Наурыз айында Бурабайда өткен Ұлттық құрылтайдың IV отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев отандық туризмді дамыту мәселесіне айрықша тоқталып өтті. Ел Президенті өз сөзінде «Туризм – бизнес пен экономиканың тұтас саласы. Мамандарды даярлау қажет. Табиғи байлығымен, жан-жануарлар дүниесімен бүкіл әлемге танымал еліміздің биологиялық әралуандығын қорғау айрықша маңызды міндетке айналды» деп атап өтті. Сонымен қатар туризм аймақтардың дамуына серпін беретін сала болуы тиіс екеніне тоқталып, жергілікті жердегі республикалық және халықаралық іс-шаралар өңірлердің туристік әлеуетін арттыруға ықпал ететінін алға тартты.
Расында, әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің туризм саласынан миллиардтаған табыс тауып жатқанын көргенде қызыға қарайсың. Жыл сайын миллиондаған саяхатшыларды бауырына басып, әлемнің назарын өзіне аударып тұрған ірі туристік орталықтардың бірі – Біріккен Араб Әмірліктеріндегі Дубай қаласы. Биыл жыл басында Алматыда тұратын Сандуғаш қызым 70 жылдық мерейтойыма орай жұбайым екеумізге осы қалаға жолдама сыйға тартты. Алматы – Дубай бағытындағы 200 адамдық ұшақпен түнгі төртте жақында ғана пайдалануға берілген халықаралық әуежайдан аспанға көтерілдік. Төменде шамдары жұлдыздай жарқыраған ару Алматы минуттап алыстай берді.
Әр жолаушы орындығы арқасына қойылған шағын экрандағы картадан Шымкент – Ташкент – Самарқанд – Бұхара – Душанбе, одан әрі Ауғанстан үстімен ұшып өтіп жатқанымызды көрсетіп отырды. Ұшағымыз 11,5 шақырым биіктікте қалқып барады. Жайлы. Сағат тілі бір жарым сағат айырмашылыққа ауысып, жота-жота тау шыңдары артта қалып, шығыстан сібірлеп таң ата бастағанда төменнен таңғажайып суреттер көріне берді. Қасиетті Жер-ана бетіндегі шалқыған теңіздер, таулар мен жазық лала құшағын ашып жатты. Түнді тілгілеп, жарықты жарып ұшқан ұшағымыз теңіз жағасындағы дүбірлі Дубайға бес жарым сағат ұшып жерге қонғанда жолаушылар қол шапалақтап, ризашылықтарын білдірді.
Дүниеге дүбірлі аты жеткен Дубай қаласындағы қаптаған ғимараттар заңғар биіктігімен, көк тіреген асқақтығымен ерекшеленеді екен. Олар бір-біріне ұқсамайды, әрқайсысы көздің жауын алады. Құрылыс құпиялары мен сәулет өнерінің саналуан сән-салтанаты осы шаһарда шоғырланғандай. Қызымыз үшеуміз «Милленум» атты отыз екі қабатты қонақ үйге жайғастық. Біздің жақта қар борап тұрған қаңтарда Дубайда жадыраған жаз екен. Жылы қаланың шуағына бөлендік.
Қонақ үйде жолдан шаршап келіп екі кесе шайымыз біздің ақшамен жеті жарым мың теңге болды. Жылы болса да, қымбат қала екен. Алғашқы күні шаһарды шаршағанша жаяу араладық. Қонақ үйлерде, мекемелер де өте жиі орналасқан. Өңшең 30-40-70-80 қабатты зәулім ғимараттар аспанға таласып қол созады. Жерде тұрып аспанға қарай-қарай мойының да талады. Тамсанасың.
Туржолдаманың құнына кіретін таңғы асты қонақ үйдің мейрамханасынан іштік. Тағамдар мен көкөніс салаттарының түр-түрі, жеуге жеңіл, майдаланып туралған бөлек-бөлек дайындалған. Сүт те, айран, сары май сүзбе дейің бе қалауыңның бәрі бар. Әуесің келіп, тәбетің ашылады. Қалағаныңша алып ішесің.
Алыс-жақыннан келген, жер бетіндегі ұлт өкілдері өріп жүр. Ағылшын тілінде ғана тілдеседі. Біздің Қазақтаннан екенімізді білген мейрамханадағы даяшы жігіт орыс тілінде еркін сөйлесті.
Дубайдағы орталық көшелер 6-8 жолақты кең. Теңіз жағасындағы құмдақ жерден орын тепкен Дубайда аялдамалар, аяқжолдар, аллеялар, скверлер көпкеп кездеседі, сәнімен көз тартады.
Біз қаланы аралап танысу үшін арнайы көлікті турагент арқылы 250 долларға жалдадық. Көлік иесі Сабыр деген өзбек жігіті Самарқанд шаһарынан екен. Дубайда тұрғанына он жыл болыпты. Күні ыстық жазғы маусымда аптаптан қашып еліне оралады екен. Ол бізге Дубайдың көрікті жерлерін көрсетті.
Биіктігі 250 метрлік айналып тұратын шеңбер елуден астам кабиналары бар, Яхталар аялдайтын порт, Пальмалар аралы теңіз жағасында екен. Қайықтар, яхталар, парашюттар, теңіз жағалай қызметке дайын. Виллалар, қонақ үйлер жағалай сап түзеп тұр. Көліктегілерге де, жаяу жүргіншілерге де жолдар салынған.
Теңіз жағасындағы «этажерка» пішіндегі отыз қабатты қонақ үй әлемдегі ең қымбат ғимараттардың бірі. Тіпті бір тәулікке жүз мың долларға дейін бағаланатын нөмірлері бар екен. Бұл – «Атлантс» қонақ үйі.
Қала орталығындағы гүлдер саябағы – «Dubai Miracle GarDen» деп аталады. Бұл – әлемдегі ең үлкен саябақ. Гүлдің миллиондаған түрі бар. Түрлі пішінде мүсінделіп көмкерілген. Көңіл тойса да көз тоймайды. Жылдың қазан айынан бастап мамырға дейін ашық болады екен, басқа айларда ауа-райы өте ыстық болады. Мұнда да түрлі елдерден келген туристер нөпірі толастамайды, аралау үшін кемінде екі сағат уақытың кетеді. Гүлбағында кафе, ресторандар бар. Осы шаһардағы – AL OASV деп аталатын сәні жарасқан қонақ үйде араб стилімен әсем архитектурамен салыныпты. Ол «Madinat Jumeirah» курортының аумағында. 5 шақырымдық жасанды канал суы 80 сантиметр тереңдікте баяу ағып, қайықтарда туристер серуендеп жүрді. Сәніне сән қосады. Жасыл желекті гүлдер шоғыры назар аудартты. Сол Дубайда теңіз астынан 17 метр тереңдікте салынған ұзындығы екі шақырымдай көпірден де өткенімізді байқамай да қаласың.
Жер шарындағы ең биік, гиннестер рекорттар кітабына енген «Бурж- Халифа» ғимаратына кешке қарай барып тамашаладық. Биіктігі – 828 метр, мұнда барлығы 163 қабат бар. Аспанмен таласқан, сатылап көтерілген әсем архитектуралық үйлесіммен қараған сайын басың айналады. Мұнда перзентханадан басқа адам баласына қажетті қызмет көрсету орталықтары, пәтерлер, сауда және тағы басқа дүниенің бәрі орналасқан. Қонақтар –туристермен бірге «Бурдж-Халифа» ғимараты жанындағы алаңға кешкі түрлі-түсті әсем сазды субұрқақтардың атқылауының куәсі болдық. Әлемдегі теңдесіз ғимараттың жер астынан тереңдігі 200 метр төменде жатыр.
Дубайда 10 миллионнан астам халық бар. Арабтардың өздерінен бөлек мұнда 3,5 миллиондай үнділер, 2,5 миллионға жуық пәкістандық бар екен. Олардың көпшілігі жергілікті арабтар мен қала қонақтарына қызмет көрсету саласында еңбек етеді. Кешкілік қала ішіндегі «Өзбек қызы» дәмханасынан тамақтандық. Бағасы қолжетімді әрі дәмді, барлық тағамды осындағы өзбек ағайындар дайындайды екен. Онда біздің отандастарымыз да көптеп кездесті.
Біріккен Араб Әмірлігінің ел ордасы – Абу-Даби шаһарына да арнайы жол тарттық. Алып барып, әкелу бір күнге 350 долларға бағаланды. Тағы да сол үйреншікті жол серігіміз Сабыр алып жүрді. Дубай-Абу Даби арасы 120 шақырым. Көп жолақты кең жолмен сағатына 120-140 шақырым жылдамдықпен еш кедергісіз жүрдік. Жол полициясы деген көрінбейді. Жылдамдықты шектеу аппараттары да бар екен. Көше бойлары, елді мекендер тап-таза әуесің келеді. Елді мекендер де, қалаларда да аттаған сайын мешіт ғимараттары көптеп салынған екен. Азан айтатын мұнаралары менмұндалап тұрады.
Жолда ашық аспан астында ескі техника, автокөліктердің ескі түрлері ескінің көзіндей мұражайда көзіңе оттай басылады, араладық, көрдік. Алғашқы аялдама Абу-Дабидегі «Ақ мешіт» орталығына тоқтадық. Жер асты жолымен жарты сағаттан астам жүріп Ақ мешітке де жеттік-ау. Әлемдегі әйгілі алты мешіттің бірі – Шейх Зайд бин Сұлтан әл-Нахаянның есімімен аталады. Ақ мешітке келушілер санында есеп жоқ. Айшықты Ақ мешітте намазын, құранын оқып елдің тілеуін тіледік. Абу-Дабиде де өзбек ағайындар дәмхана ашып қойыпты, дәм таттық.
«Эмиратес Палас» — Абу Дабидегі алтын жалатылған сән-салтанаты жарасқан қонақ үйлердің бірі екен. Президент қонақ үйі деп те атайды. 394 бөлме, 3 млрд долларға салынған дейді. Кіргенше ашық алаңда субұрқақтар, аллеялар, пальмалар, гүлдер басқа да сәнді ағаштар сәнімен сап түзей егілген. Қонақ үйдің ішкі қабырғалары сары алтынмен қапталғандай алыстан жарқырайды. Дем алып тыныстауға жайлы кресло, дивандар қойылған. Пианинода жанды дауыста әдемі музыкант қыз саз ойнап отырып қарсы алды.
Қонақ үйдің әлемдік архитектураның озық үлгілері мен шебер шендестірілген ертегідегі хан сарайына ұқсап әсер қалдырды. Аралап жүріп орындығы бар үстел үстінен екі дана мақта бумасын қауызымен көріп, атамекеннің «ақ алтыны» көзіме оттай басылды, суретке түсіп алдым.
Абу-Дабидің орталық көшелерін аралап көрдік. Шаһарда көк тіреген көк күмбезді ғимараттар Дубайдан қалыспайды. Ағаштардың, гүлдердің түр-түрі көшелер мен алаңдарда, молынан көмкеріліп, жасыл желекке бөлейді. Дубайға қарағанда молынан егілген. Айттық қой, дамыған араб елі құмдауыт жерде орын тепкеніне қарамастан, қыруар қаржыны адам игілігі үшін аямаған. Елді мекендер мен қалаларды көгалдандыру үшін мұхит асып, Австралия топырағын тасып келіп отырғызған, суландырған.
Қазақтың тұңғыш елшісі, халқымыздың қайраткер ұлы Н.Төреқұлов ізі қалған араб елінің аз жылда адам сенгісіз дамығанын көзбен көріп, үлкен әсер алдық. Өкініш пен қызғаныш та жоқ емес…
Кештетіп Дубайға оралдық. Екі қаланың да түрлі көріністеріне куә болдық.
Дубайдан аттанарда алып әуежайда жұбайымның аяғы ауырып, таяқ ұстап жүргенін байқаған әуежай әкімшілігі арнайы қоларба беріп, жолаушылардан бөлек бөлмеге орналастырды. Ұшаққа дейін үшеумізді арнайы көлікпен жеткізіп, құрмет көрсетті. Жалпы қаладағы қызмет көрсетуші қызметкерлер ілтипатты, мейіріммен қызмет жасайды, жаныңа жылылық, шуақ сыйлайды.
Араға апта салмай еліміздің Президенті БАӘ елінің басшысы Шейх Мұхаммед бен Заид Әл-Нахаянның шақыруымен «Абу Дабидің орнықты дамуы» атты апталығына қатысу үшін ұшып барғанынан хабардармыз. Елуден астам мемлекеттер қатысқан саммитте ел басшысы Қ.К.Тоқаев бірінші болып сөз сөйледі. Маңызды кездесулер мен келіссөздер жүргізді.
Осындай ел басшыларының мемлекетаралық келіссөздері байтақ еліміз бен жеріміздің игілігіне жан-жақты қолдау жасап қызмет етеді деп сенеміз. Қазақ елінің жарқын болашағы жанданып жақсарғанын тілейміз.
Пердеш ЕСЕНБЕКОВ
мемлекеттік қызмет ардагері,
ҚР Журналистер Одағының мүшесі
