Шымкент келбеті

Бүгінгі заман бәсекенің заманы. Қалада шағын бизнестің өзін дөңгелетіп әкету оңайға соқпай тұр. Жуырда жастар кәсіпкерлігін дамыту бойынша өткен жиынға қатыстық. Сонда елге белгілі жас кәсіпкер замандастарына негізгі қажетті 7 қағиданы атап берді. Расында, ұғып аларлық жағдай. Қазіргі жастар неге мал бордақылау, қызмет көрсету саласынан аса алмай жүр? Ойланып қалғанымыз рас. Үшінші мегаполисте кәсіпкерлікті жаңаша бағытта дамытатын кез келді. Яғни, сананы да, сапаны да өзгерткен жөн.

Шағын кәсіпкерлік шарықтап тұр

Сөз жоқ, шағын және орта бизнестің қарқынды дамуы жөнінен Шымкент алдыңғы қатарда. Қалада шағын кәсіп ашқысы келетіндердің саны көбеймесе азайған жоқ. 

Қазіргі жастардың көбісі мал бордақылау, зергерлік бұйымдар шығару, әсемдік салонын ашуға құмар. Мәселен, «Оңтүстік» кәсіпкерлік мектебінде бизнес-жоспар жасайтындардың 80 пайызы – ауылшаруашылық саласында. Өйткені, қаржының көп бөлігі сол бағытқа бөлінеді. Микроқаржылық несиелер, екінші деңгейлі банктерден несие алуды қолай көреді. Тігін, жиһаз цехтары, тіл курстары, жекеменшік балабақша ашып, кәсібін дөңгелетіп отырғандар, дизайнерлік, IT саласында да тың жобалар ұсынатын қабілетті ұл-қыздар бар. 

Сандарды сөйлете кетсек. Былтыр Шымкент қаласында жалпы тіркелген бизнес субъектілердің саны 75 768 бірлікке жеткен. Оның ішінде заңды тұлғалар – 19 064 бірлік, шаруа қожалықтар – 2 850 бірлік, жеке тұлғалар –53 854 бірлік. Шағын және орта бизнес саласында жұмыс істейтін жұмысшылардың саны – 140 123 адам. 

Қалада кәсіпкерлік мектебінің жанынан «Коворкинг» орталығы ашылғаны мәлім. Бұл жастар үшін тиімді болып тұр. Әсіресе, бастауыш кәсіпкерлер үшін. Осында оқытады, кеңес береді. Келіссөз жүргізу үшін конференц-зал жұмыс істейді. Интернет, компьютерді қолдану, бәрі тегін. Осы жерде идеяларын дамытуға барлық жағдай бар. Кейде кәсібін жаңадан бастаушылардың отыратын кеңселері болмайды. Үйінде жұмыс істеуге мүмкіндіктері жоқ. Сол кезде осында келіп, 3-4 адаммен бірлесе жұмысын бітіріп алуына мүмкіндік мол. 

Жолды бөгейтін 7 кедергі бар

Бүгінде кәсіпкер жан-жақты білімді болуы керек. Яғни, қазіргі заманға қажетті кәсіппен айналысқан адамның ісі алға жүрмек. Ғылым дамып жатыр. Жастар ноу-хау, жаңа жобаларды ойлап табуға көңіл бөлсе дейміз. Жоқ нәрсені ойлап табу өте қиын. Бардың өзін игілігікке жарата алсақ, қанеки?! Ноу-хау сынды ешкім қолданып көрмеген затты сату да үлкен мәселе. Жастар осындай кедергілерге кезігіп жүргені белгілі жайт. Ал шет тілін білу керектігі бесенеден белгілі.

«Қазақстан-2050» жалпыұлттық қозғалысының төрағасы Мұхтар Манкеевтың айтуынша, біздің елде кәсіпкерлікті қолдау бағытында 78 қолдау құралы бар екен. Бұндай жағдай ешбір елде жоқ. ОҚО кәсіпкерлер палатасында өткен кездесуде Мұхтар Наурызбайұлы бірқатар мәселелерді тізіп берді. Айтқан уәжі көкейге қонымды. Адами капиталды дамыту, маркетинг мәселелеріне қатысты айтқан пікірлері – ұтымды кеңестер. Бизнесті, экономиканы дамытуға бағытталған көптеген әлеуметтік бастамалар бар. Дегенмен, көпшілігіміз әлі де болса 7 негізгі кедергіге тап болып отырмыз. Әрбір кәсіпкердің алдынан шығатын кедергілер осылар. Белгілі азаматтың айтқан уәжі мынадай: 

Ең әуелі қазіргі жастарда «нетворкинг» қабілеттері жетіспейді. Бір-бірін қолдап, ақылдасып, мәселелерін бірлесе шешіп, жан-жақты байланыстарын дамытуда осалдық танытады. Үлкен бизнес-форумдардан тыс қалып жатамыз. Яғни, коммуникациялық кедергілерді шешуге үндейді.

Екіншіден, өнім кластерін дамытуға көңіл бөлсек. Өз қазанымызда қайнай бермей, өнімді бірге сақтап, бірлесе дамытқан жөн. Сонда сапа өседі. Үшінші мәселе – біз жаңа өнім шығаруға мән бермейміз. Мәселен, елімізде шағын және орта бизнесте дайын өнімді сататындардың үлесі – 90 пайызға жуық. Біз дайын өнімді сатқымыз келеді. Әлі де болса, өзіміздің инеллектуалдық әлеуетімізді көрсете алмай жүрміз. 

Одан бөлек, назар аударатын тағы бір жағдай, бизнестің ішкі процестері. Яғни, акционерлермен, басшылармен, қызметкерлердің өзара қарым-қатынасы қаншалықты? Біз әліге дейін өзімізге дұрыс корпоративтік басқаруды құра алмай келеміз. Бұған да мән берілу қажет. 

Бесіншісі, ішкі нарықтан шығу. Өнімді сыртқа шығарудан қорықпау. Алтыншысы, өз бизнесіңді болжай білу. Макроэкономикалық тенденцияларды алдын ала зерттеп, өзгерістерге сәйкес жұмыс істей білеміз бе? 

Соңғысы, адам капиталын дамыту. Жоғары білікті кадрлардың жетіспеушілігі байқалады. Экономистер, сарапшылардың білім-біліктілігі аз. Міне, көпшіліктің алдынан кездесетін кедергілер осылар. Бұл жағдайларды алдын ала шешіп алған жөн. 

Басшының айтқан құнды кеңестері

Шымкент үшінші қала болмақ. Ендігі ретте кәсіпкерлік нысандары, жаңа бизнес бағыттары, заманға сай дамуы керек. Жастардың осы салада ізденулері керек екені аз айтылып жүрген жоқ. Талапты жастар бар. Дегенмен, әлі де ширай түскені жөн. Бұған дейін сервис қызметі осалдау екенін жазғанбыз. Енді үшінші қалада жетіспейтін нысандар жөнінде айтсақ. 

Үлкен мегаполистің аты да, заты да бөлек. Әрине, бірінші кәсіпкерлікті дамытпай тұрып, қаланың тұрғындарына жағдай жасалса. Алып шаһарға әлі де тың жобалар керек. Мұнда бизнес жаңаша стильде, тартымды әрі қызықтыра білуімен ерекшеленуі тиіс. 

Таяуда бір танысымыз өз ұсынысын айтқан-тұғын. Бізде қарияларға арналған орын ашылса, дейді. Зейнеттегі кісілер көбіне үйде отырады. Олардың қоғаммен араласуына жағдай жасасақ. Сол орталыққа таңертең келіп, шахмат ойнайды, бір-бірімен сөйлеседі. Одан бөлек, ауылдан келетін ата-әжелеріміз бір жайда отыра бергеннен жалығатыны бар. Ойланып қалғанымыз рас. Мұндай жобалар шетелде бар көрінеді. 

«Оңтүстік» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының директоры Ғани Өмірзақов та осыны айтады. Көпшілік жаңалық ойлап тауып, тың жобаларды қолға алуға келгенде немқұрайдылық танытады. 

Ең алдымен, қаланың шырайын арттыру, тазалық пен тәртіпті сақтау маңызды. Кәсіпкерлік нысандар да осы бағытта реттеліп, жүйеленсе. Қазір базарларды ретке келтіруге мән берілуде. Қала халқының мәдениетін, білімін көтеру басты мәселелердің бірі. Қазақылық менталитетімізді мегаполиспен сәйкестендіру – басты талап. Мегаполис болған жағдайда сана өзгереді. Тұрғындардың таным-түйсігі кеңеюі тиіс емес пе?!

Кәсіпкерлік саласындағы белгілі маманның айтар ұсыныстары мен құнды кеңестері мынадай: 

– Көшелердің келбетін шырайландыруда базарларды, сауда орындарын ретке келтірген жөн. Әрбір көшенің бойындағы сауда орындарын бір стильде жаңашаласақ. Біреуі атауы кіші шрифтпен, бірі үлкенмен жазылған. Соның бәрін біркелкі етсек, тартымды болары сөзсіз. Оған арнайы дизайн топ жұмыс істеуі керек. Мәселен, Сайрам ауылында шығыс базарлары әлі де бар. Соны реконструкция жасап, тартымды етуге әбден болады. Кәсіпкерлер осыған атсалысса. 

– «Арбат» – керемет бастама. Кәсіпкерлер, тұрғындар және туристер үшін игілігі мол жоба. Шетелде мұндай жобалар көп. Дүкендер, дәмханалар екі-үш шақырымға созылып жатыр. Әрі күні-түні жұмыс істейтіндері бар. Соны іске асыру да уақыт күттірмейді. Онда отбасымен, достармен келген қандай ғанибет. 

– Бізде қоғамдық көлік саласында мәселе көп. Аялдамалардың бәрін реттеп, біркелкі етіп істеу керек. Олардың бәрі күн батареяларымен жарықтандырылса. Жасыл энергияны айтып жатырмыз ғой. Автобустардың келе жатқанын көрсетіп тұратын онлайн навигаторлар керек. Қалада туристер негізінен жаяу жүреді. Сондай-ақ, автобустар сағат кешкі 9-ға дейін ғана қатынайды. Неге түні бойы жүргізбеске? Орталықтан шалғай елдімекендерге бір бағытты түнде жүргізсе тұрғындарға өте тиімді болар еді. Бұл да ұтымды идея. 

– «Коворкинг» орталықтардың керек екенін енді біліп жатырмыз ғой. Әлі де қалада олардың санын көбейте берген жөн. Қаланың орталығында бос қаңырап тұрған нысандар бар. Енді соларды кәдеге жаратайық. Сондай нысандар ашылса, талапты жастардың басы қосылар еді. Идеялар тоғысар еді. Жастарды бір-бірімен кездестіріп, байланыстыратын орта болуы керек. Мысалы, мен бір мәселемді шеше алмай жатырмын. Қалада тағы біреу осындай мәселесімен жүрген шығар. Бір-бірімен ақыл-кеңес сұрасады. Сол жерден түрлі идеялар туындайды. Халықты үйрету үшін оларды тегін бастау керек. 

– Рухани жаңғыруға көңіл бөлетін кезеңде цифрлы тегін кітапханалардың санын көбейту керек секілді. Қазір аудио кітап деген шықты. Өмірінде кітап оқымағандар аудио кітапты көп қолданады деген дерек бар. Жұмысқа бара жатқанда тыңдайды. Онда бизнес сабақтары да көп. Біздің елімізде бұл әлі дами қойған жоқ. Неге соны Шымкентте бірінші қолданбасқа? Әрі адамдардың мәдениеті көтеріліп, әрі уақытын тиімді пайдаланар еді. Бізде бизнеске қатысты көп идеялар бар. Ол идеяны жүргізу үшін адамдар да соған дайын болуы қажет. 

– Уақытты үнемдеудің тағы бір жолы – мобильдік қосымшалардың қызметіне жүгіну. Әсіресе, мейрамдарда оның қажеттілігі сезіледі. Яғни, біз мәзірге алдын ала тапсырыс беруді қолға алуымыз керек. Мәселен, кафеге барсаңыз, асыңызды жарты сағат күтесіз. Мұндайда мобильдік қосымшалардың қызметін пайдалану ыңғайлы. Уақытыңыз үнемделеді ғой. Оған дайын дәмханалар бар.

Сіз қандай идея ұсынасыз?

Қалада туристік әлеуетті дамытуға мән берілуде. Өткен жылы қала көлемінде ірі туристік іс-шаралар өткізілуінің нәтижесінде шаһарымызға 85 600 адам қонақ болып келген. Шетелден келгендер – 28 200 адам. Бұл ресми дерек. Аз ба, көп пе? Шетелдік қонақтардың дені Ресей, Қытай, Өзбекстан, Түркиядан келген. 

Былтыр елдімекендерде жастар футбол лигасын құру ұсынылған еді. Қазір ауылды жерлерде спортпен шұғылданатын дарынды жастар көп. Әр аудан бір-бір команда дайындайды. Жаттықтырушыларды келісім-шартпен қаладан жалдап, спорт сүйер қауымды футбол, бокс, күрес сынды спортқа баулымақ. Соларды облыс, республика дегейіне шығару арқылы қаламақысын алып отырмақ. Әрі салауатты өмір салтын дамытады. 

Рас, қаладан, ауылдан да этнографиялық туризмді дамыту керек. Бұған дейін Отырар ауданында «Алаш» этноауылы ашылғанынан хабардар еттік. Қалалық кәсіпкерлердің киіз үйден қонақүй жасау идеясы да бар. 

Жалпы айтқанда, «мынау менен бірінші ашып қойыпты, мен басқасын ойлап табуым керек» дегенді ұмытқан жөн. Әр салада бәсеке болғаны керек. Сонда ғана халыққа сапалы өнім ұсынасыз, сапалы қызмет көрсетесіз. Дегенмен, идеяңыз жаңаша бағытта, қаланың шырайын арттыруды көздеуі тиіс. Сіз бұл ретте қандай идея ұсынасыз, құрметті жас кәсіпкер?

1. Білім іздеп, Америкаға...

2. Жүз күнде - 3 миллион

3. Әлеуметтік жобалар – қаланы дамытатын жол болар

Білімін өзге елде жетілдіріп, арманның жетегінде шетел асып жатқан жастарымыздың қатары жыл санап көбеймесе, азайған жоқ. Олардың туған өлкеге қайта оралып, өз кәсібін дөңгелетіп жүргендері туралы естігенде іштей қуанасың. Кәсібімен қатар шырайлы шаһарда қатарластарының басын бір арнаға тоғыстырып, бірнеше әлеуметтік жобаларды жүргізіп жүрген азамат бар. Оның есімі бүгінде замандастарының арасында да жиі айтылып жүр. Ол – Тоқтар Әлімбаев. Жас кәсіпкермен жолығып, өзі жайлы кеңінен білмекке қаладағы Chaplin’s barbershop-қа бас сұққан болатынбыз.

Күн қарбалас болып, келісілген уақыт кешке қарай жылжыды. Ымырт түсіп, қас қарайғанда Бейбітшілік көшесіне беттедім. Ұялы телефонға үңіле, әр қадамымды санап басып Chaplin’s barbershop-қа жеттім. Ішке кірген бойда күлімсіреп қарсы алған сұлу бойжеткенге Тоқтар Әлімбаевқа келгенімді айттым. Асығып жеткенімді байқағандай, келген қонаққа жылы шырай танытып амандасты. Сосын сұраған адамым басқа орынға кеткенін жеткізіп, жөн сілтеді. Айтқан жеріне кідірместен жетіп бардым. Шүйіркелесе әңгіме айтып бір топ жас отыр екен. Тоқтар мені қарсы алып, аман-саулық сұрасты. Келген мақсатым мен қызметімді айтып, сұрақ жаудырдым.

Шетелден алған білімі кәдеге жарады

...Жайдарлы жан екен. Аз уақытқа сұранып кеткен ол екі кофені қолына ұстап келіп, орынына жайғасты. Маған біреуін ұсынып, өзі қолындағы ыдыстан бір ұрттап, әңгімесін бастады.

- Өзіме тоқталатын болсам, шырайлы шаһарда туып өстім. 1-6 сыныпты М.Х.Дулати атындағы №8 мектеп-гимназиясында, одан кейін дарынды балаларға арналған қазақ-түрік лицейінде оқыдым. Орта білімімді 2011 жылы бітіріп, Алматы қаласындағы ЖОО-лардың біріне оқуға тапсырдым. Әуелі менде оқудағы жетістіктеріме берілген жеңілдіктер болды. Кейін оқуға түскенімде ол жеңілдіктерімнің күші жойылғанын, жарамайтынын айтты. Менде «Алтын белгі» болғандықтан, оқу ақысының 50 пайызын төлеп, оқуға ұсыныс білдірді. Бастапқыда келістім. Кейін семестр аяқталмай жатып неге шетелде оқымасқа деген ойға келіп, өз еркіммен Америкаға баруды ұйғардым. Шешім қабылдаған соң ата-анамның ақ батасын алып, мұхиттың арғы бетіне аттандым. Әуелі жарты жылға жуық сонда қосымша білімімді жетілдіріп, кейін Мичиган штатының орталық университетіне АҚШ Президентінің грантымен оқуға қабылдандым. Онда жеке кәсіпкерлік және микроэкономика мамандығы бойынша бакалавр дәрежесін алдым. Университет бітіргенімде сол елде қалу немесе елге оралу деген таңдау тұрды. Бірақ ойлануға көп уақытымды жұмсамадым. Америкаға бармас бұрын мендегі мақсат – білім алып елге қайтып оралу еді. Туыс ағамның аттанарда айтқан ағалық ақылы да «өзіңе керек білім азығын алып, жеткілікті қормен елге орал» болатын. Өзге елдің ұлтаны болғанша, өз елімнің сұлтаны болайын деп, арманым мен алға қойған мақсаттарымды туған қаламда жүзеге асыруға қайта оралдым,-дейді Тоқтар.

-                    

«Үш айда кәсіпке 3 миллион инвестиция құйдым»

Туған елге оралған Тоқтардың қалауы мамандығына сай кәсіп ашу еді. Шетелде бойына жинаған білімі мен тәжірибесіне сүйене отырып, алғашқы жобасын жасауға бекіді. Мұндағы мақсат «шымкенттік» қағидасына қарсы тұрып, жүз күнде бір жобаны заң шеңберінен шықпай аяққа тұрғызу болатын.

-Алдымен өзімді сынап көру мақсатында осы «жүз күнде 3 миллион» деген жобамды бастадым. Және мен ешқандай таныс-тамырсыз оны жоспарлаған уақытта жасап шықтым. Айтып өтейін, бұл 3 миллион теңге кәсібін енді ашып жатқан адам үшін аз қаражат. Ал оны кез келген адам білімсіз бастайтын болса, сонша қаржыны игеру мүмкін емес еді,-дейді жас кәсіпкер.

Барлығын нөлден бастаған Тоқтардың бүгінде жүз күнде ашқан кәсібін дөңгелетіп отырғанына жылдан астам уақыт толып отыр. Ол жоба – Chaplin’s barbershop. Жоқтан бар етуді алға қойған жас жігіт қаладағы үздік шаштараз жасап қоймай, ерлердің арасындағы шымкенттік бренд қалыптастыруды көздеді. Мақсатына жету үшін ұсталарын да еңбекке баулып, білгенімен бөлісіп келеді.

-  Chaplin’s деген атауға тоқталмас бұрын, Чарли Чаплиннің философиясын айтып өтсем. Ол адамдарды әділеттік пен бейбітшілікке шақырады. Мен жасап жатқан жобаларымының барлығы осы Чаплин идеясынан туындаған. Менің екі кумирім бар. Оның бірі осы англо-америкалық актер болса, екіншісі – Мұстафа Шоқай атамыз. Неге мен оларға кумир ретінде қараймын, себебі екеуіне ортақ ұқсастықтар бар. Екеуі де бір жылда дүниеге келіп, туған жерінен жырақтажүріп дүние салды. Бірақ елі мен жері үшін барын аямады. Міне, осындай біртуар азаматтардың өмірінен өнеге алып, солардың айтып кеткендерін өмірлік ұстанымым деп қабылдап жүрмін,-дейді Тоқтар.

- 

3 бағыт – «PechaKucha»,«U:projects», «Chaplin's алаңы»

Жас кәсіпкердің айтуынша, АҚШ-та бизнесі бола тұра әлеуметтік жобаларға немқұрайлы қарағанның жұмысы өнбейді деген қағида бар екен. Осыны ескерген ол жеке кәсібімен қатар әлеуметтік жобаларды жүргізуді қолға алып, қаланың көркеюіне атсалысады.

-  Осы Chaplin’s barbershop-ты жүргізе бастаған кезде Наурыз есімді досым екеумізге қаланың мәдени дамуына арналған әлеуметтік жоба ашсақ деген ой туындады. Алдымен жапондардың «PechaKucha» жобасын қолға алдық. Ол өткен жылдың қаңтарынан бастап күні бүгінге дейін айсайын ұйымдастырылып келеді. Бұл жерде біздің компания қаржылай қолдау көрсетті. Яғни, 12 жасты жұмыспен қамтып отырған Chaplin’s group деп аталатын компаниямыз бар. «PechaKucha» платформасында жастарды қызықтырған әр саладан спикерлер келіп пікір алмасып, ой бөліседі. Сондай-ақ, бұл бүгінге дейін әлемнің 1000-ға жуық қаласында өткізілген халықаралық жоба саналады,-деді.

Ал жалынды жастардан құралған Chaplin-ның қыз-жігіттері қолға алған кейінгі жобалар шымкенттік «U:projects» , «Chaplin's алаңы» деп аталады. Аталған жобалардың әрқайсысы жекелеген тараулардан тұрады. Мұнда олар әр түрлі бағытта өздерін дамытуға мүмкіндік алады. Жас өнерпаздардың танылуына жол ашатын, шабыттандырып, жігерлендіретін шаралар әр апта ұйымдастырылып отырады.

Әлеуметтік жобалар да бизнес секілді маңызды

Әкесі мемлекеттік қызметте, ал анасы кәсіпкерлік саласында жүрген Тоқтар ата-анасының тәлім-тәрбиесін бойына мықтап сіңірген. «Әке көрген оқ жонар» деген қағидамен кәсіпкер ретінде туған қаланың дамуына өзіндік үлесін қосып, аз болса да пайдасын тигізіп жүр.

-  Біздің әлеуметтік жобаларды ресми түрде сәуір айында хабарлаймыз. Яғни, бұған дейін зерттеу жүргізу мақсатында іс-шаралар ұйымдастырып келдік. Жай ғана хабарлап қоймай, оны республика көлемінде өткізуге бар күш-жігерімізді саламыз. Ал әзірге жастарға осы жобалар арқылы бағыт-бағдар беріп, Шымкентті бірге дамытсақ деймін.

Мақсаты айқын жастың қай жобасы болса да қолдауға тұрарлық. Қаланың дамуына, елі мен жерінің гүлденуіне еңбек етуге әзір Тоқтардай азаматтарымыз қатары артса, нұр үстіне нұр болмақ.

1. ...Әңгіменің қызығына кірген екеумізді Тоқтарға соғылған қоңырау бөлді. Сағаттың тілі 8-ге таяп қалыпты. Бір сағаттан астам уақытын бірге өткізген жас кәсіпкер сұхбаттан кейін қайта жұмысына кірісті. Оған сәттілік тілеп, сол жерден қош айтыстым.

Қазір еңбек өнімділігін арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға мән беріліп отыр. Бұл ретте, агросектор саласына тамшылатып суару әдісін енгізудің тиімділігі орасан. Яғни өндірілген өнімнің экологиялық таза болуы, шығынның азаюы, қаржыны үнемдеу, тағы басқа факторлар оңтайлы шешім табады. Өткен жылы Шымкентте тамшылатып суару технологиясы қарқынды енгізілген. Мәселен, 200 гектар жерге бұл технологияны ендіруге тапсырма беріліпті. Бұл міндет 104,4 пайыз артығымен орындалып, 208,7 гектар жер осы әдіспен суландырылуда.Шаруалар бүгінде жаңа технологияны үйреніп, мемлекеттік жәрдемге қол жеткізіп отыр.

Елбасы биылғы халыққа арнаған Жолдауында «Ақылды технологиялар» – агроөнеркәсіп кешенін қарқынды дамыту мүмкіндігі жоғары екенін атап өтті. 

– Егін егу мен астық жинаудың оңтайлы уақытын болжамдаудың, «ақылды суарудың», минералды тыңайтқыш себудің, зиянкестермен және арамшөппен күресудің интеллектуалды жүйелері арқылы өнімділікті бірнеше есе арттыруға болады. 5 жыл ішінде агроөнеркәсіп кешеніндегі еңбек өнімділігін және өңделген ауыл шаруашылығы өнімінің экспортын, тиісінше, кем дегенде 2,5 есеге арттыруды тапсырамын, – деді Елбасы өз Жолдауында. 

Өнімділікті арттыруға мүмкіндік мол. Шаруалар тамшылатып суару технологиясын енгізіп, еңбек өнімділігін арттыра бастаған. Сәйкесінше, экспорттың көлемі де ұлғайып келеді. 

Жалпы, қалада 149 гектар аумақта жылыжай жұмыс істесе, бәрінде тамшылатып суару технологиясы қолданылуда.

Өнімділікті арттырады

Тамшылатып суару – өсімдіктің тамырына суды, тыңайтқыштарды және өсімдіктерді зиянкестерден қорғайтын агрохимиялық заттарды дәл әрі біркелкі жеткізу үшін қолданылатын өндірістік әдіс. Құбырлар топырақ үстімен немесе астымен орналастырылуы мүмкін. Суарудың мұндай түрі тыңайтқышты да, суды да қажет мөлшерде пайдалануға мүмкіндік береді, бұл дегеніңіз – суды үнемдеу. Мұнда жылытудан бастап тамшылатып суаруға дейінгі барлық процесс компьютермен бақыланады. 

Жылдан жылға ағынсудың өзін тиімді пайдалануға көңіл бөліне бастағаны мәлім. Сол себепті, бұл әдістің игілігі көп-ақ.

Тамшылатып суарудың бір қасиеті – әрбір егілген дақылдың үстіне тамшылатып қоюында. Суды уақтылы, әрі суды керек кезінде ғана береді.

Өлшеуіш құрал арқылы шарулар кеткен шығынын нақты есептеп отырады. Яғни, қаржыны үнемдейді. Қазіргі күні шаруалар ағынсуға екі есе арзан төлейтіні мәлім болып отыр. 

– Шаруалар жаңа технологияның игіліктеріне көз жеткізгендіктен болар, оған деген қызығушылық артып келеді. Жылыжайдан бөлек, далада егілген дақылдарды да тамшылатып суарады. Бұған дейін даладағы егістікті тамшылатып суаруға мемлекеттен субсидия төленіп келген. Биыл бірқатар өзгерістер болмақ. Наурыз айының ортасында Үкімет қаулысы шығуы тиіс. Сол құжатқа сәйкес, біз елдімекендегі шаруаларға семинар өткізіп, үгіт-насихат жұмыстарын жүргіземіз.

Әркім өзінің көрпесіне қарай көсіледі ғой. Қазір қаладағы жылыжайдың көбі Израиль, Нидерланды, Түркия және Испанияның озық технологияларымен жұмыс істейді. Әрқайсысының технологиясын сақтап, дұрыс қолдана білсе, бәрі де тиімді. Дегенмен, бағалары әр түрлі. Жолына, сапалылығына қарайды. Ал даладағы тамшылатып суаруға қымбат технологияның керегі жоқ, – дейді қалалық ауылшаруашылығы және ветеринария бөлімі басшысының орынбасары Жәнібек Тоғай. 

Қалада бұл технологияны енгізу 2013 жылы басталған. Сол кезде әдісті 1 гектарға ғана ендіру жоспарланған. Бірақ шаруалар 14 гектар жерге тамшылатып суару әдісін қолданады. 2014 жылы – 16 гектар, 2015 жылы – 10 гектар, 2016 жылы – 10 гектар, ал 2017 жылы 15 гектарға енгізуге тапсырма берілген. Бұрын жылыжайларды да ағынсумен суаратын. Жаңа технология келісімен диқандар бірден осы жүйеге көшкен. 

Соңғы жылдары өндіріске енгізіліп жүрген шетелдік технологиялардың бәрі автоматтандырылды. Қысы-жазы бір температураны ұстап тұрады. Жаңа технологияны мамандар қаншалықты меңгеруде? Маман-кадрлар жеткілікті ме? Мұны қалалық ауылшаруашылығы және ветеринария бөлімі басшысының орынбасары Ж. Тоғайдан сұрап білдік. 

– Мамандар жеткілікті. Қазір шетелдік технолгияны жүз пайыз игеріп алды. Оқимын, үйренемін дегендерге Тассайдағы ғылыми-зерттеу институтында курстар ашылған. Мерзімдік семинарлар бар. Тамшылатып суару технологиясын сатушылардың өздері де семинарлар өткізіп жүр. Қазір жергілікті мамандар да үйреніп алды. Дегенмен, үлкен жылыжай, бауларда әліге дейін шетелдік мамандардың қызметіне жүгінетіндер бар, – дейді бөлім басшысының орынбасары.

IT орталығын ашу ұсынылды

Оңтүстік – аграрлық аймақ. Мұнда әлеует жоғары, мүмкіндік мол. Мәселен, облыста былтыр тамшылатып суару әдісі қосымша 8 100 га ендіріліп, жалпы көлемі 59 100 га жеткен. Бұдан бөлек, жылыжайлар қосымша 202 га салынып, жалпы 1 325 га ұлғайған. Бұл – республикалық үлестің 80 пайызы.

Облыс әкімі Ж. Түймебаев халыққа есеп беру кездесуінде осындай деректерді атап өткен-ді. 2018 жылғы облыстың ауыл шаруашылығы еңбек өнімділігін арттыру мен экспортты ұлғайту бағытындағы жоспарлармен таныстырған. Биыл жылыжайлар 200 гектарға ұлғайтылып, тамшылатып суғару әдісі 7 200 гектарға енгізілмек. 

Жуырда М. Әуезов атындағы ОҚМУ-да «ОҚО агроөнеркәсіптік кешенінің экспорттық әлеуетті дамыту» атты ғылыми-тәжірибелік конференция өткен болатын. Оған инвесторлар, ауылшаруашылық кооперативтері, кәсіпкерлер және ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілер қатысты. Экспорттық әлеуетті дамыту жөнінде пікірлер ортаға салынды. 

Оқу орнының ректоры Жұмахан Мірхалықов өз баяндамасында бірқатар жобаларды іске асырмақ ниетте екені аңғартты. Оның сөзінше, ОҚМУ өңірімізде «Агротехнология» мамандарын дайындайтын жалғыз оқу орны. 

– Біріншіден, мен IТ технология орталығын құруды ұсынамын. Облыс әкімі бұл бағытта тапсырма берген. Университеттің төңірегінен осындай орталық керек. Ол студенттер, магистарнттар, ғалымдар көп жүретін жерде орналасады. Ол жерде тек біздің студенттер ғана емес, қаланың, облыстың кәсіпкерлері, осы салада жұмыс істеп жатқан адамдар өздерінің білім-біліктілігін жетілдірер еді, – дейді ОҚМУ-дың ректоры.

Мүмкіндікті пайдалану керек

Шымкенттің ауылшаруашылық жерлері қолайлы жерде орналасқан. Ауа райының ылғалдылығы, суармалы жерлері, бәрі де қолайлы. 

Агро азық-түлік белдеуі үлкен мегаполис қалалардың өзінде болуы керек. Әрі тез дамуы қажет. Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Тимур Баймұхановтың айтуынша, агро азық -түлік белдеуін дамыту мақсатында бірқатар іс-шаралар қолға алынған. Арнайы бағдарлама жасалды. Бүгінге дейін қалада 30 кооператив жұмысын бастаған. 

– Агро азық-түлік белдеуін дамыту жұмыстарын әлі де зерттеп, талдауымыз қажет. Концепция жасадық. Ондағы басым бағыт – қайта өңдеу. Енді инвестиция тартуға көңіл бөлсек. Егер бұрын бір ғана «Оңтүстік» АИО болса, қазір ЕҚДБ (Еуропалық Қайта Даму Банкі) келіп отыр. Олардың ұсынған ауылшаруашылық гранттарына қол жеткізсек дейміз. Мемлекет отандық өнімді халықаралық нарыққа шығарудың стратегиялық жолын тауып, ілгерілетуге барлық жағдайды жасап отыр. Жергілікті шаруалар осы мүмкіндікті пайдалануы керек, – дейді қала әкімінің орынбасары ОҚМУ-да өткен жиында сөйлеген сөзінде. 

Жолдауда айтылғандай, агросектор саласында еңбек өнімділігін түбегейлі арттыруға және өңделген өнімнің экспортын ұлғайтуға баса көңіл бөлген жөн. Бұл салада да жаңа технологияларды мейлінше енгізіп, кәсіпорындарымызды жаңғыртуға және цифрландыруға бағыттап, маман-кадрларды бәсекеге қабілетті етіп даярлау қажеттігін туындап отыр. 

Қалалық ауылшаруашылығы және ветеринария бөлімінің басшысы Ғани Құрманбай атап өткеніндей, бізде ғылыми-зерттеу орталықтарын ашу қажет. Сонда ғана еңбек өнімділігі артып, шығын көлемі азаяр еді.
Қалада ауыл шаруашылығы субъектілерінің кооператив түрінде жұмыс істеуіне жан-жақты қолдау көрсету жұмыстары жалғаса бермек.

Жыл санап қаламызда кәсіпорындармен қатар, кәсіпкерлердің де саны артып келеді. Оның ішінде өзін-өзі жұмыспен қамтыған жастар да баршылық. Жақында Қытайда білімін жетілдіріп, Гуанжоу қаласында кәсіппен шұғылданып келген жерлесімізбен сұхбаттасудың сәті түсті. Асхат Нурлыбаев есімді жас кәсіпкер бүгінде қаламызда 5 жобаны қолға алып, 20 адамды жұмыспен қамтып отырған жайы бар. Әңгімеміз жас болса да, бас болып жүрген іскер азаматтың жобалары турасында өрбіді.

– Асхат жас кадрлардың шет елдерде білімін жетілдіріп, елге оралғаны бізді қуантады. Ал олар кәсібін ашып жатса, бұл нұр үстіне нұр. Бізге бизнеске қалай келгеніңізді баяндап берсеңіз.

– Балалық шағымда полиция қызметкері болуды қатты армандайтынмын. Ал өскенде өмірдің өзі кәсіпкерлікке алып келді. Өткенге кері шегініп мектеп бітірген жылдан бастап айтатын болсам, 2007 жылы Ө.Жолдасбеков атындағы №9 мектеп-лицейін тәмамдадым. Кейін ата-анамның батасын алып, Қытайға оқуға аттандым. Бір жыл тіл үйрене келе, Сиань қаласындағы Транспорт және коммуникация университетінің студенті болдым. 2012 жылы оқуды аяқтап, қолыма диплом алдым. Кейін сол жақта біраз тәжірибе жинау мақсатында Гуанжоуға бардым. Онда бес жылым өтті. Бес жылдың ішінде түрлі салада өз мүмкіндіктерімді сынап көрдім. Достарыммен бірге киім, техника заттарын саттық. Логистикалық компания аштық. Өзге де жұмыстарды атқардық. Бірақ қаржы жинап, Шымкентке келіп кәсіп ашамын деген арманым болды. Араға он жыл салып, өткен жылы туған қалама оралдым. Келген бойда «Procoffee» жобамызды бастадық. Әуелі көлікпен аралап сатып, кейін келе жұмысымыздың ауқымын ұлғайтуды жөн көріп, орталық аштық. Айта кетейін, біз әзірге тек ашып жатырмыз (күліп). Алғашқы жобаларымыздың қатарында «Profootball» дүкені бар. Кейінгі «Professionale» дүкеніміз, ал бейнебақылау сататын «Protech» дүкені де басты жобаларымызға енді. Pro – professional сөзінің қысқартылған нұсқасы. Яғни, халыққа сапалы, жоғары деңгейде өнім ұсыну мақсатында дүниеге келген атау болатын. Ал төртінші кәсібіміз «Sanlin» футбол мектебі. Қазіргі таңда иіс су сататын дүкен желісі мен жиһаз шығаратын цех бойынша жұмыстар жүріп жатыр. Жақын күндері ол да іске қосылады. Уақыт тапшылығыннан үлгеруге мүмкін болмай тұр. Бұл «Pro group» командасының атқарып жатқан жұмыстары екенін айтып өтейін.

– Алып мемлекетте кәсіппен айналыстым дейсіз, бізден қандай айырмашылықтары бар?

– Айырмашылық көп (күліп). Ең бірінші халық санында. Ондағы сауда-саттықтан түсетін табыс 10-20 пайыз артық. Бір қарапайым мысал келтірсем, бізде балмұздақты 200 теңгеге сатып, ертесіне 500-ден саудалаңыз. Ешкім сіздің тауарыңызды алмай қояды. Мұны халықтың қалтасы көтермейді. Ал Қытайда адамдардың тұрмысы жақсы. Ондай жағдайларға даурығып қарамайды. Ақшасы барлар ала береді. Олар қалталы келеді. Үлкен мемлекетте, халқы көп жерде бизнес жасаған қашанда тиімді. Біз әзірге олардан кенжелеуміз расын айтсақ. Авиа кассадан билет аламыз. Базардан киім киеміз. Заман ағымына бейімделуде кешеуілдеп қалғанбыз. Интернет арқылы тапсырыс жасау дегенді көпшілік біле бермейді. Енді-енді үйреніп келеді. Бірақ бүгіндегі жаппай цифрландыруға қарапайым тұрғындар дайын еместей көрінеді. Біздегі кәсіпкерлерге көрсетілер шаралар да енді ғана дамып жатыр. Өз басым кәсіп ашуда мемлекеттен ешқандай көмек сұрағаным жоқ. Қолдан келгенше барымызды салып, өзіміз аяққа тұруға тырысып жүрміз. Бірақ ол жағынан хабардармын. Көңіл бөлініп жатыр. Екінші мәселе – бізде кез келген істі дөңгелетіп әкетуге мүмкіндік бар. Қай саланы алмаңыз, сапалы етіп жасасаңыз, жұмыс жүріп кететіне сенімдімін. Ол үшін басқалардан сапасын жоғары, ал бағасын сәл арзан ұсыну керек. Сонда ісіңіз өнімді де, берекелі болады.

– Жастарға оралсақ, қаламыздағы кәсіпкерлермен байланысыңыз қандай? «Қазақша бизнестегі» кемшіліктерді айтып өтсеңіз.

– Шыны керек, көп жас кәсіпкерлермен әлі таныс емеспін. Енді жұмыс бастап жатқандықтан алдағы уақытта таныса жатармын. Алайда мына нәрсені жақсы білемін. Бізде көпшілік жастар тәуекелшіл емес. Жұмыс бастамай жатып уайыммен жүретіндері көп. Бизнесте мен ұстанатын мынадай қағида бар – бастадың ба жемісін көресің, егер жүрмей жатса өмірлік сабақ аласың. Адамдардың киген киімі, шыққан тегі, атақ-даңқынан бұрын мән беретенім – адамгершілік қасиеті. Достарым мен жұмыстағы әріптестерімнің де осы қасиетін жоғары бағалаймын.

– Ал кәсібін ашсам деп жүргендерге қандай кеңес бересіз? Бизнестің ұтымды жолдарын айтсаңыз.

– Әрине кім болмасын көздеген мақсатына жету үшін, ойға алған жобаны ертерек бастағаны абзал. Менің ұшақта шабытым оянады. Сол кезде ерекше күйге бөленемін. Әуеде қиялыммен бірге қалықтаймын. Жаңаша бастамалар ойға келеді. Қажет жерін түртіп аламын. Шетел мен үлкен қалаларға жиі баратыным да сондықтан. Үнемі өзімді жетілдіріп отырамын. Ұнағанымнан бас тартпаймын. Спортқа көңіл бөліп, күнделікті 1-2 сағатымды кітап оқуға арнаймын. Пайдалы бизнес форумдарды қалдырмаймын. Ол мені қанаттандырып, жұмысымды жеңілдетуге септігін тигізеді. Осы жерде айтып өтсем, «үлкен» кәсіпкерлерді сондай айтулы шаралардан кезіктіріп жатамын. Өкініштісі олар үйренуге емес, өздерін көрсетуге келгендей көрінеді. Қабақтарын түйіп алып, жиынның соңына дейін мұздай боп отырады. Күлетін жерінде күлу жоқ. Қол соғатын жерінде үнсіз қалады. Адам өзін жетілдіргісі келсе, өзгенің жетістігімен қатар кемшілігінен де сабақ алу керек. Әйтпесе, ондай жиындарға не мақсатта барады (күліп). Біреуге үйретемін деп ауыз толтырып айтатындай жетістігім көп емес. Замандастарым аз ұйықтап, көп еңбек етсе деймін.Уақыттың қадірін біліп, тіл үйреніп, кітап оқып, ой-өрістерін дамытса деймін. Қазақтың ұл-қыздары барлық салада мықты болса деймін.

– Біздегі кәсіпкерлер «қорқақ» келеді дейсіз, жалпы сіз қорқынышты қалай жеңдіңіз?

– Оныңыз рас. Сұрағыңызға жауапты күнделікті өмірде көз көріп жүрген достарымның жағдайы арқылы жеткізейін. Қазіргі замандастарымыздың арасында ұнатқан адамына хабарлама жаза алмайтындары бар. Көшеде жүргенде танысуға жүрексініп жатады. Ондай жастарымыздың бойында кәсіп ашуға батылдық қайдан болады? Ал қорқынышқа оралсақ, адам баласы қайда бет алмасын «қорқыныш» деген сезім жол серігі секілді қатар жүруі мүмкін. Онымен тек бизнесте ғана емес, үнемі күресуіміз керек. Мектеп бітірген жылы Қытайға баратын кезде мен де қорықтым. Ол жақтағы жағдаймен таныс емес едім. Емтихандар ұйқыны ұрлап, кәсіп бастағанымда түрлі келеңсіз оқиғаларға тап болдым. Логистикада алғаш рет заттарымыз тиісті жеріне жетпей қалғандағы қорыққанымызды білсеңіз! Міне, сондай қиындықтардан сабақ алғаннан кейін мен қорқынышты жеңдім. Қорқа берсең ештеңе өздігінен орындала қалмайды. Қол қусырып қарап отырған да жарамас. Еңбектену керек. Ес білгелі тәуекелшілмін. Тіпті түнде қиялыма келген нәрсені ертесіне тұрып кірісіп істейтін кездерім болады.

– Шетелдерге жиі барамын деп айтып қалдыңыз. Шырайлы шаһарды салыстырып өтсеңіз.

– Әлемнің 15 шақты елінде болдым. Әрине ол елдердегі үлкен қалалармен үшінші мегаполисімізді салыстыруға келмес. Бірақ мен Шымкентті ерекше жақсы көремін. Қытайда бір күнде бір ғана жұмысыңызды істей аласыз. Халық көп, көшедегі кептелістерден аяқ алып жүру мүмкін емес. Ал мұнда бір күнде 10-15 шаруаңыз бітеді. Қаламыз күн санап көркейіп, жыл санап әлеуеті артып келеді. Енді өзге елде он жыл жүріп жинаған білімімді, мүмкіндігімді туған мекенде пайдаға жаратпақпын. Жастық жігерімді, күш-қайратымды қаланың дамуына, гүлденуіне жұмсаймын. Мұнда барлық салада өзара бәсекелестік бар. Ал, бәсекелестік болған жерде сапа артады.

– Әлемдік нарықтағы криптовалюта бағамы туралы ойыңызды да білгіміз келеді.

– Соңғы жылдары цифрлы ақша қолданыста да, жалпы адамдар арасында да жиі айтылып жүр. Мен одан хабардармын. Оған көзқарасым түзу. Әлемдік деңгейде алпауыт елдер оны мойындап жатыр. Блокчейн технологиясынан білетін адам криптовалютаны жақсы түсінеді. Таныстарымның арасында игілігіне жаратып жүргендері бар. Бірақ менде биткойн әзірге жоқ. Мүмкін бізге де келе жатар. Ол уақыттың еншісінде. Өткен айларда биткойнның құны 19-20 мың АҚШ долларына дейін көтерілді. Баға араға 2-3 апта салып күрт құлдырады. Қазіргі биткойнның құны 9 мың доллар шамасында. Менің ойымша, жылдың соңына дейін 50 мың долларға дейін көтерілуі мүмкін.

– Мәслихат депутаттарының қатарында кәсіпкерлер басым екенін өзіңіз жақсы білесіз. Соңғы жылдары жастар да ол орындардан бой көрсетіп келеді. Осы сіз депутат болу туралы ойланып көрдіңіз бе?Алдағы жоспарларыңызбен бөліссеңіз.

– Біз бір жылдың ішінде бес жоба аштық. Ендігі мақсат – осы жобаларға жіті көңіл бөлу. Қате-кемшіліктерін реттеу, ұлғайту болмақ. Жоғарыда айтып өттім, қазіргі кезде иіс су дүкені мен жиһаз шығаратын цехтың жұмысын жасап жатырмыз. Осыларды іске қосу керек. Жалпы жоспар көп. Оны алдағы уақытта іс жүзінде көре жатарсыздар. Қытайдан елге оралудағы мақсатым – қаламызды дамыту. Оған өз үлесімізді қоссақ деген ниет. Ал депутат болу шынымды айтсам мені ойландырмапты. Оны уақыт еншісіне қалдырамын.

– Әңгімеңізге рақмет!

Әңгімелескен
Азамат ЖАППАР

Қазақстанда мемлекеттік қолдау шараларын оңтайландыру және автоматтандыру сұрақтарымен айналысатын арнайы жұмыс тобы құрылды. Бұл туралы Үкімет отырысында ҚР Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов мәлім етті.

«Мемлекеттік қолдау шараларына қатысты «бірыңғай терезе» құру бойынша «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы шеңберінде Ұлттық экономика министрлігі Инвестициялар және даму, ауыл шаруашылығы министрліктерімен, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен жұмыс жүргізуде. Осы мақсаттар бойынша ШОБ үшін мемлекеттік қолдау шараларын оңтайландыру және автоматтандыру жөніндегі жұмыс тобы құрылды», – дейді министр.

Тимур Сүлейменовтің айтуынша, кәсіпкерлерге көрсетілетін 50-ден астам қолдау құралы қолжетімді бола түседі. «Мемлекеттік қолдау шаралары көп жағдайда айтарлықтай реттелген. Бұл талап етілетін құжаттардың көп мөлшерде ұсыну қажеттілігімен, әртүрлі комиссияларда және алқалық органдарда шешім қабылдаудың көп кезеңділігімен, қорытынды құжаттарға және келісімдерге қол қоюдың ұзақ мерзімділігімен байланысты болып отыр», - дейді ол. ШОБ-қа қатысты мәселелерді шешу үшін министр қажетті құжаттарды декларативтік түрге ауыстыруды ұсынды. Сонымен қатар, оң шешім қабылдау үшін процестерді автоматтандырылған үдерістерге ауыстыру ұсынылып отыр. «Бүгінгі күнге дейін Ұлттық кәсіпкерлер палатасы әзірлейтін 52 қолдау құралынан тұратын тізім анықталды. Бүгінгі күні Ведомствоаралық комиссия 22 қолдау құралы бойынша оңтайландыру және автоматтандыру тәсілдерін  мақұлдады. Қалған 30 қолдау құралы комиссия қарауына 2018 жылғы сәуірдің соңына дейін шығарылатын болады», - дейді ол.

Күнделікті өмірімізде түрлі жағдайларға байланысты өзге ұлттардың тағамдарын жиі пайдаланамыз. Бірі ұйғырдың лағманын, бірі өзбектің палауын, енді бірі орыстың тұшпарасын жегенге құмар. Олардың дайындалуына қарай мейрамхана, асханаларды таңдаймыз. Соңғы кездері қытайдың лапшасы мен жапондардың сушиі де көптеген адамдардың қызығушылығын тудыруда. Мұндай асханаларды әлемнің ірі мегаполистерінен де кездестіре аласыз.
Шымкентте Астана, Алматы тұрғындарына таңсық емес «OZYURT»(Өзюрт) түрік мейрамханасы ашылған. Аз уақыттың ішінде бірқатар келушілердің қызығушылығын тудырып үлгеріпті. Осыған орай, мекеме басшысы Айдемир Гүлтекинмен сұхбаттасқан едік.

– Айдемир мырза, мейрамхананың тарихына тоқталып өтсеңіз...

– 1992 жылы Қазақ елі Тәуелсіздік алғаннан кейін Түркиядан біраз азаматтар келді. Мектеп ашты, кәсіп бастады, сауда-саттық жасады. Солардың ішінде Хамза Арслан деген кісі болды. Бастапқыда аға-інілерімен азық-түлік таратып жүрді. Сосын бірінші рет Түркиядан «Дөнерді» алып келді. Алғашқыда 3-4 қана үстел қойып, кішкене дүңгіршекте сатты. Ет таусылғанша 2-3 сағат жұмыс істеп, жауып қоятын. Соның өзінде халықтың қызығушылығы тез артып, ұзын сонар кезекте тұратын. Одан кейін аядай жерді жалға алып, аумағын кеңейте түсті. Сөйтіп Алматыда ашылған асханалар, бірқатар өңірлерге қанатын жайды. Қазір 8 филиалы бар. Астанада, Ақтауда және тамыз айынан бастап Шымкент қаласында да қызмет ете бастады.

– Тамақтарыңыздың басты ерекшеліктері қандай?

– Өзюрт етімен танымал. Бізде негізінен етке, мангалға арналған тамақтар дайындалады. Ал олардың ерекшелігі – маринадталуында. Олардың қалай жасалуы әрине асханалық құпия. Адамдар бізге ет жеу үшін келеді. Қазақтарда ет те көп, ет жейтіндер де көп. «Ет – етке, сорпа – бетке» дегендей.
Бұлардан бөлек «Лахмаджун», «Пиде» деген Түрік пиццасы, «Баклава», «Пахлава» тәттілері, қойдың ішек-қарын, өкпе-бауырынан, жасымықтан жасалған сорпалар және тағы басқа тағам түрлері бар.

– Жалпы Түрік халқының ерекше шәй ішу мәдениеті бар. Осы туралы айтып өтсеңіз... 

– Шәйді қазақтар көп ішеді (күлді). Бірақ түріктер одан да көп ішеді. Бізде шәй деген – доспен отырып әңгімелесу деген мағынаға келеді. Қонаққа барғанда тамақтан бұрын шәй әкеледі. Түріктерде қыз баласы түрік шәйін немесе кофесін жақсы демдей алса, қолынан барлық нәрсе келеді деген сөз.

– Шәйді неге «Бардакпен» ішеді?

– Өйткені, ол ыдыста ыстық күйінде болады. Оны жайлап, асықпай ішесіз. Әрбір ұрттағанда бір әңгіме айтасыз. Оны тез бітірмеу керек. Тою үшін емес, ләззат алу үшін ішеді. Әрбір стақанның өзінің ерекшелігі бар. Кез-келген түрік стақанын қонаққа бере алмайсыз. Қонаққа беретін және өзіңіз ішетін стақан бөлек-бөлек болады. Бізде стақанды келіншекке ұқсатады. Стақанның белі қанша жіңішке болса, сондай ерекшелігі көп болады.

– «Өзюрт» деген ат қайдан шыққан?

– Өзіңіз білесіз біз Түрік халқы Қазақстанды «Ата жұрт» деп атаймыз. Яғни, өзіміз шыққан жұртымыз. Былайша айтқанда «Өзіміздің жұртымыз» деген сөз. Ал Түркияны «Ана жұрт» дейміз. Сондықтан «Өзжұрт», түрікшеде «Өзюрт» деп қойдық.

– Кез-келген дәмді тағамның артында, аспаз тұратыны белгілі. Мейрамханаларыңыздың тамақтарын кім дайындайды?

– Бізде негізгі үш аспаз бар. Оның біреуі жергілікті түрік, екіншісі Түркияның түрігі. Ал үшіншісі «Өзюрт» асханаларда көп жыл тәжірибе жинаған, қазақ азаматы. Бұлардан бөлек көмекші қызметкерлері бар. Олар да түрлі ұлт өкілдері. Бізге көп ұлтты болғаны жақсы.
Қазақстанның өзі көпұлтты ғой. Кейде жиналыс жасағанда қай тілде сөйлерімді білмей қаламын. Түрікше, Өзбекше, Орысша... Бірақ, басты және ортақ тіліміз қазақша болғаннан кейін, қазақша сөйлейміз. Кейде осы ұлт өкілдері өздерінің тағамдарын да ұсынып отырады. Өзіміз тамақ ішетін кезде бірде палау, бірде қазақтың қазы-қартасын немесе түрік тағамдарын жейміз. Бірақ олар ас мәзірінде жоқ.

– Арнайы тапсырыс беретіндер бар ма?

– Иә, ондай кездер де болып тұрады. Мәселен, біздің «Өзюртта» «Гәп» өткізетіндер бар(күледі). Олар алдын ала өздері қалаған асқа тапсырыс беріп қояды. Біздің «Он саусақта, он қабілет» дегендей, кез келген тапсырысыңызды дайындап беруге әзір.

– Өзіңіз Қазақстанға қашан келдіңіз?

– Алғаш рет бұл жаққа 1999 жылы келдім. Бастапқыда Түрік тағамын, анамыздың асын сағынып жүрдік. Баратын жеріміз жоқ. 1-2 жыл ауылға қайтқанша шыдаймыз. Кейіннен осындай асханалар ашыла бастады. Үйреніп те кеттік.
Жалпы мен Түркиядан келсем де, бұл жерге бөтен емеспін. Осы жерде оқыдым, жастық шағым өтті. Негізгі мамандығым тамақ жағынан болмаса да, осы кәсіпке кірісіп кеттік.

– Сонда қай саланың маманысыз? 

– Жалпы менің мамандығым «Сахна өнері». Қазір де бұл бағыттағы жұмыстарымды жалғастырып жатырмын. Түркістанда «Алдараспан» әзіл-сықақ театрының басшысы Нұржан Төлендиевпен, Тука(күледі), Түркістандағы драма театрындағы Нұржан Исатаевпен, мәдениет саласындағы Гүл Советқызымен бірге оқыдық. Композитор Арман Дүйсенов секілді ағаларымыз болды. Жалпы біз Райымбек Сейтметовтың шәкірттеріміз. Ол кісі Алматыдан келіп, өнер кафедрасын ашты. Оның алғашқы түрік студенті болғанмын. Қазір оның барлық ізбасарлары елімізде және шетелде қызмет етіп жүр. Ұстазымыздың маған айтқан бір сөзі есімде қалып қойыпты. Бізге «балам» дейтін, Диплом беретін кезде «Балам осы екі елдің арасында, өнер көпірін салатын сен боласың» деп айтқан еді. Мен одан кейін де бірқатар шығармалар жаздым. Ахмет Ясауи туралы спектакль жаздым, Түркияда Қазақстан туралы көптеген шараларды ұйымдастырдым, қатыстым. Енді осы жерде де бұйырса Ж.Шанин атындағы қазақ драма театрында түрікше шығарманы қазақшаға аударып, сахналасақ деген ой бар. Жуырда Түркістан – Түркі дүниесінің астанасы атанды. Ол кезде де түрлі шаралардың басы-қасында болдық. Осылай тек тамақпен ғана емес, өнер жағынан да екі елдің арасындағы көпір болуға қолдан келгенше еңбек етіп жүрміз. 

Келешекте осы мейрамханамызда да мәдениет, өнер бағытын дамытсақ деген ой бар. Жанды дауыста ән айтып, күй шертіп дегендей. Біздің мейрамханаға келгенде тек қарын тойғызып қана емес, кітап, газет оқып, бізбен әңгімелесіп (күледі) көңіл көкжиегін кеңейтіп кетсе екен. Сондай ыңғайлы жерлердің бірі болсақ дейміз. Кейде адамдар тамақ үшін емес, әңгімелесіп, демалып отыру үшін де келеді. Есігіміз ашық. 

– Рахмет!

Сұхбаттасқан
Сапарғали Қанат

Мемлекет басшысы Н.Назарбаев биылғы Жолдауында «Адамдарды нәтижелі жұмысқа тарту үшін көбірек мүмкіндік беріп, олардың жеке кәсібін бастауына немесе жаңа мамандық алып, жұмысқа орналасуына жағдай жасау керек. «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының бизнесті үйрету жөніндегі жұмыстары қолдауға тұрарлық» деп, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасын ерекше атап өткен болатын. Осыған орай, Оңтүстік Қазақстан облысындағы «Атамекен» кәсіпкерлер палатасының директоры Асқар Абубакировпен аталған мекеменің бизнестегі жаңалықтары мен жоспарлары туралы сұхбаттасқан едік.

– Асқар Бегдәулетұлы, «Атамекен» ҰКП-ның басым бағыттары бойынша қандай жұмыстар жүргізілуде?

– Елбасы Жолдауда атап өткендей, «Атамекен» ҰКП кәсіпті енді бастап жатқан азаматтарды бизнес жүргізуге үйретеді. Негізгі мақсат – құқық қорғау, әкімшілік кедергілерді азайтуға бағытталған. Бізде Кәсіпкерлер құқығын қорғау жөніндегі кеңес белсенді жұмыс істейді. Әкімшілік кедергілерді азайту – бұл жүйелік жұмыс, біз Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасына мемлекеттік бағдарламалар бойынша ұсыныстар жасаймыз. Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау нәтижесінде Палата кәсіпкердің ақшасын үнемдеуге қол жеткізген мысалдар да бар. Осылайша, кәсіпкер үнемделген қаражатты айыппұлға емес, өзінің компаниясына, халықтың жалақысына жұмсайды. Кәсіпкерлердің құқығын қорғау бойынша барлығы 1471, ал 2017 жылы 514 өтініш келіп түскен. Кәсіпкерлердің қорғалған меншік құқықтарының жалпы көрсеткіш 12,4 млрд теңгені құрайды (айыппұлдар жойылды, контрагенттердің шарттық міндеттемелері орындалды, мүлік қайтарылды). 2017 жылы кәсіпкерлердің 4 млрд теңгеден астам мүліктері қорғалды. 

Мәселен, кәсіпкерлердің құқығын қорғау бойынша «Ордабасы Құс» ЖШС-нің 580 млн. теңге қаржысы қорғалып, тәркілеу туралы сот шешімінің күші жойылды және қылмыстық сот ісін тоқтатуды жүзеге асырды. Сондай-ақ, «Мельдеева», «Шопанов Г.Б» жеке кәсіпкерлігіне және тағы басқа кәсіпорындарға қатысты сот шешімінің күші жойылып, жалпы сомасы 990 млн. теңге қорғалды.

– Әкімшілік кедергілерді азайтуға байланысты нақты мысалдар келтіре аласыз ба?

– Оңтүстік Қазақстан облысында үш жыл бұрын құрылған энергия қуаттарының электронды картасы жұмыс істейді. Жыл сайын бірыңғай терезе қағидаты бойынша шамамен 100 компанияға техникалық шарт алуына ықпал жасаймыз. Мұнда, әрбір адам онлайн тәртібінде өз кәсіпкерлігін қуаттандыруға қажетті мәліметтерді көре алады. Сондай-ақ, біз бизнеске жүргізілген тексерулерді тұрақты түрде бақылап отырамыз. Осындай тексеру нәтижелеріне талдау жасау барысы көрсеткендей, 2017 жылда алдыңғы жылмен салыстырғанда құқық бұзушылықтың азайғаны байқалады. Бізде қазір, экономикалық бөлім көп жұмыс атқарып жатқанын атап өткім келеді.

– Оңтүстік Қазақстан облысы шағын және орта бизнес саласы бойынша республикада көш басында келеді. Өңірдегі бизнестің артықшылықтары туралы айтып өтсеңіз...

– Оңтүстік Қазақстан облысының бұл салада артықшылықтары көп. Статистика көрсеткеніндей, шағын және орта бизнестің кең құлаш жайған жері – біздің облыс, одан соң Алматы қаласы екен. Бүгінде ОҚО-да 177 мың кәсіпкер өз ісін дөңгелетіп келеді. Халық тығыз орналасқан аймақ. Оның үстіне мұндағы халық кәсіп жүргізуге бейім. Сондықтан біз, Кәсіпкерлер палатасы ретінде, Оңтүстік Қазақстан облысы еліміздің кәсіпкерлік орталығы ретінде орнықтыру үшін көптеген идеологиялық жұмыстар жүргіздік. Астана – бұл бас қаламыз, Алматы, бұл – қаржы орталығы. Ал шағын және орта бизнестің шоғырланған кәсіпкерлік орталығы – біздің облыс. Біз осы тұрғыда дамып келеміз.

Қазір біз Өзбекстанмен белсенді жұмыс жүргізудеміз. Өзбекстанға экспортталатын өнімдер шамамен 20%-ды құрайды. Біз оларға 58 млн. доллар көлемінде тауар экспорттаймыз, 46-47 млн доллардың тауарын импорттаймыз. Ұн өнімдеріне акциздік салықты төмендету туралы мәселені көтергеннен кейін (алдын 12, одан кейін 5) ұнды экспорттауды ұлғайттық. Бұдан басқа, көптеген компаниялар өз өнімдерін экспорттағысы келгенін көріп отырмыз, бірақ оларға айналымдағы капитал мен кепіл қажет.

– Оңтүстік Қазақстан облысының кәсіпкерлеріне ыңғайлы болу үшін Палата қандай бастамалар жасайды?

– Біз «Yellow Pages» әлемдік тәжірибесіне негізделген жақсы деректер базасын жасадық. Оңтүстікте қандай кәсіпорындардың бар екенін білгісі келген кез-келген адам «Оңтүстік өнімдері» деп аталған каталогқа кіріп көре алады. Біз каталогты 2015 жылдан бастап шығара бастадық, алғашында 250 өндіруші, өткен жылы 500, ағымдағы жылы 1000 тауар өндіруші туралы ақпарат жинауды жоспарлап отырмыз. Ендігі міндет – нақты өндірушілердің кім екенін, ал алып сатарлардың кім екенін анықтау.

– «Атамекен бизнес мектебінің» жұмысына тоқталып өтсеңіз...

– «Атамекен бизнес мектебі» үш бағытта сабақ өткізеді: кәсіпкерліктің негіздері, жобалық оқыту және жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлермен жұмыс. «Бизнес-мектеп» шеңберінде апталық салалық семинарлар тәжірибесі жасалды. Кәсіпкерлер сұраныстар жібереді, біз мамандарды жинап, жылыжай шаруашылығы, бухгалтерлік есеп немесе мемлекетік сатып алу бойынша салалық семинар өткіземіз. Кесте әлеуметтік желілерде және «Атамекен» сайтында орналастырылған. Алғашқы уақытта 10-12 адам келетін болса, қазір 30-ға жуық адам қатысуда.

– Кәсіпкерлер палатасының 2018 жылғы жоспарлары қандай?

– «Атамекен» орталық аппаратымен бірлесіп, аудандар бойынша терең талдау және скрининг жүргізу орайында ауқымды жұмыстар күтіп тұр. Аудан деңгейіндегі қаржыландырудың 90%-ы негізінен мал шаруашылығына арналды. Басқа кәсіп түрлеріне аз көңіл бөлінеді. Сондықтан, бір бағытта ғана кетпей, кәсіпкерлер көздеген мақсатына жетуі басқа салаға да мән берген жөн. Айталық, наубайхана, тігін шеберханасын ашу керек. Жаңа кәсіпорындар қажет. Біздің барлық ақпараттарымыз әлеуметтік желілерде қол жетімді. Кәсіпкерлердің сұрақтарына жауап береміз. «Тікелей эфир» жүргіземіз. Шымкентте Интернет-теледидар жасауды жоспарлап отырмыз. Қазір интернетте отыратын барлық жастар республикалық арналарды қарамайды. Жаңа шығармашылық форматта IT-да және басқа да салаларда не істей алатынымызды көрсеткіміз келеді. Облыс үшін мемлекеттік бағдарламалар бойынша көмекші құрал әзірледік. Мұнда қарапайым және түсінікті тілмен: қандай бағдарлама, қанша ақша, пайыздық мөлшерлемесі, қандай, қанша уақытқа беріледі – барлығы жазылған. Қаржылай қолдау қоры 5 бағдарламаға, аграрлық несиелендіру 6 бағдарламаға арналған. Бірақ олар туралы ешкім білмейді. Көмекші құралда «Индустриялық аймақ», «Қазақэкспорт» туралы мәліметтер анық көрсетілген. Енді біз топ құрып, ауылдар мен аудандарға барып, адамдарды хабардар етіп, оқытуды жоспарлап отырмыз.

– Әңгімеңізге рахмет

Сұхбаттасқан
Сапарғали ҚАНАТ

Шымкенттегі Әл Фараби ауданының іскер қыз-келіншектерінің алғашқы форумы өтті.

Аудан әкімдігі мен облыстық кәсіпкерлер палатасы құрамындағы іскер әйелдер кеңесі ұйымдастырған іс-шараға аудан әкімі Бауыржан Қалжанов, «Нұр Отан» партиясының Қаратау аудандық филиалының төрағасы Нұржан Ешенқұлов, қалалық мәслихаттың депутаты Төреайым Сұлтанова, Еуропалық қайта құру және даму банкінің өкілі Махаббат Қабираева, қалалық іскер әйелдер кеңесінің төрайымы Салтанат Төлегенова және өзге де іскер азаматшалар мен оқу орындарының жетекшілері, мұғалімдер қатысты.

Қажыр-қайрат әйелге де жарасады

Әйелдердің қоғамдағы орны бұған дейін де сан мәрте айтылған, айтыла да бермек. Дегенмен, қазіргі заманда осы пікір басқаша айтылып жүр. Яғни, әйел – ана, әйел – жар, әйел – келін деген ұғымға енді әйел әрі кәсіпкер де бола алады дейді форумға жиналғандар. Мысалы, алғаш болып сөз алған депутат Төреайым Сұлтанова қыз-келіншектердің қазіргі таңда кәсіпке араласа бастауы таңғаларлық жайт емес екенін айтады. Фармацевтика ғылымдарының кандидаты тоқырау заманын да еске алып өтті. Нарық экономикасы енді ене бастаған шақта қолына дорбасын ұстап базарға аттанған әйелдер қазір ірі кәсіпкерлерге айналды дейді халық қалаулысы.

- Әрине, осылай екен деп нәзік жандылар өздерінің әйел болмысын жоғалтып алмады. Керісінше, ұлы мен қызына сабағын оқытып, Отан сүйгіштікке тәрбиелеуімен қатар ерінің жағдайын жасап, қонағын күтуге де үлгеруде. «Қыздың жолы – жіңішке» деген атам қазақ әрқашан әйелді сыйлай білген. Ал біз, қыз-келіншектер, осы құрметтің астарындағы асқан жауапкершілікті сезінуіміз тиіс. Бастысы, ең бірінші орынға отбасын қоя отырып кәсіпкерлікті де қатар алып жүруіміз керек, - дейді Төрайым Жолдыбайқызы.

Банктерден қолдау қомақты

Қазіргі таңда шағын бизнестің өзі қоғаммен астасып жатыр. Кәсіпкерлік дамыса, еліміз де дамиды дейді жиналғандар. Оның үстіне қазір Елбасының өзі бас болып кәсіпкерлерге көңіл бөлуде. Ендеше, неге кәсіппен айналыспасқа? Шағын істен бастап үлкен корпорацияларды басқарып отырған қыз-келіншектер бар. Солардың барлығын басын бір жерге қосып, тәжірибе алмасу өте маңызды. Бұл жолғы форумды ұйымдастырушылардың да көздегені осы болатын. Сондықтан жиынға үй шаруасындағы ханымдардан бастап мұғалімдер мен мемлекеттік қызметтегі және компания басқарып жүрген азаматшалар шақырылған. Танымал бизнес-вумендер өз ісін ашқысы келетін әпке-сіңлілерімен тәжірибе бөлісті.

Қазіргі таңда кәсіпкерлерге жағдай жасалуда деп атап өттік. Оның ішінде мемлекеттік қолдаумен қатар түрлі қаржы ұйымдарының бағдарламалары да бар. Солардың бірі – Европалық қайта құру және даму банкі. Бұл халықаралық дәрежедегі қаржы институты негізінен ірі жобалармен жұмыс істейді.

- Мысалы, Батыс Еуропа – Батыс Қытай көлік дәлізі мен Solar күн электр станциялары желісі. Бұған қоса шағын және орта бизнеспен жұмыс жасау бағытындағы бағдарламалары да бар. Оның ішінде дәл осы қыз-келіншектерге арнайы ұсыныстарымыз бар, - дейді Европалық қайта құру және даму банкінің өкілі Махаббат Қабираева.

Өздеріне неліктен әйелдерге несие бермейсіздер деген сауалдың көп қойылатынын еске алған банк өкілі қыз-келіншектердің де ұмыт қалып жүрмегенін айтты. Бұл тұста айта кету керек, ер-азаматтар көбіне ірі жобаларды бастаса, қыз-келіншектер сұлулық салоны, тігін цехы деген секілді шағын іспен айналысуды жөн көреді екен. Осы ретте банк өкілі қызықты мәліметпен бөлісе кетті. Халықаралық қаржы ұйымы өздері несие бөлген жобаларды 1 жылдан кейін бақылау жасайды екен. Сараптама нәтижесі әйел кәсіпкерлердің бастаған жобалары көбіне сәтті аяқталып жатқанын көрсетеді. Дегенмен, соған қарамастан әйел адамдарға несие беруде аз көңіл бөлініп келеді. «Енді біз осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында қыз-келіншектерге арнайы бағдарлама жасап отырмыз»,- дейді Еуропалық қайта құру және даму банкінің өкілі.

«Тәлімгер» болам десеңіз...

Тағы бір айта кетерлігі, Еуропалық қайта құру және даму банкінің өкілдері қыз-келіншектерге несие беріп қана қоймай, түрлі қолдаулар да ұйымдастыруда. Соның бірі - «Тәлімгер» бағдарламасы. Оған сәйкес ірі кәсіпкер әйелдің жанына іс-тәжірибеден өту үшін өз ісін енді бастағалы отырған қыз-келіншекті қосады. Мерзімі 1 жылдық бағдарлама бойынша Қазақстанда қазіргі таңда 28 жұп бірге жұмыс істеуде.

– Мысалы, Алматыдағы ірі «Қағанат» дәмханалар желісінің құрылтайшысы түркістандық кәсіпкер келіншекті жанына тәлімгерлікке алған. Тәлімгер өзінің шәкіртіне кәсіптегі бар білгені мен түйгенін, тәжірибесін үйретіп, бөлісіп отырады. Күнделікті кездесіп немесе интернет арқылы байланысады. Бір айта кетергілі, «Тәлімгер» бағдарламасына қатысу тегін. Оған өз ісін енді бастаған қыз-келіншектермен қатар тәжірибелі бизнес-ханымдар өз білгенін үйретуші ментор ретінде қатыса алады, – дейді Махаббат Қабираева.

Түйін сөз

Форум барысында басқа да спикерлер сөз алып, өз тәжірибелерімен бөлісті, ұсыныстарын жеткізді. Бұған қоса Әл-Фараби аудандық іскер әйелдер кеңесінің төрайымы әрі «Айсәуле – табиғи-отандық косметика» компаниясының бас директоры Сәуле Мұсаева бастаған кәсіпкерлер өз өнімдерін көпшілік назарына ұсынды. Қыз-келіншектер жергілікті кәсіпкерлердің қолынан шыққан ойыншықтар мен әшекей бұйымдарды, тұрмыстық химия заттарын тамашалады. Ал жиын соңында Әл Фараби ауданының әкімі Бауыржан Қалжанов пен Шымкент қалалық іске әйелдер кеңесінің төрайымы Салтанат Төлегенова өзара ынтымақтастық меморандумына қол қойды.

Оңтүстікте жастардың кәсіппен айналысуына мүмкіндік беретін «Жас кәсіпкер» жобасының таныстырылымы өтті. Жаңа жобаны «Оңтүстік» аймақтық инвестициялық орталығы мен «Ырыс» микроқаржы ұйымы бірлесе қолға алып отыр.

– Аталған жобаның мақсаты – жастардың бизнес бастамаларын қолдап, жұмыссыздықты азайту, – дейді «Оңтүстік» аймақтық инвестициялық орталығы басқарма төрағасының орынбасары Тимур Әбілдинов.

Байқауға облыстағы кез келген бизнес жобасы бар 18 бен 29 жас аралығында азаматтар қатыса алады. Өтінімдер «Ырыс» микроқаржы ұйымында сарапталып, облыс әкімдігі, «Нұр Отан» партиясы және «Атамекен» кәсіпкерлер палатасының өкілдерінен құралған комиссияның қарауына тапсырылады.
Конкурс 2017 жылдың желтоқсан айында өткізіледі. Жобада іріктелген 50 жобаны «Ырыс» микроқаржы ұйымы қаржыландырады. Сосын жас кәсіпкерлерге 7 пайызбен 2 миллион теңгеге дейін несие беріледі, қаржыландыру мерзімі 60 айға дейін созылады.

Тәуелсіз еліміздің тұңғыш Президенті Н.Назарбаевпен кездесіп, тілдескен келесі кейіпкеріміз – «Бал текстиль» кілем фабрикасының директоры Талғат Ысқақов.

– Талғат Жүнісбекұлы, сіз Президентпен қашан кездесіп едіңіз?

– 2014 жылы мамыр айында Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы өңірімізге жасаған сапарында фабрикамызға арнайы келіп, жұмыс барысын өз көзімен көріп, алға қойған жоспарларымызбен танысты. Бүінгі таңда туындап отырған негізгі мәселелер туралы да сұрады. Сондай-ақ, фабрикадағы жас мамандарға жақсы бағасын беріп, ризашылығын білдірген болатын.

– Бұл сіздің Елбасымен алғаш кездесуіңіз бе?

– Иә, бірінші рет кездестім. Қолбалжу да болды. Бірақ, ол кісінің қарапайымдылығының арқасында, еркін әңгімелесе алдық.

– Не туралы әңгімелестіңіздер?

– Негізінен кілем өндірісі туралы пікірлестік. Қазір әлемде Түркіменстан, Иран кілемдері танымал екенін айттым. Мақсатымыз – қазақы кілемдерді де кеңінен насихаттап, өнерімізді дүние жүзіне таныту керекпіз дедім. Бұдан бөлек кілемнің түрлері, сапасы, тасымалдауы туралы да аз-кем сөз қозғадық. Әңгіме арасында Бәйдібек ауданында туғанымды, бала кезден кілемге қызығатынымды жеткіздім.

Фабриканы аралап жүріп қазақи үлгіде өрнектелген кілемдерді көргенде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы өзінің балалық шағын еске алып, «Анам осындай түс киіз, сырмақтарды тоқитын еді. Сіздер де соларды кілемге түсіріпсіздер» деп өзінің анасын еске алды. Жұмыс барысымен толық танысып, жұмысымызға сәттілік тіледі. Және осы саланы дамыту туралы бірқатар тапсырмалар да берді.

– Мәселен қандай тапсырмалар?

– «Қазақ кілемі» деген брендті қалыптастыру керектігін ерекше айтты. Халқымыздың ұлттық, ою-өрнектерімен безендірілген кілемдерін тек Қазақстанға ғана емес, әлемге танытуды, қазақтың ұмытылып бара жатқан ою-өрнектерінің қайта жаңғыруына мүмкіншілік жасап қолданысын арттыруды, шикізат ретінде отандық және жергілікті материалдарды қолдануды, өңірімізде ұлттық үлгідегі қазақтың жүн кілемінің тоқылуын қайта жаңғыртуға, экспортты ұлғайтуға үлес қосуды тапсырды.

– Кездесуде есте қалған ерекше сәтті айта кетсеңіз...

– Н.Әбішұлының сапары аяқталып, қайтатын кезде кілем сыйладық. Онда Президентіміз «Қазақ елі» монументіне қарап тұрғаны бейнеленген еді. Оның дизайнын сол кездегі облыс әкімі А.Мырзахметов жасаған болатын. Елбасы кілемге қарап жымиып, баршамызға өз ризашылығын білдірді.

– Рахмет!