Білім – ел дамуының басты қозғаушы күші. Ал, қосымша білім беру – сол негізгі білімнің мүмкіндігін кеңейтіп, баланың жан-жақты дамуына жол ашатын маңызды құралдың бірі. Бүгінгі таңда елімізде жасөспірімдердің шығармашылыққа, спортқа, өнерге деген қабілетін арттыру үшін мемлекет тарапынан ауқымды жобалар қолға алынуда. Соның бірі – ваучерлік қаржыландыру жүйесі.
Бұл жаңа бастама жөнінде Шымкент қалалық білім басқармасы тәрбие және қосымша білім беру бөлімінің басшысы Бағлан ҮМБЕТБАЕВПЕН сұхбаттасқан едік.
– Бағлан Шереханұлы, бүгінгі таңда жиі айтылып жүрген ваучерлік қаржыландыру жүйесі жайлы және оның мақсаты мен ерекшелігін өз аузыңыздан естісек.
– Ваучерлік қаржыландыру – баланың қосымша білім алуға құқығын іске асыруды қамтамасыз ететін жаңа әрі тиімді әдіс. Қарапайым тілмен айтқанда, бұл жүйеде мемлекет әр балаға арнайы ваучер береді. Яғни, «бір бала – бір ваучер» қағидаты енгізіліп отыр. Бұған дейін бір бала бірнеше үйірмеге барып, сол үшін жеке кәсіпкерлер мемлекеттен бірнеше мәрте қаражат алып келді. Енді бұған жол берілмейді. Бұл пилоттық жобаға Қазақстан бойынша алты өңір қатысуда. Солардың бірі – Шымкент қаласы.
– Демек, бұдан былай бір бала тек бір үйірмеге ғана қатыса ала ма?
– Дәл солай. Бір бала – бір ғана үйірмеге қатыса алады және сол үшін мемлекеттен қаражат бөлінеді. Бұған дейін біз мектептер мен ұйымдардан статистика алдық. Кейбір балалар бір уақытта жеті үйірмеге қатысып жүрген болып шықты. Бұл – шындыққа жанаспайтын жағдай. Аптасына 7 үйірмеге барып жүрген бала мектептегі оқуына қалай үлгереді? Шын мәнінде, кей жағдайларда балалар үйірмеге мүлде бармаған, бірақ құжат жүзінде қатысушы ретінде тіркеліп, сол үшін мемлекеттен қаржы алынған. Мұндай келеңсіздіктерді болдырмау үшін біз жүйені толықтай цифрландырудамыз.
– Жүйенің цифрлық сипаты қалай жүзеге асырылады?
– Жаңа жүйеде баланың үйірмеге нақты қатысқан-қатыспағаны толық бақылауда болады. Тіпті, бала үйірмеге келгенін болашақта алақанын сканерлеу арқылы дәлелдейтін болады. Бұдан бөлек, барлық ұйымдарда бейнебақылау орнатылады, жазбалар кем дегенде 30 күн бойы сақталады. Бұл баланың қауіпсіздігі мен мемлекеттік қаржының мақсатты әрі тиімді жұмсалуын қамтамасыз етеді.
– Қосымша білім беру ұйымдарына қойылатын талаптар қандай?
– Қазір бізде үш бағыт бойынша, атап айтар болсақ, білім, спорт және мәдениет саласында жұмыс істейтін ұйымдар бар. Қаламызда 341 жеке кәсіпкер тіркелген. Олардың барлығына мониторинг жүргізілді. Комиссия құрамында басқарма өкілдерімен қатар Amanat партиясының мүшелері, мәслихат депутаттары, қоғамдық кеңес мүшелері, ардагерлер болды. Мониторинг барысында ғимараттың санитарлық жағдайынан бастап, әжетханасына дейін тексерілді. Мысалы, егер үйірмеге 100 бала келетін болса, бір ғана әжетхана жеткіліксіз. Қабырғалардың биіктігі, желдету жүйесі де назарда. Осы тексерістен соң ескерту алған жеке кәсіпкерлер 14 жұмыс күні ішінде кемшіліктерді жоюы тиіс. Егер жойылмаса, олар тізімнен шығарылады.
– Бұл қаржыландыру жүйесі бойынша мемлекеттен бір балаға қанша теңге бөлінеді?
– Қазіргі базалық норматив бойынша бір балаға ай сайын 15 мың теңге бөлінеді. Егер бала ерекше білімді қажет ететін болса, онда 22 500 теңге, ал мүмкіндігі шектеулі балалар үшін 30 мың теңге қарастырылған. Бұл пилоттық жобаға дейін білім басқармасына қарасты би және қолөнер үйірмелері үшін 14 349 теңге төленсе, мәдениет басқармасына қарасты дәл сондай үйірмелерге 18–19 мың теңге бөлініп келген. Ал, қазір енді мұның бәрі бірыңғайланды. Барлығы үшін бірдей баға бекітілді. Бұл да қаржының тиімді жұмсалуына жол ашады.
– Қосымша білім беру бағыттары қандай?
– Бүгінгі таңда білім бағыты бойынша логика, менталды арифметика, журналистика сияқты 11 үйірме бар. Спорт бойынша – 55, ал мәдениет бағытында 43 үйірме тіркелді. Бұған дейін ағылшын мен математика секілді пәндер қосымша білім ретінде ұсынылып келген. Алайда, бұл пәндер мектепте аптасына төрт рет оқытылады. Сондықтан олар қосымша білімге жатпайды. Есесіне, дамытушы, шығармашылық, танымдық үйірмелерге басымдық беріліп отыр.
– Сіздіңше мемлекеттік және жеке ұйымдар арасында айырмашылық бола ма?
– Жеке кәсіпкерлер мен мектептердің үйірмелеріне мемлекет тарапынан бөлінетін қаражат механизмі әртүрлі. Жеке кәсіпкерге бір бала үшін 15 мың теңге төленсе, мектептегі үйірмелерді жүргізетін мұғалімге жалақысына қосымша үстеме ретінде 17 мың теңгеден астам қаражат төленеді. Бірақ, бұл жерде айырмашылық – мектеп мұғаліміне бала санына байланысты емес, үйірмені жүргізгені үшін төленеді. Есесіне, мектеп үйірмесіне қатысып жүрген бала басқа үйірмеге ваучер арқылы бара алмайды. Мұның бәрі бір жүйеге келтіріліп, қайталануды болдырмау үшін жасалып отыр.
– Бұл жобаның бастапқы нәтижелері қандай?
– Бұған дейін бізде қосымша біліммен қамтылған балалар саны 94,8 пайыз деп есептелген еді. Бірақ, статистика тереңірек зерделенгенде шын мәнінде бұл көрсеткіш
125 886 балаға дейін төмендеді. Кейін ол сан 70 мыңға жетті. Яғни, нақты жағдай мен қағаз жүзіндегі деректер арасында айырмашылық үлкен болды. Ата-аналардың өздері де хабарласып, «балам үйірмеге тіркелген, бірақ ол мүлде барған емес» деген жағдайларды жеткізді. Енді мұндай олқылықтар болмайды. Жүйе ашық, нақты әрі әділ болады.
– Бұл жобаның Шымкенттегі болашағы қандай?
– Шымкент қаласы – демографиялық өсімі жоғары аймақ. Балалардың саны да, олардың үйірмеге қатысуға деген қызығушылығы да күн санап артуда. Сондықтан пилоттық жобаға қатысу белсенділігі өте жоғары. Қазіргі таңда қалада білім саласында
35 жеке кәсіпкер ваучерлік қаржыландыру жүйесі бойынша жұмыс істеуде. Ал, жалпы бұл пилоттық жобаға 341 жеке кәсіпкер қатысуда. Алдағы уақытта бұл сан көбейеді. Ең бастысы – балалардың сапалы, қауіпсіз әрі пайдалы ортада дамуына жағдай жасау. Осы арқылы біз ел болашағын қалыптастырамыз.
– Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге рахмет!
Сұхбатты жүргізген
Дилара БИМЕНОВА
