Шымкент келбеті

Республикалық маңызы бар қалалардың қатарына енген Шымкент қаласындағы өзгерістер БАҚ саласына да жаңалық алып келді. Қазақстан Журналистер Одағының Шымкент қаласындағы филиалы құрылды.

Осыған орай өткен жалпы жиынға Шымкенттегі Журналистер Одағының мүшелері, ардагер қаламгерлер қатысты. Журналистер Одағының облыстық филиалының төрайымы Айгүл Қапбарова Қазақстан Журналистер Одағы басқармасының шешімімен Шымкент қаласында жаңа филиал құру туралы Одақ төрағасы С.Матаевтың хатымен таныстырды.
Бұдан кейін «Егемен Қазақстан» газетінің Түркістан облысындағы меншікті тілшісі Ғалымжан Елшібайдың төрағалығымен жаңа филиалдың басшысын сайлау жиналысы өтті.
Одақ мүшелері, ардагер қаламгерлердің ұсынысымен әуелі Журналистер Одағының Шымкент қалалық филиалының Алқа мүшелері сайланды. Алқа құрамына Ғалымжан Елшібай, Ерсұлтан Əмірбек, Əсет Əссанди, Жарқынбек Төлтебай, Балтабек Түйетаев, Ілияс Жолдас,
Талғат Балтабаев, Сəбит Тастанбек жəне Нұршат Төкен сынды журналистер бекітілді.
Бұдан кейін Одақ филиалының Алқасы мен журналистер Айгүл Жарылқасынқызының үміткерлігін дауысқа салды. Әріптестердің бірауыздан қолдауына ие болған А.Қапбарова Журналистер Одағы Шымкент қаласындағы филиалының тұңғыш төрайымы болып сайланды.
Жиын соңында белгілі қаламгер, Шымкент қаласының Құрметті азаматы Серік Жанəбіл тілшілердің жұмысына сәттілік тілеп, ардагер журналист Байдулла Қонысбек бата берді.

Шымкенттегі Əл-Фараби алаңында мегаполистің бас шыршасының шамы жанды. Мерекелік іс-шараның алғашқы рәсіміне қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов қатысып, балалармен бірге ертегі әлемнің қақпасын айқара ашты.

Салтанатты іс-шарада 100 Аяз ата Ақшақарымен, ертегі кейіпкерлері, қуыршақтар жəне аниматорлар алаңға жиналған балалардың көңілін көтерді. Қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов дәстүрлі іс-шараны тамашалауға келген қала тұрғындарымен бірге «Кейіпкер шеруі», «Қызықтан қалма, қалқатай!», «Қош келдің, Жаңа жыл!» сахналық-концерттік бағдарламаларды тамашалады.
Айта кетейік, Шымкенттегі бас шыршаның биіктігі 15 метрді құраса, салмағы 1 тоннаға жуық. Бас шыршаны безендіруге жалпы ұзындығы 400 метр жарықшамдар, 240 дана алтын шар, 540 дана басқа да ойыншықтар мен 3 400 метр жылтырақ жұмсалған.
Бас шыршаның шамын жағу салтанатына жиналған жұртшылық қала өнерпаздары ұсынған концерттік бағдарламаны тыңдап, отшашуды тамашалады.

Тұғырлы еліміз биыл тәуелсіздіктің 27 жылдығын тойлауда. 16 желтоқсан – Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күнін атап өтуге арналған мерекелік іс-шаралар Шымкент қаласының 4 ауданында жаппай өтті.

Сахна шымылдығы 1986 жылғы қазақтың от жүректі, қайсар жастарын сомдаған көрініспен түрілді. Полковник «Айыбыңды мойындап, қолыңды қой!», «Мынаны неге жуасытып алып келмейсіңдер?!» деп ақырғанда көрермен қабағын түйіп, сонау бір қиын кезеңнің ортасына оралғандай, берілмеуге тас түйін болып бекініп алыпты. Ал ақ жейдесі қанға малынған Қайратты соққыға жыққан сайын көрерменнің жүрегі орнынан қозғалып кеткендей беймаза күй кешті.
«Ақтық сөзіңді айт» десе де қайсарлығынан танбаған Қайрат Рысқұлбековтың:
«Күнәдан таза басым бар,
Жиырма бірде жасым бар,
Қасқалдақтай қаным бар,
Бозторғайдай жаным бар,
Алам десең, алыңдар!

Қайрат деген атым бар,
Қазақ деген затым бар.
«Еркек тоқты – құрбандық»,
Атам десең, атыңдар!» деген өлең жолдарынан көңіл толқып, көзге еріксіз жас келді.
Иә, олар Ләззат Асанова, Сабира Мұхамеджановалардың шашынан сүйреп, Қайрат Рысқұлбеков пен Ербол Сыпатаевтың тәнін жалаңаштап, мұз үстінде мұздай су шашып жазаласа да кеудесіндегі отаншылдық отын өшіре алмады. Сол от әр қазақтың жүрегіне ұялап, шамшырағындай маздап тұр.
Қуаныштысы сол, біз бұл күні Тәуелсіз Елміз!
«Мойныма алып жаланы,
Мен болайын құрбаның.
Бас-аяғы сол болсын
Басыңа түскен қатердің» деп жырлаған Қайрат сынды Желтоқсан оқиғасы батырларының тілеуі қабыл болды.
Егемендік алғанына 27 жыл толған Қазақстан Республикасы бүгінгі таңда әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына енуді меже етіп келеді. Білім алудың сан мың мүмкіндігі болса, басқа салалардың да жетістігі аз емес.
Әл-Фараби ауданының әкімі Ғабит Мәуленқұлов та сол жетістіктерді атап өтті.
– Бұл – теңдесі жоқ тарихи күн, ұлттық мереке. Әрбір отандасымыз үшін мәртебесі биік мерекеміз құтты болсын! Тəуелсіз Қазақстан деген құдіретті сөздің астарында ата-бабамыздың ғасырлар бойы аңсаған асыл арманы, абыздарымыздың айбынды үні, азаттық жолында шейіт болған талай буын боздақтардың ұрпаққа қалдырған аманаты жатыр, - деді аудан əкімі.
Бұл күні аудан аумағында атқарылған түрлі саладағы жұмыстарға аянбай тер төгіп, ел дамуына тамшыдай үлес қосып келе жатқан жергілікті тұрғындарға Алғыс хат тапсырылды. Тәуелсіздік күніне арнаған мерекелік іс-шарасын Абай, Еңбекші, Қаратау аудандары да атап өтті. Аудан аумағында ұйымдастырылған салтанатты жиынға аудан әкімдері мен тұрғындар қатысып, еңбегі еленген бірқатар азаматтар алғыс хатпен марапаттады. Ал Абай ауданының әкімі Б.Парманов мерекелік іс-шара аясында мұқтаж отбасы балаларына киім-кешек үлестірді.

Мамандар табиғи газбен жылытатын тұрмыстық пешті пайдаланбас бұрын ғимараттың ішін 10-15 минут желдету қажет деп кеңес береді. Адам өміріне қауіп төндіре алатын құрылғыны іске қоспай тұрып тексеріп алған абзал. Осыған орай Әл-Фараби ауданы әкімдігінің қызметкерлері Шымкент қаласының №1 өрт сөндіру бөлімі, «КазТрансГаз Аймақ» АҚ және жергілікті полиция қызметкерлерінің қатысуымен аудан тұрғындарына түсіндіру жұмыстарын жүргізді.

Тұрмыстық газбен жылыту пешін пайдаланбас бұрын әр үйдің иесі газ шүмектерінің жабық екеніне көз жеткізіп, содан кейін мұржаның ауаны тартуын тексеруі қажет. Ол үшін ошақтың аузына жұқа қағазды ұстап көріңіз. Мұржадан ауа тартып тұрса, қағаз ошаққа қарай желбірейді. Ал тартпаса, мұржа тазартуды қажет етеді деген сөз. Мұржада тесіктер мен жарықтардың пайда болуынан, мұржа мен желдеткіш каналының бітелуінен, сондай-ақ газ плиталарын жылыту құралы ретінде пайдаланудан улы газ түзіледі. Улы газ үйдің ішіне тараса ауыр улануға әкеліп соқтырады.
– Тағы бір ескеретін жайт, пешті пайдалану барысында жарамдылық мерзімін де ескеру шарт, – дейді Әл-Фараби ауданы халықпен жұмыс жүргізу бөлімінің бас маманы Тимур Оспанов. – Сонымен бірге сала мамандары балалардың, өз іс-әрекетін бақылай алмайтын жандардың және пешті пайдалану ережелерін білмейтін адамдарға газ пешін іске қосуға, қандайда бір өзгеріс енгізуге тыйым салады. Ал фиксатор ілмегін қандай жағдайда да клапанның түймешесіне күшпен кигізуге болмайды. Өйткені ол қауіпсіздік автоматикасын істен шығарып, апат жағдайларға әкеледі.
Әр тұрғын жанып тұрған пешті бақылаусыз қалдырудан және газ құралдары орнатылған бөлмеде ұйықтаудан сақ болғаны дұрыс. Пәтерде, нысанда газдың иісі байқалған жағдайда бірінші кезекте газ шүмектерінің барлығын жауып, терезелерді ашу керек. Бұл сәтте ашық отты, электр желісін пайдалану өте қауіпті! Газ жабдықтарын қауіпсіз пайдалану жөніндегі ереже талаптарын орындамау салдарынан өрттің шығуына немесе жарылысқа жол берген тұлғалар қолданыстағы заңнамаға сәйкес жауапқа тартылады.
Жауапты мамандар Шымкент қаласы және Әл-Фараби ауданының тұрғындарын жылыту маусымы кезінде автономды жылыту жүйелерін, жылу қазандықтары мен газ пештерін ережеге сай пайдалануға шақырады.

– Елбасымызды алғаш рет Алматыда көрдім, – деп бастады әңгімесін зейнет жасындағы белгілі сәулетші Бақытжан Әшірбаев. Қырау шалған қайратты шашын қолымен бір қайырды да үлкен экрандағы ескі суретке қарап, өткенге ойша оралғандай біршама үнсіз отырды. Суреттегі белсенді әрі жас қызметкерлерге қарап басын изеді де, дәл ортада тұрған Нұрсұлтан Әбішұлына қарап жымиды.

– Біздің ел әлі егемендігін алмаған жылдар ғой бұл. Алматы қаласы. Сәулетшілер Одағы мен дизайнерлер одағының кеңсесінде әдеттегідей таңғы шайымызды ішіп, сол күнгі жұмысты жоспарлап отырғанбыз. Нұрсұлтан Әбішұлы,
Нұртай Әбіқаев және тағы бірқатар белгілі азаматтар күтпеген жерден кіріп келді. Кеңес үкіметінің дәурені болғанымен, Н.Назарбаевтың үкімет басшысындай ықпалы бар болатын. Одақтың мұражайын тамашалап, әр сәулетшінің, дизайнердің шеберханасын аралап, емен-жарқын әңгімелесіп жүргенімізде 3 сағат уақыт өте шығыпты. Сол 3 сағатта біз де Нұрсұлтан Әбішұлын жақын танып, парасат биігінен көрдік. Кейін өзіміз танып-білген, дидарласып сұхбаттасқан, мақсат-мүддесі айқын қазақ жігітін Президенттік қызметтен көргенде төбеміз көкке жетті.
Осылайша Қазақстан халқы елдің тұңғыш Президенті ретінде Нұрсұлтан Назарбаевты таңдады. Егемен елдің сәулетшілері қатарында Бақытжан Әшірбаев та бұл жаңалыққа қуанғанын айтады. Қазақ сәулетшілеріне сонау бір кездегі кездесуде айтылған жобалар арманнан мақсатқа айналатын күн туды.
– Халық көбіне Елбасыны «қала салды» деп мадақтап жатады ғой. Мемлекет басшысы Астананы салып қана қойған жоқ. Ол жақтың климатын да өзгертті. Жазық далада бой көтерген Астана қаласы сәбимен тең. Оны Елбасы баласындай мәпелеп, жел тимесін деп бар жағдайды жасап бағуда. 78 мың гектар жерде қала салынса, тағы 80 мың гектар жерге қаланы айналдыра қоршап ағаш егілді. Яғни, жер көлемі қала аумағымен бірдей жерде көгалдандыру жұмыстарын қолға алды, – деген Бақытжан аға жұмыс үстеліндегі суреттерді ақтара бастады.
Іздегенін тапса керек, Шымкент қаласының картасына ұқсас суретті көрсетіп, «Бұл – Шымқаланың бұдан 10-15 жыл бұрынғы бас жоспары» деді.
Елбасының авторлық жобасы сәтті шығып, қазір Астана қаласының тұрғындары миллионнан асты. Сәулетшінің айтуынша, дәл осы жобаны Қазақстанның ең ыстық нүктесі Шымкентте де жүзеге асыруға болады.
– Жазда күннің қызуы +40 градустан асқанын айтып, аптап ыстыққа шыдай алмай, салқын жер іздеп кететініміз жасырын емес, – деген сәулетші сөзімен келіспеске уәж жоқ.
Б.Әшірбаев осы мәселені Елбасы бастаған әдіспен шешуге болатынын айтты.
– Қазір Шымкент дербес қала болды. Мегаполис алдағы уақытта жан-жақты дамып, тіпті, агробизнесті де жоғары деңгейде дамытып, егіншілік, ауыл шаруашылығы өнімдерін алуда өзін-өзі қамтуы тиіс. Осы орайда Астанадағыдай көгалдандыру жұмыстарын Шымкентте де қолға алу қажет. Оны міндетті түрде бюджет есебінен қаржыландыру шарт емес. Кәсіпкерлерге қала аумағына қарасты бос жатқан жердің барлығын бірнеше жылға жалға берсе, олар өз қаржысына суды да әкеледі. Жерді де өңдеп алады. Есесіне шаһарды айналдыра егілген ағаштар, гүл бақтары мен бау-бақша ауа райына әсер етеді. Одан бөлек экологияны жақсартады, – дейді Б.Әшірбаев.
Жалпы, мұндай жоба шымкенттіктер тосырқайтын жаңалық емес. Бірнеше жылдар бұрын қазіргі Тельман елдімекенінің орны үлкен егін алқабы болғаны баршаға аян. Ал
Мемлекет басшысының тәжірибесімен қаланы айналдыра жасыл желекке орап, экологиялық-климаттық мәселені қолға алу, егін шаруашылығын жандандыру – табылған ақыл.
Сәулетші мұрағатындағы суреттердің арасынан көзге түскен тағы бірі Қонаев даңғылының жобасын таныстыру кезінде түсірілгені еді. 2000 жылдарға дейін бұл маң кішкентай ғана бір көшесі бар бос жатқан дала еді. Бақытжан ағадан сол жобаны Елбасымыз қалай мақұлдағаны туралы сұрадым.

– Д.Қонаев гүлзарының жобасын таныстырғанда Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы «Қаланың тірек болатын орталық көшесін дәл тауыпсыңдар» деп ризашылығын білдірді. Елбасы қолдауынан кейін жобамыз тез жүзеге асты. Айтқандай-ақ, Қонаев гүлзары әлі күнге дейін қаланың маңызы зор көшесі, тіпті орталық даңғылына айналды десек те болады. Жалпы, біздің Президентіміз өте көреген кісі. Байқасаңыз, қай жоспардың, қандай жобаның жемісті, таңдаулы екенін дәл біледі және тек ұтымды ұсыныстарды ғана қолдайды. Нұрсәт шағынауданын, әкімшілік-іскерлік орталығын салуды жоспарлаған кезде де біз Н.Назарбаевтың тікелей қолдауына ие болғанымызды мақтанышпен еске аламын. Есіңізге түсіріп көріңізші, біздің Нұрсәт, яғни бүтін бір шағынауданның көпқабатты тұрғын үйлері салынып жатқанда басқа қай облыс-қалаларда ондай құрылыс жүрді? Жаппай бір шағынауданды қамтитын тұрғын үйлер кешені тек Шымкентте салынды, ал сол жылдары басқа қалаларда санаулы ғана көпқабатты үйлердің құрылысы жүрді, – деді сәулетші.
Бәлкім, тұңғыш Президентіміздің «Адамға өмір бір-ақ рет беріледі, оны Шымкентте сүру керек» дейтіні де сондықтан болар. Сәулетшінің әр суреті бір хикая. Әр хикаяны тыңдап отырып, Елбасыны жаңа қырынан танисың.
– Жақында Президенттің «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласы шықты. Оқыдыңыз ба? – деп сұрады Бақытжан аға. Басымды изедім. – Қандай керемет дүниелер жазылған, иә? Егіншілік – қазақ даласында сонау ерте заманнан бастау алған шаруа. Ұлы дала халқы жылқы ұстап, оны бүкіл тыныс-тіршілігімен байланыстырғандықтан, өмір сүрудің осы салты біздің генімізге сіңіп кеткен. «Ген» деген сөзді қазақтың «қан» дегеніне ұқсатамын. Біздің қанымыз сол қазақы салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптан ажырамайды. Дәл сол таза ауаны, табиғатты, қымыз бен қазы-қарта, жал-жаяны аңсап тұрады.
Шынында да біз төрт түліктің етінен басқаны ас деп білмейміз. Бұл ген мен қан арқылы ұрпақтан ұрпаққа берілген түйсік емей не? Етсіз асты «жүрек жалғау» деп санаймыз. Ойымды белгілі сәулетші тағы да бір тақырыппен байланыстырып әкетті.
– «Рухани жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» деген осы, біз өз қанымызды танып-білуіміз қажет. Сол өмір сүру салтынан алыстамаймыз, сондықтан өндіріс пен ішкі туризмді дәл осы бағытта дамытуымыз керек. Әлгінде айтқандай қаланың сыртын айналдыра бау-бақша егіп, жылқы байлап, саумал сауып, қымыз ашытуды брендке айналдыруға болады. Бұл ішкі туризмді ғана дамытып қоймай, сырттағы саяхатшының да қызығушылығын оятары анық. Себебі, Шымкент ерте заманнан-ақ «Ұлы Жібек жолының» бойында орналасқан саятшының бір тынығып алатын көне шаһары болған. Біз Шымкенттің еліміздің республикалық маңызы бар үшінші қаласы ғана емес, Батыс Еуропа – Батыс Қытай дәлізін жалғайтын әлемдік маңызы бар қала екенін де ұмытпауымыз керек. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың мақалаларында айтқан Ұлы даланың жеті қырын қайта жаңғыртсақ, ол ең әуелі біздің мегаполиске орасан пайда әкеледі, – деп түйіндеді сөзін Бақытжан Әшірбаев.
Сәулетші әңгімесіне негіз болған тақырыптың барлығына жоба жасап, оны Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевқа, қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымовқа таныстырған сәттерден естелік суреттер де аз емес екен. Ел үшін еңбек ететін арда азаматтардың кеңседен тыс жүріп те емен-жарқын сұхбаттасып, қазақ даласын дамытуға бағытталған күш-жігеріне риза боласың.

1 желтоқсан – ҚР Тұңғыш Президенті күніне орай Шымкентте жаңа Арбат ашылды. Салтанатты рәсімге Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы төрағасының бірінші орынбасары Зауытбек Тұрысбеков, қала әкімі Ғабидолла Әбдірахымов, Түркістан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев, Шымкенттен сайланған сенаторлар Дархан Сатыбалды мен Нұрлан Бекназаров, қалалық мәслихаттың депутаттары, зиялы қауым өкілдері мен тұрғындар жиналды.

Шымкенттегі Бейбітшілік көшесі, №6 тұрғын үйдің ауласы жаңарып, соңғы үлгідегі ойын алаңшасымен толықты. 1 желтоқсан – ҚР Тұңғыш Президенті күніне орай өткен салтанатқа жергілікті тұрғындар мен Әл-Фараби ауданы әкімдігінің өкілдері қатысты. Ауланың ең кішкентай тұрғындары аниматорлармен ойын ойнап, сыйлықтар алды. Ал аудан әкімі Ғабит Мәуленқұлов жергілікті тұрғындарды құттықтады.