Шымкент келбеті

Қазақстанда тәуелсіздіктің үшінші онжылдығында медицина саласы қарқынды дамыды. Денсаулық сақтау орталықтары бой көтеріп, материалдық-техникалық база нығайтылды. Емдеудің жаңа әдістері енгізіліп, адам өмірін арашалап қалудың мүмкіндіктері артты. Шымкент қаласында тәуелсіздік алған 30 жылда 150-ден астам жаңа денсаулық сақтау нысаны пайдалануға берілген. Денсаулық ұйымдарының материалдық-техникалық базасының жақсарып, қажетті құрылғылармен қамтылуы және кәсіби дәрігерлердің жаңашылдығы мегаполис медицинасын республикада жаңа деңгейге көтерді.

Денсаулық сақтау – қоғамның әлеуметтік өмірінің ең маңызды саласы. Елімізде Тәуелсіздік алған 30 жыл ішінде денсаулық сақтау саласы жетілдіріліп, жаңадан аурухана мен емханалар салынды, заманауи жабдықтармен қамтылу көрсеткіші өсті, дәрігерлер шет елде тәжірибе алмасты. Соның ішінде отандық медицинаның қол жеткізген жетістіктерінің бірі – транспланталогия саласы қарқынды дамыды. Ал Шымкентте ағза алмастыру отасы алғаш рет 2013 жылы қолға алынды. Міне, содан бері, республикадағы маңызды үшінші қалада 172 бүйрек, 24 бауыр алмастыру отасы жасалды.

Қалалық №2 аурухана мегаполистегі көпсалалы медициналық қызмет көрсететін бірегей мекеме. Ауруханада өткен жылы басталған күрделі жөндеу жұмыстары аяқталып, мамандар тұрғындарға жоғары медициналық қызмет көрсетуді бастады. Жаңа орталық пен бөлімшелер ашылып, заманауи құрал-жабдықтар және қондырғылармен қамтамасыз етілуде. Медициналық ұйымдағы өзгерістер мен тың жаңалықтар жайында аурухананың бас дәрігері Сәрсен ПЕРНЕБЕКОВПЕН арнайы сұхбаттастық.

Әлемді әбігерге салған коронавирустық инфекцияның әл-әзір емі табылар емес. Қазақстанда карантин талаптары жеңілдетілгенімен қауіптілік сейілген жоқ. Бетперде тағып, арақашықтықты сақтау және көпшілік орынға бармау талабы күшінде қалып тұр. «Елдің иммунитетін 50 пайызға көтерсек, бұрынғыдай қалыпты өмірге ораламыз. Сол кезде локдаун да, карантин де болмайды» деп отыр Бас мемлекеттік санитарлық дәрігер Ерлан Қиясов. Тығырықтан шығудың жалғыз жолы – вакцинациялау. Бұл мақсатта Қазақстан ресейлік «Спутник V» вакцинасын таңдап, елде екпе науқаны басталып кетті.

Үшінші мегаполисте шаһар аумағына жүргізілген жан-жақты талдау мен зерттеулердің нәтижесінде өзгерістерді талап ететін учаскелер анықталды. Бұл бағытта 8 жоба қолға алынып, оның эскиздік нұсқалары жасалды. Сала мамандарының айтуынша, бұл жобалар гүлзар, саябақтарды жаңарту, көше мен өзен жағалауларын абаттандыру, туризмнің дамуына мүмкіндік береді. Аталған міндеттермен «SHYMKENT» ӘКК» АҚ базасындағы Урбанистика департаменті айналысады. Осындай мәселелердің жай-жапсарын білу үшін департамент директоры Азамат ДОСКЕНОВПЕН арнайы сұхбаттасқан болатынбыз.

– Азамат Мирасұлы, еліміздің үшінші мегаполисінің келбетін жаңғырту бойынша бірқатар жобалардың эскизін жасадыңыздар. Бұл жобалар шаһардың қай аумақтарын қамтиды? Жалпы аталған мекеме қаланың дамуына қаншалықты үлес қоса алады?

– Қазіргі таңда, департамент тарапынан талдау, зерттеу жұмыстарының қорытындысымен 8 жобаның нобайы жасалды. Атап айтқанда, олар – Ә. Жангельдин көшесі бойындағы «Отбасы аллеясын» және «Абай» саябағын жаңарту; Т. Рысқұлов даңғылы бойынан жаңадан жаяу жүргіншілер кеңістігін құру; Д. Қонаев даңғылы мен Мәделі Қожа аумағындағы көпір асты кеңістігін құру; №12 шағынауданда саябақ салу; Темірлан тас жолы бойындағы «Наурыз саябағын» жаңғырту; гастрономиялық кластерді дамыту; «Наурыз» алаңы мен «Қайнар іскерлік орталығы» аялдамалары арасында жаяу жүргіншілер жолы және веложол салу жобалары.
Бүгінгі таңда, еліміздегі республикалық маңызы бар үшінші қаланы қауіпсіз және әлеуметтік жағынан өмір сүруге ыңғайлы етуге басымдылық берілуде. Бұл бағытты жандандыруда бірінші кезекте шаһарда өмір сүріп жатқан әрбір тұрғынның пікірі маңызды. Сондықтан, урбанистика жобаны немесе қаладағы өзгерісті жоспарлау кезінде зерттеулер жүргізе отырып, тұрғындардың көңіл-күйі, мінез-құлқы, пікірін ескеріп, кеңістікті қалай пайдаланатынын, оларды қандай мәселелер мазалайтынын негізге алады. Мысалы, кеңістікті жақсарту немесе жандандыру кезінде өзгерістер болатын орындарды таңдағанда тұрғындар арасында сауалнама жүргіземіз, байырғы тұрғындармен, белсенділердің пікірлерімен, суретшілермен және өлкетанушылармен сұхбат жүргіземіз. Яғни сұраныстарды негізге алып, содан кейін ғана шешім қабылдаймыз. Қаланы зерттеудің бірнеше нұсқаларымен жұмыс істеп жатырмыз. Олар – жаяу экспедициялар, карта бойынша талдау, кеңістіктің қолжетімділігіне арналған қала құрылысын талдау, адамдардың кеңістікті қалай пайдаланатынына сауалнама жүргізу.
Бұл тұста айта кетерлігі, жаңғырту бағытындағы жобалар саябақ, гүлзар, жаяу жүргіншілер жолын салу, көше жөндеумен шектелмейді, туризмді дамытуға, шағын және орта кәсіпкерліктің аясын кеңейтуге, бастысы қаланың экономикалық дамуына септігін тигізеді.

–Өзгеріс жасауға тұрғындар қаншалықты атсалысуда?

– Департамент биыл мамыр айында құрылды. Содан бері құрылыс, көлік, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық мекемелері және де аудандық әкімдіктермен бірлесіп, жұмыс тобын құрдық. Бүгінгі күні қоғамдық кеңістіктер зерделеніп, 8 эскиздік жоба әзірледік. Ол үшін алдымен шымқалалықтар арасында өзгерісті қажет ететін аймақта не жетіспейтіндігі, қандай функциялар, сауда-орындар мен қызметтерді көргісі келетіндігі туралы сауалнама жүргізілді. Содан соң, олардың жауаптарын ескере отырып, эскиздік жобаны әзірлеу кезінде кеңістікті аймақтарға бөлдік. Жобалардың эскизін таныстырғаннан кейін, қала әкімдігі 2021 жылға арналған бюджеттік жоспарлау мәселесін қарастырады.
Сондай-ақ, жұмыс барысында «тактикалық урбанизм» практикасын қолдандық. Тактикалық урбанизм дегеніміз – тұрақты қондырғыларды орнату үшін уақытша құрылымдарды орнатып, тексеру. Бұл өте қызықты әдіс. Сонымен қатар, урбанистер «Отбасы аллеясында» тазалық жұмыстарын жүргізу барысында тұрғындармен бірге поддон орындықтар орнатты. Одан кейінгі аптада тұрғындардың сол орындықтарды су жағасына жақындатып, бір-біріне қосқанын байқадық. Бұл адамдардың өз қаласының тазалығына атсалысуға, көркейтуге үлесін қосуға деген қызығушылығын арттырды. Осындай бақылаулар негізінде түзетулер енгіздік.
Айта кетейік, біз сауалнамамен шектеліп қалмаймыз. Келесі кезеңдердегі жобаларды жасау және талқылау үшін белсенді тұрғындармен жұмысты жалғастыра береміз.

– Әлеуметтік парақшаларыңызды қарап отырып гастрономиялық кластерді дамытуға қатысты жобаны байқадық. Осыған қарап, тек қаланың көркеюі ғана емес, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына қолайлы орта қалыптастыру бастамасы да бар екенін аңғардық...

– Иә, бұған дейін, айтқанымыздай, белгілі бір аумақты таңдамас бұрын, департамент қызметкерлері қала тұрғындарының сүйікті жерлерін зерттейді. Сондай сауалнамалар қорытындысында көбінесе шығыс тағамдарын ұсынатын, көшелерінде тандыр пеші бар бірқатар кафелер орналасқан №4 шағынаудандағы Бәйдібек би көшесіне назар аудардық. Бұл аумаққа келушілер өз көліктерімен қатынайтындықтан автомашиналар үлкен ағым тудырады. Бұл маңда жаяу жүргіншілерге арналған инфрақұрылым жоқ. Автотұрақтың ретсіздігі, абаттандыру мен жарықтандырудың жоқтығы және тамақтандыру орындарының сыртқы көрінісінің үйлесімсіздігі анықталды. Енді гастрономиялық кластерді дамыту үшін кафе иелері мен қала әкімшілігі арасындағы диалогты талап ететін кешенді жұмыс қажет. Яғни, екі мүдделі тарапқа да тиімді болатын келісімнің табылғанын мақсат етіп отырмыз. Бұл тұста шағын және орта бизнес өкілдерімен келісе отырып, көшенің инфрақұрылымын жақсартып, автотұрақ салып, абаттандырып, жарықтандыруды жақсартып, тартымды бір аймаққа айналдырсақ, қала әкімшілігі бірыңғай дизайн коды бар, көрнекті сәулеттік келбеті бар экономикалық дамыған аймаққа ие болар еді. Яғни, сәтті қоғамдық кеңістік. Бұл шағын және орта бизнес өкілдерін ынталандыруда сәтті үлгі болар еді. Бұл жоба қазір талқылану үстінде.

–Зерделеу барысында шаһардың қандай ерекшеліктері байқалды?

– Шымкент – 2200 жылдық тарихы бар Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан шаһар. Жасыл желекті, көрікті, табиғаты өте жайлы, кәсіпкерлікпен айналысуға ыңғайлы болғандықтан миллионды қалада адам шкаласы да бұзылмайды. Жаяу серуендеу кезінде адамдардың күлімсіреп тұрғанын байқайсыз, жалпы достық атмосфера құрылған.
Қазіргі басымдылық – қаланың қызықты, есте сақталатын және ерекше жерлеріне беріліп отыр. Мұндай орын, сөзсіз, «Север» сауда орталығы болып табылады. «Север» десе әрбір шымкенттікке бала кезінен есте сақталған балмұздақ дәмі мен бүгінгі фуд-корт еске түседі. Осы факторлар адамдардың «Северге» деген ағынын көбейтеді. Дегенмен, талдау барысында мұнда келушілердің көптігінен иін тірескен көлік, одан қала берді кептеліс болатыны, аяқжолда жаяу жүргіншілердің қозғалысында қиындықтар туындайтыны анықталды. Сонымен қатар, отыратын санаулы ғана орындықтар, ағаш көлеңкесін паналаған адамдар қозғалысты одан сайын қиындатуда. Осыған байланысты, ол жерде жаяу жүргіншілер кеңістігін ұйымдастырған жөн. Т.Рысқұлов көшесібойына жаяу жүргіншілер кеңістігін құру мәселесі осыдан туындап отыр.

–Елімізде урбанистика саласы қаншалықты дамыған?

– Урбанистика саласы елімізде кеш дамыды десек те болады. Алғашқы урбанистика орталықтары Астана, Алматы қалаларында ашылды. Одан кейін Шымкент, Орал мен Қарағандыда осындай орталықтар ашылып, урбанистика жұмысы біртіндеп жанданып келеді.
Урбанистиканың жалпы міндеті – қаланы өміршең, белсенді, дамыған және өмір сүруге ыңғайлы ету. Экономикалық өсуді ынталандыру, тұрғын үй қорының құнын арттыру және сәтті қоғамдық орындар арасында тікелей байланыс орнату біздің басты міндетіміз. Жалпы, ДДҰ ұсыныстарына сәйкес, адам күніне 10 000 қадам жасауы керек. Қалалықтар ол қадамдарды барлық қажетті функциялармен қамтамасыз етілген ыңғайлы ортада жасауы тиіс.
Бүгінде Шымкенттің халқы миллионнан асып, аумағы да кеңейіп жатыр. Билік тарапынан жаяу жүргіншілер мен велосипедшілер үшін инфрақұрылымды жақсарту мәселесі бірінші кезекте тұр. Сондықтан осы бағытта да жұмыстар қолға алынатын болады.

– Алдағы уақытта қандай тың жобалар қолға алынады?

– Қазір шаһардың орталығында саябақтардың шоғырлану деңгейі жоғары. Ал шеткі аймақтарда көпшілік демалатын орындар жоқтың-қасы. Шалғайдағы елдімекендер де саябақтармен қамтылуы тиіс. Осы бағыт зерттеу-зерделеуді қажет етіп отыр.
Тағы бір маңыздысы, қалада орта және шағын кәсіп иелері ашқан қоғамдық тамақтандыру орындары, үлкенді-кішілі дүкендер, сервистік қызмет көрсету секілді нысандар өте көп. Олардың басым бөлігі ғимарттарын «қоршауда» ұстайды, көшеге, тіпті жаяу жүргіншілер жолына кедергі жасап тұрғандары да бар. Шымкент көшелерінде жүйесіздік көп. Көше – көлік жүйесіне қызмет көрсететін инфрақұрылым жүйесі ғана емес, ол қаланың экономикалық активі, қоғамдық кеңістік екенін түсіну керек. Бизнес нысандарының жабық қасбеттерін «ашып», оларды қаланың бір бөлігіне айналдыру қажет. Бұл бағытта да жұмыс істеу жоспарымызда бар.

– Әңгімеңізге рахмет!

Қазақстанда донорлықтың азайып бара жатқандығы дәрігерлерді алаңдатуда. Өйткені, мамандар елімізде мың адамның 50-55-і ғана донор болатынын айтады. Пандемия кезінде бұл тіпті өзекті мәселеге айналды. Шымкент қалалық қан орталығы карантин кезінің өзінде қалыпты режимде жұмыс жасап, коронавируспен ауырып, жазылған донарлардан иммундық плазма дайындаумен айналысты. Шымкент қалалық қан орталығы бас дәрігерінің орынбасары, қалалық денсаулық сақтау басқармасының штаттан тыс бас трансфузиолог-дәрігері Гүлмира ҮКІБАЕВАМЕН әңгімеміз осы мәселелер төңірегінде өрбіді.

Шымкентте апта басынан бері «InfoKazakhstan» электрондық порталына кәсіпкерлерден жұмысын қайта бастауға 1920 өтінім келіп түскен. Нәтижесінде 1745 кәсіпкерлік нысан жұмысын қайта бастаса, 79 нысан санитарлық талапқа сай келмегендіктен жұмыстары тоқтап тұр. Бұл туралы Шымкент қаласы Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау департаментінде өткен брифингте айтылды.

– «InfoKazakhstan» электрондық порталына күн сайын өтінімдер түсуде. Осы өтінімдер бойынша мобильді топтар кәсіпкерлік субъектілерінің санитариялық-эпидемиологиялық талаптарының сақталуына тексеру жүргізеді. Егер объектілер белгіленген талаптарға сәйкес келсе, қызметін қайта бастауға арналған актіні электронды түрде жібереді.
17 тамыздан бастап 1920 өтінім келіп түсті, оның ішінде хабарландыру арқылы жұмысын бастағандар - 1745, тексеру мен іске қосылғандар - 175, санитарлық нормаларға сәйкестік туралы актілер - 25 объектіге берілді. Тексеруге өтінімді дұрыс бермеген және қызметін қайта бастауға дайын болмағандықтан 75-нің жұмыс істеуіне рұқсат берілмеді. Қазір 71 өтінім қаралу үстінде, – деді Шымкент қаласы Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау департаменті басшысының орынбасары Ғалымжан Әбішов.
Әкімдік, санитар мамандар мен құқық қорғау органдары қызметкерлерінен құрылған мониторинг топтар қаладағы объектілерде «COVID -19» індетінің таралуына жол бермеу бойынша санитариялық-ағарту, түсіндіру жұмыстарын жүргізуді жалғастыруда. Шымкент қаласы Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау департаменті басшысының орынбасары Жұмабек Анашұлы қоғамдық тамақтану және сауда орындары шектелген уақыттан тыс жұмыс жасауын әлі де тоқтатпай отырғанын айтады. Бетперде тағу және дезинфекциялық режимнің сақталуына да мән бермей жүргендер баршылық. Сақтануды қорғану деп түсінбегендерге айыппұл салынған.
– Мониторинг қорытындысы бойынша 323 жауапты тұлғаға (жеке кәсіпкер-24, лауазымды тұлға - 2, жеке тұлға - 297) хаттама толтырылып, жалпы сомасы 21 279 480 теңгеге айыппұл салынды, – деді жауапты басшы.
Сонымен қатар, Шымкент қаласының құқық қорғау органдарынан департаментке шекті бағадан асып кету, лицензиясыз қызмет көрсету және тіркелмеген дәрілік заттарды сату бойынша материалдар келіп түскен.
– Бүгінгі таңда, дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар айналымы саласындағы заң бұзушылықтар бойынша 145 материал түсті. Оның 139-ы қаралып, 26-нда құқық бұзушылық фактісі анықталмады, ал 113 жағдай бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама толтырылды.
Департамент тарапынан қысқартылған іс жүргізу тәртібімен жалпы сомасы 14 126 138 теңгеге әкімшілік құқық бұзушылық туралы 102 хаттама бойынша айыппұл салынып, барлығы 13 014 930 теңге өндірілді, – деп атап өтті Шымкент қаласы Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау департаменті басшысының орынбасары Ләззат Қашқымбаева.
Айта кетейік, Шымкентте COVID-19 індетімен сырқаттанушылық көрсеткіші төмендеп келеді. 18 тамызда инфекцияның 3 жағдайы ғана тіркелген.