Туляремия – жануарлар мен адамдарға ортақ, аса қауіпті жұқпалы ауру. Бұл дертті Francisella tularensis бактериясы тудырады. Ауру негізінен кеміргіштер арасында таралғанымен, үй жануарлары мен жабайы аңдарға да жұғуы мүмкін. Адамдар бұл инфекцияны науқас жануарлармен жанасқанда, қан сорғыш жәндіктер арқылы немесе ластанған су мен тағам тұтынғанда жұқтырады. Сондықтан туляремияның алдын алу және оны ерте анықтау аса маңызды.
Туляремияның негізгі қоздырғышы – Francisella tularensis бактериясы топырақта, суда және жануарлардың денесінде ұзақ уақыт тіршілік ете алады. Кеміргіштер арқылы – ең көп таралған жол. Суырлар, қояндар, егеуқұйрықтар, тышқандар бұл бактерияның негізгі тасымалдаушылары болып табылады. Қан сорғыш жәндіктер арқылы – кене, маса, бүрге сияқты жәндіктер инфекцияны жануарлар мен адамдарға таратуы мүмкін. Ластанған су және азық арқылы – инфекция жұқтырған жануарлардың нәжісі немесе сілекейімен ластанған азық пен суды тұтыну нәтижесінде туляремия таралады. Ауамен таралуы – топырақтағы бактериялар желмен көтеріліп, тыныс алу жолдары арқылы ағзаға енеді. Туляремия жұқтырған жануарлар әртүрлі клиникалық белгілер көрсете алады. Олардың ауырлығы жануардың түріне, иммунитетіне және бактерияның штамына байланысты өзгеруі мүмкін.
Негізгі белгілер мыналар: жоғары температура (қызу көтерілуі), әлсіздік, енжарлық, тамақтан бас тарту, лимфа түйіндерінің ісінуі, көздің қабынуы (конъюнктивит), терідегі жаралар мен ісіктер, тыныс алудың қиындауы Жануарлардың ішінде кеміргіштер бұл инфекцияға өте сезімтал, ал ірі қара мал мен қойларда ауру көбінесе жеңіл түрде өтеді.
Туляремияны анықтау үшін жануарлардан қан, лимфа түйіндері немесе тін сынамалары алынып, зертханалық зерттеулер жүргізіледі. Бактерияны анықтау үшін бактериологиялық, серологиялық және молекулалық-генетикалық әдістер қолданылады.
Ауруды емдеу үшін антибиотиктер (стрептомицин, тетрациклин, хлорамфеникол) пайдаланылады. Алайда, туляремияның ауыр түрлерінде емдеу ұзаққа созылуы мүмкін.
Қ.ТҮЙМЕБАЕВА,
ОҚҒЗВС-ның кіші ғылыми қызметкері
Г.ҚАЛЫБАЙ,
ОҚҒЗВС-ның аға зертханашы қызметкері
А.АДИЛОВ,
БҚҒЗВС-ның ғылыми қызметкері
