ҚР Мәжілісінің депутаты Ермұрат Бапидың «Ескі де жаңа ел туралы қисынсыз мифтер» мақаласын оқып, өзіміздің көңілімізде жүрген шетін мәселелердің жауабын тапқандай болдық.
Айтайық.
Осындай ой-пікірлер бұрынғы Парламенттің кезінде көп айтыла бермейтін. Әрине, мықтылары жоқ емес, болды. Бірақ, заманы ырық бермеді. Сондықтан да лексиконымызда «қалтадағы Парламент» деген атау пайда болған еді.
Қазіргі Парламентке разымыз. Шынын айтқанда бұрын осы Ермұрат Бапилар Парламентте отырмақ түгілі есігінен сығалай алмайтын.
Дұрысы, оппозициядағы журналисті ескі билік кіргізбейтін.
«Әділетті Қазақстанмен» жаңа толқын келді.
Мақсат Толықбайды айтайық. Үлкен спортқа үлкен реформа жасап берді. «Ескі Қазақстанда» Қазақстанның атын әлемге шығару деген желеумен миллиардтаған ақша текке шашылды. «Астана» спорт клубы. Альберто Контадор деген велошабандозды 5 млн. евро жалақы төлеп, Италиядан алдырдық. Бір екі халықаралық жүлде әпергеніне дәсердей болдық.
Іс бітті, қу кетті. «Астана» баскетбол клубы. Кілең афроамерикандықтар. Қазақстанның атын, затын білмесе де жылына жүздеген миллион жалақы алып, олар кетті. Футбол. Допты қақпаға қисық тебетіндердің алдының айлығы 20-40 млн.
Парламент депутаты Мақсат Толықбай осынының бәрін толықтай жіліктеп берді. Ықпалдылар, артқы дүмі мықтылар спорттың біз естіп көрмеген түрлеріне миллиардтап ақша алып отырған. Осының бәрі ауыздықталып, қыруар қаржы мемлекетке қайтты. Клубтар енді демеушілер қаржысымен ғана легионер тартатын болды.
Мемлекетшіл депутаттар — журналист, ақын Жанарбек Әшімжанов, Ринат Зайытов. Мемлекеттік, елдік мәселелерді Парламентте көтеріп жүр. Разымыз.
Шындық үшін шырылдап отқа түсетін Ермұрат Бапиға да.
Тәуелсіздіктің алғашқы отыз жылында елде көптеген заңсыздық пен әділетсіздік орын алды. Енді әділеттілік орнатуға үлес қосып жатқан депутаттардың бірі — осы Ермұрат Бапи.
Айтайық. Ермұрат әріптесіміз баяндайды:
2022 жылдан бері бұрын қолды болған жалпы сомасы 1 трлн 120 млрд теңгенің активі, оның ішінде былтыр ғана 371,2 млрд теңге мемлекетке қайтарылды. Бұл қомақты сома әлеуметтік маңызы бар инфрақұрылымды дамытуға жұмсалып жатыр. Атап айтқанда, қаражатты 406 жобаға жұмсау жоспарланып, оның 333-і жүзеге асырыла бастады. Халық игілігіне берілетін нысандар қатарында 9 білім беру мекемесі, 3 спорт нысаны, денсаулық сақтау саласындағы 162 жоба және сумен жабдықтау саласындағы
159 жоба бар.
Президенттің тапсырмасымен жүзеге асырылып жатқан бұл бастамалардың қай-қайсысы да халықтың өмір сапасын жақсартуға, білім мен медициналық қызметтердің қолжетімділігін арттыруға, бұқаралық спортты дамытуға, коммуналдық инфрақұрылымды жаңғыртуға бағытталған.
Әділетті Қазақстанның басты қағидаттарының бірі – ашықтық. Халықтан ештеңені жасыруға болмайды. Сол үшін «Ашық НҚА» порталы істеп тұр. Шенеуніктер өз мүлкін жария етуге міндеттелген. Мемлекеттік сатып алулар электронды жүйеге көшіп, бақылау күшейді. Бұл тетіктер жемқорлық схемаларының жолын бөгеп, жүйені олардан тазартуға едәуір ықпал етті.
Парламент депутаты бүгінде жұрт екі ұдай түсініп жүрген Ескі Қазақстан мен «Жаңа Қазақстанның» айырмашылығы тайға таңба басқандай айқындап беріпті. Ескі Қазақстанды білесіз. Тәуелсіздік жылдарында мемлекеттілігіміз қалпына келгенін, шекарамыз шегенделіп, елорданың бой көтергенін, тыныштық пен бейбітшілік сақталғанын ешкім жоққа шығара алмайды. Бірақ, биліктің айналасына жиналған ат төбеліндей топ жемқорлықпен, әлімжеттікпен айналысып, халықтың ырыс-несібесі болуы тиіс ен байлықты еншілеп алды. Бір-бір мемлекетті асырауға болатын қаржы солардың жемсауында кетті. Бүгін елдің жағдайы ауырлау болса, обал-сауабы сол сыбайласқан топтың төбесінде.
«Жаңа Қазақстанның» астарында не бар? Бұл – жаманды-жақсылы өз функциясын орындап жүрген мемлекеттік аппаратты бір күнде толықтай ауыстырып, ел ішін алатайдай бүлдіру емес. Оның мәнісі – конституциялық негізде институционалды өзгерістер орнату. Қоғамдық тәртіпті, бұған дейін қалыптасқан «ойын ережесін» өзгерту.
Ашығын айтқанда, Қасым-Жомарт Тоқаев жариялаған «Жаңа Қазақстанның» жүзеге асар межелі формасы – Әділетті Қазақстан. Басы ашық нәрсе – Президент баршамызды бұрынғы жүйенің қателігінен сабақ алып, жаңаша ойлауға, жаңаша әрекет етуге үндеді. Яғни, Әділетті Қазақстанды құру әрбірімізге байланысты.
Осындай ізгі идеяны арзандатып, оны елді, мемлекетті, қоғамды екіге бөлу үшін бұрмалау кімге тиімді болды екен?
Ал «Әділетті Қазақстан» деген не? Оның алғышарты не? Жемісі қандай?
Әділетті мемлекет ұғымы халқымызға Асан Қайғы заманынан таныс. Оның мазмұн-формасын Әл-Фараби сипаттап кеткен. «Жеті жарғыны» қолданысқа енгізген Әз Тәуке байырғы қазақ ұғымындағы әділетті қоғамды құрған. Кешегі Алаш қайраткерлері де әділетті мемлекеттің іргесін қаламаққа әрекет еткен.
Ғасырлар бойы халықтық дүниетанымымызға, елдік мұратымызға сіңісті болғандықтан да, біз Қасым-Жомарт Тоқаев ұсынған Әділетті Қазақстан концептін ел болып, қоғам болып, жатырқамай құп алдық.
Енді осы бағытта мемлекет қолға алған біршама өзгерістер бар. Оның бірі – ескі жүйенің негізгі институттарының қайта қаралып, басқару жүйесінің реформаға ұшырағаны»,-дейді Парламент депутаты.
Мемлекет басшысы қызметіне кіріскеннен кейінгі алғашқы жұмысы олигархтарды жинап алып, енді ел үстінен күн көрудің дәуірі аяқталғанын ескерткен. Кландардың көбесін сөккен. Супер Президенттік билік жүйесін шектеген. Биліктің бірқатар функцияларын Парламент пен Үкіметке өткізген. Конституциялық кеңес орнына Конституциялық сот өз орнына келді. Конституциядан елбасы мен оның мәртебесі туралы артықшылықтар алынып тасталды. Мұның бәрін толық білу үшін мақаланы зер салып оқу керек.
Билікті қолдан беру оңай емес екен. Біраз уақыт елде қос билік жүйесі орнағандай күй кешкеніміз рас. Бұл жөнінде Президент
Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің жыл басында баспасөзге берген сұхбатында кеңінен айтқан болатын…
Ермұрат Бапи осы мәселенің бәрін жіліктеп беріпті. Сонымен қатар экономиканы әртараптандыру жайында Үкіметке атқарылып жатқан жұмыстарды саралаған.
«Мемлекет басшысы елдің ішкі мәселесінен гөрі сыртқы саясатқа көбірек көңіл бөледі». Осындай да кеп бар ел ішінде. Депутат бұл мәселеге де өз ойын ұсынған.
«Біз екі алпауыт – Ресей мен Қытайдың арасында орналасқан елміз. Әлем бойынша 9 орында тұрған ұлан-ғайыр жеріміз, бай табиғи ресурсымыз бар. Ал халқы – салыстырмалы түрде аз мемлекетпіз. Яғни, Қазақстан – геосаяси тұрғыда өте маңызды, бәрінің назарында тұрған мемлекет. Сондықтан Президенттің шетелдермен тең дәрежеде салиқалы әрі белсенді қарым-қатынас жүргізуі – тәуелсіздігіміз бен тыныштығымыздың кепілі.
Қайталап айтайын, қазіргі халықаралық қатынастар жағдайында мемлекетіміздің қауіпсіздігі мен тұтастығын әскери жолмен толық қамтамасыз ету мүмкін емес. Біздің шекарамыздың бір жағында соңғы үш жыл ішінде соғысқа қатысқан, 25 миллиондық жұмылдыру резерві бар
1 миллион адамнан тұратын армия орналасқанын, екінші жағымызда – 2 миллион тұрақты армиясы мен
1,5 миллиард халқы бар мемлекет орналасқанын бағамдау қажет.
Оның үстіне қазір үлкен армия мен заманауи қару-жарақтың өзі қауіпсіздіктің кепілі бола алмайтынын соңғы әлемдік оқиғаларға қарап саралай аламыз. Осының бәрін ескергенде, елдің қауіпсіздігі сауатты, көпдеңгейлі сыртқы саясатқа тікелей байланысты екенін түсінуге болады.
Мұндай жағдайда Мемлекет басшысы сыртқы саясаттың кәсіби стратегі әрі тактигі болуға міндетті. Ал Президентті ішкі күн тәртібіне назар аудармады деп айыптау – советтік периферияның тар құрсауынан шықпай қалған пікірдің жаңғырығы» дейді Парламент депутаты.
Мақалаға өз ойымызды да қосайық. Айтып жүргеніміз, жазып жүргеніміз. Бізде біреуінен от шықса, екіншісіне барып саялар көп Қазақстанымыз жоқ. Қазақстан – біреу ғана. Экономика керек. Халық бай-қуатты болу керек. Ол үшін-елдің іргесі бүтін болуы керек. Кеше ғана ТМД-да қатар жүрген Ресей мен Украина бітіспес жауға айналды. Мыңдаған адам қырылып, мүмкіндігі бары сыртқа қашып кетті.
Қазаққа қазақтан басқаның жаны ашымайды. Гений жазушы Мұхтар Мағауин ағамыздың айтқаны бар. «Кенесары қайрат көрсетпегенде Түркістан мен Тараз өзбектікі, ал Мерке мен Құлан қырғыздікі болар еді» дегенін әр қазақ түйсінуі керек. Ағайын ел, дос бол, бауыр тұт.
Бірақ, еліңді жау алмайтындай өз ішкі бірлігінің мықты болсын.
Парламент депутатының мақаласынан осынды ұқтық. Жасай бер, бауыр.
Қазақстанымыз әлемдегі мықты мемлекеттің бірі болғай!
Бақтияр ТАЙЖАН
