Шымкент келбеті

Қоғамымыздағы мүмкіндігі шектеулі жандар қашанда мемлекет тарапынан көмек пен қамқорлыққа зәру екені белгілі. Олар өздерінің денсаулығындағы кемістігіне қарамай өмірге құштар болып келеді. Осынау жандардың алысын жақын еткен, сапалы қызмет көрсетіп көңілінен шығып жүрген қаламыздағы «Инватакси» қызметінің игілігі жайлы сөз қозғауға болады.

2011 жылдан бастап Шымкентте «Инватакси» қызметі енгізілген болатын. Бұл қызметті «Сәби» қорының демеушілігімен арнайы 4 көлікпен бастаған қоғамдық ұйым бүгінде 15 арнайы көлікпен зағип жандарға сапалы қызмет көрсетіп келеді. Олардың қатарында І және ІІ топтағы мүгедектер, 16 жасқа дейінгі мүгедек балалар, Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен оларға теңестірілген азаматтар бар. Қалада мүмкіндігі шектеулі жандарға қолайлы жағдайлар жасалып, олардың көліктерін қоятын арнайы орындар белгіленді. «Қалалық мүгедектер қауымдастығы» қоғамдық ұйымының директоры Торопов Вадим Александрович:

– 2017 жылы мүмкіндігі шектеулі 600 жуық жанға, оның ішінде 3-16 жасқа дейінгі 210 балаға, 380 жуық ересек адамдарға 13 арнайы көлік қызмет етсе, жылдан-жылға қала аумағының кеңеюіне байланысты биыл жыл басында тағы 2 жаңа көлік қосып отырмыз, – дейді.

Қала ішінде тасымал қызметін қол арбаға таңылған І-ІІ топтағы мүгедек жандар ғана пайдалана алады. Көлік іші ыңғайлы әрі қауіпсіз басқыштар мен белдіктер, тағы басқа құралдармен жабдықталған. Бұл қызмет түрін пайдалану үшін диспетчерге хабарласып, «Инвотаксиді» шақырып, керекті мекенжайын айтса жеткілікті. Таңғы сағат 8.00-ден – кешкі сағат 19.00 аралығында екі диспетчер қоңырауларға жауап беріп, шақыру берілген жерге «Инватаксилерге» бағыт беріп отырады. Ал, таксидің төлемақысын мүгедектер төлемейді, ол шығындарға Шымкент қаласы жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі арқылы мемлекеттік тапсырыс берілген.

– Біз демалыс күндері де қызмет көрсетуді жолға қойып, арнайы кезекшілік ұйымдастырамыз. Мәселен, бір адам басқа қалаға ем қабылдауға баруы үшін вокзал, әуежайға жеткізіп салу немесе күтіп алуы тиіс болса, алдын ала ескертуі керек – деп түсіндірді қоғамдық ұйымның басшысы.

Ағымдағы жылдың 15 қаңтарына дейін 175 адам Шымкент қаласы жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөліміне «Инватакси» қызметін пайдалану тізіміне тіркелген. Оның 70-сі балабақша мен мектеп жасындағы балалар, қалғаны ересек жандар. Тіркелу жыл бойы жалғасады.

Бибайша НҰРЖАНҚЫЗЫ

Шымкентте жол-көлік оқиғаларының 90%-ы – жолдың сапасыздығы, жүргізушілердің жаяу жүргіншілер жүретін жолға қарамауы және жол белгілеріне жауапсыздықпен қарауынан орын алады екен.

Жол бойында орын алатын келеңсіз жағдайлардың алдын алу үшін жауапты сала мамандары өз жұмыстарын күшейтуде. Шымкентті қауіпсіз қалаға айналдыру сол мақсаттың бірі. Осы мақсатта, 10 ақпараттық жол белгі, 350 метр «жасанды кедергі», 100 «Балалар сақ болыңдар» белгісі қойылған. Ал жыл соңына дейін 30 көшеге жарық беретін жаяу жүргіншілер жолы мен 17 жаңа бағдаршам қойылмақ.

«Апат айтып келмейді» десек те, соңғы кездері жол-көлік оқиғалары халықтың құтын қашырып тұр. Таяуда қалада электровоз бен жүк көлігі соқтығысып, оның салдарынан электровоз рельстен шығып кетті. Жол апаты «Қызылсай-Қазығұрт» өткелінде болған. Жүк көлігінің жүргізушісі көліктің ішінде қысылып қалған. Абырой болғанда азаматтар аман.

Қарым-қатынасты жалғайтын, игі мақсаттарға бастайтын жолда жүру неге қауіпке айналды? Жүргізушілер де, жолаушылар да қайда асығады? 

Бүгінде жүргізушілер де, жолаушылар тарапынан да жол қауіпсіздігін сақтау мәселесі өзекті болуда. Жалпы, жолда жүрудің тәртібі, жол-көлік оқиғаларының алдын алу жағдайында көптеген ақпараттық-насихаттық жұмыстарды әлі де күшейту керек. 

Ресми деректерді сөйлетсек. ОҚО ІІД жыл басынан бері 83 мыңнан астам заңбұзушылықты анықтаған. Ішкі істер министрлігінің баспасөз қызметінің мәлімдемесіне сәйкес, құқық бұзушыларға барлығы 1,5 миллиард теңге әкімшілік айыппұл салынып, 600 миллион теңгесі облыс бюджетіне өндірілді. Қазіргі таңда ОҚО ІІД Әкімшілік полиция басқармасы Процессингтік орталығы, қалада 21 «Редспид» жылдамдық өлшеуіш құралы, 21 «Интегра» зияткерлік көше қиылысы және 6 жол қозғалысын бақылайтын алты дана «Крис П» жүйесі жұмыс істеп тұр. 

Депутаттық сауал жолдады

ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты Құдайберген Ержан осы мәселеге байланысты жан-айқайын жеткізгенінен хабардармыз. Халық қалаулысы Премьер-Министр Б.Сағынтаевқа депутаттық сауал жолдаған тұғын. 

– Оңтүстік Қазақстан облысының «Шымкент-Самара» трассасында Ынтымақ елдімекенін, тас жол ортасынан жарып өткен. Ауыл тұрғындары бірін бірімен араласа алмай, мал өріске шыға алмай және балалары мектепке баруы қиындап, жандарын шүбірекке түйіп жүр. Осыған ұқсас жағдай, Түркістан қаласының жанынан өткен тас жолы, халық тұтынуға салынған балалар ауруханасына қол жетуі қиындап, қызмет көрсетуге оң нәтижесін бермей отыр. Бұл жағдайға өзім куә болдым. Шымкент-Ташкент тас жолдарында болып жатқан жол апаттары үлкен қайғылы жағдайға әкеліп жатыр. Барлығына бірдей күйе жағуға болмайды. Міндеттерін адал орындап жатқандары бар. Батыс Еуропа-Батыс Қытай жолында инфрақұрылымдарының аздығы немесе тіпті жоқтығы, жолаушылардың наразылығын келтіріп отыр, – деген еді мәжіліс депутаты. 

Оңтүстіктен сайланған халық қалаулысы негізінен жобалау кездегі қателік, мердігерлердің өз міндеттерін талапқа сәйкес орындамауы, келісім-шартта көрсетілген қауіпсіздік шараларының, жолға қойылатын белгілердің болмауы, жол сызық жолақтарының жоқтығы апаттарға себеп болып тұрғанынын сынға алған еді.

Тоқановтың айтар уәжі бар

М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дың «Агроөнеркәсіп кешені және су қоры мәселелері» ғылыми-зерттеу институтының директоры Мұсатіллә Тоқанов он жылдан астам уақыттан бері жол-көлік оқиғаларына геомагниттік толқындардың себебі барын зерттеп жүр. Ол кісіні апатты оқиғалар ұзақ жылдардан бері алаңдатып келеді. ҚР Ішкі істер министрлігіне дейін хат жолдаған. Бірақ, оған назар аударар ешкім болмай тұр. 

Шілде айында Түркістан бағытында апат болған аумақты да зерттеп, ол жерде де геомагниттік толқындардың әсері барын анықтапты. 

– Мен әр жол апаттары болған кездерде өзімді кінәлі адамдай сезінемін. Шілде айында «Шымкент-Самара» тас жолының 107 шақырымында апат болған аумаққа да барып қайттым. Төрткөлден әрі қарай Түркістанға дейінгі жол толық геомагнитті толқында жатыр. Былай қарасаңыз, теп-тегіс жол. Оқиғаның себебі айтылды ғой. Көрмей қалдым дейтіндей емес, «Газ-53» – үлкен көлік. «Тойота» көлігі қатты жылдамдықпен келген де жүк көлігінің астына кіріп кеткен. Тәжірибелі жүргізушілер аралықты біледі ғой. Менің зерттеуімше, сол кездерде магнитті дауыл өршіп тұрған. Геомагнитті толқын оны одан сайын күшейтіп жібереді. Міне, осындайда жүргізуші қас-қағым уақытқа дел-сал күйге түседі. Осының кесірі апатты жағдайға әкеп соқтырады, – дейді ол. 

Ғалымның зерттеулеріне сүйенейік. Жалпы, сайлы, ойлы жерлердің астында жарылыс болған. Сондай жерде геомагнитті толқын өршіп тұрады. Ал егер тегіс жол болса, онда ол жердің астында үлкен көл бар. Сол судан магнитті толқындар шығады екен.

Ғылыми-зерттеу институты қажет

БҰҰ деректеріне сәйкес, жыл сайын жер бетінде 5 миллионнан астам адам жол апатынан жарақаттанып, жүз мыңдаған адам қайтыс болады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статистикалық мәліметтері бойынша, магниттік дауыл кезінде инфаркт, инсульт, өз-өзіне қол жұмсау, асылып қалу, ұшақ және жол-көлік оқиғаларының саны артатыны айтылады. 

Белгілі ғалым М. Тоқанов Шымкент қаласында геомагнитті толқындардың әсерінен жиі жол-көлік оқиғасы болатын аумақтарды атап көрсеткен. Оның айтуынша, біздің елімізде де «Геомагнитті толқын және күн жарылысын зерттейтін институт» ашылуы қажет. Мұндай ғылыми орталықтар бүгінде Германия, Жапония, АҚШ, Ресейде жұмыс істейді. 

Ғалымның сөзінше, қаланың жолдарына арнайы жол белгілерін қойып, жол жүру ережесі кітабына геомагнитті толқындардың әсерін жазу қажет. Бұл – уақыт күттірмейтін мәселе. Бәлкім, бұдан хабардар болған жүргізушілер де, жолаушылар да сәл де болса, аяғын аңдап басар ма еді?!

Шымкентте бірнеше көше жөндеуден өтті

Шымкент қаласында жыл басынан бері күрделі және орташа жол жөндеу жұмыстары жүргізіліп келеді. Басым бөлігі аяқталған. Атап айтар болсақ, «Жиделі», «Ақниет», «Жайлау» шағынаудандарының көшелері мен мектептердің кіреберістері және басқа да бас-аяғы 7,471 шақырым жол күрделі жөндеуден өткен.

«Тельман», «Қазығұрт», «Наурыз» секілді бірнеше шағынаудандарға, «С.Рахманин», «Қызылжұлдыз», «Б.Әлімбеков» және тағы басқа бірнеше көшелерге орта жол жөндеу жұмыстары жүргізілген. Бұдан бөлек, №33 мектеп және балабақша маңындағы жолдарға, «Жаңаталап», «Шаңырақ», «Құрсай» тұрғынүй алаптарына және «Ізгілік», «Шымқорған», «8 наурыз» және тағы басқа көшелер мен шағынаудандарға аяқжолдар төселді.

– 2017 жылдың басынан бері қаралған қаражаттан күрделі және орта жөндеуден өткен жолдардан бөлек, өтпелі нысандар да бар. Жаңа жобаларға келер болсақ, оларға қазір байқау жарияланған. Кейбіреулері бастап та кеткен. Дәл қазір жөндеу жүргізіліп жатқан құрылыс жұмыстары қараша айында аяқталады. Сонымен қатар, осыған дейін тас жол тіпті салынбаған көшелер бар. Қазір оларға шағал төсеу жұмыстары жүргізіліп жатыр, – дейді Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі басшысының орынбасары Ерлен Есіркепов. 

Жөндеу жұмыстары аяқталған көшелердің арасында А.Байтұрсынов көшесі де бар. Қала тұрғындары бойында «Онкология», «Кардиология», «Консультативтік диагностикалық медициналық орталығы» және басқа да маңызды нысандар орналасқан жолдың қайта ашылғанына дән риза. Онда тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық бөлімі бірнеше ай бойы жылу құбырларына жөндеу жұмыстарын жүргізген болатын. 

– А.Байтұрсынов көшесінің тұрғындары негізінен Д.Қонаев даңғылы арқылы қатынады. Қоғамдық көліктерге міну үшін бірталай жер жаяу жүру керек еді. Міне, енді жұмыстардың барлығы бітті. Автобустар мен көліктер де қайта жүре бастады. Әрине бұның барлығы қала игілігі үшін болғандықтан, тұрғындар түсіністікпен қарады. Осы жөндеу жұмыстарына атсалысқан азаматтарға алғысымызды айтамыз, – дейді қала тұрғындары Даниял мен Дамир.

Суретті түсірген
Береке СЕЙІТЖАППАР

Бүгінде облыста 7 автовокзал және 23 автобекет жолаушыларға қызмет көрсетеді. Автовокзалдар мен автобекеттерді Ұлттық стандарт талаптарына сәйкестендіру – уақыт талабы. Бұл мақсатта облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы мен автовокзал басшылары арасында 2016 жылы Меморандум түзілген еді. Оған сәйкес, автотұрақтар заманауи талапқа сай болып, сапалы қызмет ұсынуы тиіс. Облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы БАҚ өкілдеріне арнайы ұйымдастырған рейд барысында қаладағы бірқатар автотұрақтардың жағдайымен таныстық.

Автовокзалдар төрт санатқа бөлінген

Меморандумға сәйкес, 2019 жылы автотұрақтар 100 пайыз талапқа сай болуы керек. Осы бағытта мекеме басшылары заманауи талапқа сай болуға әрекет етіп жатыр. 

Бекеттер – қаламыздың көркі. Жолаушылар, туристердің ең бірінші бас сұғатыны осы орындар. Сол себепті мекемелер жауапкершілікті сезінуі керек. Бүгінде бұл маңдағы ретсіз сауда нүктелері жойылуда. 

Қазір өңірде 63 тасымалдау мекемесі бар болса, 2700-ден астам автобус түрлі бағытқа қатынайды. Сапалы қызмет көрсету және қауіпсіздікті сақтауға көңіл бөлінуде. 

Облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы басшысының орынбасары Мақсат Мырзабаевтың айтуынша, қазір автовокзалдар төрт санатқа бөлініпті. 

– Облыста бірінші санатқа лайық 6 автовокзал бар. Олар 80 пайыз талапқа сай. Екінші санаттағылар 65-80, үшінші санаттағылар 50-65 пайыз аралығында талапқа сай. Ең төменгі – төртінші санаттағылардың жағдайы 50 пайызға дейін. Біз оларды тізімнен шығарып тастау мәселесі бойынша облыстық әкімдіктің комиссиясына ұсынамыз, – дейді Мақсат Сайлаубайұлы. 

Заңсыз тасымалдаумен күресу – тікелей облыс әкімінің назарында тұрған мәселе. Аудандарда мобильдік топ құрылған. Жеті айдың ішінде 24 рейд өткізіліп, 145 хаттама толтырылыпты. Заңсыз тасымалдаушылар да толық анықталған: 145 үлкен сиымдылықты, 756 шағын автобус осындай тізімде тұр.

Заманауи талаптарға сай

2006 жылы ашылған Шымкенттегі халықаралық «Самал» автовокзалында оң өзгерістер баршылық. Аумағы 1 гектарды қамтитын нысанда 8 тамыз күні заманауи талаптарға сай екінші күту залы жолаушылардың игілігіне берілді. Мекеменің атқарушы директоры Асқар Шалабаев бірқатар жаңалықтардан хабардар етті. 

– Бізден 2 халықаралық, 7 облысаралық, 23 аудандағы елдімекендерге көліктер қатынайды. Келісімшарт бойынша 22 көлік компаниясымен бірлесе жұмыс істейміз. Бұған дейін келісімшартты бұзу мәселесі болған емес. Таяуда ауданаралық бағыттарға арналған күту залы ашылды. Қыста жылы, жазда салқын. Одан бөлек, облыста алғашқы болып электронды билет сату жүйесін іске қостық. Халықтың әлеуметтік жағдайына қарай баға көтерілген емес, – дейді ол. 

Мұнда жолаушылардың қауіпсіздігі де басты назарда. Автотұрақ маңында 28 бейнебақылау орнатылған. Мобильдік топ күндіз-түні күзетеді. 

Жүргізушілерге де барлық жағдай қарастырылған. Яғни, олардың жолға шығу алдында дәрігерлік тексеруден өтуіне мүмкіндігі бар. 

Жаңадан ашылған күту залында кітап оқып отырған Азиза Исаевамен сөйлестік. Зейнет жастағы апай мұндағы жағдайға дән риза. Түркістанға жол жүріп бара жатыр. Қарт жолаушы көліктердің қолжетімділігіне, тазалық пен тәртіпке өз ризалығын айтты. 

«Бекжан» автовокзалында да барлық жағдай қарастырылған. Сауда қатарлары стандартқа сай. Мекеменің директоры Ғалымжан Әбуовтің айтуынша, мұнда күнделікті 300 автобус жолға шығады. Облысаралық 6, ауданаралық 27 бағыт бар. 19 компанияның жұмысы ретке келтірілген. 

Көлік компанияларына жүктелген міндеттің бірі – жолаушылардың қауіпсіздігіне көңіл бөлу. Мәселен, бүгінде көліктерге өз мекемелерінің атаулары жапсырылып жатыр. Бұл жолаушыларға өте тиімді. Қай бағытқа жүретіні, қай фирмаға тиесілі екені айқын жазылып тұр. Жол патрульдік полициясы да көліктердің бағытын анықтап отырады. 

Заңсыз жолаушылар тасымалына жол жоқ

Облыста шамамен 145 сыйымдылығы үлкен автобус пен 756 шағын автобустың заңсыз тасымалдаумен айналысатыны анықталған. Олардың енді тәртіпке мойынсынуына тура келеді. 

Басқарма басшыларының мәліметінше, бүгінге дейін ауданарлық тұрақты бағыттарға қызмет көрсететін 354 (75 пайыз) шағын автобусқа өз белгілері орнатылыпты. Яғни, бұдан былай, көлікте мұндай мәліметтері болмаса, ол заңсыз жолаушылар тасымалымен айналысатын автокөлік тізіміне кірмек. 

Сондай-ақ, тасымалдаушы компаниялар өз көліктерін жыл сайын жаңарту керек. Былтыр екі тасымалдаушымен келісімшарт бұзылған. Биыл 111 автобусты жаңарту жоспарда тұр.

БАҚ өкілдері де заңсыз жолаушылар тасымалдайтындардың әрекетіне рейд барысында куә болды. Шымкент-Ташкент бағытында қатынайтын бірқатар көліктердің заңсыздықтары анықталды. Мәселен, кейбір жүргізушілердің жолаушылар тасымалдау куәлігінің уақыты өтіп кеткен. Оларға жол-патрульдік полиция қызметкерлері тарапынан 5 АЕК мөлшерінде айыппұл салынды. Ал енді бірінің сақтандыру полисінің мерзімі жарамсыз болып шықты.

Қалада тұрғындардың жол қауіпсіздігін қамтамасыз етуде бірқатар шаруалар қолға алынған. Жаңадан бағдаршамдар, жасанды жол кедергілерін орнату жұмыстары кестеге сай істелінуде. Биыл қалада жалпы 17 бағдаршам орнату жоспарланған. Бұл мақсатқа 170 млн теңге бөлінген.

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі Наурыз Сүгірәлиевтің айтуынша, әзірге бағдаршамдардың темір бағандары қойылып біткен. Биыл Шымкентте жаңадан орнатылатын бағдаршамдар Т. Рысқұлов – Ә.Дулатов, Ж. Тәшенов – Майлы қожа, Ақпан батыр – Мәделі қожа, Ю. Гагарин – Ақсуат («Тұрсын ай» аялдамасы), Ленгір тас жолы – Бадам бұрылысы, Қ. Қазиев – К. Әділбеков, Шардара көшесі, № 93 жалпы орта мектептің бұрылысы, Қапал батыр – К. Цеткин, Ю. Гагарин – Ә.Дулатов, «Қайнарбұлақ» саяжайы – Орталық көшесі аумағында.

Бәрі де қала әкімінің тұрғындармен есепті кездесуінде көтерілген мәселелер. Бұл ретте білім бөлімі, ішкі істер органының қызметкерлерімен бірлесе жұмыс топтары құрылған. 

– Бұл аумақтардың барлығы жіті зерттелді. Қай жерлерде көлік ағыны көп, сол жерлерге қойылады. Жұмыстар жоспарға сәйкес жүргізіліп жатыр. Көп жерде темір бағаналарды қою аяқталды, – дейді Н. Сүгірәлиев. 

Өткен жылы жалпы 20 нысанда бағдаршам орнатылды. Жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында тоғыз білім ошағының – № 16, 30, 59, 82 жалпы орта мектептердің жанында бағдаршам қойылды. 

Сондай-ақ, жыл басынан бері биыл 350 метр жасанды жол кедергілері қойылыпты. Негізінен, оның көбісі Сайрам ауданынан қосылған елдімекендердегі мектептердің аумағында. 

Дегенмен, көлік ағыны жоғары көшелерде жасанды жол кедергілері тез бұзылатын көрінеді. Ауыр жүк көліктері өтетін нысандар жиі істен шығады. Мамандар оларды ауыстыру жұмыстары да тұрақты жүргізілетінін айтады.

Ғасыр жобасына баланған «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автодәлізі еліміздің транзиттік әлеуетін арттыруда. Бүгінгі таңда Оңтүстік Қазақстан облысында алып құрылыстың 95 пайызы аяқталды. Бұл автожолмен қазір тәулігіне 13 млн тоннаға жуық тауар тасымалы жүреді. 2020 жылға бұл көрсеткішті 33 млн-ға жеткізу жоспарда тұр. 

“Батыс Еуропа-Батыс Қытай” жолының 424 шақырымы Оңтүстік Қазақстан облысының аумағы арқылы өтеді. Еліміздегі бірінші автотоннель де біздің өңірде салынып жатқанын айта кеткеніміз жөн. Ең бастысы, жолдардың жақсаруы оңтүстіктегі туризмнің де дамуына сеп болары анық. Мәселен, “Батыс Еуропа-Батыс Қытай” дәлізі “Ежелгі Түркістан”, “Ежелгі Отырар”, “Қасқасу” таулы шаңғы курорты сынды туристік аймақтары арқылы өтетін болады. Бұл ретте аймақта халықаралық талапқа сай 21 демалыс орны салынбақ. 

Қазір автодәліз бойындағы қызмет кешендерін көбейтуге күш салынып жатыр. Шығыс пен Батысты жалғайтын 40 күндік теңіз жолын төрт есе қысқартқан «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автодәлізі 8445 шақырымды құрауы тиіс. Оның 2787 шақырымы біздің елдің 5 өңірін қамтиды. 

Жол – экономиканың күретамыры. Бұл жобаның артықшылықтары дәліздің болашағынан үлкен үміт күттіріп отыр. Сала мамандары бүгінде транзиттік жолы бар елдер жылына 1 трлн доллар көлемінде табыс табатынын айтады. Демек, жүк тасымалындағы біздің елдің келешегі жарқын деуге негіз бар.

Шымкент қаласының көшелерінде орташа жөндеу, аяқжолдар салу жұмыстары қызған шақ. Жыл басынан бері 71 көшеде орташа жөндеу аяқталды. Таяуда мердігер анықталып, тағы 12 көшеде қайнаған құрылыс басталып кетті. Ал аяқжол құрылысы 11 көшеде жүріп жатыр. Оған 175 млн теңгеден астам қаржы бөлінген. Әрине, құрылыстың сапасы – басты назарда. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовтың өзі тікелей бақылап, мамандарға тиісті міндеттер жүктеген.

Қала әкімінің тапсырмасы орындалуда

Өткен жылы қала көшелерінде аяқжол салуға 1 млрд теңге жұмсалған еді. Қала әкімі халықпен есепті кездесуде осылай деген. Бұл – қаланың тарихындағы елеулі оқиға. Биыл да жұмыстар жоспарға сай жүзеге асады. 

Бүгінде 12 көшеде орташа жөндеу жұмыстары кестеге сай атқарылуда. Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің мамандарының берген мәліметінше, жұмыстар қазан айының соңына дейін аяқталмақ. Бұл мақсатқа 795 млн теңгеден астам қаражат бөлінген. 

Алдымен қаланың орталық көшелері – Темірлан тас жолы, Иляев көшесінде (Еңбекші ауданы) құрылыс қарқын алғанын айта кетейік. Сонымен қатар, Ұлықбек (Сайрам тұрғын алабы), Балқыбеков («Таскен» шағынауданы), Жамауов және Наурыз (жалғасы) көшелері (Қайтпас 1 шағын ауданы), Алатау көшесі, Абылай хан («Тұрлан» шағынауданы), Бақшалы («Қазығұрт» шағынауданы), Мұқанов («Қызылжар» шағынауданы), Сареми көшесінде (Тассай бөлімшесі) де құрылыс қарқынды. 

Бұл жұмыстарды межелі мерзімде аяқтау «Береке А» корпорациясы», «Шымкент дорстрой» ЖШС, «Арт-құрылыс», «Строй монтаж» және «Отан құрылыс» ЖШС-не жүктелген.

Аяқжолдар құрылысы қарқынды

Соңғы кездері қалада аяқ жолдарды ретке келтіру шешімін тапқан. Жұмыстар одан әрі жалғаспақ.

Мәселен, биыл жалпы ұзындығы 14 шақырым 11 көшеде аяқжол құрылысы салынатыны мәлім болған-ды. Бұл үшін қазынадан 175 млн теңгеден астам қаржы бағытталған. Мердігер мекеме – «Ата Нұр құрылыс», «С. Строй – Экспорт» ЖШС-і. 

Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің берген мәліметіне көз салайық. Бүгінде қалада Айдарқұл (Жаңаталап тұрғын алабы), 8 наурыз («Қарасу» шағынауданы), Бабашұлы («Таскен» шағынауданы), Құртаев («Қызылжар» шағынауданы), Игілік («Самал 3» шағынауданы), Шымқорған («Шаңырақ» тұрғын алабы), Сәтбаев («Тұрлан» шағынауданы), Бекболатов көшесінде («Құрсай» шағынауданы), «Қайнарбұлақ» саяжайында аяқжолдар салынып жатыр. 

Қала әкімі құрылыс сапасының деңгейін қадағалауына алған. Бұған дейінгі жөндеу жұмыстарының нәтижесіне тұрғындар шағым айтқан еді. 

– Кейбір жөндеу жұмыстарының игілігі бір жыл уақыт мерзіміне де жетпейді. Құрылыстың сапасына тікелей өзім бақылау жасаймын. Сапаға салғырт қарайтын жауапты мердігер мекеменің жұмысы қабылданбайды. Бұл ретте, қызметін тиянақты әрі жылдам атқара білетін шетелдік мамандардан лайықты үлгі алған жөн, – деген еді қала әкімі.

Сол себептен, құрылыс жұмыстардың сапасына жіті мән берілуде. Оған қоса, мамандар жұмыс өз мерзімінде аяқталатынына сенімді.

Жол жүргендер біледі, жарты жолда қалып қоюдың машақатын. Ал көлік жүргізушілер үшін діттеген жерге жете алмай, жол үстінде әуре-сарсаңға түсуден асқан азап жоқ. Көліктің «кеселі» кез келген жерде «ұстап» қалуы мүмкін. Кептелісте, ен далада, үйде, жол бойында, батпақта, тауда, тұрақта... Өйткені, «техниканың аты техника». Мұндай кезде жүргізушілер жолаушы секілді такси ұстап кете де алмайды, жөндейін десе қажетті құрал-саймандары болмай қалады. Бар болса да жөндеудің тілін білмейді. Жаңбыр, аптап ыстық, дауыл немесе аяз болса, тіпті қиын. Олар үшін «Жол азабы – көр азабына» айналады.

Көлігім далада қалмасын десеңіз...

Жол мұраты – жету. Алайда, жетер жеріңе жеткізетін темір тұлпардың жолда бұзылып қалу оқиғалары күнделікті өмірімізде жолдың нашарлығынан, ауа райының қолайсыздығынан, түрлі қақтығыс пен апаттардың салдарынан, көліктің белгілі бір менханизмінің аяқ асты сыр беруінен кездесіп жатады. Ол заңдылық та. Ең қиыны жол үстінде бұзылған көліктер кептеліс тудырып, түрлі жол апаттарын тудырады. Осындай кезде «тұлпарың» «есекше» жүрмей, кімге жүгінеріңді білмей дал боласың.

Осы жайтты ескеріп біз де Шымкент қаласынан шақырған жеріңе келіп, көлігіңді жөндеп беретін арнайы мамандарды іздедік. Интернеттен қарап едік, көзімізге ең алдымен Ресейдің «Ангел» деген автоклубы түсті. 22 жылдық тәжірибесі бар көлікке қызмет көрсету кешені сізді кез келген жағдайда да жолда қалдырып кетпейді. Ол үшін қызметкерлердің арнайы көліктері мен құрылғылар бар. Бағасы жасалатын жұмысына, ауыстырылатын қосалқы бөлшегіне, жолдың алыс-жақындығына қарай белгіленеді. Ал өз ісінің тәжірибелі мамандары апта бойы 24 сағат қызмет көрсетеді.

Бізде қалай?

Жол үстінде бұзылған көлікті арнайы автосервис мамандары келіп жөндеп беретін қызмет түрі Шымкент қаласында да бар. Ғаламторды тағы бір шарлап шығып тек Мұрат Калибековті ғана таба алдық. Көлікке қызмет көрсететін өзге мамандарға қоңырау шалып едік, бірі тұтқасын көтермесе, енді бірі ондай қызмет көрсетпейтінін айтты. 

Мұраттың бұл кәсіппен айналысып жүргеніне 8 жыл болыпты. Сондықтан да, оны қалада біраз адам біледі. Көлігімен жол ортасында қалып кетсе, бірден оған хабарласады. Мұрат та мүмкіндігінше көп жүргізушілерге қызмет көрсетуге тырысады. Шақырған жерге өз көлігімен лезде жетіп барады. «Жолға шықсаң сайлан, Бес қаруыңды байлан» дегендей қайда жүрсе де құрал-саймандарын, аккумулятор қуаттайтын құрылғысын және тағы басқа қажетті заттарын тастамайды. Айтуынша, жүргізушілерді көбіне электроника жағы мазалайды екен. Оталмай қалу, аккумулятор отыру, құлыптанып қалған есікті ашу, сигнал дабылын өшіру деген секілді. Қазір Мұратты тек қала ішінде ғана емес аудан, облыс арасындағы ұзақ жолда қалып қойған жолаушылар да шақырады. Тіпті, жақында Тараз, Байқоңыр өңірлерінен де қоңырау шалып жәрдем сұрағандар бар екен. 

– Халық мұндай қызметке біртіндеп үйреніп жатыр. Бұрындары жол үстінде қалып қойса таныс-туыстарына немесе эвакуатороға қоңырау шалып гаражға апаратын. Өздері көлік жөнделгенше жаяу жүре беретін. Ал қазір ешкім бір күн қара жаяу қалғысы келмейді. Сондықтан, бізді шақырып, бірден жөндеп алғанды құп көреді. Кейде бір күнде 4-5 көлік жөндесек, кейде бір көлікті бір күн жөндейтін кездер болады. Есімде ерекше қалған «Пежо» маркалы көлік. Оны маған дейін де бірнеше автоэлектриктер жөндей алмаған екен. Мен де күні бойы темір тұлпардың сырқатын таба алмадым. Кейіннен барып қана белдегі (бабина) бұзылғанын көріп, ауыстырдық, – дейді автокөлік шебері Мұрат Калибеков. 

Дегенмен, елімізде жол үстінде бұзылған көлікке шетелдегідей үлкен команда болып, кешенді қызмет көрсетпейді Бізде жеке бір адамнан ғана тұратын қызмет бар. Соған сай тек бір ғана қызмет түрі көрсетіледі. Мәселен, көлігіңіз жүрмей автоэлектрикті шақырдыңыз делік. Ол бұзылған көлікті шұқылап көріп, ақауы электр жүйесінде емес, моторында десе, мотористі бөлек шақырасыз. Барлық маман қызметкерлері бір жерге топтастырылған көлікке кешенді қызмет көрсететін орындар өкінішке қарай бізде жоқ екен. Ал Орал қаласында «Шаңырақ» техникалық кешенді қызмет көрсету орталығы болғанымен, олар жолда қалып қойған жүргізушілерге барып қызмет көрсетпейді. Көлігің бұзылып, жолда тұрып қалған жағдайда, қоңырауыңды қабылдап, лезде жетіп келетін, автокөліктің ақауын тауып, техникалық көмек көрсететін арнайы орталық болса, жүргізушілер тығырықтан қысылмай шығар еді. Ол үшін орталық автошебер мамандармен – диагностик, моторист, электрик, механик, тағы басқа кәсіби щеберлермен жасақталып, жан-жақты техникалық қызмет көрсетуге кепілдік бере алатын болуы керек. Мұндай сервистік көмек шетелдерді айтпағанда, көрші Ресейдің қалаларында әлдеқашан қалыптасқан. Демек осындай өркениет қадамдары біздің елімізде де өз жүйесін тапса, жол азабының да мәселесі оңтайлы шешілер еді. Демек, жолда тұрып қалған көлікке «жедел жәрдем» қызметін атқаратын кешенді техникалық қызмет орталығын ашатын кез келді. Сіз бұған не дейсіз, жүргізуші қауым?

Қаланың орталық көшелерінде заманауи үлгідегі аялдамаларды орнату жұмыстары жүргізілуде. Жыл соңына дейін орталық көшелер бойына жолаушы үшін ыңғайлы, шағын 95 дана аялдама қойылмақ.

– Онда жарнамаға арналған стенд, аялдама аты жазылатын тақтайша орнатылып, қоғамдық көлік бағыттарының жүру сызбалары көрсетіледі. Қоқыс контейнерлері мен орындықтардың болуы да қарастырылған, – дейді қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы бөлімі басшысының орынбасары Сұлтанхан Түзелов. 

Маманның айтуынша, жаңа аялдамаларды орнатудың да өз реті, тәртібі бар. Аралық өлшемдерін мөлшерлегенде ең алдымен, жолаушылардың ағымы ескеріледі. Тозығы жеткендерін жаңарту, орналасу орнын зерделеу бағытында нақты жоспарлы жұмыстар бар. Айта кетсек, қазіргі таңда Шымкентте 1200-ге таяу аялдама бар. Бұл қатарда 180 аялдамаға сырлау жұмыстары жүргізіліп, алаңшасы қайта құрылуда. Жаңа аялдамалардың орнатылуына байланысты, Қонаев, Темірлан тас жолы және Тәуке хан даңғылындағы бұрынғы аялдамалар өзге шағынаудандарға көшірілуде.