Қазақ бизнесінде креативті ойлаудың да қажеті шамалы, тек өз ісін дұрыс істесе болғаны». Бұл – белгілі құрылысшы, «Nuray Construction» компаниясының директоры Алтай Айнабектің пікірі. Иә, ол – креативті ойлайды, жазады. Әсіресе, фэйсбук әлеуметтік желісіндегі жазбалары кім-кімді де бей-жай қалдырмайды.
Ғаламторға кірсек, бірде «Алтай Айнабек Сайрамдағы №4 Балалар үйінің тәрбиеленушілерін «Алмас қылыш» киносына тегін алып барыпты» немесе «Жаураған жолаушыны үйіне жеткіз!» акциясына бірінші болып қатысыпты» деген жарияланымдар сау етіп шыға келеді. Мұны кейіпкерімізді мақтау үшін емес, қайырымды іс-әрекеттерін көпке үлгі ету үшін жазып отырмыз. Ең бастысы, ол Шымкенттің келбетін өзгертуге барынша тырысып жүр. Қалғанын өзі айтып берсін.
– «Nuray Construction» дағдарыс кезеңінде әлемдік деңгейдегі тұрғынүй кешендерін тұрғызуда. Өткен жылы алғашқы «Шұғыла» тұрғынүй кешені пайдалануға берілді. «Sofia Towers» пен «Арман» тұрғынүй кешенінің құрылыс жұмыстары басталыпты. «Арман» тұрғынүй кешенінің жобасы үшін ҚР сәулетшілер одағының І дәрежелі дипломымен марапатталдыңыздар. Бұл тұрғынүйлер жобасының авторы өзіңіз бе? Қандай стандарттарға негізделіп жасалған?
– Атақты Стив Джобстың: «Мен – музыкант емеспін, дирижермін» деп айтқан бір жақсы сөзі бар. Мен де сәулет саласында С.Джобстың меңзегеніндей, «дирижер маманмын». Командамдағы жігіттер менің нұсқауым бойынша ноталарды қаз-қалпында қағазға түсіріп, бірлесіп жұмыс істейміз. Яғни, идея – өзімдікі. «Sofia Towers» бойынша екі, «Арман» бойынша тағы екі жігіт кескіндеуге ат салысты. Мен оларға ой еркіндігі мен кеңдігін, жұмысқа бағыт-бағдар бердім. Жобаның нобайын жасаған жігіттердің бәрі Шымкентте туып, өсіп-өнген. Демек, қаланың әрбір қиылыс, қатпарын жақсы біледі деген сөз.
«Қазақстандық құрылысқа еурокод енгізіледі» деп жарияға жар салып жатырмыз ғой. Алайда, бір нәрсе анық мәлім. Еліміздегі Кеңес кезінен қалған үйлер еурокод өлшемдеріне сай келе бермейді. «СНиП-тардың» нобайы – бір қорапқа салып, шектеу ғана. Менің түсігімде, сәулет деген – адамның шет-шегі жоқ қиялы. Шетелде бір шығармашылық жұмысқа деңгейі әр алуан 5 адамды отырғызып, тәжірибе жасапты дейді. Сонда белгілі болғандай, жалпы ұжымдық жұмыс кезінде ең төменгі көрсеткіш анықталған. Сол іспетті шығармашылық жұмыстың тізгінін бір адамға тапсыру қажет. Екі адам автор болуы мүмкін емес. Мысалы, Пикассо өзінің суретін біреумен салыстырып отырып салған жоқ қой. Моцарт өзінің шығармаларын екі адам болып дүниеге келтірген емес. Бір адамның қиялына ерік беру керек. Бірнеше адамға қалдырса, қайтадан бәрі бір қораптың ішіне салынып, бір шеңберді шиырлап жүре береді, даму болмайды. Бұл, әрине, менің жеке пікірім.
Инновацияға келсек, құрылыс саласында қиындықтар жоқ емес, бар. Біз көп жағдайда «СНиП-тармен» (строительная норма и порядок) шектелеміз Иә, Кеңестер одағының мектебі – үлкен мектеп болған. Оны ешкім де жоққа шығара алмайды. Алайда, құмнан басқа ешнәрсесі жоқ арабтар, сингапурлықтар біздің алдымызға түсіп, қалай тез дамып кетті? Мәселе осында. Себебі, олар жылдам өзгере алды. Ал біздің жергілікті кәсіпкерлерге тән қасиет, «өзім ғана істесем екен, өзімді клондап, көбейтіп тастасам» деп ойлайды. Өзінің идеясын ешкіммен бөліскісі келмейді. «Бөтен адамдар ұрлап-жырғап кетеді» деген психология бар. Алайда, адам бес саусақтан артықты игере алмайды. Өткен ғасырдағы ең танымал әйелдердің бірі Маргарет Тэтчер: «Маған 10 ақылды, адал адамды беріңіз, сонда мүлде басқаша әлем орнатар едім», – дейді. «Темір ханым» сол өзіне қажетті он адамын тапқан. Біздің Елбасымыздың да айтып жатқаны, жұмысты қарамағындағы сенімді өкілдерге «табыстауға» саяды. Егер басшы барлық жұмысты өз мойнына ала берсе, қарамағындағылар, орынбасарлары миын шынықтырмайды. Шынықпаған ми былқ-сылқ етіп жұмыс істемейді. Жолдаудың түпкі ойы осы.
– Елбасы күні кеше жасаған Жолдауында «Жаңа индустриялар құрумен қатар дәстүрлі базалық салаларды дамытуға серпін беруіміз керек», – деді. Оның ішінде құрылыс секторы да бар. Осы орайда сіздің жобаларыңызға сүйенсек, «Жаңа Шымкенттің келбеті» қандай болмақ?
– «Жаңа Шымкенттің келбеті» әлемдік тенденцияға негізделмек. Мысалы, Нью-Йорктегі Еmpyer state building өткен ғасырдың 30-шы жылдары салынған. 103 қабаттан тұрады. Париждегі 1889 жылы салынған Эйфель мұнарасының биіктігі – оның құзар басындағы антеннасымен қоса есептегенде 322 метр. Ал біздің Астанадағы Бәйтерек 1997 салынды. Биіктігі – 97 метр. Яғни, әлемдік ғимараттардан 3 есе шағын. Демек, біздің деңгейіміз де сәйкесінше төмен деген сөз. Оны мойындауымызға тура келеді. Бурж әл-Араб – Біріккен Араб Әмірлігінің ең үлкен қаласы Дубайдағы керемет қонақүй. Биіктігі (321 метр) жөнінен әлемде төртінші орын алады. Ғимараттың пішіні қайық желкеніне ұқсайды. Оны кейде «әлемдегі жалғыз Жетіжұлдызды қонақүй» деп те атайды. Бурдж-Халифаны (биіктігі – 828 метр) сталагмитке (тасқада – тау үңгірінде тұрып қалатын әк тұнба) ұқсатады. Ал біздің «Sofia Towers» қолға ұқсайды. Бұл да табиғатқа теңестірілген нәрсе. Біз шетелдік мамандармен қоян-қолтық жұмыс істейміз. БАӘ-нен, Қытайдан келген серіктестерімізге біздің жалпы тұжырымдамамыз ұнайды. Өзім де шетелде көп боламын. Ондағы зәулім ғимараттар көздің жауын алады. Бұрыннан осындай тұрғынүй жобасын дайындасам деп армандайтынмын. Бізде бәрі бар, табиғатымыз да ерекше. Тек елең еткізетін ғимараттар жоқтың қасы. Облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың: «Өңірімізге қонақ келсе, Rixos қонақүйінен басқа апаратын жер жоқ» деген сөзі шырылдаған шындықты жайып салып тұрғандай. Rixos-тың сәулеті – шедевр емес, бір қарағанға жанға жайлы, көз сүйсінтеді. Дегенмен, қаламызға жанарды суыра тартатын ерекше пішіндегі еңселі ғимараттар керек-ақ.
«Ескі шаһардан Рысқұлов көшесіне дейін өзгерту керек»
– Ойыңызда тағы қандай жаңа сәулет туындыларының жобасы бар?
– Қазақстандық сәулетшілерге Сингапурге ме, Дубайға ма ұшаққа билет алу керек. Лас-Вегас та шамамен сондай қала. Ол жақтарда бәрі алдын ала ойластырылған. Бірақ, аталған қалалар – шын мәнісінде қала үлгісінде салынған. Өзімнің тың идеяларым көп. Құдай қаласа, іске асырам деп ойлаймын.
Біз, өкінішке қарай, әзірге туристік ел емеспіз. Елбасының бастамасымен «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» көлік дәлізі туризмге сәл дем бергендей болды. Біз не туризмді қарқынды дамытып, не инвесторларға толықтай еркіндік беруіміз қажет. Меніңше, қаламыздағы ескі үйлерді бұзу керек. Шымкенттегі үйлердің әбден тозығы жеткен. Өзім көбіне Дубайдың әдісдемелеріне сүйенемін. Мәселен, қаладағы көне шаһарды бұзсақ деген жоспарым бар. Су белдеуіне дейінгі арақашықтық 20 метр болуға тиіс. Ескі шаһардан бастап Рысқұлов көшесіне дейін толығымен өзгерту керек. Жеке секторларды өзгертіп, жоғарыда тоқталғанымыздай, орамдар салсақ деген ойымыз бар. Әрине, көне үйлердің тұрғындарын уақытша пәтерге орналастырып, кейіннен сол көне үйдің орнына тұрғызылған жаңа үйлерден берілетіндей жағдай жасасақ, қаланы жаңартып, жаңғыртуда ешқандай кедергі болмайды деп ойлаймын.
Шымкенттің жаңа келбеті деген – бір ғана кешеннің құрылысы емес қой. «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» транзиттік жолынан кейін бұрынғыдай жолдардың тесігін жамау деген артта қалды. Жалпы, сапа, түсінік өзгерді. Сәулет туризмді дамытады. Біз клиент үшін ең жақсы дүниелер ұсынуымыз керек. Дегенмен, біз туризмді онша жарнамаламаймыз. Мына тұрған Грузия не деген жарнамалар жасайды. Ал бірақ экономикасы жөнінен Астананың шаңына да ілесе алмайды. Қаланы орамдарға бөліп, кезең-кезеңімен құрылыс жұмыстарын жүргізсек деймін. Әкімдік бұл ретте қол ұшын созса құба-құп.
«Дағдарыс, білген адамға, үлкен мүмкіндік!»
– Құрылыс тауарларын қайдан аласыздар?
– Бетонды негізінен өзіміз шығарамыз. Ал жоғын ірі шетелдік компаниялармен келіссөздер жүргізе отырып, аламыз. Көп азаматтар үйінің құрылысына 500 теңгелік кран сатып алады. Ал біздің 5000 теңгелік кранды 1000 теңгеге алуға мүмкіндігіміз бар.
Бәйтереков-Арғынбеков көшелерінің қиылысындағы «Арман» тұрғынүй кешенінің 23 қабаты – жердің үстінде, 2 қабаты – жердің астында орналасқан. Қазір 4 бетон шығаратын зауытты жаңартып жатырмыз. Бұл жердегі бетонның сапасы да жоғары әрі көлемі үлкен. Мұндай үлкен көлемді бетондарды Шымкент әлі көрмеген, бұған дейін Астана мен Алматыда ғана болған. Осы айдың аяғында бетондау жұмыстары басталады деп отырмыз. Американдықтардың түріне қарасаңыз, ілініп-салынып жүрген біреулер сияқты. Бірақ, өндіріс көлемі жөнінен Қытайды басып озады. Өйткені, олар іске кірісерден бұрын «жеті рет өлшеп, бір рет кеседі». Қазір сол әдістемемен, яғни, бүге-шігесіне дейін жоспарлап жұмыс істеудеміз. Біздегі көп кәсіпкерлер алдын ала жоспарламай, жұмыс барысында ойланады. Көп компаниялардың шығынға ұшырап жатқаны да сондықтан. Қайсыбір құрылыс дағдарыста пайда болады. Дағдарыс, білген адамға, үлкен мүмкіндік! Өйткені, ісіңізді үнемдеуден бастайсыз.
– Қазақ бизнесінің дамуы үшін не істеу қажет?
– Біз бар болғаны 17-ақ миллион халықпыз. Американдық Procter & Gamble компаниясы жарнама өндірісінің жылдық бюджеті 8-9 миллиард долларды құрайды екен. Біздің жылдық айналымымыз – 27 миллиард доллар болса, компанияныкі – 500 миллиард. Қазір Акио Маритоның «SONY Сделано в Японии» деген кітабын оқып жатырмын. SONY компаниясының да жылдық айналымы Қазақстанның жылдық айналымынан көп. Енді есептей беріңіз, бір компания Қазақстанды Менделеев кестесінде кездесетін бүткіл элементтерімен, кен-қазба байлықтарымен, уран, мұнайымен қосып он орап алады.
Менің ойым, бүткіл Қазақстан – әлемдік масштабта бәсекеге түсе алатын бір-ақ компания болуы керек. Кез келген бизнес әлемдік стандарттарға негізделіп жасалуы тиіс. Министрліктер мен басқармалар әлгі компанияға бағынып, жұмыс істесе. Біздің кәсіпкерлерде керемет бизнес-идеялар бар. Нақты жұмысқа бел шешіп кіріскен кезде, бір қосымшасын Германиядан, енді бірін Қытайдан алуына тура келеді. Шетелдің өнімі, әрине, қымбатқа түседі. TESLA американдық автомобильді компаниясын мысалға алып қарайықшы. Барлығын өз ішінде өндіреді. Осындай бағытта үлкен жұмыстар атқару керек деп есептеймін. Қазір кіріспесек, кейін кеш болады.
– Өзіңіз басшылық ететін «Nuraу Construction» компаниясы кәсіпқой бокс шебері Қанат Исламның 17-ақпанда АҚШ-тың Уилмингтон штатында өтетін бәсекесіне демеушілік танытып, қаржылай көмек көрсетіп отырсыздар. Байқауымызша, сіз спорт жанкүйері екенсіз.
– Спорттағы көп жігіттермен араласамын. Маған Қанаттың намысқойлығы, еңбекқорлығы, пікірі ұнайды. Негізі боксшылардың көбі өркөкірек, ұр да жық болып келеді ғой. Ал Қанаттың мінезі не деген жұмсақ көркем мінез. Отанға деген сүйіспеншілігі қандай! Адамгершілігі және біздің елдің туын желбіретіп жүргені үшін сыйлаймын. Одан кейін Шымкенттің атын әлемге әйгілегім келді. Осы әрекет арқылы туған қаламыз туралы қатып қалған қасаң кері пікірді жойғым келді. Бауыржан Оспановтың «Жер-су» компаниясымен бірлесіп, біз жартылай шығынын көтеріп отырмыз.
– Біздің газеттің оқырмандарына айтар тілегіңіз болса, мархабат...
– «Шымкент келбеті» газетін бұрыннан жақсы білемін. Газеттің қыруар жұмысынан да хабардармын. Электронды нұсқаға өткендеріңіз – замана көшінен қалмай, алға нықтап қадам басқан дамудың көрінісі. Ақпараттық бағыттарыңызға ризамын. Адамгершілік, имандылық шеңберінен шыққан емессіздер. Ары қарай да шығармашылық табыс тілеймін. Оқырмандарыңыз көп болсын!
– Қызу жұмыс кестеңізге қарамай, бізбен сұхбаттасуға уақыт бөлгеніңізге рахмет! Сәттілік тілейміз!
Сұхбаттасқан
Мөлдір КЕНЖЕБАЙ
