Шымкент келбеті

Шымкентте Disney студиясы түсірген «Мулан» фильмінің қазақ тіліндегі нұсқасы үлкен экраннан көрерменге жол тартты.
«Болашақ» корпоративтік қоры қазақша сөйлеткен фильм «Hyper House» СҮ-дегі Kinopark-те көрсетілді. Бұл – қор және Marwin компаниясының бастамасымен «Өзіңнен баста» жобасы аясында дубляждалған мерейтойлық 35-ші фильм.

Көптен күткен киноның премьерасына қала әкімі Мұрат Әйтенов, жоба ұйымдастырушылары, медиа-тұлғалар, қоғамдық ұйымдардың жетекшілері, БАҚ өкілдері қатысты. Шаһар басшысы тәуелсіздік жылдары мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту мақсатында қазақ тіліндегі сапалы ақпарат пен ағартушылық өнімдердің көбейгенін атап өтті.
– Елбасы бастамасымен құрылған «Болашақ» бағдарламасының түлектері еліміз үшін маңызды түрлі жобаларды іске асыруда. Корпоративтік қордың игі жобасы арқылы голливудтық фильмдерге қазақ тілінде тамаша дубляждар жасалды. Содан болар, қазақ көрермені киноиндустриядағы соңғы туындыларды ана тілімізде тамашалауға мүмкіндік алды. Қазақ тілі Disney студиясының 39-шы, Sony Pictures студиясының 7-ші тілі болып отыр. Бұл бізді қуантады. Елімізде одан бөлек дубляждау ісі жақсы дамуда. Болашақта отандық туындыны әлем елдері өз тілдерінде дубляждайтын деңгейге жетуіміз керек, – деді қала әкімі.
«BI Group» компаниясының демеушілігімен жарыққа шыққан фильмді шымкенттік көрермен жылы қабылдады. Бұл – Disney студиясының 1998 жылы шыққан «Мулан» анимациялық мультфильмінің бейімделген нұсқасы. Кино әскер қатарына қосылған Хуа Мулан есімді әйел сарбаз туралы Қытай аңызына негізделіп түсірілген.
Кейіпкерді Айгүл Иманбаева мен Жәнел Мақажан секілді белгілі актрисалар дыбыстады. Жоғары сапалы дубляж, тартымды да әсерлі көрініс көпшілікті бірден баурап алғандай. Әлемге танымал қазақстандық «Nomad Stunts» халықаралық каскадерлар тобының трюк қоюшысы
Жайдарбек Күнғожиев пен оның командасы мықты өнер көрсеткен. Жайдарбек арландар жасағының қолбасшысы рөлін, ал оның тобы Джейсон Скотт Ли сомдаған Бөрі ханның таңдаулы жауынгерлер отрядын ойнады.
Дубляж режиссері Ордабай Шахмұраттың айтуынша, дыбыстауға шамамен бір жарым айдай уақыт кеткен. Кастинг, мәтінді аудару жұмысы 40 күнде аяқталыпты. Режиссер көрерменнің кез келген шетелдік туындыны орыс, ағылшын тілдерінен бөлек, қазақ тілінде тамашалауға құқы бар екенін алға тартты.
Голливуд фильмдерін қазақ тіліне көркем дубляждау жобасын «Болашақ» корпоративтік қоры «Меломан» компаниясымен бірге 2011 жылдан бері жүзеге асырып келеді.
– Жоба қазақ көрерменіне сапалы кинотеатралды континетке қол жеткізуге мүмкіндік береді. Балалар да сүйікті анимациялық фильмдерін ана тілінде тамашалай алады. Біз барынша тіліміздің тазалығын, оның алуан қырын музыкалық құралдармен әрлей отырып, көрсетуге тырыстық. Әзірге фильм еліміздің 4 қаласында көрсетілуде, – дейді «Болашақ» қорының қамқоршылар кеңесінің төрайымы Динара Шәйжүнісова.
Айта кетейік, «Мулан» фильмін үйден шықпай-ақ қазақ тілінде ivi онлайн-кинотеатрында да көруге болады.

Шымкенттегі №95 жалпы орта мектеп мұғалімі Алматыдағы «Хан Тәңірі» тұрғын үй кешенінен бір бөлмелі пәтер ұтты. Halyk Bank пәтерлерін ойнатудың екінші кезеңінде оған осындай қуаныш бұйырды. Күтпеген жерден баспанаға қол жеткізген психологтың қуанышында шек жоқ. Үш баланың әкесі Әлімжан Оразовтың жеңісіне шымқалалықтар ортақ. Көпшілікті оның аяқ астынан қалай пәтерлі болғаны қызықтырады. Кейіпкеріміз бұл туралы қаз-қалпында айтып берді.

Қазан айында Әлімжан Үлгібайұлы «Opel Vectra» көлігін жаңартқысы келген екен. Сол мақсатта Halyk Bank-тің 20-бөлімшесіне барып, автонесие алады. Банк қызметкерлері оған Алматы қаласында үй ойнатылып жатқанын айтып, қатысу шарттарын түсіндіреді. Бірақ мұғалім оған аса мән бермейді.
27 қарашада Әлімжан Оразов жаңа көлігі «Нексиямен» кептелісте тұрған. Сол сәтте оған банктен қоңырау шалып, тікелей эфирде екенін, Алматыдан пәтер ұтып алғанын айтып құттықтайды. Аяқ астынан асып-сасқан психолог алғашқыда бұған сенбейді. Эфирде екеніне де мән бермейді. Тек «құтты болсын» деп, телефон тұтқасын қоя салады. Артынша әріптесі педагог-психолог Клара Ибрагимова хабарласып, «пәтер ұтып алыпсың, тікелей эфирден даусыңды естіп, таныдым» деп жаңалығымен бөліседі. Әлімжан сонда ғана көлігін тоқтатып, эфирге қайта қосылғысы келеді. Бірақ уақыт бітіп қалған еді. Іле-шала банктің басшысы да қоңырау соғып, жеңісімен құттықтайды. Несие алған бөлімшеге жеке куәлігімен бару қажеттігін ескертеді. Сонда ғана Әлімжан Үлгібайұлы жаңа пәтер ұтып алғанына көз жеткізеді. Не керек, бақыттан басы айналған отбасы ағайын-туыспен бірге жаңа пәтерді көруге Алматыға аттанады. Өң мен түстей салтанатты түрде су жаңа пәтердің кілті мен құжаттарын алады.
– Алматыда баспанам болады деген ой үш ұйықтасам да түсіме кірмеген. Тұрғылықты жерді ауыстырып, басқа қалаға көшемін деген жоспарым да болмаған. Банк менеджерлері автоматты түрде ұтыс ойынына қатыса алатынымды айтқанда да, ден қоймағанмын. Өйткені Halyk Bank-тің менен басқа да клиенті көп қой. Дегенмен, Алланың ұлылығында шек жоқ. Ұтысқа тігілген үш пәтердің бірінің қожайыны атандым. Жаңа үйім балаларыма қалады. Себебі, өмірімдегі бірінші жеңіспен алған баспанам бәрімізге ыстық, - дейді кейіпкеріміз.
«Сабақты ине сәтімен» деген осы шығар. Енді жеңімпаз мұғалімнің жаңа көлігі мен үйі бар. Ол клиенттерге, қазақстандықтарға осындай мүмкіндікті қалт жібермей, пайдалануға кеңес береді. Банк менеджерлері науқанға қатысу 20 желтоқсанға дейін Halyk Bank-тен 50% жеңілдікпен немесе 24 айға дейін артық төлемсіз бөліп төлеуге зат сатып алсаңыз, жеткілікті екенін айтады.

Шымкенттің атауы егемендіктің елең-алаңында-ақ қазақшаланды. Тіл жанашырлары оның атын өзгертуді 1990 жылдың басында ұсынды. Алайда, Чимкенттің Шымкентке айналуы оңай болған жоқ. Бұл жерде ұлтжанды азаматтардың белсенділігі мен табандылығы маңызды рөл ойнады.

Ұлы Жібек жолы бойындағы көне қала жайында мәлімет көп. Тарихшылардың деректері қаншама?! «Бау-бақшалы», «жасыл», «шыммен қоршалған» деген ұғымды беретін шаһардың шежіресі әріде жатыр. Құтты мекен әу бастан ғасырларға созылған тарихи оқиғаларды бастан кешті. Бірнеше басқыншылардың жойқын шабуылдарын өткерді. Шыңғыс хан мен Ақсақ Темірдің қол астында болды. Жоңғар шапқыншыларына тоналды. Шымкентті билеу жолындағы Қоқан мен Бұқар хандықтарының күресі тарихтан мәлім. Өткен ғасырда Қоқан әскері қаланы әскери қамал ретінде пайдаланды. 1864 жылы басынан бұлт арылмаған өлкеге орыс әскері шабуыл жасады. Чимкент 1865 жылы Түркістан облысының құрамына кіріп, 1867 жылдан Сырдария облысына қарасты Түркістан генерал-губернаторлығына қарайтын уезд болды. 1914 жылы орыс патшасының әмірімен қала Черняев атанады. Кеңес үкіметі орнаған соң, 1922 жылы 7 маусымда қайтадан Чимкент атауына ауысты. 1932 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы құрылып, орталығы Чимкент болып белгіленді. Тіл жанашыры Қабыл Дүйсенбидің айтуынша, кеңес дәуірінде де ономастикалық отаршылдық тоқтаған жоқ. Қаладағы атаулар үлкен бұрмалауларға ұшырады. Шаһардағы көшелер мен даңғылдарға Қазақстанға қатысы жоқ адамдар есімдерінің жаппай берілуі ұлтжанды азаматтарды қамықтырды. Содан 1990 жылы олар қалаға жер-су атауларын қайтаруға білек сыбана кіріседі. Зиялы қауым мен «Қазақ тілі» қоғамының өкілдері аудан, көше, даңғылдардың атауын қазақшалауға аянбай күш салып, нақты нәтижеге қол жеткізеді. «Қазақ тілі» қоғамының ұсыныстарын қалалық халық депутаттары Кеңесінің төрағасы, ақын Қуаныш Төлеметов қолдайды.

– 1991 жылы 22 қарашада қалалық халық депутаттары Кеңесінің сессиясы өтетін болды. Бұдан екі күн бұрын
Қ.Төлеметов атқару комитетінің кіші мәжіліс залына тіл жанашырларын жинайды. Содан ол «сессияда облыс орталығының атауын өзгерту туралы мәселе көтеремін. Бірақ бұған қарсылық көп болады (ол кезде қаладағы 100 депутаттың 80-і өзге ұлттың өкілдері тұғын). Сондықтан сессияда босқа шулап, даурықпаңдар!» деп ескертті. Сессияда Чимкентті Шымкент деп өзгерту туралы ұсынысты талқылау 2 сағатқа созылды. Этнос өкілдері «Шымкент деп қазақшаға өзгертсек, орыс тілінің орфографиялық ережесі бұзылады» деді. Бірақ төраға Қ.Төлеметов алған бетінен қайтпады. «Мысалы, біз Москваны қазақшалап, – Мәскеу, Омскіні – Омбы, Саратовты – Сарытау, Оренбургты – Орынбор демейміз ғой. Өйткені, олар Россияның қалалары. Сондықтан Шымкент те қазақша айтылып, қазақша жазылуы тиіс!» деді.
Осы сөзден кейін зал сілтідей тынып, шыбынның ызыңы ғана естілетін үнсіздік орнады. Содан кейін қарсылық танытқандар төрағаның уәжімен келісті. Осылайша, Қ.Төлеметов бұл мәселені қамырдан қыл суырғандай шешкен еді. Десек те, қала атауының екі әрпін өзгерту екі жылға созылды. Ақыр соңында, тынымсыз жүргізілген үгіт-насихат жұмыстарының нәтижесінде, ҚР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының (Президиуымының) 1992 жылғы 8 қыркүйектегі Қаулысымен Чимкент атауының транскрипциясы Шымкент болып нақтыланды, – дейді Қабыл Дүйсенби.
Иә, тарихи оқиғалардың куәсі болған Шымкенттің 2200 жылдығы 2017 жылы аталып өтпек болған. Бірақ оның көне қала екенін ЮНЕСКО-ға дәлелдеу қажет болды. Әлкей Марғұлан атындағы археологиялық институт директоры Бауыржан Байтанаев «Шымкенттің 2200 жылдық тарихы бар қала» екенін дәлелдейді. Оған қазба жұмыстары кезінде табылған жәдігерлер айғақ еді. Сонымен биыл мегаполис «ТМД елдерінің мәдени астанасы» атанып, 2200 жылдығын бірге атап өтті. Кең ауқымда болмаса да, мәртебелі эстафетаны Душанбе қаласына салтанатты түрде табыстады. Жыл басынан бері мәдени іс-шаралар өтті, онлайны, офлайны бар. Бірақ, әттеген-айымыз да жоқ емес. Қаншама қанды қырғын мен жорықты өткерген шаһардың тарихын әрі қарай толықтыратын танымдық кітаптар жарық көрмеді. Өткен дәуірін саралап, сараптайтын жылы дүние де жазылмады. Кешегі Чимкент пен бүгінгі Шымкенттің шежіресі әлі де толықтыруды қажет етеді.
– Мерейтойы өткенімен туған өлке тарихы шаралардың тасасында қалып қойғандай. Бейнеролик түсірілу керек еді. Ескі қалалардың орнында археологиялық қазба жұмыстарының нәтижелерін де халыққа көрсеткен дұрыс. Мұнан бөлек, қаланың ескі қалашығындағы XIX ғасырдағы мешіт сол қалпы тұр. Рысқұлов пен Қонаев бойындағы тарихи орын да сақталмады. Тіпті ол жердің маңыздылығын ешкім ескерген жоқ. Осылай жалғаса берсе, Троя қаласындай тарихи орындардан айырылып қалмасымызға кім кепіл?! Қаланың тарихы деп көбісін жаңалап жатыр. Шын мәнінде рухани жаңғыру жалаң ұранға айналып барады. Әлі де анықтауды қажет ететін, ескерусіз қалған орындар көп. Сондықтан Шымкентке сай жоба жасалғаны жөн. Егер осындай жұмыстар қолға алынатын болса, қолдауға дайынбыз, – дейді Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университетінің оқу ісі жөніндегі проректоры, тарих ғылымдарының кандидаты, доцент Баршагүл Исабек.
Ғалым пікірі құптарлық. Үшінші мегаполистің тарихы жас ұрпаққа насихатталуы тиіс. Шымқаланың атаулары жөнінде деректері, ономастикасы, географиясы, тарихы жөнінде әдістемелік құрал немесе ғылыми монография шығару қажет-ақ. Себебі, ғалымдар мен тарихшылардың идеясы айтылған жерде ескерусіз қалып қоюда. Шындығында биылғы мәдени астана жылы және 2200 жылдық мерейтойда не жасалды, не қолға алынды дегенде айтуға, көрсетуге тұрарлық еңбек бар ма? Мәселе осында...

Шымкентте көше қиылысындағы көлік кептелісін реттеген жол сақшысының әрекеті жүргізушілерді дән риза етті. Іле-шала әлеуметтік желіде бағдаршамы істен шыққан жолдың қақ ортасына тұрып, көлік қозғалысын қалыпқа түсірген полицей туралы видео лезде тарап кетті. Антына адал патрульдік полиция полкі қызметкерінің бұл ісі көпшілікті сүйсіндірмей қоймады. Оқиғаның әлқисасына оралсақ...

12 қараша. Таңғы сағат онның шамасы. Шымкент қаласының Ұ.Арғынбеков пен С.Бәйтереков көшелері көлікке лық толы. Жолдың бір бағытындағы көліктер қозғалғанда, екінші бетіндегі жүргізушілер оған жол беретін әдеттегі тәртібінен жаңылғандай... Кептелістің «көкесі» көліктерді ығы-жығы еткен. Өйткені қос көшенің қиылысындағы бағдаршам жұмыс істемей тұр.
Шымкент қалалық полиция департаменті жергілікті полиция басқармасы патрульдік полиция полкінің қызметкері Алдаберген Мылтықбайдың түнгі кезекшіліктен шыққан беті еді. Үйіне қайтып бара жатқан оны жолдағы мына жағдай бейжай қалдырған жоқ. Ұйқысы шала болса да жол сақшысы ұзын-сонар кезекті реттеуге әп-сәтте кірісіп кетті. Ауа райының қолайсыз, жауын-шашынды болғандығына қарамастан темір тұлпар тізгіндегендерді тәртіпке шақырып, оңға, солға бағыттап тұрды. Көшедегі көлік қозғалысына жауапты әріптесі келгенше орнынан тапжылмай қауіпсіздікті қамтамасыз етті. Осыдан кейін ғана кептелген көлік ағыны қалыпқа түсті. Алайда Алдаберген Керімбайұлы әлеуметтік желідегі өзі туралы мақтау сөздерге ыңғайсызданып: «Қоғамдық тәртіпті сақтау, жол ережесін қадағалау полиция қызметкерлерінің міндеті. Менің орнымда болса, басқа жігіттер де солай жасар еді. Мен үшін басты парыз – қызметке адалдық», - дейді.
Иә, жыл он екі ай аптап ыстықта да, жауында, қарлы, боранды қыста да көшеде тұрып, жол қозғалысын қадағалау оңай емес. Жыл өткен сайын аумағы ұлғайып келе жатқан мегаполисте автомашина саны да арта түсуде. Жол сақшылары қадағалап тұрмаса, ерсілі-қарсылы ағылған көлік нөпірі кезінде түрлі келеңсіз оқиғалар орын алып жатады. Жүргізушілердің тәртібі мен білігі де әртүрлі...
Ал Алдаберген Мылтықбайдың мамандығына махаббаты, антына адалдығы өзгелерге үлгі. Патрульдік полиция полкінің 12-рота инспекторы, полиция аға лейтенанты ішкі істер органдарында сегіз жылдан бері еңбек етіп келеді. Мінсіз қызметі үшін бірнеше мәрте басшы құрамның марапатын иеленіп, алғысына бөленді. Қызмет бабынан тыс уақытта да оның жол үстіндегі сауысқандай сақ, қырандай қырағылық танытқан кезекті әрекеті елеуге тұрарлық.
Анығында погон таққан полицейлердің арасында Алдаберген Керімбайұлы сынды өз жұмысына адал қызметкерлер аз емес. Бәлкім жол сақшыларының күнделікті бейнетті де, беймаза қызметі елене бермейтін де шығар. Бірақ күндіз-түні тіршілік тынысы тоқтамайтын жол үстінде олардың қырағы қызметі арқасында жол-көлік тәртібі өз ретін тауып жататыны анық.

Елімізде коронавирус індеті бойынша эпидемиологиялық ахуал тұрақталғанымен, қауіп басым. Ковидтің екінші толқыны қайта бас көтере бастағаны алаңдатпай тұрған жоқ. Вирустық инфекциялар, тұмау, маусымдық аурулар басталған кезде коронавирустың күшеюі мүмкін екендігін де мамандар жасырмайды. Сонымен, мамандар болжаған пандемияға дайындығымыз қалай? Жаздағы күрделі жағдайдан қаншалықты сабақ алдық? Осы орайда Шымкент қалалық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Бақытжан Позиловпен сұхбаттасқан едік.

– Бақытжан Жолдасбекұлы, коронавирустың ықтималды «екінші толқыны» өрши қалған жағдайда оған қаншалықты дайынбыз?

– Иә, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы күзде пандемияның екінші кезеңі болуы мүмкін екенін жоққа шығармады. Себебі, жедел респираторлық вирусты аурулар дәл осы кезде өршиді. Күн салқындағанда індетпен бірге қосарланады деген қауіп болды. Сол үшін алдын алуға дайындық жұмыстары жүргізілді. Бұл дұрыс шешім болды. Қазір елімізде әлемдегідей үлкен пандемия жоқ. Алайда Шығыс және Батыс Қазақстан өңірлерінде індетпен ауырғандар көбеюде. Әзірге Шымкент жасыл аймақта. Бірақ арқаны кеңге салып, босаңсуға болмайды. Қалада індет басталғалы бергі 24 наурыздан қарашаға дейінгі аралықта 5297 адам тіркеліп, оның 5160-сы жазылып шықты. Өкінішке қарай, 75 адам көз жұмды.
1 тамыздан 17 қарашаға дейін ковид белгілері бар пневмонияның 1086 жағдайы тіркелді. Оның 12-сі – 18 жасқа толмаған балалар. Өткен тәуліктерде коронавируспен ауырғандар тіркелмеген еді. 5 қарашада стационарға бірден 8 науқас түсті. Бұл бізді алаңдатып отыр. Қазір 62 адам ем алып жатыр.
Аурудың алдын алу мақсатында сақтық шараларын күшейттік. Егер екінші кезең болған жағдайда, С жоспары бойынша 5000-нан астам төсек-орын қайта ашылады. 10 600-ға жуық медицина қызметкері оқудан өтті. Бастапқыда өкпені желдету аппаратының саны 310 болса, бүгінде 612-ке жетті. Медицина мамандары адамдарды шоғырландырмау, вирустың белең алуына жол бермеу мақсатында жұмыстар атқаруда. Сондай-ақ, Шымкент қаласындағы коронавирус инфекциясы, эпидемиялогиялық ахуал туралы ресми және сенімді ақпаратты https://covid19shymkent.kz/ сайтынан білуге болатынын ескертеміз.

– Күзгі және қысқы маусымда болжамдалып отырған коронавирустың жаздағы жағдайдан айырмашылығы неде? Оның салдары қандай болуы мүмкін?

–Әлем елдерінде пандемия асқынып барады. Жұқтыру оқиғасы мен өлім-жітім оқиғасы артуда. Көрші Ресейде де ахуал алаңдатарлық. Жағдай көктем-жаз айларындағыдан қиындау. Себебі, алдыңғы толқында науқастарда респираторлық вирусты аурулар болмаған. Ал күзде маусымдық тұмау, жаппай суық тию жағдайды күрделендіріп отыр. Оның үстіне қауіпті вирус мутацияға ұшыраған.

– Жедел жәрдемге жұрт қаншалықты жүгінеді? Оны сұрағаным, тұмауға атүсті қарайтын әдетімізбен бұл екі ауруды шатастырып жүрген жоқпыз ба?

– Бұған дейін жедел жәрдемге жоғары температура, жөтел, тұмаумен түскен шақыртуларда COVID-19 инфекциясы болған жоқ. Ал қазіргі шақыртуларда қауіпті вирус болуы ықтимал. Бүгінде дәрігерлер белгіленген алгоритм бойынша жұмыс істейді. ЖРВИ мен жедел респиаторлық вирустың симптомдарын, науқастың қай аймақтарда болғанын анықтайды. Содан соң диагноз қояды.

–Жазда індетті ауыздықтай алмауға дәрі тапшылығының себеп болғанын жақсы білеміз. Талай сын айтылды. Ақыры бар кінәні «СК-Фармацияның» мойнына іліп, мұндай тапшылық болмайтынына өзімізді сендіргендей едік. Бірақ дерттің «екінші толқынына» дайындық жасап жүргенде дәрі-дәрмек таппай сенделетін жағдай қайталанбай ма?

– Жаз айларында дәрі тапшылығы туындап, дәріханалардың алдында ұзын-сонар кезек болды. Сондай-ақ парацетамолды 20-30 бумадан алғандар көп кездесті. Ақыры бұл жағдай дәрі тапшылығына алып келді. Қазіргі таңда дәріханалар мен емханаларда және ауруханаларда дәрі-дәрмектің екі айға жеткілікті қоры дайындалды. Мұнан бөлек, қалалық әкімдік резервінен дәрі тапшылығын болдырмау мақсатында қаражат қарастырылды. Сондықтан жетіспеушілік болады деп айта алмаймын.

– Аурудың алдыңғы шебінде жүрген әріптестеріңіз туралы бір ауыз айтып өтсеңіз. Оларға үстемеақы төленді ме?

– Басын қатерге тігіп, ауру ошақтарында үй бетін көрмей, адал еңбек етіп жатқан дәрігерлердің еңбегі ерен. Елдің амандығы үшін жанқиярлықпен жұмыс істеген ақ халаттылардың қай-қайсысы да құрметке лайықты. Індетпен күрес кезінде ауру жұқтырған 400-ден аса әріптесіміздің бәріне 2 миллион теңгеден төленді. Ал қайтыс болған 21 дәрігердің туысына 10 миллион теңгеден толық берілді.

– Індеттің екінші кезеңіне әзірлік жөніндегі кеңесте Президент ана мен бала денсаулығын қорғау бойынша ахуалдың нашарлығын сынға алды. Оның ішінде Шымкент те аталды. Ана өлімінің жиілуіне не себеп?

– Иә, Шымкентте жыл басынан бері ана өлімі өткен жылға қарағанда көп тіркелді. Өкінішке қарай, бұл – біз үшін нашар көрсеткіш. Қазір ана өлімінің алдын алу мақсатында жұмыстар жүргізілуде. Қалалық инфекциялық орталықта ковидпен ауырған жүкті әйелдерді қабылдайтын, босандыратын, ота жасайтын мүмкіндік жасалды. Күнделікті акушер-гинекологтарымыз аяғы ауыр аналармен жұмыс істеуде.
Жүктілік кезінде 7 қауіп-қатер бар. Егер бас, іш қатты ауырған кезде, басқа симптомдар болғанда уақыт созбай дәрігерге хабарласқан дұрыс. Алайда әйелдердің өз денсаулығына немқұрайлы қарауы қайғылы жағдайға әкеліп соғуда.

– Кавасаки синдромы туралы көп айтылып жүр. Оған шалдыққан балалар бар ма?

– Қаламызда кавасаки синдромымен тіркелген балалар жоқ. Бірақ мектеп оқушылары арасында коронавирус жұқтырған фактілер болды.

– Аурудың қауіптілігі неде?

– Кавасаки ешқандай жұқпалы ауру емес. Бұл – пандемияға дейін де болған, бірақ өте сирек кездесетін дерт. Көбінесе 1-8 жас аралығындағы балаларда болады. Негізгі симптомдары ұзақ уақыт болатын лихорадка. Синдром дене қызуының 38 градусқа көтерілуінен басталады, сол кезде жөтел пайда болуы мүмкін. Ауруға ұқсас белгілердің бірі – бөртпе, тілдің, еріннің қызаруы, алақанның ісінуі. Сондай-ақ синдром кезінде конъюктивит білініп, лимфа түйіндерінің үлкеюі ықтимал. Балалар кеудесі қысылып, жүрек тұсы, іші ауырып, құсу, жүрек айну, диарея сияқты жайсыздыққа тап болады. Яғни емдемеген жағдайда қауіпті патологиялық ахуалға әкеп соғады.

– Коронавирус жұқтырғандарды жас ерекшеліктері бойынша жіктеп берсеңіз. Ауруды жастар жеңіл өткереді деген рас па?

– Жаз айына дейін коронавирустың бар екеніне көпшілік сене қоймады. Алғашқы карантиндік шектеулер алынған соң, маусымның ортасында стационарларға науқастар толассыз түсе бастады. Ауырғандар арасында созылмалы дерттің салдарынан өлім көрсеткіші артты. Сонда ғана адамдар індеттің қолдан жасалмағанына көз жеткізді. Қауіпті дерттің жас-кәріге қарамайтынын білді. Демек, жастар COVID-19-ды жеңіл өткереді деген ақпаратқа алданудың қажеті жоқ.

– Аурудан қорғанудың қарапайым ғана қағидаларын халық қаншалықты орындап жүр?

– Бастапқыдай емес, адамдарда аурудан қорғану туралы түсінік қалыптасты. Қорғанып, сақтық шараларын сақтау керек екенін жақсы біледі. Ең қарапайым қағида – бетперде тағып, арақашықтықты сақтау. Бірақ көпшілік әлі де медициналық масканы дұрыс қолдануға мән бермейді. Біріншіден, қоғамдық көлік, базар, сауда орталықтарында, дүкендер мен адам бас қосқан орталарда масканы дұрыс тақпайды. Бар дегендей ғана иекке түсіріп алады. Ал мұның ешқандай пайдасы жоқ. Екіншіден, әлеуметтік арақашықтық сақталмайды. Бұл бізге үлкен мәселе туындатып отыр. Күн сайын мониторингтік топтар рейдтерге шығып, мейрамханалар мен тойланаларды тексереді. Той жасағандарға ескерту беріліп, айыппұл салынып жатыр. Қанша түсіндіру жұмыстары жүргізілгенімен, өкінішке қарай сақтық шаралары толық сақталмай келе жатқанын ашық айтуымыз керек.

– Дәрігер ретінде қандай кеңес берер едіңіз?

– Біз коронавируспен ауырып жатқан науқастар туралы ақпаратты күнделікті ашық жариялаймыз. Бірақ көпшіліктің статистикаға алаңдаушылығы төмен. Ашығын айтайын, егер санитарлық талап орындалмаса, әлеуметтік арақашықтық сақталмаса, қоғамдық ортада бетпердесіз жүрсек, той-жиындардан бас тартпасақ, індеттің «екінші толқыны» етек алуы әбден ықтимал. Яғни, вирусқа әлемнің өзі қарсы тұруға қауқарсыз. Оның қарқыны қандай боларын тап басып ешкім айта алмайды. Дәрігерлердің қолынан келері – науқасқа көмек көрсетіп, аурудың алдын алу шараларын жүргізу ғана. Сондықтан ең маңыздысы – санитарлық талаптарды қатаң сақтап, тәртіпке бағынған абзал.