Тұрағұлдың жерленген жері неге жұмбақ?
Понедельник, 22 Февраль 2021 11:45
Абайдың ұлы Тұрағұлдың Шымкентте қайтыс болғаны жайлы дерек болғанымен, қабірінің қайда екендігін дәлелдейтін нақты дәйек жоқ. 86 жылдан бері іздеусіз, сұраусыз жатқан тұлғаға қатысты деректер там-тұмдап кездеседі. Әйткенмен, Тұрағұл Абайұлының сүйегінің қай жерде қалғанын анықтау оңайға соқпай тұр. Тағдырлы тұлғаның жерленген жерінің жұмбақ болып тұрғаны неліктен?
«Тұраш ағам 1934 жылы 6 наурыз күні, 59 жасында қайтыс болды. Шымкент қаласының орталығындағы мұсылман зиратына жерленді. Кейін сол зираттың үстінен химзавод салыныпты. Завод салынар алдында Тұраш ағаның сүйегін алатын жанашыр жақыны болмай, қабірі завод астында қалды. Ол кезде біз Шымкенттен ауысып, басқа жаққа кеткен болатынбыз».
Тұрағұлдың зираты жайында қызы Мәкеннің осы бір ауыз естелігі бізді Химфарм зауытына қарай жетеледі. Шымкент қалалық қуғын-сүргін құрбандары музейі директорының орынбасары Гүлмира Серікбаева және музей қызметкерлерімен бірлесіп, «Тұрағұлдың бейіті Химфарм зауытының айналасында» деген болжаммен сол маңға бет түзедік. Бардық. Бірақ, мекеме территориясына кіре алмадық. Зауыт әкімшілігі рұқсат етпейді екен. Бір білгеніміз, қазіргі «Химфарм» АҚ негізі 1882 жылы қаланыпты. Яғни, оның бой көтергеніне биыл 138 жыл толып отыр. Ал Тұрағұл Абайұлы 1934 жылы қайтыс болған. Яғни, зауыт оның қайтқанынан 52 жыл бұрын салынған. Демек, «Тұрағұлдың қабірі Химфарм зауытының астында қалды» деген сөз шындыққа келіңкіремейді.
Осы орайда «тарихтың тірі куәсі» абайтанушы ғалым Мекемтас Мырзахметұлы жоғарыдағы Мәкен Тұрағұлқызының естелігін өз аузынан естігенін айтады. «Ташкенттен келе жатқан жолда, Бадам өзенінің үстіндегі көпірден өткен соң, оң қол жақтағы Химфарм зауытының төрт қабатты ескі ғимаратының астында жатыр», - дейді ғалым. М. Мырзахметұлы да сол бір ауыз естеліктен осындай байлам жасап отыр.
Демек, ары қарай іздене түсу керек. Біз музей басшылығымен біріге отырып ізденісімізді тоқтатпадық. Музей директорының орынбасары Гүлмира Алдоңғарқызы Шымкент қалалық Полиция департаменті ААО арнайы мемлекеттік мұрағатындағы «Қуғын-сүргінге ұшыраған, сот органдары ақтаған тұлғаларға қатысты мұрағаттық қылмыстық істер» қорында Тұрағұл туралы қандай да бір дерек бар ма деген сұраумен қызметтік хат жолдапты. Өкінішке қарай, ешқандай мәлімет жоқ деген жауап алыпты.
Түркістан облысының мемлекеттік архивінен де Тұрағұлға қатысты бірде-бір мәлімет таба алмадық.
Белгілі әдебиет зерттеушісі Әсілхан Оспановтың қос ұлы Бердалы және Ералы Оспановтар Шымкенттің тарихына қатысты көп жәйттен хабардар екенін білетінбіз. Бәлкім, қандай да бір дәйек келтірер деген оймен Ерағамен байланысқа шықтық. Сол кісіден сұрастыра келе біршама тың мәліметтерге қанықтық.
–Тұрағұлдың қабірін іздемес бұрын алдымен Шымкенттің тарихын біліп алған ләзім. Қаланың Қошқар ата, Баба дәруіш деген екі пірі болған, - деп бастады әңгімесін ол.
Бұл туралы қазақтың халық ақыны Майлықожа Сұлтанқожаұлының шығармаларынан кездестіруге болады:
–Болғай ма біздің асан мүшкіліміз?
Ел көрер болар ма екен хош күніміз?
Қолдай гөр, Қошқар ата, Баба дәруіш,
Шымкенттегі үлкен сен ең ұстынымыз.
Мәдениеттанушы һәм есімтанушы Бердалы Оспанның «Қазақ қандай пірлерге сыйынған?» деген мақаласында «бүгінге дейін Шымкент қаласының пірі Дәруіш атаның және басқа пірлердің басына зиярат етушілер баршылық» деген дәйек келтіреді. Ал Ералы Оспанов бүгінгі қазақ зерттеушілерінің Дәруіш бабаны Қошқар Атамен шатастырып жүргенін алға тартады.
–Ізденушілер Шымкенттің пірі болғанБаба Дәруіш әулие жайлы естіп,білмеген соң Қошқар Ата өзені бастауының сағасындағы әулиенің кішігірім кесенесін Қошқар Ата (оның үстіне қаланың ортасында осы аттасөзен де ағып жатыр) әулиенің мазары деп солай таңбалауды дұрыс көрген, - деп бұрын-соңды айтылмаған тың мәліметті жайып салды.
Қош! Біздің мақсатымыз Тұрағұл Абайұлының қабірінің қайда қалғандығын анықтау болғандықтан, Ералы Әсілханұлынан соған қатысты мәліметтерін сұрай түстік.
Ералы Оспановтың сөзіне қарағанда қазіргі Ескі қалашық, Химфарм( аялдамасынан бастап Колос, Рахат, Акация маңайы мен Б.Момышұлы көшесі, №7 мектептің маңы өткен ғасырларда үлкен қорым болған. Бұл жер Дәруіш баба қорымы аталып кетіпті. Бала Ералы Баба Дәруіш жайлы алғаш әкесінен естіпті.
Оңтүстік өңірінің абызы Әдіһам Шілтерхановтың әкесі Сарманқожа Баба Дәруіш қорымында жерленген деседі. Оның әкесі Қошқар атаның соңғы шырақшысы болған екен. Бірақ, әкесі қуғын-сүргінге ұшырап, оның қабірінің қай жерде қалғанын бертінге дейін білмей келіпті. Шаянда тұратын бір ақсақал «әкеңнің сүйегіне қатысқанмын, қабірін білемін» деген соң, әлгі ақсақалмен бірге әкесінің сүйегін іздейді ғой. Сөйтсе, әкесінің жерленген жерінде қазіргі Орыс драма театрының ғимараты тұр дейді. Әлгі ата соғыстан кейін қалаға ат ізін салмаған көрінеді. Сөйтіп, Ә.Шілтерханов әкесінің сүйегі шамамен драма театрдың астында қалған деген қорытынды жасапты. Біз мұның бәрін Ералы Оспановтың «Химфарм мен Бейбітшілік көшесінің аралығында үлкен ауқымды зират болған» деген байламына көз жеткізе түсу үшін азғантай болса да тамызық болар деген оймен жазып отырмыз.
Бұл маңда қорымның болғанын Шымкент қаласының ардагер құрылысшысы Әбдуғани Ташқараев та растайды. «Қазіргі көпқабатты үйлер салына бастағанда қазылып алынған сүйектерді Қасқа қорымына апарып жерледік», - дейді. Қасқа қорымы дегені Ташкентке шығар жолдағы ескі қорым. Кейіннен Дәруіш баба Қасқа зиратына қайта жерленген. Бұдан шығатын қорытынды: «Баба Дәруіш қай жерге жерленсе, Тұрағұл Абайұлының да сүйегі сол жерде жатуы ықтимал. Бірақ, жоғарыда қызы Мәкеннің естелігінде айтылғандай, сүйегін алып кететін жанашыр жақыны болмағандықтан, Химфарм аялдамасына жақын маңда, яғни, Жангелдин көшесінің бойында қалуы мүмкін-ау» деген болжал ой түйіп отырмыз. Ал бірақ, нақты орнын ешкім тап басып айта алмайды.
Мысалы, бір жердің атауын айтқанда сол маңға жақын орналасқан ғимаратпен немесе елеулі ескерткішпен байланыстырып айтып жатамыз. Сол сияқты «Химфарм» зауытына жақын Химфарм аялдамасы жақ болуы мүмкін.
–Негізі Тұрағұл атамыздың табу мүмкін емес. Себебі, қаншама сүйектер қазылып алынып, бір шұңғырға апарып тасталынды. Алланың өзі жұмбақ қылып тұрған нәрсені адамдардың табуы мүмкін емес, - деді сөзінің соңында Е.Әсілханұлы.
Өткенде Семейдегі Шәкәрім университеті қазақ филологиясы факультетінің деканы, профессор Айбар Қадыров бастаған арнайы ғылыми экспедицияның келгенін айтқан болатынбыз. Олар да осындай байламға тоқтапты. Туған жеріне барған соң, арнайы ас беріп, құрбандық шалыпты. Енді Ә.Жангелдин көшесінің бойындағы «Отбасы» аллеясынан Тұрағұл Абайұлына арналған тұғырлы ескерткіш орнату және көше атауын беру мәселесін көтеріп жатыр екен.
–Бұл бағытта Шымкент қалалық әкімдігімен біздің әкімдік өзара байланысты жұмыс істеп жатыр. Мүсіншілерге тапсырма берілді. Олардың түрлі нұсқасының ішінен таңдап аламыз. Абай әулетінің әйгілі ұлына ескерткіш орнатып, Құран-хатым түсіреміз. Шымкенттегі үлкен бір көшенің атын Тұрағұлдың есімімен атау туралы ұсынымыз да жерде қалмас деген үміттеміз, - дейді А.Қадыров.
Шымкент қалалық қуғын-сүргін құрбандары музейі директорының орынбасары Гүлмира Серікбаеваның да өзіндік ұсыныстары бар.
–Ескерткішті Абай саябағындағы Абай музейінің алдына, қазіргі Тұрағұлға арнап Роллан Сейсенбаев қойған тас-тұғырдың қасына қойса нұр үстіне нұр болар еді. Абай саябағында Абайды зерттеген, шығармаларын ұрпаққа жеткізген ұлы Тұрағұлдың ескерткіші тұрса, тіпті, жарасымды болар еді. Сол жерде Тұрағұлдың өлеңдері Абай өлеңдерімен қатар оқылып жатса, байқаулар, фестивальдер өткізілсе, Абаймен бірге Тұрағұл есімін де жаңғыртар едік және бұл саябақ Абай-Тұрағұл саябағы болар еді. Ал көше атауына келер болсақ, қазіргі Жангелдин көшесін Тұрағұлдың атына ауыстыру керек. Сонда рухани жаңғырудың ерен үлгісін танытқан болар едік, - дейді.
Абай Құнанбаевтың 175 жылдық мерейтойы аталып өтіп жатқан мерейлі жылы Абайдың Әйгерімнен туған ұлы Тұрағұлға еңселі ескерткіш орнатылып, көше атауы беріліп жатса, бұл да тарихымыз бен қастерлі тұлғаларымызға көрсетілген құрмет болар еді.
«Сағыныш шөбін» көргенсіз бе?
Среда, 17 Февраль 2021 03:35
Дешті Қыпшақ ұланы, он жасында жетім қалып, өзге елге құлдыққа сатылып кеткен, қатардағы құлдан Мысыр елінің билеушісі дəрежесіне дейін көтерілген өте күрделі тағдыр иесі Сұлтан аз-Захир Бейбарыстың өмірбаянын суреттейтін «Сағыныш шөбі» қойылымы Шымкент қалалық қуыршақ және жасөспірімдер театрында қойылды.
ОТПЕН ОЙНАМА!
Среда, 17 Февраль 2021 03:33От өмірімізге қуат беріп, бойымызды жылытады. Біздің ата-бабаларымыз шөбі көп жерді отты жер деп бекер айтпаған. Үйді қазақ халқы отпен теңестіріп отырған. Тұратын үйін – отау, үй иесін – отағасы деп атаған.
Бабам жүрген ізіне үңілемін
Пятница, 12 Февраль 2021 06:27
Сіз ғажап құпияға толы асатаяқ көргенсіз бе?
Осы күндері Шымкенттегі Көрме орталығында өтіп жатқан «Зергерлік бұйымдар-2021» көрме-жәрмеңкесіне келушілер айрықша асатаяқты көруге мүмкіндік алды.
Ғасырлардың куәсі әрі тарихи жәдігер саналатын бұл затты сонша көп бұйымның ішінен ерекшелеп айтуымыздың себебі де жоқ емес. Көне заманнан келе жатқан билік нышаны болуымен бірге оның ішінде қанжар, найза және тәспі де бар.
Асатаяқ еменнен жасалған және жоғары сынамалы күміспен, тау хрусталімен, аметистпен, лазурит, сұңқардың көзі, жолбарыс көзімен және ақық тасымен безендірілген. Нағыз ханға лайықты сыйлық. Осындай баға жетпес сұлулықты өзінің шәкірттерімен бірге қаладағы белгілі қолөнер шебері Әшірбек Желдібаев жасаған.
Бірақ, көрмеге қатысқан нәзікжандылардың басым көпшілігі Меккедегі қасиетті «Зәм-зәм» бұлағынан әкелінетін суды құйып ішуге арналған кішкене шыныаяқтары бар құмыраны көбірек ұнатты. Мұндай қымбат сыйлық әулетте ұрпақтан ұрпаққа қалдыруға тұрарлық жиынтық.
Ежелгі заманнан қазақтың негізгі және сүйікті зергерлік бұйымдарының басты материалы күміс болды. Сондықтан белгілі этнолог Ахмет Тоқтабаев «қазақ зергерлерінің жолы – күміс» деген. Міне, күмістен және алтыннан жасалған зергерлік өнер нақыштарын да осы көрмеден көп кездестірдік. ROZA GOLD, Aiaulym Gold, Tomiris collection, Zepter, Labro_dom, Aizado silver, KAZAKHUVELIR, ALEM_GOLD. KZ белгілерімен жасалған әшекейлер мен Икрамжан Мұхамеджан сияқты қолөнер шеберлері мен ұсталарының ұлттық қолөнер бұйымдары арқылы халқымыздың дәстүрі мен тұрмыс-тіршілігі осы жәрмеңкеде тағы бір айшықталғандай.
Зергерлер – мәдени мұраны сақтаушылар. Қазіргі заманғы зергерлік өнер туындылары осы саланың дамуына үлкен үлес қосып, олардың ерекшеліктерін әлемге түсіндіріп, көшпенділердің жаһандық кеңістік ауқымдығын қайта ашқандай. Көрмедегі көптеген өнер туындылары ежелгі дәстүрлерді жаңғыртып, көненің көзі – зергерлік өнердің өрісін кеңейтуде.
Айта кетейік, аталған көрме үш күнге, яғни 13 ақпанға дейін сағат 11.00-18.00 аралығында жалғасатын болады.
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАЛАРДЫҢ ЖЕҢІЛДІГІ БАР
Пятница, 12 Февраль 2021 05:52
2021 жылға мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде банк несиелерін ішінара кепілдендіру бойынша 600,0 млн теңге бөлінген. Оның ішінде «Бизнестің жол картасы-2025» бағдарламасына – 400 млн теңге, «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасына – 200 млн теңге қарастырылған.
Қала әкімі Мұрат Әйтеновтің төрағалығымен өткен мәжілісте кәсіпкерлікті дамыту және қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың орындалуы мен ондағы өзгерістер барысы талқыланды. Жиынға үшінші мегаполис кәсіпкерлері мен екінші деңгейлі банк басшылары да қатысты.
«Қала тұрғындары мемлекеттен, банктен берілетін жеңілдіктер жайын білуі тиіс» деген шаһар басшысы қаланың экономикалық және әлеуметтік дамуының драйвері ретінде шағын және орта бизнес үлкен септігін тигізіп жатқанын айтты.
– Қала бюджетінің кіріс бөлігін ұлғайтудың негізгі жолы – жаппай кәсіпкерлікті дамыту. Бұл жаңа жұмыс орындарын ашуды, салық түсімдерін ұлғайтуды және қоғамдық, саяси ахуалдың тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, алдағы 5 жылдықта Шымкент қаласында шағын және орта кәсіпкерліктің жалпы ішкі өңірлік өнімдегі үлесін 50%-ға жеткізуіміз керек. Сол себепті, кәсіпкерліктің кез келген өзекті проблемалық мәселелерін шешу және оның алдын алу тікелей өзімнің бақылауымда болады. Барлық дамыған мемлекеттер сияқты шағын және орта бизнесті қала экономикасының локомотивіне айналдыруымыз қажет. Яғни, қала өз-өзін қамтамасыз етуі керек», - деді М.Дүйсенбекұлы.
Күн тәртібіне сәйкес қалалық кәсіпкерлік және индустриалды-инновациялық даму басқармасы басшысы Береке Дүйсебеков баяндама жасады.
Басқарма басшысының айтуынша, жаңа шарттар кәсіпкерлер үшін несие мөлшерлемесін 6%-ға дейін төмендетуге, субсидиялауға жататын несие көлемін 7 млрд. теңгеге дейін арттыруға мүмкіндік берген. Сонымен бірге, бағдарламаның бірінші бағыты – кәсіпкерлерге (микро және шағын бизнес) сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін портфельдік субсидиялау және кредиттер мен микрокредиттер бойынша ішінара кепілдік беру түрінде қаржылық қолдау шараларын көрсету болып өзгертілген.
Мемлекеттік бағдарламаның Шымкент қаласында жүзеге асырылу барысы жөнінде қала әкімінің төрағалығымен өткен мәжілісте «Даму» кәсіпкерлікті қолдау қорының Шымкент филиалының басшысы Алмас Тастанов мәлімдеді.
–Өткен жылы «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша жалпы сомасы 29,1 млрд.теңгеге 30 жобаға қолдау көрсетілді. 2019 жылмен салыстырғанда жобалардың өсу серпіні 3 еседен асады. Биыл «Бизнестің жол картасы – 2025» бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2 396,0 млн. теңгеге 418 жобаға қолдау көрсету жоспарлануда. Ал, «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы аясында 3 576,0 млн. теңгеге 100 жаңа жобаға қолдау көрсету көзделіп отыр, - деді А.Тастанов.
Айта өтсек, «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасының мақсаты – халықтың мұқтажын қамтамасыз ету және әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының импортын алмастыру мақсатында бәсекеге қабілетті өндірістер құру.
Бағдарлама аясында банк алдында мемлекеттің кепілдігі қарастырылған. Кепілдік несиелеудің барлық мерзіміне беріледі. Несие мөлшеріне ешқандай шектеулер жоқ. Субсидиялау номиналды сыйақы мөлшерлемесі жылдық 15%-дан аспайтын несиелер бойынша жүзеге асырылады, оның 6%-ын кәсіпкер төлейді, ал айырмасын мемлекет субсидиялайды. Инвестициялық мақсаттарға субсидиялау мерзімі – 10 жыл, айналым қаражатын толықтыруға – үш жыл.
Субсидиялауға және кепілдендіруге өтінімдер Egov, онлайн Даму порталы арқылы онлайн режимінде және субсидиялау мен кепілдендіру шарттарына қол қою электрондық тәсілмен де қабылданады.
Жиын барысында Шымкент қаласының әкімі атқарылған жұмыстарға баға беріп, кәсіпкерлердің негізгі мәселелерін тыңдады.
Кездесу соңында Мұрат Әйтенов мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруда белсенділік танытқан бірқатар банк басшылары мен «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ Шымкент қаласы филиалының төрағасын марапаттады.
ҰШҚЫШСЫЗ ҰШАТЫН АППАРАТ – ШЫМКЕНТТІҢ НОУ-ХАУЫ
Пятница, 12 Февраль 2021 05:38
Қазір дамыған заман ғой. Қазақстан нарығында, оның ішінде Шымкентте ұшақсыз ұшу аппараттары шығарылып жатыр. Қараша айында шаһар басшылығы үшінші мегаполистегі заманауи инновациялық технологиялар өндірісімен, яғни, ұшақсыз ұшу аппаратын шығаратын «RoboAvia» зауытымен танысып қайтқан болатын. Сол кезде «осындай да өндіріс бар ма?» деп таңғалған едік. «Тассай» индустриалды аймағында орын тепкен, Қазақстанда баламасы жоқ өндіріс ошағына барып, жұмыс процесімен танысып қайтуға мүмкіндік туды.
Ұшақсыз ұшу аппаратын – квадрокоптер не дрон деп ойлайтындар баршылық. Әсілі, орысшалап айтқанда «беспилотникті» дронмен шатастыруға болмайды. Екеуі екі түрлі нәрсе. «РобоАвиа» ЖШС Бас директоры Николай Пажитневтің айтуынша, қазір туризм мен қала имиджі, цифрландыру, сәулет пен құрылыс, кадастр, жер қатынастары, шаһар шаруашылығы, тағы басқа салалардың көпшілігінде осы ҰҰА қолданылып келеді. Біріншіден, бұл қауіпсіз әрі ыңғайлы. Нәтижелі әрі анағұрлым арзан. Бұрын аэрофототүсірілім жасау үшін компаниялар арнайы тікұшақ не ұшақ жалдайтын, сосын оның нәтижесін бір-екі аптадай күтуге тура келетін. Ал мұндағылар бірінші күні түсірілім жасайды, екінші күні нәтижесін қолына ұстатады. Бір сөзбен айтқанда уақыт пен жұмыс күшін үнемдейді.
ҰҰА деген ұғымымызға таңсық болған соң өндіріс ошағының жұмыс процесін білмекке асықтық. Н. Пажитнев бізді зауытқа бастап жүрді. 2015 жылы ашылған кәсіпорында электроника, слесарлық цех, конструкторлық бюро, оқу сыныбы, жону бөлмесі, композиттік технологиялар цехы, сырлау цехы деген 7 цех бар екен.
«Электроника цехы – ең маңызды цех. Мұнда гидроөлшемдер алынып, ҰҰА нобайы жасалады», - деді Николай Владимирович. –Ал композитті технологиялар цехында ҰҰА-ның қаңқасы, матрицасы, қанаты істелінеді. Қанаты композиттік материалдан жасалады. Күрделі процес. Конструкторлық бюрода барлық бөлшектері құрастырылады. Жону бөлмесінде каркасқа қолданылатын ағашы кесіледі. Сырлау цехында бояп, келесі бөлмеде кептіріледі. Кез келген адам ҰҰА басқара алады. Оны басқаруға аса көп білімнің қажеті жоқ. Аэродинамиканың әліппесін және компьютерде жұмыс істеуді білсе болды. Әр ҰҰА сататын кезде мамандарымызды екі апта арнайы оқудан өткіземіз. Сосын тестілеуден өткізіп, тапсырысқа қарай құрылғыны басқаруға жібереміз. Қазір ұшақтардан гөрі біздің қызметімізге көп жүгінеді.
Бізге әр түрлі компаниялардан сұраныс түседі. Елімізде мұндай өндірістер бар. Бірақ, бәрі шағын. Біз секілді ауқымды спектр жоқ. Бізде бәрі нөлден басталып, арнайы технология бойынша температуралық режиммен вакуумдық құрылғыда құрастырылады, - дейді компанияның жобалық үйлестірушісі Антон Ладухин.
Ұшқыш-оператор Алишер Шаязов бұл зауытта екі жылдан бері істейді екен.
– «Ұшқыш-операторлар мектебі» жұмыс істейді. Пилот-оператор куәлігін бере отырып, тапсырыс берушінің өкілдерін оқыту курсы – 2 аптадан 3 аптаға дейін (кешеннің комплектациясы мен міндеттеріне байланысты, сондай-ақ практикалық сабақтар кезінде ауа-райына байланысты). Ұшқыш-операторлар ноутбуктағы арнайы бағдарламалардың көмегімен суретке түсіріп, карта құрастырып, видеомониторинг жасайды, - деп кешенді басқарудағы ұшқыштың рөлін түсіндіріп берді. Ұшқышсыз ұшу аппараты делінгенімен, ұшқыш-операторлар аппаратты ноутбуктың көмегімен басқарады.
Бір қызығы, ұшқышсыз ұшу аппаратында да қара жәшік болады екен. Егер апат орын алса, мамандар адами фактордан ба, әлде техникалық себептен бе, сол жәшікке қарап біледі.
Зауыт басшылығының сөзінен ұққанымыз, өндірілетін өнімге толық сервистік қызмет, кепілдік және кепілдіктен кейінгі қызмет көрсету, техникалық қолдау көрсетіледі. ҰҰА-на жылына 60-70 рет ұшуға кепілдік беріледі. Ал негізі бір жылда 120 кешен шығаруға қауқарлы.
Кәсіпорынның негізгі қызмет түрі – «Sapsan-3000» ұшқышсыз ұшу аппараттарының сериялық өндірісі. «RoboAvia» қызметі Қазақстанда және әлемде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық процестермен тығыз байланысты. Қазақстан экономикасы дамуының баяулауы, әлемдік нарықтағы белгісіздіктің өсуі, геосаяси жағдайдың күрделенуі іскерлік белсенділік пен бизнесті дамытудың инвестициялық жоспарларына айтарлықтай әсер етеді, бұл тиісінше ұшқышсыз техникаға деген сұранысқа да әсерін тигізбей қоймайды. Осы тенденцияларды ескере отырып, «RoboAvia» өзінің стратегиясын өзгерткен және жаңа сынақтарға жауап беруге дайын. Өндіріс ошағында модельдік қатарды түбегейлі жаңарту басталып та кеткен: Samruk 3m және Samruk 5m модельдерін әзірлеп шығарған. Бұл ішкі жану қозғалтқышы бар әуеайлақ негізіндегі ҰҰА.
–Сонымен «бұл инновациялық техниканы қай жерлерде қолдануға болады? – дедік жоба үйлестірушісіне.
–2018 жылы коммерциялық ұйымдардың тапсырысы бойынша Атырау облысындағы мұнай құбырына мониторинг жүргізілді. Сондай-ақ, осы салада біз жергілікті жердің 3D-моделін жасай отырып, мұнай және басқа да қазбаларды өндірудің қоршаған ортаға әсеріне мониторинг жүргіздік.
«Оңтүстік» еркін экономикалық аймағы объектілеріне, салынып жатқан «Шымкент Сити» объектісіне аэрофототүсірілім жүргізіп, одан әрі өңдедік (ортофотожоспар, 3Д, 2Д, жергілікті жердің цифрлық моделі, рельефтің цифрлық моделі).
Коронавирустық инфекцияның таралу қаупіне байланысты ТЖ режимін енгізу кезеңінде біз Шымкент қаласының әкімдігіне шаһардағы блок бекеттердің жұмыс істеуіне мониторинг жүргізуге көмектестік.
2020 жылдың төртінші тоқсанында «Охотзоопром» РМҚК-мен бірлесіп табиғатты қорғау іс-шараларына қатыстық, атап айтқанда Қызыл кітапқа енген жануарларды есептедік, - деді А.Ладухин.
«РобоАвиа» ЖШС қолданатын түсірілім кешендері су орналасқан барлық учаскелерге сапалы ауа мониторингін қамтамасыз етеді. Қысқа уақыт аралығында түсірілім кешендерінің көмегімен қарапайым авиация үшін қолжетімсіз аумақтардан суреттер алуға болады. Су басу аймағын дәл анықтауға, залалды анықтауға, салдарын жою бойынша шараларды сапалы жоспарлауға, зардап шеккендерді уақытында анықтауға және алғашқы көмек көрсетуге көмектеседі. Су тасқынының себептері мұз кептелісі болып табылады, ҰҰА-дан алынған егжей-тегжейлі суреттер оларды жою үшін жарылғыш зарядтарды орнатуға болатын учаскелерді анықтайды. Экологиялық төтенше жағдайларды жою мәселелерін шешеді. Олар берген суреттердің көмегімен зақымдалған, ластанған аумақтарды тез анықтауға, шұғыл режимде жердегі операцияларды тағайындауға болады. ҰҰА түсіру арқылы алынған материалдарды экологиялық мақсаттарда – су қорғау аумақтарын, экожүйедегі су балансын қорғауға және қалпына келтіруге бағытталған бағдарламаны жобалау үшін пайдалануға болады.
Санкцияланбаған қоқыс үйінділерін іздеу, ластану деңгейін айқындау, қар жамылғысының жай-күйі мен деңгейі, жағдайларды жедел талдау, ортофотопландарды, биіктік матрицаларын және жергілікті жердің егжей-тегжейлі үш өлшемді модельдерін жасау, тұрақты мониторинг, проблемалық аумақтарды түсіру, картографиялау және жобалау, шұғыл мониторинг.
Антропогендік әсер, топырақ эрозиясының пайызы, судың ластануы, аумақтың батпақтануы – бұл көрсеткіштерсіз ауыл шаруашылығы алқаптарын өсіру, жерді инфрақұрылымдық игеру бойынша нақты бағдарлама жасау мүмкін емес. Сондайда ҰҰА-ның көмегімен тығырықтан оңай шығуға болады.
Қорыта айтқанда, ұшқышсыз ұшу аппараттарын қолдану аясы өте кең және экономиканың барлық салаларын қамтиды. Мұндай инновациялық технологияларды қолдану шағын, орта және ірі бизнес кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін, Қазақстанның облыстары мен қалаларының туристік және іскерлік тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Осындай роботтандырылған әуе құралдарын басынан бастап шығаратын бірден-бір компанияның біздің шаһарымызда орын тепкені қандай жақсы. Бардық, көрдік. ҰҰА – Шымкенттің ноу-хауы екенін біліп жүретін болдық.
«Әппақ гүлдер» ұсынып ғашықтарға»
Среда, 10 Февраль 2021 03:33
Жанымызды ерекше күйге бөлеген, жүректі елжірете тербеген сәтке куә болдық. Ауылын сағынғандар ауылына барып қайтты, ғашықтарын аңсағандар сүйіктілеріне арнап әппақ гүлдерін теріп қайтты. Иә, иә, сол шуақты күні Шымкент қалалық «Отырар» ғылыми-әмбебап кітапханасында әнсүйер қауымның жүрегін әсем әндерімен тербеген танымал әнші, талантты композитор Құралай Сәтмұхамбетованың 35+35 мерейтойы өтті. «Әппақ гүлдер» атты әдеби-сазды кеш ақ ниеттің айнасындай әдемілік пен әсемдіктің әншісін – қазақтың Құралайының құшағын әппақ гүлдерге толтырып, мерейін көкке көтерген кереметтей жиын болды.
Опера театрындағы бір күн
Пятница, 05 Февраль 2021 05:28
«Театр мәдениеті киім ілгіштен басталады» дейтін бе еді В.Станиславский?! Өткен сенбіде күнгейлік журналистер Шымкент қалалық опера және балет театрының киім ілгішінен бастап, сахна сыртындағы жұмыс процесімен, тігін және көркем-бутафор цехтарының, сондай-ақ балет және вокалдық сыныптардың ішкі тыныс-тіршілігімен жақынырақ танысуға мүмкіндік алды. Оның бәрін театр директорының міндетін атқарушы Майра Мұхамедқызының өзі аралатып көрсетті.
