе» қағидасы бойынша қызмет көрсетіліп, халық әуре-сарсаңға салынбайды, әкімшілік кедергілер мен сыбайлас жемқорлықтың алдын алады және құжаттардың қаралу мерзімі қысқарады. 

Қала тұрғындарының сан түрлі сауалдары мен сын-ұсыныстары мұнда тіркелген сәттен бастап тұрақты бақылауға алынады. Және 15 жұмыс күні уақыт мерзімінде арыз иесіне тиісті жауап беріледі.

Қала тұрғыны Балжан Отыншиева ұзақ жылдар бойы даулы мәселеге айналған жерін заңдастыру мәселесіне тиянақты жауап алу үшін таңертеңгілік орталық ғимаратына алғаш болып келгендердің бірі еді. Арнайы талон алып, сондағы мамандарға өз қажеттілігін айтты. Тиісінше, қолда бар құжаттарының негізінде, шағымы тіркеуге алынып, тиісті сала мамандарына жолданатын болды. Сондай-ақ, арыз иесіне белгіленген уақыт мерзімінде нақыт жауап та берілмек.

Орталықтың кеңсе үйлестірушісі Гүлжамал Жұмабек-ованың айтуынша, мұнда күнделікті 550-600 тұрғын арыз-шағыммен келеді. Ол үшін мекеменің білікті 40 қызметкері өз жәрдемін беруге әзір.

– «Халықтық кеңсе» ашылғалы бері 6 ай уақыт мерзімінде қала тұрғындарынан барлығы 58 155 арыз-шағым түсіп, оның орындалуы жүйелі бақылауға алынған. Күнделікті қабылданған арыз-шағым, өтініштер тиісті аудан және бөлімдерге курьерлық қызмет арқылы жеткізіледі, – дейді Гүлжамал Ералықызы.

Қала тұрғындарына қолайлы жағдай жасау мақсатында қала әкімінің орынбасарлары, қала әкімінің аппарат басшысы, аудан әкімдері мен құрылымдық бөлім басшылары белгіленген кесте бойынша мекеме ғимаратында азаматтар үшін жеке қабылдау өткізіп тұрады. Сондай-ақ, кеңсе мамандары қала тұрғынына төрт саннан тұратын штрих код-талон береді. Осы арқылы «Халықтық кеңсеге» келмей-ақ, азаматтар үйде отырып, ғаламтор арқылы мәліметтер базасынан төрт саннан тұратын құпия кодты теріп, шағымының орындалуын бақылай алады. Яғни, өтініші қай сатыдағы қарауда жатқанына дейін біліп алуына жағдай жасалған. «Бір терезе» қағидасы тиімді жүзеге асуда.

Орталықтың құжаттарды қабылдау жүйесі бір жерде жинақталған. Дайын құжаттарды тапсыру секторы СМС және қоңырау шалу арқылы азаматтармен хабарласып, құжаттарының дайын екенін ескертіп, жауап хаттарын қолма-қол табыстайды.

Ғимарат іші толығымен бейнебақылау жүйесімен қамтылған.

Айтпақшы, жуырда Тараз қаласынан арнайы келген өкілдер ел аумағында алғаш болып ашылған кеңсе қызметіне қызығушылық танытыпты. Бұйыртса, тиімділігін көрсеткен мұндай ғимарат Жамбыл өңірінде де пайдалануға берілмек. Сондай-ақ, Оңтүстік өңірдің өзге де аудан-қалалары мекеменің қызметін жоғары бағалап, алдағы уақытта нақ осындай ғимаратты тұрғындардың игілігіне беруге ниет танытуда.

«Біз әйелді әйел сыңайынан таныған елміз» депті заманының заңғар жазушысы Ғабит Мүсірепов. Ғабең бұл сөзін тектен-текке айтпаса керек. Қазір адамды жынысына қарап емес, қабілетіне қарай бағалайтын заман. Сондықтан, қазақ әйелдеріне деген құрмет тек отбасы, ошақ қасы төңірегінде ұйысқан десек, қателік болар еді. Қазірдің өзінде әйелдер саясат, билікке ұмтылып жатыр. Денсаулық сақтау және білім беру саласында, шағын және орта бизнесте де әйелдер белсенді.

1.Биліктегі бикештер

Өзіміздің Оңтүстікте де билік басында қызмет ететін бикештер бар. Бұл көшті қала әкімінің орынбасары Гүлжан Құрманбекова бастап тұр. 

Гүлжан ханым ер-азаматтармен бірге тізе қосып, жауапты қызмет атқарып жүр. Ол Алаш арыстарының бірі Әлихан Бөкейханның «Өз күшіне сенбеген адам да, халық та ешқашан өмір бәйгесін ала алмайды» деген даналығын өмірлік ұраны етіп алған. Өзінің қызметтік өсу сатыларында отбасының қолдауы көп болғанын айтады. Жолдасы екеуі екі ұл, бір қыз тәрбиелеп өсірген. 

– Ең алдымен мен жолдасыма алғыс айтқым келеді. Оған ризамын. Таңертеңнен қара кешке дейін жұмыстамын, үйдегі шаруаларға үлгермей жататын кездерім көп. Жиналыс болады, кеш қайтамыз. Тіпті, демалыс дегенді ұмытып кететін кездер болады. Сондай шақтарда жолдасым қызметімнің қиындығын, ауырлығын түсінеді, – дейді Гүлжан Мамытқызы. 

Биліктегі ханымдардың ішінде тағы бір Құрманбекованың аты аталады. 

Құрманбековтер әулеті жергілікті жұртшылыққа жақсы таныс. Мамыт ақсақалдың он перзенті бар болса, бәрі де ел құрметіне бөленген азаматтар. Әсіресе, қарияның қос қызы қызметтегі қиындықтар мен кедергілерден, сынақтардан қаймықпай өтіп келеді. Апалы-сіңлілі ханымдардың кішісі – Гүлнәр Құрманбекова. 

Ол Шымкент қалалық мәслихатының депутаты, Әлеуметтік саланы дамыту мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның төрайымы, Шымкент қалалық жедел жәрдем станциясының бас дәрігері сияқты бірнеше мансапты қатар алып жүр. Жас кезінен қызметке ерте араласқан Гүлнәр ханым ата-енесінің де көңілінен шығып, отағасы мен бала-шағасының да бабын тапқан. Ауылдың қайнаған қызу тіршілігі мен жұмыстың жауапкершілігін бірдей алып жүру арқылы өмір оны шыңдай түскен. От та жаққан, самаурын да қайнатқан, сиырды да сауған. Гүлнәр ханымның еңбекқорлығы, қызметтегі жауаптылығы мен табандылығы, өмірсүйгіштік қасиеттерінен бүгінгі қыз-келіншектер үлгі алса игі. Гүлнәр ханым жолдасы Қалдыбай екеуі 2 ұл тәрбиелеп, немере сүйіп отырған бақытты жандар. 

Өңірімізде биліктегі бикештер тізімін басқарма басшылары да толықтырады. Облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Әсия Темірбаева өзінің алғашқы еңбек жолын «Союзгипрорис» жобалау институтында инженер болудан бастаған. Әсия Құралқызы аталған басқармада 2-дәрежелі маман қызметінен бас маман, одан кейін бөлім бастығы, басшы орынбасары, басшы қызметтеріне дейін сатылап өскен. 

Осы орайда Шымкент қалалық білім бөлімінің басшысы Жанат Тәжиеваны айтпай кетуге болмас. Ол тәжірибелі педагог, ол кісі білім саласында 30 жылдай уақыт еңбек етіп келеді. 

Жанат ханымның қызметтегі мұқияттылығы, іскерлігі өзі басшылық еткен уақыт аралығында жан-жақты танылды. 

Басқармаларда басшылардың орынбасары болып нәзікжанды қыздарымыз да қызмет атқаруда. Мәселен, облыстық денсаулық сақтау басқармасы басшысының екі бірдей орынбасары – нәзікжандылар. Роза Жәукімова мен Айгүл Сапарғалиевалар өздеріне тапсырылған міндетті ойдағыдай атқарып келеді. ОҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы басшысының орынбасары Гүлнәр Сәметова, облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Раушан Ергашевалардың да елеулі еңбегін атап өткен жөн деп санаймыз. 

Шымкент қалалық мәслихатында тұрақты комиссиялармен жұмыс жөніндегі бөлімінің бас маманы Ұлжан Исабаева мен аппараттың бас маманы Ақжарқын Биғазиеваның да есім-сойлары биліктегі бикештер тізімін жалғастырады. Қалалық мәслихат депутаттарының ішінде өзге этнос өкілдері де бар. Мәселен, Ирина Болдинова. «Нұрсәт», «Қайтпас-1», «Таскен», «Қаражол» тұрғын алаптары кіретін №15 сайлау округінен сайланған халық қалаулысы өзінің депутаттық мандатын абыроймен алып жүр. 

Бұлардан бөлек қаламыздағы білім ошақтарының басшылығында көбіне-көп – әйел азаматтар. Шымкент қаласында 129 мектеп бар. Шаһар бойынша 15 мыңнан астам мұғалім қызмет атқарады. Соның 82 %-ы – апайлар. Колледждер мен мектептердің басшылығында да талай жылдан бері еңбек етіп келе жатқан директор апайлар көп.

2.Бизнестегі вумендер

Бүгінде арулар араласпаған сала кемде-кем. «Не іске де әйел араласса, бәрі жақсы аяқталатынына сенімдімін. Әйел әлемді басқаратынын түсіндім» деген екен атақты колумб жазушысы, Нобель сыйлығының иегері Габриэль 

Гарсиа Маркес. Иә, әйелдер қазір бизнеске де білек түріп кірісіп кетті. Өңірімізде кәсіпкер әйелдердің «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жанынан ашылған Іскер әйелдер кеңесі жұмыс істейді. Аталған Кеңес төрайымы – Алма Архабаева ханым. «Бұл кеңес – жұмыс органы, іскер әйелдер кәсіпкерлігін қолдау үшін арнайы жұмыс істейді. Бүгінгі таңда біздің кеңесте жетістікке жеткен 120 кәсіпкер әйел бар», – дейді Алма Нұралықызы. «Атамекен» Ұлттық палатасының мәліметіне сәйкес, жалпы, Қазақстанда 15 мыңнан астам шағын және орта бизнес жобалары болса, солардың 40 пайызын қыз-келіншектер басқарады екен. Соңғы 3 жылда қыз-келіншектер қатысқан шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 26 пайызға артса, әйелдер ашқан компаниялар 28 пайызға дейін өскен. 

Алма Архабаева Оңтүстікте тек ІӘК-нің басшысы ретінде ғана емес, «Асыл арман» компаниясының бас директоры ретінде де танымал. Бизнесте жүргеніне 20 жылдай болған Алма Құралқызының айтуынша, қыз-келіншектерге бизнесті бастау үшін сенім жетіспейді. ІӘК осы бағытта жүйелі жұмыстар атқаруда. Нақты айтар болсақ, «Әйел және бизнес», «Бизнес толеранттылықты таңдайды» дегендей бизнес-конференциялар, форумдарды дәстүрлі түрде өткізіп келеді.

Облыстық мәслихаттың депутаты Рәшкүл Оспанәлива да көпшілікке танымал. Неше жылдан бері кілең ер азаматтармен иық тірестіріп, билікте де, бизнесте де белсеніп қызмет атқарып келеді. Әріптестері ол туралы «бір өзі он ер адамға татитын депутат» деп әзілдейді. Халық қалаулысы ретінде көтерген мәселелері көп. Сондықтан билік басындағылар оған «Нұр Отан» партиясының ОҚО бойынша ана мен отбасын қолдау жұмыстарының кураторы, «Саясаткер әйелдер» клубының ОҚО бойынша төрайымы және Қазақстан халқы Ассамблеясы жанынан құрылған облыстық аналар кеңесінің төрайымы қызметтерін сеніп тапсырды. Рәшкүл Жәлелқызы – «Береке-А» корпорациясының президенті. Осыдан бірер жыл бұрын адуынды журналист Бақтияр Тайжан ағамыз «Егемен Қазақстан» газетінің бетінде «Береке-А» – қайырымдылықтың досы» деген тақырыппен мақала жариялап еді. Расында, аталған мекеме көптеген сауапты істің басы-қасынан табылып, қаншама адамға қаржылай қолдау көрсетіп жүр. Оңтүстіктің ақжарма халқы Рәшкүл қыздарының биліктегі һәм бизнестегі беталысына ұдайы тілектес. 

Облыстағы кәсіпкер әйелдердің қатарында ауызға ілігетіндердің бірі – Төреайым Сұлтанова. Ол – «Ай нұры» медициналық емханасының директоры. «Ай нұры» – қаламыздағы дәлдік диагностикамен қаруланған, дертке тиімді ем қолданатын медициналық орталықтардың бірі. Төреайым ханым кезінде қалалық мәслихаттың депутаты болып, кәсіпкерлік пен депутаттықты қатар алып жүрді. 

– Күні бүгінге дейін қол жеткізген жетістіктерімнен гөрі әйелдік борышым, босағамның іргесіндегі келіндік міндетімді бірінші орынға қоямын. Мен үшін атақ-даңқтан, мансаптан киелі шаңырағымның шаттығы биік, – дейді кәсіпкер ханым. 

Шыққанына аз ғана уақыт болса да, үлкен сұраныс пен қызығушылық тудырып отырған «Айсауле» косметикалары жөнінде Шымкенттің қыз-келіншектері жақсы біледі. Жобаның жетекшісі – химия ғылымдарының кандидаты, доцент Сәуле Мұсаева. Отандық өнім шығарып, өнімді еңбек етіп жүрген кәсіпкер Сәуле ханымды да бизнес вумендердің қатарынан көреміз. «Біздің елде кәсіпкерлерге, бизнес бастағысы келетін әрбір адамға мүмкіндік мол», – дейді Айсәуле Мұсаева.

Тобықтай түйін

Қазақ қыздары дегенде, соңғы жылдары шоу-бизнесте хит әндердің бірі болған, «КешYou» тобының орындауындағы «Қазақтың қыздары» әні көмейіме құйыла береді.
– Ана жолын құрметтеген, ғажап шың бәрі,
Аппақ арын кірлетпеген, қазақ қыздары.
Гүлдер – көркі жерімнің, Арулар – көркі елімнің.
Бұл біз, қазақтың қыздары, қазақтың қыздары! – деп әндеткім келеді. Оған себеп – біздің осындай мақтаныштарымыз бар. Айтпағымыз, 8-наурыз Халықаралық әйелдер күні мерекесінде өңірімізде билік және бизнес басындағы белгілі аруларымыздың атын атап, елге сіңірген еңбегін осылайша ескеру еді.

«Құдайдан кейінгі құдірет – ана» деген екен бір ғұлама. Тіршілікте ананың рөлі ерекше. Мерекелеріңізбен, асыл аналар, ардақты арулар!