Шымкент келбеті

«Қастеевтің» қабырғасынан шығады

Мемлекет басшысы өнер адамдарымен кездесуде «Қазақстандықтардың жас буынын адамгершілік рухта тәрбиелеуге бағытталған анимациялық фильмдер жасау маңызды» – деген болатын. Осыған орай соңғы жылдары Шымкентте балалар фильмдері мен мультфильмдер көбірек түсіріліп, сапасы да жақсарып келеді.

Осы орайда өңірімізде өнер мен білімді үйлестіре білген Ә. Қастеев атындағы ОҚО өнер және дизайн колледжінің анимация саласында орны бөлек. Бұл оқу орнының жастары аниматор мамандығын терең меңгеруде. Солардың бірі Дариға Еркінбек – колледждің «Анимация графика» мамандығының 4 курс студенті.

Дариға бала күнінен бейнелеу өнеріне қызыққанын айтады. Бертін келе Кентау қаласындағы мектепте көркем сурет үйірмесіне қатысып жүргенде анимация саласына әуестігі оянады. Оның бұл қызығушылығы Шымкенттегі Ә. Қастеев атындағы көркемсурет колледжіне жетелейді. Колледжде білікті ұстаздарынан анимацияның қыр-сырын игеріп, қазақы кейіпкерлер мен тәрбиелік мәні зор мультфильмдер жасауды мақсат етеді. Тынбай еңбектенудің нәтижесінде 2016 жылы Дариға «Алтын сақа» кинофестиваліне қатысып, ұстазы Рауан Мейірбековтің жетекшілігімен жасаған «Түлкі мен қырғауыл» мултфильмі І орынды иеленеді. 

2017 жылы Түркі елдерінің астанасы Түркістан қаласында да «Алтын сақа» халықаралық фестивалі ұйымдастырылып, Д. Еркінбек ұстазы Р. Мейірбековпен бірге «Арыстан мен тышқан» мультфильмімен қатысады.

Өнерлі қыз қазақ анимациясынан «Сақ» киностудиясынан шыққан «Қошқар мен теке» мультфильмін ұнататынын айтады және мұндай мультфильмдерді жасау асқан төзімділікті қажет ететінінен хабардар.

–«Қошқар мен теке» мультфильміндегі қошқардың момындығынан өмірдегі адамдардың сабырлы, байсалды мінезі айқындалып тұрады. Ал ешкіде шыдамсыз адамның болмысы бейнеленген. Жалпы мультфильм шығару сабырлылықты талап етеді. Мәселен, 1 секундтық көрініс үшін 24 сурет салу қажет. 10 минуттық мультфильмді жарыққа шығару үшін қанша сурет салу керек екенін ойлап көріңіз, – дейді кейіпкеріміз.

Ә.Қастеев колледжінде «Анимациялық графика» пәнінен сабақ беретін Рауан Мейірбеков бұл салаға тәлім-тәрбиелік, патриоттық және ұлттық тұрғыдан қарау керектігін айтып өтті.

– Анимация – бүгінгі таңда өте қажет өнер саласы. Бірінші кезекте өсіп келе жатқан жас ұрпақтың дүниетанымына, тәлім-тәрбиесіне, ұлттық сана-сезіміне тікелей қатысы бар. Осындай ерекшеліктерін ескере отырып, Ә.Қастаев атындағы ОҚО өнер және дизайн колледжі 2011 жылы алғаш рет анимация-мультипликатор мамандарын даярлауды қолға алды. Осы уақытқа дейін 19 маман колледж қабырғасынан білім алып шықты. Бүгінде колледжде тағы 10 оқушы анимация кәсібін игеруде. Түлектеріміз негізінен осы саладағы «Сақ» киностудиясында еңбек етсе, кейбір оқушыларымыз білімін жетілдіру үшін шет елдерде оқуын жалғастырып жатыр, – дейді ұстаз.

Өңірімізде көркем өнер және дизайн саласында білікті мамандарды тәрбиелеп отырған колледжде бүгінде дизайн, сәндік қолданбалы өнер және халықтық кәсіп, мүсіндеу және графика, театр декорациясы мамандықтары бойынша 539 оқушы білімін жетілдіруде.

Колледж директоры Дидар Айдарбековтың айтуынша, сабақтың басым бөлігі өнерден тұратындықтан, бір орында тоқтап қалмау аса маңызды.

– Өнерді дамытып отырса ғана биікке өрлейді. Сондықтан да колледжімізде бейнелеу өнерінің біліктілігін дамыту үшін жаңа мамандықтар ашып жатырмыз. Атап айтатын болсақ, анимациялық графика, мүсін және 2017-2018 оқу жылына «Суретші-безендіруші» мамандығы қосылды. Бұл мамандықты оқыту 2000 жылы тоқтап қалған еді. Бүгінде 18 оқушы осы салада өз білімін жетілдіруде. Алдағы уақытта архитектура мамандығын қосып оқытуды жоспарлап отырмыз, – дейді колледж директоры.

Осылайша бұл колледж өнер және дизайнның орта буын мамандарын дайындауға өз үлесін қосып келеді. Колледж оқытушылары мен студенттері Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркия мемлекеттерінде өтетін әртүрлі деңгейдегі фестиваль, көрме, симпозиумдарға қатысып тұрады.

Наурыз дегенде, ұлттық идеология, ұлттық бояуы бар дүниелер, қазақы нақыштағы киім-кешек пен бұйымдар, ұлттық калориті басым құндылықтарды түгендей бастайтынымыз жасырын емес. Оңтүстікті – қазақтың қаймағы десек, бұл жерден ұлттық бояуы қанық көп дүниені табуға болады. Мәселен, «Тұмар» ұлттық киімдер тігетін сән ательесін алайық.

Ұлттық киім

Шымкенттегі «ОӘД» сауда үйінде орналасқан «Тұмар» дүкенінен ерлер мен әйелдер, балалар үшін де эксклюзивті, заманауи үлгідегі, сондай-ақ ұлттық киімдердің барлық түрлерін (шапан, пальто, күртеше), той, кешкі көйлектердің қазақы үлгілерін кездестіресіз. «Тұмардың» басшысы, жеке кәсіпкер Гүлнәзия Есімбекова, әсіресе, Наурыз мерекесінің қарсаңында ұлттық киімдерге тапсырыс берушілер көбейіп, тігіп үлгермей жатқанын айтады. Алғаш кәсібін мата сатудан бастаған Гүлнәзия ханым 2009 жылы «Тұмар» сауда белгісімен ұлттық киімдердің озық үлгісін жасау мақсатында жеке кәсібін ашқан. 

– Бізге Оңтүстік Қазақстан облысының ұлттық киімдер нарығында лайықты орын алып, сатып алушылардың сенімі мен сыйластығына ие болу оңайға түспеді. Мекеме ашылған күнінен бастап сапалы ұлттық киім шығаруды мақсат етті. Киімнің сапасы – адам өмірінің қауіпсіздігі, күнделікті өмірде қолдануға ыңғайлылық және сыртқы эстетикалық түр. Киім тігу барысының барлық кезеңдерінде өнімнің сапасына мән береміз, киімнің қағаздағы үлгісінен бутик сөресіндегі дайын өнімге дейінгі жұмыстың ұсақ-түйегіне дейін бақылауда ұстаймын, – дейді Гүлнәзия Әзімбайқызы. 

«Тұмар» сән ательесі – біздің өңіріміздегі ұлттық киім тігетін бірден-бір мекеме. Оңтүстіктен бөлек, «Тұмар»-дың киімдерін еліміздің өзге де өңірлері аттай қалап алады екен. 

Мұндағы ұлттық киімдердің сатылымдағы жиынтығы бас киім, смокинг, шалбар, галстук пен белбеуден тұрады. Бұларды тігуге табиғи тері, жаккард матасы, шыны моншақ, майда моншақ қолданылған. «Жаккард матасын таңдаған себебіміз, ол қайталанбайтын керемет эстетикалық түр түзетін қымбат маталардан саналады. Жаккард іспетті мықты матаны қиыннан қиыстырып өру арқылы пайда болатын өзінше бедерлі сурет өз кезегінде түс кілемді еске салады», – дейді кәсіпкер. Бүгінде дизайнерлер жаккард матасын ұзаққа дейін өңін бермейтіндігі үшін жиі қолданады. 

– Біздің жұмыстарымыздың өзге өндірушілерден айырмашылығы сонда, әр өнімге жеке тоқталып, нобайын асықпай ойластырып, матасын мұқияттылықпен таңдаймыз. Мәселен, табиғи барқыт матасы Оңтүстік Кореядан әкелінеді. Барқыт – әсіресе, сәнді киімдерге ерекше үйлеседі. Ерлерге арналған киімдерге де таптырмас шикізат. Бұлардан бөлек, масаты, шифон, атлас, кашемир (жұмсақ жүн мата), жібек маталары да қолданылады. «Тұмардың» сатылымдағы әр киімінің қазақи оюланған қабы болады, – деп кәсіпкер әр өнімінің қалай тігілетінін бүге-шігесіне дейін айтып берді.

Ер-тұрман

Түркістандық кәсіпкер Жанболат Сүйімбай осыдан 13 жыл бұрын «Ер Тұрман» деген атаумен өзінің жеке кәсібін бастап еді. 2014 жылы Үкімет облыстық бюджеттен қаржы бөліп, Қ.А.Яссауи кесенесінің алдынан Түркістанның барлық қолөнер шеберлеріне арналған Ұлттық қолөнер орталығын ашып берді. Шеберхана, қолөнер мектебі және сауда орындары орын тепкен орталықта жеке кәсіпкер Жанболат та кәсібін дөңгелетіп отыр. Оңтүстікте ер-тұрман, ат әбзелдерін жасайтын кім бар десе, еш іркілместен осы Жанболат Сүйімбайды айтуға болады. Өйткені, басқа да бірді-екілі шеберлер қолөнердің бұл түрін бастан-аяқ жасамайды. Ал «Ер Тұрман» ЖК терісін де өздері илейді, ағашын ояды, күмісін құяды, бір сөзбен, ер-тұрманды бастан-аяқ өздері дайындайды. Одан бөлек, ағаштан және теріден ұлттық бұйымдар, алтынмен апталып, күміспен күптелген ат әбзелдерін, белдік, сәукеле, ағаштан ойып, түрлі кәдесыйлар жасайды. 

Атадан балаға мұра болып келе жатқан қолөнер Сүйімбай әулетін ұшпаққа шығарды. Кейіпкеріміз Тасболаттың Қуаныш, Есполат, Октябрь атты інілері және Рамазан атты ұлы отбасылық кәсіпті бір кісідей иіріп жүр. Бұлардың барлығына ұсталық әкесі Тасполаттан дарыпты. Әйтпесе, Есполат пен Рамазаннан басқасының кәсіби білімі жоқ, қанмен берілген қолөнерлік қасиет. 

– Қоластымда 4 адам жұмыс істейді. Бір айта кететін нәрсе, жас қолөнершілер бұл кәсіпке шыдас бере бермейді. Өйткені, жұмысы ауыр. Теріні өзіміздің шеберханада илейтін болғандықтан, оның иісі шебердің үстіне сіңіп қалады. Сол қолқаны қабатын иістен қашып, кейбірі бұл кәсіпті тастап кетеді. Кей шеберлер қаржылық айналымның, табыстың аздығынан басқа кәсіпке бет бұрады. Ал біздің бұрыннан келе жатқан тұрақты тұтынушыларымыз бар, – дейді Жанболат Тасполатұлы. 

«Мен қазақтың ұлттық бұйымдарымен мақтанамын!» деген шебер ат әбзелінің өзі қазақы өлшеммен, математикалық дәлдікпен істелгенін айтады. Қазақтың ер-тұрманы, тіпті, американдық бақташының (ковбойский) ерлерін де жолда қалдырады. Олардың ер-тұрманы сырт көзге сұлу көрінгенімен, атқа жайсыздау болады. Біздікі метрлік өлшеммен емес, қазақы сүйем, білек қарыс өлшеммен дайындалған. Арабтардың да ер-тұрманы біздікіне ұқсас екен. Бұған Жанболат Сүйінбай 2015 жылы БАӘ-де 40 күн бойы өткізілген көрме кезінде көз жеткізіпті. «Бізден көшіріп алған болуы да мүмкін», – дейді ол. Жалпы, шетелде де ат әбзелдерін істейтін шеберлер некен-саяқ көрінеді. 

«Ер Тұрманның» ұлттық бұйымдарының барлық түрі сұранысқа ие. «Кейде тапсырысты орындап үлгере алмай жатамыз», – дейді жеке кәсіпкер. Бір ер-тұрманның ері, тоқымы, жүгені, тартпасынан тұратын жиынтығы – 60 мың теңгеге бағаланады. Оны көбінесе шаруашылыққа, көкпарға қолданады. Ал бағасы 600 мың теңгелік күміс ер-тұрманды тұтынушылар әкесінің 60, 70 жылдық мерейтойларына арнап сатып алады екен. Оның бағасының қымбаттау болатын себебі, 600 мың теңгеге сату үшін 400 мың теңге шығын шығады, күміс, былғары, құнды тастар қолданылады және ұстаның көз майын тауысқан еңбегін ескеріңіз, – дейді шебер. 

Бір қызығы, «Ер Тұрман» ЖК осы уақытқа дейін Үкіметтен қаржылай қолдау алмапты. Өзінің жанкештілігімен тырмысып, тырбанып тіршілік істеп келе жатқан кәсіпкердің талпынысы таңдануға тұрарлық.

Сөмке мен әмиян

Жанболат Сүйінбайдың үйіндегі жеңгеміз Гүлмира Күмісбаева да өз алдына «Атамұра» деп жеке кәсіпкерлік ашқан. 2016 жылдың желтоқсан айында кәсіпкер әйелдерге, мүгедектерге арналған байқауда мемлекеттік грант жеңіп алған Гүлмира Дүйсенбекқызының шеберханасы қазір қазақы нақыштағы әйелдер сөмкесін, әмиянын, ерлер мен әйелдер белдігін шығарып жатыр. Әзірге қарамағында 2 жұмысшы қыз еңбек етуде. «Болашақта кәсіпкерлік аясын кеңейтіп, жұмысшы санын арттырсам», – дейді Гүлмираның өзі.
Қазақы ою-өрнекпен бедерленген әмиян, сөмкелер өңірімізде әзірге тек Түркістан қаласында шығарылуда. Ұлттық нақыштағы дүниелер әрқашанда тартымды, сүйкімді, қай кезде де сұранысқа ие. Үш кәсіпкердің әңгімесінен ұққанымыз, қазақы нақыштағы тауарлардың саудасы болсын, болмасын, олар өзін ұлттық құндылықты дәріптеуде борышты деп санайды.

Бір мекемеде 240 қыз-келіншек қызмет етеді

Сырт-сырт еткен тігін машиналарының қосыла «шырқай жөнелген» тегеурінді үні зәулім ғимарат ішін әп-сәтте жаңғырыққа бөледі. Бұл – тігін фабрикасындағы қыз-келіншектердің күнделікті қызметі басталғанын аңғартады. Таңертеңгілік сағат 8:00-де қызмет орнынан табылатын тігіншілердің бұл «әні» осылайша, күндік жоспарлы міндеттері тәмамдалғанша, дамыл таппайды. Әрбір сәтін бағамдай білетін нәзікжандылардан бастысы, ұшқыр ой мен ұқыптылық талап етіледі. Сол себептен де, мұндағы қызмет иелері үшін үнемі ізденіс пен белсенді әрекетке бейімделу – қалыптасқан үрдіс десе де болады.

Шебер десе шебер...

Бүгінде Шымкент қаласында жеңіл өнеркәсіптің өрісін кеңейтіп, заманауи үлгідегі сапалы өнімдерін нарыққа шығарып отырған тігін фабрикалары жетерлік. Бұл қатарда, «Гауһар» тігін фабрикасы сапалы өнімдерімен республика аумағында кеңінен танылған. Жеңіл өнеркәсіптің өзіндік ауыр қиындықтары бар екенін жасырмаған тігін фабрикасының директоры Әнипа Халбаева бар жауапкершілік осында қызмет ететін 240 азаматшаға артылғанын айтады. Негізінен, арнайы киімдерге тапсырыс қабылдайтын фабрикада өз ісінің шеберлері қызмет етуде.

 Сынақтан өткізу цехының жетекшісі Айгүл Сапарәлиева соңғы 10 жылда фабрика қызметінің өз деңгейінде өсіп-қалыптасуына елеулі еңбегін сіңіріп келеді. Тапсырыс түскен бойда ең алдымен, киімнің денеге қонымдылығы, матаның сапалық деңгейі осындағы мамандардың қырағы бақылауынан өтеді. Цехтағы 20 қызметшінің бірі матаны кесумен, бірі пішумен, енді бірі кестелеумен айналысуда. Мұнан кейін сыдырма, түймелері, жаға-жеңдері тігіледі. Оның әрбіріне өз ісінің шеберлері бекітілген. Осы арқылы дайын болған киімнің алғашқы даналары талапқа толығымен сай келген жағдайда ғана жұмыстар негізгі залға ауысады. 

– Киімдердің сапалы тігіліп, денеге ыңғайлы орналасуы осы сынақтық цехта жұмыс істейтін 20 қызметші әйелдің біліктілігімен тікелей байланысты. Сол себепті, жұмыс уақытында оларға үлкен міндеттер жүктеледі. Барлық зейін, ынта-жігері бекітілген жоспарды сапалы, дер кезінде орындауға жұмылдырылады. Әйел затын мұндайда қаншалықты шыдамды, еңбекқор дегенімізбен де, олардың отанасы, өз жанұясының қадірлі мүшесі екенін де естен шығармай, еңбегін лайықты бағалауға тырысамыз. Қуаныш тойларында лайықты сыяпатпен марапатталып та жатады. Мұндағы келіншектердің арасында көпбалалы аналар аз емес, – дейді цех жетекшісі.

Қызметкерлерге – лайықты қамқорлық

Үшқабатты ғимараттың негізгі залын алып алып отырған пішушілер цехының тиісінше, жұмыс көлемі де аса ауқымды-ақ. Аудитория мүмкіндігіне сай заманауи құрылғылармен жабдықталған. Әр тігіншінің алдына итальяндық тігін мәшинесі қойылған. Қол күшін қажет етпесе де тігіншіге жүктелген міндеттің жүгі ауыр. Себебі, мұнда тігілетін қызметтік жейделерден бастап, арнайы костюмдерге де сұраныс көп. Фабриканың базалық-материалдық жағдайы әр күн сайын 500 дана киім дайындауға мүмкіндік береді.

Ғимараттың бірінші қабатында орналасқан пішушілер де мүмкіндігінше, қажетті маталарды кескіндеп, пішіп, тігіншілер үшін мата кескіндерін қажетті мөлшерде жеткізіп беруге тырысуда. Жалпы саны мұнда 25 адам еңбек етуде.

Спорттық шалбар матасын қиып жатқан Құралай Байырбекова мұндағы қызметінен бір сәт те жалыққан емес. 

– Міне, біздер мұнда қалт еткен қателікке жол бермеуге жұмыла қызмет етудеміз. Осындағы әйелдердің барлығымен тіл табысып жұмыс істейміз. Жұмыс оңай емес, өте мұқият болуды қажет етеді. Жастар келсе, оларды да үйретіп жатамыз, – дейді пішу шебері.

Шынында, ұзақ жылдар бойы осы мекемеде тапжылмай еңбек етіп келе жатқан Роза Пернебекова, Түймеқыз Оразбақова, Зағипа Райымқұлова, Рая Расулова, тағы басқалардың атқарған еңбегін ерлікке пара-пар бағалауға болатындай. Күш-қайрат пен ерік-жігердің ерен үлгісін танытып жүрген фабрика қызметшілері үшін лайықты қамқорлық та жасалуда. Азаматшалардың денсаулық жағдайы тұрақты түрде бақылауға алынып, медициналық тексеруден өтіп тұрады. Бұл үшін арнайы медициналық бақылау бекеті жұмыс істеуде.

ҚазАқпарат хабарлағанындай Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына тарту ретінде түсті металл орамаларын шығаратын және электр қозғалтқыштар жөндейтін «КазЭлМаш» ЖШС-нің салтанатты ашылуы өтті.

«Оңтүстік» индустриалды аймағында орналасқан жобаның құны 75 миллион теңгені құрайды. Отыз адам жұмыспен қамтылған өндіріс орнының жобалық қуаттылығы жылына 12 тонна. 

Кәсіпорынның салтанатты ашылу рәсіміне облыстың кәсіпкерлік, индустриалды-инновациялық даму және туризм басқарма басшысының орынбасары Ілияс Оспанов, «Оңтүстік» индустриалды аймағының бас директоры Мұхтар Тұрабеков қатысып, жаңа зауыт жұмысшыларына сәттілік тіледі. 

Айта кетейік, Оңтүстік Қазақстан облысының индустриалды аймақтарында 168 жоба іске асыру көзделіп жатса, соның бүгінде жалпы құны 35,3 миллиард теңгені құрайтын 54 жобасы нақты іске асқан. Бұл өз кезегінде 3 705 жұмыс орнын ашуға мүмкіндік берді. 

«КазЭлМаш» ЖШС-і электр машиналарына сервистік қызмет көрсетіп, күрделі жөндеуден (тұрақты тоқ электр қозғалтқыштары: асинхронды, синхронды, жоғары кернеулі, жарылыстан қорғалған электр қозғалтқыштарды, трансформаторларды, генераторларды) өткізуге қызмет етпек. Сонымен бірге, негізгі қызмет түрі ретінде жоғары вольтті және төмен вольтті электр машиналарының статор және арматура орамаларын өндіріп, тікбұрышты сымдар, дөңгелек қималы мыс және алюминий жасаумен айналысады. Әзірге, Оңтүстік Казақстанда теңдесі жоқ мұндай кәсіпорын Қызылорда және Жамбыл облыстарында электр вагондарын жөндеу бойынша жетекші өндіріс орны болмақ. Кәсіпорынға тапсырыс берушілер қатарында ірі кен өңдеу саласы, цемент және мақта өңдеу зауыттары, ұн тарту комбинаттары бар.

Қазақстан жылына 19 мың тонна уран өндіріп, бұл салада әлемде үздіктердің қатарына еніп отыр. Бұл орайда, Созақ ауданынан алынатын құнды табиғи байлықтардың орны ерекше.

Уран өндіруші «Қазатомөнеркәсіп» компаниясы мен ОҚО әкімдігі арасында түзілген меморандум аясында өткен жылы жергілікті атқару органдарына қайтарымсыз түрде құны 1 млрд 663 млн теңге болатын 12 әлеуметтік нысан пайдалануға берілген. 

Облыс әкімі Жансейіт Түймебаев Созақ ауданына жасаған сапары барысында «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ Басқарма төрағасы Асқар Жұмағаливпен кездесті. Сондай-ақ, Таукенттегі «Қанжуған» өндіріс аймағындағы «ПВ-5» кен өндіру орындарын аралады.

Басқосу барысында екіжақты осынау уағдаластықты одан әрі жалғастырып, нығайту мақсатында Оңтүстік Қазақстан облысының әкімдігі мен «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ арасында меморандум түзілді. Ынтымақтастық келісімі кезінде Жансейіт Қансейітұлы аталған меморандум аясында кәсіпорында жұмыс істейтін 12,5 мыңнан астам жұмысшыны азық-түлікпен қамтуда Созақ ауданының жергілікті өнімдері тұтынылуы керектігіне тоқталды.

Шымкент қаласында «Тоқыма өнеркәсібіне арналған тауарлар мен жабдықтар – MACHTEX-2016» II қазақстандық халықаралық көрмесі мен форумы өтуде. Екі күнге жалғасатын шараның ашылу салтанатына облыс әкімі Ж.Түймебаев қатысып, көрмені аралап көрді.

«Machtex 2016» көрмесі тоқыма өнеркәсібіне арналған Қазақстандағы жалғыз мамандандырылған іс-шара болып табылады. Көрмеге Қазақстан, Италия, Қытай, Қырғызстан, Польша, Ресей, Түркия, Өзбекстан және Жапония елдерінен 50-ден астам компания қатысуда.

«Machtex 2016» көрмесінің қатысушылары тоқыма өнеркәсібіне арналған жабдық, мата мен ұсақ-түйек заттар, өнеркәсіп компанияларына арналған арнайы киім, сервистік қызмет көрсетуге арналған бірыңғай формалар мен мектеп формасын, ұлттық киім, балалар мен үйге арналған тоқыма және кілем өнімдерін, ерлер мен әйелдерге арналған киім-кешектер ұсынуда.

ОҚО әкімінің баспасөз қызметінің мәліметінше, бүгінде Шымкенттегі «Оңтүстік» АЭА-та құны 27,8 млрд теңге болатын 10 жоба жүзеге асырылып, нәтижесінде 2 мыңнан астам азамат жұмыспен қамтылған. Ал 2010-2015 жылдар ішінде жеңіл өнеркәсіп өнімдерінің көлемі 2 есеге, яғни 11,2 млрд теңгеден 21,7 млрд теңгеге дейін өскен.

Айта кетейік, қазіргі таңда облыста 2 ірі кілем фабрикасы мен дайын өнім шығарудан шикі мақта өсіруден матаға дейінгі жабық циклін жүзеге асыратын «Азала текстиль» фабрикасы жұмыс істейді. Сонымен қатар, облыста шұлық шығаратын және дайын тоқыма бұйымдары мен арнайы киім тігетін фабрикалар іске қосылған.

Кілем сату ісін бүге-шігесіне дейін меңгерген «Назар-Текстиль» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бас директоры Аятулла Айымбетов уақыт өте келе кілем сату ғана емес, оны Қазақстанда тоқып шығару өндірісіне де көңіл бөле бастайды. Бұл ойы 2014 жылы нәтиже беріп, 24 желтоқсан күні Шымкент қаласының «Оңтүстік» экономикалық аймағынан «Назар-Текстиль» кілем тоқу фабрикасын ашады.

Шикiзат тәуелдiлiгiнен арылуды көздейдi

Әу баста 300 адамды жұмыспен қамтуды көздеген фабрикада бүгінде 120 адам қызмет етуде. Жылына 3 миллион шаршы метр кілем өндіруді жоспарлаған жобада 12 станок жұмыс істеуі тиіс болса, бүгінгі таңда соның 4-еуі іске қосылған. Ал қалғанына тапсырыс берілген.

– Кілем тоқу станоктарын Бельгияның «VanDeWiele» компаниясынан алуға тапсырыс бердік. Өйткені, «VanDeWiele» компаниясының техникасы сапа жағынан әлемдік көрсеткіште көш бастап тұр. Олар техниканы 100% өздері жасайды, – дейді «Назар-Текстиль» кілем тоқыма фабрикасының заңгері Мақсат Бақытжанұлы. – Тіпті, станокты іске қосу тетігіне орнатылатын түймені де Бельгияда өндіреді. Мұның артықшылығы көп. Ертеңгі күні техниканы пайдалану әдісін меңгеру кезінде түрлі сұрақтар туындаса немесе техникалық ахаулықтар орын алса, уақыт өте келе бұзылса, қосалқы бөлшектерін жаңартуға тура келсе, әр елге байланысқа шығып әуре болмаймыз. Бір ғана Бельгияның көмегімен бұл мәселенің шешімін табуға болады.

Бельгиядан келетін техникаға қарап отырған ұжым жоқ. 3 ауысыммен жұмыс істейтін мекеме ай сайын 105 мың шаршы метр шамасында кілем тоқып шығарады. Станоктар толық іске қосылмағанның өзінде жылына 2 млн м2 кілем тоқылуда. Осы орайда «жұмысшылар жаңа технологияны қалай меңгерді?» деген сұрақтың туындауы заңды. «Назар-Текстиль» тәжірибе алмасу ісін ұйымдастыруда да үздік шығыпты. Шетелге санаулы маманды оқуға жіберуден фабрика жұмысын толық меңгерген маманды Қазақстанға алдыртып, жұмысшыларға техниканың басында жүріп үйрету әлдеқайда тиімді екенін ескеріпті. Түркияның 30 жылдық тарихы бар «Kaplan Kardesler» кілем тоқу фабрикасымен тығыз байланыс орнатқан «Назар-Текстиль» тәжірибе алмасу үшін білікті мамандарды Түркиядан шақырады. Үш ай бойы жергілікті жұмысшылармен білгенін бөлісіп, біліктілігін арттырған маманның орнына келесі үш айда одан жоғары дәрежелі маман келеді. Осылайша тәжірибе алмасу, кілем тоқу ісін меңгеру жұмысы жүйеге қойылған.
– Мамандығым – экономист. Бірақ, кілем тоқу саласында жұмыс істеп жүрмін. Бір ауысымда 12 адам жұмысқа түседі, әрқайсысының өз міндеті бар. Мен станоктарды бақылаймын. Үйде өткізген уақытымнан жұмыстағы жаңа техниканың мүмкіндіктерін тамашалағанды артық көремін. Қызығамын. Жұмысқа асығып жетемін десем де болады, – деген Қанат Еркінбеков ауысым басшысы екен. Жұмысына деген қызығушылығы жоғары екені оның техникаға асыға жөнелгенінен көрініп тұр.

«Назар-Текстиль» ұжымында айлық жалақыға сыйақы, жұмыс сапасы мен белсенділігіне қарай үстеме ақы да қосылады. Қызметкерлерге барлық жағдай жасалған. Таңертең және кешкі уақытта жұмысшыларды тасымалдау үшін транспорт мәселесі қаралған. Түскі ас тегін. Тынығу бөлмесі бар. Жуыну бөлмесі де жұмыс істейді.

Техника мен жұмыс күші қамтылған. Бірақ, фабрика кілем тоқитын жіпті шетелден алады. Қазақстанда аталмыш шикізатты өндіру ісі қолға алынбаған. Фабриканың Бельгия, Бангладеш, Түркия сынды елдің шикізатына тәуелді болып отырғаны жасырын емес. Есесіне, фабрика басшылығы 2018 жылға қарай жіп иіру кәсібін игеруді жоспарлап отыр. Тіпті, кілем тоқыма зауытының жанынан жіп иіру цехына арналған ғимараттың құрылыс жұмыстары басталған.

«Оңтүстік» экономикалық аймаққа енген «Назар-Текстиль» кілем тоқу фабрикасына мемлекет тарапынан салық төлеу, шетелден шикізатты жеткізу, коммуналдық қызмет ақысын төлеу бойынша түрлі жеңілдіктер қарастырылған. Кілем бағалары қолжетімді. Ендігі мақсат – кілем тоқу ісін күн сайын жандандырып, дамыта түсу. Сұранысты арттыру және қанағаттандыру қажет.

Қазақ оюларын брендке айналдырған

Кілем тоқу – ең әуелі дизайн дайындаудан басталады. Ұлданай Отыншиева бастаған бөлімде қазақша оюды өрнектеген бірнеше кілем үлгілері бар. Қазақы нақышта тоқылған кілемдерге қай кезде де сұраныс бар көрінеді. Отандық өнімді қолдаушылардан бөлек, оюлы кілемге шетелден де тапсырыс көптеп түскен. Елдің мерейін асырып, қазақы оюды брендке айналдырған дизайнерлер
Ұлданай Отыншиева, Назира Аблазова, Махаббат Бегалиева, Жұлдыз Жұмабек есімді қазақтың қаракөз қыздары екенін біреу білсе, біреу білмес. Ертегі кейіпкерлері бейнелеген кілемдерге де сұраныс көп. Сатып алушылардың көбі балалар бөлмесіне ілу үшін алса, балабақшадан тапсырыс түскен кездер де болды. Соңғы кездері мерейлі жасқа толған туған күн иесіне, үйлену, алтын той, күміс той иелеріне кілемнен тоқылған портрет сыйлау да үрдіске айналды. Дизайн таңдалғаннан кейін кілемнің сапасын анықтау қажет. Тоқыма жібі – мұнайдан өңделіп алынған полипропилен заманауи синтетикалық өнім. Тұтас әрі жұмсақ. Бұл шикізаттың түсі өзгермейді, бояуы ұзақ уақытқа сақталады. Сыртқы лас, қоқыс атаулы кілемнің жібіне сіңбейді, жуғанда тез тазарады. «Назар-Текстиль» кілемдері төрт түрлі сапамен сатылымға шығады. «Түркістан», «Авангард», «Омега» және «Бейбарыс». «Омега» мен «Бейбарыс» сериясының сапасы жоғары, қалың әрі сатылымда сұраныс зор. Көлеміне келсек, орындыққа төсейтін кішкентай көрпеше тәрізді кілемшеден үйдің кіре берісіне, дәлізге, асүйге, жатын бөлмеге арналған және тапсырысқа қарай басқа да көлемде дайындау мүмкіндігі бар. Қазіргі таңда ені 5 метрге дейін ал ұзындығын 100 метрге дейін тоқуға болады. Бірақ, кілем ауырлап, көтеру қиындап кететін болғандықтан 35-20 метрден бөліп тоқу ұсынылады. Мұндай ұзындықтағы кілемдерге көбіне мейрамхана, қонақүй, балабақша сияқты мекемелер тапсырыс береді.

«Бiз – бәсекелес емес, әрiптеспiз!»

«Шымкент келбеті» газетінен арнайы барған шығармашылық топқа «Назар-Текстиль» кілем тоқу фабрикасының тыныс-тіршілігін таныстырған Мақсат Имашевтан «Бал Текстиль» кілем тоқыма фабрикасымен әріптестік қарым-қатынасы жайлы сұрадық.
– Қазақстанда кілем шығаратын фабрика екеу-ақ. Оның біріншісі – «Бал Текстиль» болса, екіншісі – «Назар-Текстиль». Сондықтан біз бәсекелес емеспіз, әріптеспіз. Бірге жұмыс жасаймыз. Осы салада білмеген сұрақтарымызды бір-бірімізден сұраймыз. Бізде техника саласына қатысты сұрақтар болса, «Бал Текстиль» мамандарынан көмек сұраймыз. Олар да аянып қалмайды. Бір ауыз сөзбен айтсам, біз – ауыр жүкті иық тіресе арқалап келе жатқан ағайынды екі жігіт сияқты жұмыс жасаймыз. Бұл қарым-қатынас алдағы уақытта да бізді зор жетістіктерге жеткізеді деген ойдамын, – деп ағынан жарылды.
Әрине, сала мамандары арасындағы әріптестік ұстаным бізді де қуантты. Отандық өнімге деген сүйіспеншілігімізді арттырды.

«Назар-Текстиль» фабрикасының кілемдерін сату желісі Қазақстанның барлық облысында орналасқан. Сондай-ақ, көтерме бағамен алып-сатушылар да бар. Екі жылдан бері кілемнің сапасына сын айтушылар болмаған. «Назар-Текстильге» халық көбіне кілемнің бағасы мен тұтынушыны қызықтырған дизайндағы кілемдердің бар-жоғын білу үшін және портретке тапсырыс беру, жеке ұсыныстарын айту үшін хабарласады екен.