Білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты дамытуға бағытталған кешенді шешімдер әзірлеу мақсатында 2023 жылы ҚР Оқу-ағарту министрлігінің жанынан Ардагерлер кеңесі құрылған болатын. Мұндай кеңестер еліміздің барлық өңіріндегі білім басқармалары жанында да жұмыс істейді. Олардың құрамында білім саласында ұзақ жылдар қызмет атқарған зейнеттегі ұстаздар, қоғам және мемлекет қайраткерлері бар.
ҚР Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев өңірлік білім басқармаларына зейнеттегі ұстаздармен – Ардагерлер кеңесі мүшелерімен жүйелі кездесулер ұйымдастыруды тапсырған болатын. Министр бұл қадамның жас педагогтерге тәлімгерлік көрсетуге, кәсіби тәжірибе сабақтастығын нығайтуға, тәрбие жұмысын күшейтуге, отбасы мен қоғамның бала тәрбиесіндегі рөлін арттыруға қосатын үлесін атап өтті. «Сіздер отандық білім беру жүйесінің дамуына зор үлес қостыңыздар. Ардагер ұстаздар – біздің қазынамыз. Ұзақ жылдар бойы жинақталған тәжірибелеріңіз бүгінгі жас буын мамандар үшін баға жетпес көмек көзі. Бірлескен күш-жігерімізбен балаларымыз үшін барынша жақсы жағдай жасаймыз деп сенемін», деген еді министр.
Осы тапсырма аясында ҚР Оқу-ағарту министрлігі жанындағы Ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары Қадырбек Бөрібеков Шымкент қаласына келіп, өңірдегі білім беру мекемелерінің қызметкерлерімен кездесті.
Кездесу барысында білім сапасын арттыру, мұғалім беделін көтеру, жас мамандарға бағыт-бағдар беру, сондай-ақ мектептердегі тәрбие жұмысының жүйесін күшейту секілді өзекті мәселелер талқыланды. Ардагер ұстаздар өз тәжірибелерімен бөлісіп қана қоймай, саладағы түйткілдерге байланысты нақты сын-пікірлерін, ұсыныстарын да ортаға салды.
Білікті педагог – тұрақты өркендеудің негізі
Білім саласында болып жатқан мәселелердің барлығы – халықтың назарында. Білімнің сапасы, педагогтердің біліктілігі, білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасы және білім алудағы тең мүмкіндіктер – қоғам үшін аса маңызды. Орта білім беру саласындағы басым міндеттердің бірі – білім беру процесінің сапасын арттыру. Шымкент қаласы білім басқармасына қарасты 290 орта білім беру ұйымы бар. Оның ішінде мемлекеттік мектептер – 162, жекеменшік мектептер – 128. Шымкентте 2024-2025 оқу жылында 290 мектепте 269 358 оқушы білім алған. Олардың 23 843-і 9-сыныпты бітірді. Ал, 15 639 түлек 11-сыныпты тәмамдап, «Алтын белгіге үміткер 670 оқушының 650-і сенімді ақтап, «Алтын белгі» аттестаты және «Алтын белгі» төсбелгісінің иегері атанды. Сонымен қатар, 1128-і «Үздік» аттестат, 13 861-і жай үлгідегі аттестат иегері болды. Өткен оқу жылымен салыстырғанда «Алтын белгі» иегерлерінің саны 4,1 пайызға артқан.
Бүгінгі білім жүйесінің тірегі – мықты маман, ұлағатты ұстаз. Қаламызда 32 мыңнан астам педагог шәкірт тәрбиелеп, сапалы білім беруге атсалысуда. Қазіргі таңда педагогтердің жалпы сапалық құрамы – 49,29 пайызды құрайды. Сондай-ақ, биыл педагогтерді аттестаттау «ҰСТАЗ» платформасы арқылы 1 тамызға дейін электронды форматта жүзеге асырылады. «Басқарманың міндеті – педагогтерді аттестаттау комиссиясының әділ, таза әрі аса жауапкершілікпен өткізілуін қамтамасыз ету», – дейді Шымкент қаласы білім басқармасы Әдістемелік орталығының директоры
Шолпан Айтбаева.
– Қаламыз республикалық «1000 көшбасшы» жобасына да белсенді қатысып отыр. Соңғы екі жылда 43 үміткер енгізіліп, 26-сы басшылық қызметке тағайындалды. Биыл 44 директор орынбасары іріктеуден өтіп жатыр. Басқарушы кадрлардың әлеуетін арттыру бойынша биыл жаңа бастамалар қолға алынып отыр. Қалада алғаш рет «Көшбасшы мектебі» жобасын іске қосу жоспарланған. Жоба үш бағытта іске асырылатын болады. Біріншіден, қазіргі директорлардың кәсібилігін арттыру. Екіншіден, басшылыққа лайықты, білікті педагогтерді алдын-ала іріктеп, кәсіби дайындыққа баулу бағытында 100 мектеп директорының кадрлық резервін қалыптастыру. Үшіншіден, педагогтер арасынан мектеп директорлары орынбасарларының да кадрлық резервін құру. Бұл – жүйелі сабақтастық пен үздіксіз кәсіби дамуды қамтамасыз етеді. Сапалы білім тиімді басқару, білікті маман, оқыту процесін ұйымдастыру сынды мәселелерге тәуелді. Қазіргі таңда өңірдің орта білім саласында шешуді қажет ететін бірнеше өзекті мәселе бар, – дейді Шолпан Сапарбайқызы.
Саннан сапаға
Мәселенің бірі – мақсатты мектептер. ҚР Оқу-ағарту министрлігінің «943 – Елдің мақсатты мектептерін дамыту» жобасы аясында білім сапасы төмен саналатын, С деңгейіндегі 40 мектеп іріктеліп алынған. Аталған мектептердегі педагогтердің кәсіби біліктілігін арттыру бағытында үш деңгейлі курс ұйымдастырылып отыр. Атап айтсақ, «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығының Шымкент қаласындағы филиалы арқылы 3080 мұғалім арнайы курстан өткен. Курстың негізгі кезеңі сәуір-мамыр айларында Педагогикалық шеберлік орталығы базасында оқытылды. Ілгері деңгейдегі оқыту тамыз айынан бастап жалғасатын болады.
Сондай-ақ, оқушылардың білім сапасын арттыру және білім алудағы теңсіздікті төмендету мақсатында әлеуметтік жағдайы төмен, үлгерімі әлсіз оқушыларға арналған «Цифрлық мұғалім» жобасы өз жалғасын табады. Жоба аясында 8-11-сынып оқушыларына математика, физика, химия, биология, Қазақстан тарихы пәндері бойынша заманауи цифрлық платформалар арқылы қосымша білім беріліп отыр. Қазіргі таңда бұл жоба қаланың 24 мектебінде жүзеге асырылуда.
Білім беру ұйымдарына қойылып отырған маңызды міндеттің бірі – оқушыларға саналы түрде мамандық таңдауына бағыт беру, еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптермен таныстыру. Осы ретте кәсіптік бағдар беру жұмыстары күшейтіліп, функционалдық сауаттылық, зерттеу және жобалау дағдылары, цифрлық құзыреттіліктер сияқты маңызды салаларда оқушыларды дамытуға мән берілмек. Үлгерімі төмен оқушыларға академиялық қолдау көрсету жұмыстары да жалғастырылады.
Білім беру – қоғамның ең жауапты және ұзақ мерзімді инвестициясы. Шымкент қаласында білім сапасын көтеру, балалардың құқығын қорғау, инклюзивті білімді қолдау, тәрбие мен кәсіби бағдар беру – басты назарда. 2025 жыл – Жұмысшы мамандықтарының жылы. Осыған орай, еңбек нарығының нақты сұранысына сәйкес білікті кадр даярлауға бағытталған кешенді жұмыстар жүйелі түрде жүргізілуде. Жүргізілген еңбек нарығын талдау нәтижесінде 2025–2026 оқу жылына өңірде техникалық және кәсіптік кадрларға деген қажеттілік 80 мамандық бойынша 16 369 орынды құраса, бұл қажеттіліктің тең жартысы – жұмысшы мамандықтарына тиесілі. Қала әкімдігінің арнайы комиссиясы арқылы осы сұранысқа сай 70 мамандық бойынша 8000 орынға мемлекеттік білім беру тапсырысы бекітіліп, ол 26 колледжге бөлінген.
– Техникалық және кәсіптік білім беру – уақыт талабы. Қаламызда бұл салаға бөлінген білім гранттары мен ұйымдастырылған кешенді іс-шаралар жастарды жұмысшы мамандығын саналы таңдауға, ал қоғамды оның беделін бағалауға бағытталған. Ендігі міндет – осы мүмкіндіктерді жастардың тиімді пайдаланып, еліміздің экономикасын алға сүйрейтін маман болып қалыптасуына жол ашу, – дейді кездесуде сөз алған Шымкент қалалық білім басқармасының өкілі Айгүл Рүстемова.
2025 оқу жылынан 430 жеке консультация қабылданды, атап айтсақ, оған 326 бала, 96 ата-ана, 8 педагог келген. Буллинг, өз-өзіне қол жұмсау мәселесі, отбасындағы кикілжің, жалғыздық, қорқыныш, лудомания, клиптамания, өзіне сенімділігін көтеру мақсатында 326 бала орталық қызметіне жүгінген. Ал, 96 ата-ана отбасылық кикілжің, келіспеушілік мәселесімен келсе, 8 педагог әдістемелік көмекке жүгінген. Орталыққа келген әрбір тұлғаға көмек көрсетіліп, ары қарай жоспар негізінде жұмыс жүргізіліп отыр.
Бүгінде білім беру ұйымдарының қызмет сапасын арттыру мақсатында мемлекеттік аттестаттау жұмыстары жүргізіліп жатыр. Жыл соңына дейін аттестаттаудан 158 ұйым – 93 балабақша мен 65 мектеп өтеді. Осы бағытта «Талап» атты тәжірибе алмасу жобасы қолға алынып, үздік мектептер мен әлсіз нәтиже көрсеткен мектептер арасында әдістемелік байланыс орнатылуда.
«Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы»
– Білім берудің мазмұнымен қатар, тәрбие мәселесі де күн тәртібінен түспейді. Қалада кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу бағытында нақты жұмыстар жүргізіліп отыр. 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында ішкі істер органдарының есебінде 135 жасөспірім тіркелген, олардың ішінде, 67-сі мектеп оқушысы, 30-ы колледж студенті, 20-сы мектеп бітірген, оқымайтын жастар, 12-сі Түркістан облысындағы оқу орындарынан, 2 оқушы дерекқорда тіркелмеген. Өкінішке қарай, суицид оқиғалары да азаймай отыр. Осыған орай барлық мектептерде «бағдаршам» әдісі бойынша қауіп деңгейі сараланып, білім беру ұйымдары үш топқа бөлінді. Жасөспірімдерге дұрыс бағыт беру, адами құндылықтарды бойына сіңіру, теріс әрекеттерден аулақ болуға тәрбиелеу мақсатында «Өмірлік бағдар» жобасы іске қосылмақ. Жоба аясында ішкі істер органдарының есебінде тұрған 95 жасөспірімге жергілікті спортшылар мен үздік студенттер тәлімгер ретінде бекітіледі. Бұл – баланы қоғамға қайта бейімдеудің жаңа үлгісі. Сонымен қатар, «Тәртіп тірегі» жобасы да қолға алынбақ. Қызыл және сары аймақтағы мектептерде іске асатын бұл жобаға құқық қорғау, білім және мемлекеттік қызмет салаларында ұзақ жылдар еңбек еткен, бүгінде зейнетке шыққан білікті мамандар, сонымен қатар Ардагерлер кеңесі, мәслихат депутаттары мен қоғамдық кеңес мүшелері тартылады, – дейді Шолпан Айтбаева.
Қазіргі таңда қоғамды алаңдатып отырған өзекті мәселелердің бірі – жасөспірімдер арасында өзіне-өзі қол жұмсау фактілерінің тіркелуі. Қаламызда 2025 жылдың қаңтар-маусым айын қоса алғанда 21 өзіне-өзі қол жұмсау оқиғасы тіркелген. Өкінішке қарай, мұндай жағдайлар толыққанды отбасынан шыққан балалардың арасында да кездесіп отыр. Бұл жасөспірімдердің жалпы психоэмоционалды жай-күйінің тұрақсыз екенін көрсетеді.
– Өзіне-өзі қол жұмсауға итермелейтін факторларды нақты болжау, себеп-салдарын анықтау – күрделі процесс. Себебі көп жағдайда жасөспірімдер де, олардың ата-аналары да шынайы себептерді жасыруға тырысады. Бұл өз кезегінде мәселенің ауқымын толық ашуға, алдын алу шараларын нақты жүргізуге кедергі келтіреді. Осыған байланысты, Шымкент қалалық білім басқармасы тарапынан білім беру ұйымдарындағы психологиялық қызметтердің жұмысын зерделеу және әдістемелік көмек көрсету жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде бірқатар жүйелі кемшіліктер анықталды. Көптеген мектептерде психологиялық қызметтің жылдық жоспары мүлде жасалмаған, алқалы отырыстардың хаттамалары жүргізілмеген, педагог-психолог кабинеттері консультация, терапия, тренинг жүргізуге қолайсыз күйде, қызметтің жұмысын үйлестіретін хатшы бекітілмеген, жеке консультациялар тіркелетін журналдарда сұхбат уақыты көрсетілмеген, педагог-психологтардың түзету жұмыстарына арналған жоспарлары бекітілмеген. Сондай-ақ, контингент санына сәйкес психолог жүктемесінің шамадан тыс болуы әр оқушымен жеке жұмыс жүргізу мүмкіндігін шектеп отыр, психологиялық, әлеуметтік сүйемелдеуді қажет ететін оқушылардың тізімі жасалғанымен, кәсіби бағдар жұмыстары жүргізілмеген, әлеуметтік педагогтар қолдауға мұқтаж оқушылар туралы мәліметті мектеп әкімшілігіне ұсынбаған, оқу мотивациясы төмен, білімді баяу қабылдайтын оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту жұмыстары жүйесіз жүргізілуде, – дейді Шымкент қаласы білім басқармасына қарасты Психологиялық қолдау орталығының директорының міндетін уақытша атқарушы Жандаулет Айтуарұлы.
Бүгінгі таңда жасөспірімдердің эмоционалды күйін қадағалау, қиындықтарға тап болған балаларға дер кезінде кәсіби көмек көрсету – білім беру жүйесінің басты басымдығына айналуы тиіс. Бұл бағытта мектептегі психологиялық қызметтің сапалы жұмыс істеуі – балалардың өмірін сақтап қалудың негізгі тетігі екенін ұмытпаған жөн.
– Білім алуға жасалған жағдай мен білімнің сапасының жақсаруы – біздің жұмысымыздың басты көрсеткіші. Алдағы уақытта да бірлесе отырып, жоспарланған міндеттерді табысты орындаймыз деп сенемін, – деп түйіндеді кездесуді Шымкент қаласы білім басқармасының жанындағы Ардагерлер кеңесінің төрағасы Төлехан Үсіпбекұлы.
Қорыта айтқанда кездесу мазмұны білім саласындағы сабақтастық пен сапаны арттыру бағытындағы жүйелі жұмыстарға арналды. Ардагерлер кеңесінің тәжірибесі мен жас мамандардың жаңашылдығы өзара үйлесім тауып, сапалы білім мен саналы тәрбиенің іргетасын қаламақ. Алдағы міндет – осы бағыттағы бастамаларды бірлесе іске асырып, әр баланың болашағына жауапкершілікпен қарау.
Салтанат ЖАМАЛДИНОВ
