Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі (The Global Competitiveness Index) – жаһандық зерттеулер және әлем елдерінің экономикалық бәсекеге қабілеттілік көрсеткіші бойынша онымен қоса жүретін оның рейтингі. Жалпыға бірдей қолжетімді статистикалық мәліметтерге және компаниялар басшыларының жаһандық сауалнама нәтижелеріне – Бүкіләлемдік экономикалық форум әріптес ұйымдар желілерімен – есепте талдау жасалатын елдердің жетекші зерттеу институттарымен және ұйымдармен бірлесіп өткізетін жыл сайынғы кең ауқымды зерттеулер комбинациясына негізделіп, Бүкіләлемдік экономикалық форумның әдістемесіне есептелген.
Зерттеулер 2004 жылдан бері жүргізіледі және қазіргі кезде әлемнің түрлі 140-144 елдері бойынша бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің неғұрлым толық кешенін бейнелейді. ДЭФ БЖИ 119 көрсеткіштен құралады. Оның 34-і статистикалық мәліметтер қорытындысы бойынша, қалғаны еліміздің орта және ірі кәсіпорындары жетекшілеріне сауалдама жүргізу нәтижесі бойынша есептеледі.
ҚР Әділет министрлігіне келетін болсақ: 119 көрсеткіштің 4 индикаторы бойынша жауапты орындаушы болса, 3 индикаторы бойынша қосымша жауапты болып табылады. Атап айтқанда:
Жауапты орындаушы болып табылатын индикаторлар:
«Әкімшілік дауларды реттеуде заңнаманың тиімділігі» индикаторы;
«Даулы мәселелерді шешуде заңнаманың тиімділігі» индикаторы;
«Меншік құқығы» индикаторы;
«Зияткерлік меншікті қорғау» индикаторы;
Қосымша жауапты орындаушы болып табылатын индикаторлар:
«Мемлекеттік органдармен қабылданатын шешімдерінің айқындығы» индикаторы;
«Қоғамның саясатка сенімі» индикаторы;
«Мемлекеттік қызметшілер шешімдеріндегі фаворитизм» индикаторы.
Жоғарыда аталған индикаторлардың бірі - «Даулы мәселелерді шешудегі заңнаманың тиімділігі» индикаторына тоқталып өтсек,біріншіден,ҚР Жоғарғы сотымен жаңа азаматтық-процессуалдық кодексінің жобасы дайындалған. Аталған кодекске енгізілген нормалар «Даулы мәселелерді шешудегі заңнаманың тиімділігі» индикаторы көрсеткіштерін көтеруге өз септігін тигізеді.
Кодексте азаматтық сот ісін жүргізу міндеттері мен қағидалары жаңа талаптармен толтырылған. Әсіресе, дауларды реттеудің соттан тыс және сотқа дейінгі тәртібі, сот отырысы кезіндегі татуласу рәсімдері туралы қағидалар тиімді қолданылған. Жаңа процессуалдық заң тараптарға дауларды сотқа дейін реттеуге, осы дауды қысқа мерзім ішінде, аз материалдық және моральдық шығындармен шешуге мүмкіндік береді.
Дауларды сотқа дейін және сот отырысы кезінде реттеудің процессуалдық жолдары ретінде Заңда: татуластыру рәсімдері (жеке тарау), медиаторлардың қатысуымен және сот жүргізетін медиацияны қолдану, тараптар және адвокаттардың қатысуымен партисипативтік рәсімдерді қолдану қағидалары қарастырылған.
Процессуалдық заңда азаматтық дауларды жеңілдетілген іс жүргізу тәртібімен қараудың қағидалары толықтырылып, бұйрық шығару және жазбаша іс жүргізу арқылы кейбір санаттағы істерді шешудің жолдары өз шешімін тапқан.
Екіншіден,ҚР Әділет министрілгі «Төрелік туралы»Заңының жобасын дайындады. Заң жобасын әзірлеу төрелік пен аралық сот қызметін құқықтық реттеудегі бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету мақсатында арнайы екі заңды шоғырландыруға бағытталған. Осындай шоғырландыру дауларды соттан тыс шешу жүйесін нығайту процесіне оң әсерін тигізеді.
Заң жобасының негізгі мақсаты кәсіпкерлікті дамытуға қолайлы жағдай туғызу, иннвистиция тартуды ынталандыру және де мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру болып табылады. Заң кәмелетке толмаған адамдардың, заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған адамдардың мүдделерін қозғайтын; мүліктік қатынастарға байланысты емес жеке мүліктік емес қатынастардан туындайтын; банкроттық және оңалту туралы; табиғи монополиялар субъектілері мен олардың тұтынушылары арасындағы дауларды қоспағанда, барлық мүліктік дауларды қарастырады.
Темірхан Бекмурзаев,
Шымкент қаласы Еңбекші аудандық
әділет басқармасының жетекші маманы,
«Қазақстан Заңгерлер Одағы» РҚБ-ң
ОҚО филиалының мүшесі
