Шымкент келбеті

Оңтүстікке «Қазақ елі» көпсериялы тарихи-драмалық телевизиялық сериалының түсірілім тобы келді. Туындының қоюшы-режиссері Рүстем Әбрашов, бас продюсер Арман Асенов бастаған шығармашылық топты облыс әкімі Ж.Түймебаев қабылдады.

Қоюшы-режиссер Рүстем Жарасқанұлы кездесу барысында тарихи шығарманың өңірдегі түсіріліміне қолдау көрсету қажеттігін жеткізді.

- Осынау тариxи фильмді Оңтүстікте түсірулеріңіз өте орынды, оған қолдау көрсетеміз. Дегенмен киноға осы өңірдің талантты әртістерін де көргіміз келеді. Мұнда кәсіби деңгейдегі өнер адамдары жеткілікті. Аталған фильмге жергілікті әртістерді қатыстыруды ұсынамын, – деді Ж.Түймебаев.

Фильмді Елбасының «Мәңгілік ел» бағдарламасына сәйкес мәдениет және спорт министрлігінің тапсырысы бойынша «Қазақфильм» АҚ түсіруде. «Қазақ елі» көпсериялы тарихи-драмалық телевизиялық сериалының алғашқы маусымы «Алмас қылыш» деп аталса, ІІ маусымы «Алтын тақ» атауымен түсіріледі. Туындының Оңтүстіктегі түсірілімі биылғы 25 сәуірден 4 шілдеге дейін жалғасады. Осы мақсатта Түлкібас, Төле би аудандары мен Арыс, Ақсу өзендерінің бойында және Түркістан қаласындағы «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайында Керей ханның ауылы, хан ордасы сынды декорациялар жасалады.

Жиынды қорытындылаған аймақ басшысы киіз үйлер, ат, көне декорациялар, медициналық және қауіпсіздік қолдау сынды көмектің барлығы жасалынатынын жеткізді. Осы мақсатта тиісті сала, мекеме басшыларына тапсырма берді.

Жуырда танымал қазақстандық кинорежиссер Ақан Сатаев өзінің Instagram-дағы парақшасында «Томирис» фильмінде Тұмар ханшайымның рөлін сомдайтын актрисаны таныстырды.
– Достар, тарихи фильмнің басты рөлін сомдайтын әртісті зор қуанышпен таныстырғым келіп тұр. Альмира Тұрсын. 1991 жылы туған, дейді режиссер.
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің тапсырысы бойынша «Қазақфильм» киностудиясы «Sataifilm» компаниясымен бірлесіп, Ақан Сатаевтың «Тұмар» көркем фильміне кастинг жариялаған. Байқау нәтижесі бойынша Альмира Тұрсын үш деңгейден де сәтті өткен.
Алайда, Тұмар ханшайым кейпіндегі актрисаның суретін жариялағаннан кейін, оның бет-әлпеті мен киім үлгісі әлеуметтік желілерде қызу пікірталасқа түсті. Пікір білдірушілердің бір парасы «Әртісті дәл таңдапты. Сұлу, әрі сұсты, әрі батыр» десе, енді бірі «Қазақтардың бет-бейнесіне мүлдем ұқсамайды. Киім үлгісі де басқаша» дейді.

Жамбыл АРТЫҚБАЕВ,
тарих ғылымдарының докторы:

– Қазіргі дайындық кезіндегі Томирис киімі маған түрпідей көрінді. Тек қана археологиялық қазбалардан табылған дүниелерге сүйенген нашар мамандардың жасаған реконструкциясы ұнамайды. ...Егер біз Томиристі көзі қызарған жауынгер, батыр қатын ретінде суреттесек, ондай фильмдер мен әдебиет біздің қоғамда онсыз да өршіп кеткен әйел еркіндігін күшейтіп жіберетінін ескеру керек. Ал бұл деген қоғам үшін де, мемлекет үшін де катострофа. Біз мектеп жасындағы қыз балаларымызды қалай тәрбиелеп жатырмыз? Кім дұрыс зерттеу жүргізді? Кинодан көретіндері еркекбасты қатындар, мектепте көретіні жалғызбасты қатындар! Мен әйел халқына қарсы емеспін, бірақ оларды жаппай батыр, жорықтас, жарты малтаны бірге жейтін жолдас, еркекпен жекпе-жекке шығып жүрген күш иесі ретінде тым дәріптеуге қарсымын.

Жолымбет МӘКІШ,
әлеуметтік желі қолданушы:

– Киногерлер актрисаны тарих ғылымындағы «сақтар парсытілдес халық болған» дейтін евроцентристік көзқарастың жетегінде жүріп таңдаған секілді. Өйткені оның түрі протоқазақтарға, балбал тастағы біз көрген бабалардың түріне мүлдем ұқсамайды. «Баяғы қазақтар көк көзді, cап-сары болған» дейтін күлкілі концепцияны тыңдап өскеннен кейін солай істеген шығар, білмеймін. Ол концепция да моңғолтектестердің бәрін кембағал халықтай көрген евроценристік саясаттың санамызға сеуіп кеткен сандырағы ғой. Осының кесірінен өз түрінен өзі жеріген, европалықтарға ұқсағысы келіп тұратын дүмше, дүбәра қазақтар пайда болды. «Томиристің» аты да тура сондай дүдәмал ат. Өйткені оның шын аты Томирис емес! Томиристің атын бізге ең алғаш естірткен – «тарихтың атасы» атанған грек тарихшысы Геродот болатын. «Ис» деген грек тілінің жалғауы. Егер осы «ис» деген тіркемесін алып тастасаң, «Тамир», «Темир» деген өзімізге таныс сөз шыға келеді.

Сәрсенбай КӘРІБАЕВ,
М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің Қазақстан тарихы кафедрасының меңгерушісі:

– Қазір таза ұлт жоқ. Барлығы араласып, құраласып кетті. Қазақтар да баяғыда көздері жасыл, сары реңді болған. Ал 7-8 ғасырлардағы Орхон-Енисей жазбалары, балбалтастардағы бейнелер және тағы басқа айтылып жатқан деректер біздің заманымызға тән. Ал Тұмар ханшайымдыкі біздің заманымызға дейінгі уақыттарда жатыр. Бұл туралы Геродот нақты айтып өткен. Ол ата-бабаларымыз мекендеген аймаққа жасаған саяхаты барысында скифтар мен массагеттерді салыстырады. Сол сапары аясында жазылған деректер бойынша біздің көзіміз жасыл, теріміз сары болған.

Өмір ШЫНЫБЕКҰЛЫ,
тарихшы:

– Таңдалған актриса Тұмар ханшайымның рөліне дəл келіп тұр. Сұсты сұлулық. Көздерінен өз басын бəйгеге тігіп қана қоймай, кез келген қаһарлы, қатал үкімді орындай алатыны көрініп тұр.

Тарихқа үңілсек, Томирис (Тұмар) – сақтардың, массагеттердің патшайымы, скифтердің көсемі Ишпақайдың ұрпағы, патшасы Мадийдің шөбересі, массагеттердің патшасы Сыпырдың қызы кей деректерде немере қызы деп те көрсетілген.
Оның жары тиграхаудтардың билеушісі Рустам болған. Алайда, б.з.д. 530-529 жылдары Мидия патшасы Кир Рустамды және ұлы Сыпырды өлтіреді. Кейін Кир елші жіберіп Томиристі өзіне жар болуын сұрайды. Бұл ұсынысты қабылдамаған Тұмар ханшайым парсыларға қарсы соғыс жүргізіп, Кирдің басын алып, қанға бөктіреді.
Томирис қазақ халқында танымал есім. Мағынасы – «темірді майыстыру», «темірді қирату». Кей деректерде Сақ әйелдері жауынгер, соғысқа бейімделген, ат үстінде садақ ата алатын болған деп көрсетілген.

21 желтоқсаннан бастап еліміздің барлық кинотеатрларында отандық кино «ZOR» спорттық драмасының көрсетілімі басталды.

Фильмнің қоюшы-режиссері көпшілікке таныс жерлесіміз – Шапағат Орынбаев, бас продюсері – Еркебұлан Молдашев. 

Алматы қаласында Esentai Mall сауда орталығындағы Cinema max кинотеатрында өткен фильмнің премерасына Болат Назарбаев, Жақсылық Үшкемпіров, Ескендір Хасанғалиев, тағы басқа бірқатар зиялы қауым өкілдері және өнер саласының майталмандары, БАҚ өкілдері қатысты. 

Драмалық кино ауылда спортта бағы жанған Айдынның өмірін бейнелейді. Анасының өтінішімен кәсіби бокспен айналысудан бас тартқан кейіпкердің өмірі Алматыға қоныс аударғанда күрт өзгереді. Үлкен шаһарда Айдын қайырымдылық мекемеде волонтерлік жұмыспен айналысып, әсем қалада өз махаббатын да жолықтырады. Бейтаныс қаладағы өмір сынағы оның анасына берген уәдесін бұзып, спортқа қайта оралуына мәжбүрлейді. 

– Кино түсіру идеясы BN тобының «Топ-томпақ» бейнебаянын көргеннен кейін туындады. Бастапқыда комедия түсіреміз деп ойлаған болатынбыз, кейін экшн элементтері бар драмаға тоқталдық. Жобамызды «Зор» деп атадық, себебі бұл сөз «жақсы, мықты, үздік» дегенді білдіреді, – деді Шапағат Орынбаев.

Фильм саундтрегін елімізге танымал әншілер – Мақпал Исабекова мен Нұржан Керменбаев орындайды. Туындының атауы «Айта бермеші» деп аталады. 

Драма жанрындағы кинода Әлішер Әскербеков, Альбина Болатқызы, Айдын Жұмахан, Адина Бажан, Еркебұлан Тохтар секілді жас әртістермен қатар BN тобының мүшелері ойнайды.

Биыл қазақ анимациясына 50 жыл толып отыр. Елу жылдың ішінде ұлттық анимациямыздың ұстыны биік көтерілді. Ең бастысы, ілгерілеу бар. 

Бірқатар кем-кетік те жоқ емес. «Көгілдір экран бетінен ұлттық өнімдерімізден гөрі шетелдің арзанқол мультфильмдері көрсетіліп жүр». Еліміздің телевизия тарихында тұңғыш болғандықтан, мұндай пікір білдірушілер «Балапан» арнасын мысал етіп айтады. Дегенмен, «кейін тартса кежегең, аса алмайсың межеден» дегендей, отандық анимацияның бір қадам алға шыққанын мақтан етуіміз қажет. Сол «Балапан» телеарнасынан беріліп жүрген «Қазақ елі», «Томпақ», «Әли мен Айя», «Достық даңғылы» және «Балапан және оның достары», т.б. мультсериалдарды балалар тапжылмай тамашалайды. Бір айта кетерлігі, бұл арна эфирі тек қазақ тілінде жүреді. 

Шымкенттегі «Сақ» киностудиясының төл өнімдері отандық мультипликация қоржынын толтырып жүргенін мақтанышпен айтамыз. Аталған студияның мұрындық болуымен жыл сайын дәстүрлі түрде «Алтын сақа» кинофестивалі облыс көлемінде өткізілетін. Биылдан бастап бұл дода халықаралық деңгейге шықпақ. Жалпы биыл «Сақ» киностудиясында жағымды жаңалық көп. Оларды киностудия директоры Нұриддин Паттеевпен болған сұхбаттан оқи аласыздар.

Нұриддин Паттеев

– Нұриддин аға, анимациялық фильм жасау үшін уақыт керек пе, әлде қыруар қаржы болса жеткілікті ме? 

– Уақыт та, қаржы да көп жұмсалады. 10 минуттық мультфильмге ұжым болып кіріскеннің өзінде кем дегенде алты ай уақыт кететінін кез келген кісі біле бермесе керек. Яғни, салған суреттерден құрастырылатын анимациялық өнімнің тек 1 секундына 24 сызба қажет. Ол деген сөз бір кейіпкер қолын үстелден алып жағын таянуына 3 секунд уақыт жұмсайды десек, сол аралықтағы қимыл үшін 72 сурет салынуы керек болады.

Қазіргі кезде анимация саласына қаржы өте аз бөлінеді. Мысалы «Қазақфильмге» «Қазақ елінен» кейін ақша бөлініп жатқан жоқ. Ал анимация саласы ұрпақ тәрбиелеудің ең ұтымды жолы болып тұр. Бір жағынан, тілді де үйретеді. Жылына 3-4 мультфильмге мардымсыз қаржы бөлінеді. Ол дегеніңіз, 30-40 минуттық дүние эфирден жарты сағатта жылт етіп өтеді де кетеді. Мемлекет тарапынан ұлттық өнімдерге қаржы көптеп бөлінсе, саналы ұрпақ тәрбиелеуге септігін тигізер еді. 

Былтыр «Сақ» киностудиясына 15 жыл толды. Осы уақытқа дейін 50-ден аса мультфильм, 400 минуттан артық анимациялық роликтер жасадық. Одан басқа да 25 сериялық «Томпақ» деген фильміміз бар. Сан жағынан Әмен атамыздың жасағанынан да асып кеттік-ау!.. Сапалық жағы көпшіліктің талқысында. 

– Елімізде анимациялық фильм жасайтын неше студия бар? 

– Қазақстанда мультипликациялық кино жасайтын 10-нан аса студия бар. Бізден бөлек Алматыдағы «Гүршік», «Asia Animation» студиялары қиындыққа қарамастан өте жақсы жұмыс істеп жатыр.

«Қалқан құлақ»-тың қызықтары көп

– Әлгінде «Сақ» киностудиясында жағымды жаңалықтыңжеткілікті екенін айтып қалдыңыз. Соларға тоқталсаңыз. 

– Биыл 12 сериялық «Қалқан құлақ» фильмін түсіру үстіндеміз.Сюжет желісі бойынша екі бала ойнайды. Оның біреуі өтірік айтады да, балық аулап жатқан кезде «біртүрлі» шалға кезігіп қалады. Ол шалға да кезекті өтірігін айтып, келемеж етеді. Сөйтсе ол алтын балық асыраушы шал болып шығады. Құлағы қалқиғанымен, бұл баланың өзіне ғана тән бір ерекшелігі болады. Ол бүткіл жан-жануарлар мен хайуанаттардың тілін түсінетін болады. Шал бұған «жеті жақсылық жасасаң, құлағың орнына келеді» дейді. Оған сенбей, құлағына ота істетеді. Бірақ, отадан кейін құлағы қайтадан өсіп кетеді. Сөйтіп, амал жоқ, жеті жақсылық істеуге кіріседі. Жақсылық жасаған сайын құлағы кішірейеді. Бірақ, аң-құстың тілін білмейтін болып қалады. Сөйтіп, екі ортада бұл дел-сал күйге түседі. Құлағын орнына келтірсе, аң-құстың тілін білмей қалады, келтірмейін десе, құлағы қалқиып тұр. Соңында жеті жақсылықты жасап біткен соң, жақсылық пен қайырымдылықтың қайырлы іс екенін ұғынып, ары қарай да жақсы бала болуға бекініп, досы екеуі осындай шешімге келеді. 

– Өңірімізге Жансейіт Қансейітұлы әкім болып келгелі руханият пен мәдениет саласында да сең қозғалғандай. Естуімізше, жаңа басшы ұлттық анимацияға жанашырлық танытып, сіздердің студияға қыруар қаржы бөліпті. 

– Облыс әкімі Ж. Түймебаевтың тікелей қолдауымен жылдың басында төрт бірдей жобаны қолға алдық. Біріншісі, «Көне жетігеннің сыры» деген тарихи кино. Аңызға құрылғандықтан, Әл-Фарабидың заманы бейнеленеді. Ұлы ойшыл заманында алғашқылардың бірі болып жетіген жасайды. Оның жеті асығын аспаннан түскен метеориттен құяды. Сөйтіп, ол жетіген үлкен құдыретке ие болады. Бұл жетіген қай мемлекетте болса, сол ел үлкен, бай-бақуатты елге айналады. Сол заманда метеориттің құлағанын аңдып отырған басқа мемлекеттердің астрономдары хандарына бұл жаңалықты жеткізеді. Бөтен елдердің бірі нинзаларын, енді бірі асай-мүсейлерін, т.б. жібереді. Бір-бірімен таласып жүргенде, жетіген жоғалып кетеді. Сөйтіп оны осы замандағы жол салып жүрген экскаваторшылар тауып алады. Мұны жаңалықтардан хабарлаған соң тағы да үш мемлекет өзінің адамдарын жібереді. Басты кейіпкерлер – екі бала, бір қыз. Самал деген қызымыз музыкалық білім алып жүреді де, дипломдық жұмысы тура осы жетіген жайлы болады. Дипломдық жұмысын қорғау үшін Астанаға барады, ол жақта жігіт күтіп алады да, өзінің тарихшы, геолог досына алып барады. Үшеуі ары қарай жетігеннің сырын іздейді. Ал жетігеннің артында жеті асықтың қай жерде тығылғаны жазылып кеткен. Бір асығын Қазығұрттың басынан, енді бірін Отырартөбеден, Арыстанбаб пен Түркістаннан, яғни жеті асықты Оңтүстіктің жеті тарихи жерінен табады.

Анимация арқылы рухани жаңғыру

– Бұл фильмнің сценарийін кім жазды?

– Батыржан Құлжабай, Батырхан Дәуренбеков үшеуміз жаздық. Әдеби кеңесшіміз – жазушы Нұрғали Ораз да атсалысып тұрды. Жетігеннің артындағы көне түркі жазуының бірі: «Кеменің орнын басасың, атаның үйін табасың» деген сөздерден тұрады. Сөйтіп, осы жазудың арқасында Қазығұрттан бір асығы табылады. Бір асығы Ақмешіт үңгірінен табылады. Фильм біткен соң Ресейде, сосын Түркияда көрсетсек деп отырмыз. Бұл киноны түсірудегі мақсаттың бірі – жас буынға идеологиялық тәрбие беріп қана қоймай, тарихи орындарды насихаттап, туристерді тарту. Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында айтылған киелі жерлер мен тарихи орындарды біз осы туынды арқылы жаңғыртсақ дейміз. Бұйыртса, жылдың соңына қарай дайын болады. 

– Облыстық мәдениет басқармасының басшысы Нұрболат Ахметжанов Астанадағы «ЭКСПО-2017» көрмесіне біздің облыстың атынан «Сақ» киностудиясының бір өнімі жол тартатынын, тіпті, тұсауы сол жерде кесілетінін айтты...

– 25 минуттық «Күш атасы – Қажымұқан» деген анимациялық фильмнің алғашқы көрсетілімін ЭКСПО төрінде жасасақ деп отырмыз. Облыс әкімдігімен бірлесе қолған алған үшінші жобамыз «Отырарды қорғау» деп аталады. Бас кейіпкер екі бала болады. Қалаға оқуға барғанда, елді жау шабады. Қалалық тұрғындар мен әлгі екі баланың ерлігін көрсетеміз. Бұл туындының негізгі идеясы – өскелең ұрпақты патриотизмге, өзінің елін, жерін қорғауға үйрету. 

Келесі туындымыз «Киелі Қазығұрт» деп аталады. Қазығұрт тауының насихаты аз. Бізде эпикалық жыр бар. Ал ондай құнды жыр Синай мен Араратта жоқ. Егер бар болса, әлемге жар салатын еді. «Нұқ пайғамбардың кемесі тоқтаған» деп бекерден бекер айтылып жүрген жоқ. Қазығұрттың басына шықсаңыз, ірі тастардың арасында ойылып қалған кеменің ізі бар. Осы аңыз негізінде түсірілген 20 минуттық фильміміз де жылдың соңында көрерменге жол тартпақ. 

Одан кейін Мұхтар Шахановтың 70 жылдық мерейтойына орай «Бір дастан» анимациялық фильмін шығардық. Кешегі тарихтағы Шыңғыс хан мен оның баласының Отырарды ала алмай жатқан кезі суреттеледі. Балалар тек кітаптан оқып қана қоймай, көк жәшіктен де көрсін деп осынау фильмді түсірдік. 

Бұдан бөлек «Көне құмыраның сыры» деген 10 минуттық анимациялық фильмде екі кішкентай қыз көне құмыра арқылы Отырарға барып, кәрі тарихпен танысып қайтады. Әр сериясында әр алуан заман бедері сипатталады. 

«Қазақ елі» фильмі бұдан бұрын Каирде бас жүлде иеленсе, одан кейін Бразилияға барып қайтты. Еуразия халықаралық кино фестивалінен үш бірдей жүлдені жеңіп келдік. «Ең үздік сценарий», ҚР Президент қорының және фестивальдің атынан алғыс хатын иелендік. 

– Әңгімеңізге рахмет!

Сұхбаттасқан
Мөлдір КЕНЖЕБАЙ

Жаңа есімдерді жалпы жұртшылыққа таныстыру мақсатында облыстық байқау жарияланды. Жас режиссерлер өздерінің қысқаметражды бейнефильмдерін аталған додаға ұсына алады. Бұл туралы Оңтүстік Қазақстан облысының жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасының «Жастар ресурстық орталығы» КММ ұйымдастырған баспасөз-мәжілісінде айтылды.

«Жастар ресурстық орталығы» КММ басшысы Береке Дүйсебековтың айтуынша, жас режиссерлер мен дарынды жастар алдымен конкурстық бейнефильмдер түсіру бағытын анықтап алуы керек. Олар 8 бағыт бойынша жұмыс істейді: әлеуметтік желінің пайдасы мен зияны; туризм саласын насихаттау; патриотизм; мотивациялық бағыт; спорт, салауатты өмір салты; отбасы құндылықтарын насихаттау; жемқорлыққа қарсы бағыттағы; әлеуметтік тақырыпта (ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас, алимент, діни сауатсыздық және т.с.с.). 

Байқау талаптары төмендегідей: 

1. ҚР Конституция күніне арналған қысқа бейнефильмдерін түсіру байқауына қатысуы үшін мерзімі 2017 жылғы 11 мамырдан бастап 11 маусымға дейін Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. электронды мекен-жайына немесе 8-708-891-15-97 нөмірі арқылы тіркелуге болады. 

2. Байқауға аудан, қалалардағы байқау бағдарламаларының талаптарына сәйкес кино-видео саласында тәжірибесі бар 14-29 жас аралығындағы жастар мен жас маманы бар киностудиялар қатыса алады.

3. Байқау қатысушылары бейнефильмдерді өз есебінен түсіреді, қолдау көрсету қажет болған жағдайда техникалары (дыбыс жазу студиясы, сценарийге редакторлық жұмыстар, режиссерлік көмек, операторлық көмек, т.б.) ұйымдастырушы тарапынан көрсетіледі.

4. Кемінде 10 минуттан кем емес – 20 минут аралығында бейнефильм түсіру. 

Байқаудың үйлестірушісі Бақберген Асанбаев қатысушылар бейнефильмдерді 11 тамызға дейін ұсыну қажеттігін айтады. Байқаудың жүлделі орындарына тоқталсақ, бас жүлде – 500 000 теңге, 1 орын – 400 000 теңге, 2 орын – 300 000 теңге, 3 орын – 200 000 теңге. «Үздік актер» номинациясы – 100 мың теңге, «Үздік актриса» номинациясы – 100 000 теңге, Ынталандыру сыйлықтары – ноутбук 4 дана, арнайы статуэткалар.

ЖАҢА ФИЛЬМ КӨРЕРМЕНГЕ ЖОЛ ТАРТТЫ

«Ұлттық кино мен анимация» күні жаңа фильмнің тұсауы кесілді. «САҚ» киностудиясының «Ерлік» толықметражды фильмі Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің тапсырысы бойынша түсірілген. Туындының алғашқы көрсетілімі «Шымкент Плаза» ойын-сауық орталығының кинозалында өтті.

Жаңа фильмнің тұсаукесеріне облыс әкімі Жансейіт Түймебаев, елімізге танымал жазушылар Мархабат Байғұт, Нұрғали Ораз және өңірімізде анимация саласында еңбек етіп жүрген сценаристер, кинорежиссерлер мен актер-актрисалар қатысты. 

Өңір басшысы тұсаукесер аясында облыстағы кино саласы мен анимация саласын дамыту және алдағы жоспарларымен ой бөлісті. 

– Шымкентте кино мен анимация саласы қарқынды дамып келеді. Осы бағыттағы жұмыстарды жандандыру мақсатында биыл қомақты қаржы бөлінуде. Сапалы, тәрбиелік мәні жоғары сценарий мен кәсіби режиссер сапалы фильмнің кепілі. Сондықтан білікті кадрлар дайындау жұмыстарын қолға алуымыз қажет. Оңтүстіктегі кино студияларды біріктіріп, ортақ құнды дүние жасауды ұсынамын, – деді облыс әкімі. 

Кездесуден соң көпшілік жаңа фильмді тамашалады. Патриоттық тақырыптағы туынды Сайрам-Өгем ұлттық паркі мен өңірдегі табиғаты әсем жерлерде түсірілген. Фильмнің басты рөлдерін Марат Оразметов, Нұркен Орынбек, Береке Спатова сынды актерлер ойнайды. Ал «Ерлік» толықметражды көркемсуретті фильмнің авторы белгілі режиссер Батырхан Дәуренбеков, кино режиссері Нуриддин Паттеев. Оқиға қорықтың инспектор-иегері Болат пен ұлы Ерболдың арасында өрбиді. Қорық инспекторы ұлының жоғары білім алып, қызметкер болғанын қалайды. Ақылы оқуын жалғастыру үшін әке баласы үшін тәуекелге барады. Араб шейхтарынан қызыл кітапқа енген сұңқар-ителгінің балапандарынан тапсырыс түседі. Ал Ербол сұңқар балапандарының шетелге кетуіне қарсылық танытады. Кинода жастар табиғатқа деген сүйіспеншілігі мен жанашырлығы үшін үлкен ерлік жасайды. Ал араб шейхтары қыз-жігіттердің бойынан рухани құндылықтарды көріп таңқалады. Жаңа фильм алдағы уақытта көрерменге жол тартады. 

Айта кетейік, биыл қыркүйек айында Түркістан қаласында Түркі әлемінің «Алтын сақа» анимациялық фильмінің фестивалі өтеді. Аталған фестивальде аниматорлар түркі әлеміне әзілімен танылған Қожа Насырдың образы ұсынылады.

Каирде өткен 10-шы халықаралық анимациялық фильмдер форумында «Қазақ елі» бірден үш жүлдені иеленді. Бұл туралы картинаның режиссері Батырхан Дәуренбеков мәлімдеді.

Халықаралық фестивальде 50-ден астам елдің үміткерлері бақ сынаған. Олардың қатарында анимациялық фильм түсіруден үздік АҚШ, Жапония, Қытай, Оңтүстік Корея, Германия елдері бар. Бұл мемлекеттердің ең үздік киностудиялары 90-нан астам қысқаметражды және толықметражды фильмдер ұсынған. Солардың арасында Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ ұсынған «САҚ» киностудиясының «Қазақ елі» анимациялық фильмі бас жүлдені жеңіп алды. Өткен жылы көрерменге жол тартқан туынды кинотеатрлардан көрсетілген болатын. Мультфильм Қазақ хандығының негізін қалаған Керей мен Жәнібектің балалық шағы мен хан болған шағына дейінгі аралықты баяндайды. Оның түсіріліміне 2D және 3D-технологиялары қолданылған.

– Анимациялық туындының шетелде жоғарғы баға алып, жүлдегер болғанына қуаныштымын. Мұндай жеңістер алдағы күнге деген сеніміңді арттырып, жаңа белестерді бағындыруға шабыт береді. Фильмнің түсіру тобын жеңісімен құттықтаймын, – дейді фильмнің режиссері Батырхан Дәуренбеков. 

Халықаралық фестивальде «Қазақ елі» анимациялық фильмнің авторлары да «Үздік музыка», «Үздік режиссура» номинациялары бойынша да жүлдегер атанды. Атап айтқанда, картинаның композиторы Руслан Шынықұлов және фильмнің әуенін жазған музыкант Жанболат Әділов құрмет дипломдарымен марапатталды.

Бала күнімізде «Қыз Жібек» фильмін қайталап көруден жалықпайтын аға буын өкілдері болушы еді. Әр тамашалаған сайын жаңа көріп отырғандай рахат күй кешетін. Өнерге құрметі ерек сондай ауылдас ағаларымыздың бірі: «Кино деген құдірет қой, бауырым!» дейтін шаттанып. Айтса, айтқандай-ақ, деп ойланып қаласың. Сол кино өнері замана көші жылжыса да қоғамды тәрбиелейтін маңызды рөлін жойған емес. Кино – бүгінде идеологияның басты құралы. Бұл анықтама дәл қазiр күшiне мiнiп тұр. Айтпағымыз, соңғы жылдардың бедерiнде мемлекет тарапынан кино өнерiне ерекше көңіл бөлiне бастады. Мұны қазақ киногерлерiне жасалып жатқан үлкен демеу мен қамқорлық деуiмiзге әбден болады.

Қуанасың. Қазақ киносының қоржыны жуырда тағы бір тарихи фильммен толықты. Көпшілікке «Сталинге сыйлық», «Балалық шағымның аспаны», «Елбасы жолы» киноэпопеясы, сондай-ақ «Тығырықтан жол тапқан», «Теміртау» атты фильмдерімен киносүйер қауымға кеңінен танылған режиссер Рүстем Әбдіраштың тарихи драмасы «Алмас қылыш» фильмі жұрт назарына ұсынылды. Ол еліміздің барлық кинотеатрларында 5 қаңтардан бастап көрсетілуде. Фильмнің идеясын Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған. Ал ҚР Мәдениет және спорт министрлігі тапсырыс бергеннен кейін Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ, «CentaurusRustemAbdrashevproduction» ЖШС жүзеге асырыпты.

Көптен күткен фильмді тамашаламақ ниетпен редакциядағы әріптестермен бірге Шымкенттегі «Мега» сауда үйінің кинозалына біз де бас сұқтық. Тарихи фильмнің тұсаукесеріне келіп жатқан халық көп екен. Жас та, жасамыс та жетерлік. Бұл, бір жағынан, қазақстандық көрерменнің соңғы жылдары қазақ киносына деген қызығушылығының артқандығын көрсетсе керек. Фильмді 2 сағат 20 минут тапжылмай отырып тамашаладық. Көрнекті жазушымыз Ілияс Есенберлиннің тарихи трилогиясының желісі бойынша түсірілген бұл туынды 15-ғасырдың орта тұсынан, яғни Керей мен Жәнібек хандардың Әбілқайыр ұлысынан бөлініп, бүгінгі тәуелсіз Қазақстан мұрагері болып отырған мемлекеттің дүниеге келген кезеңдерін баяндайды. Сұлтандар Моғолстанның билеуші Есенбұғадан қоныстайтын жер алып, екі жақ мәміле шартқа қол қояды. Желмаясына мініп, жерұйық іздеген Асанқайғы бабамыз да көшке ілесіп, елдің айырылуына себеп болған оқиғаларды жырына қосады. Фильм соңына таман Керей мен Жәнібекке қосылған рулардың басшы-билері құрылтай өткізіп, Керейді хан сайлап, Қазақ хандығының құрылғанын әйгілейді. Міне, фильмнің қысқаша мазмұны осындай. 

«Тарихыңды білмесең, келешегіңді болжай алмайсың» дейді бабаларымыз. Сөз жоқ, «Алмас қылыш» – қазақ киносының алтын парағы. Бұл фильм – сериалдың кинонұсқасы. Яғни, 10 сериядан тұратын телехикаяның сығымдалған нұсқасы. Мемлекет басшысы «Қазақфильмге» жасаған сапарында «Халқымыздың ұлы тұлғалары мен жас ұрпақты отаншылдыққа тәрбиелейтiн киноларды көптеп түсiру қажет», деген едi. Фильм – сол бастаманың жемісі. «Алмас қылышқа» жалпы 500-ден астам адам қатысып, 100-ден аса актер тартылған. Фильмнің бас кейіпкерлерінің рөлін – Керей ханды Қарағанды облыстық С.Сейфуллин атындағы қазақ драма театрының әртісі, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Қайрат Кемалов, ал Жәнібекті көпшілікке Бауыржан Момышұлының рөлі арқылы таныс Еркебұлан Дайыров сомдайды. Сондай-ақ Аян Өтепбергенов (Бұрындық), Мейірғат Амангелдин (Қасым) және көрермендерге «Аманат», фильмімен таныс Қарлығаш Мұхамеджанова (Рәбия бегім), Досхан Жолжақсынов, Дінмұхамед Ақымов, Иісбек Әбілмәжінов, Бекболат Тілеухан, Арман Қожа, Шұғыла Сапарғали, Кәмшат Жолдыбаева және т.б. кино және театр актерлері өнер көрсеткен.

Әу баста сериал болып жоспарланған бұл фильмнің сценарийінің бірнеше жобасы да жазылған. Оны шетелдік мамандар емес, өзіміздің жазушы, драматург Смағұл Елубай, Тимур Жақсылықов есімді азамат пен фильмнің режиссері Рүстем Әбдіраш бірлесе жазып шыққан. БАҚ-қа берген сұхбатында фильмнің режиссері кеңестік заманда жазылған шығармаға («Алмас қылыш» романы 1971 жылы жарық көрген) қазіргі заман тұрғысынан қарап, өзгерістер енгізгенін айтады. 

– «Алмас қылыш» – Ілияс Есенберлиннің үш томдық трилогиясының бірінші кітабы ғой. Оны негізге алдық. Бірақ, тұтас кітаптағыдай болған жоқ. Себебі, Ілияс ағамыз кітапты жазған кезде көп тарихи деректер жоқтың қасы болатын. Және Кеңес идеологиясына сай көп нәрселер айтылмады. Сондықтан біз қайтадан қалпына келтіруге тырыстық, – дейді Р.Әбдіраш.

Сценарий авторы, белгілі жазушы Смағұл Елубайдың пікірінше, бұл көркем фильм жан-жақты шығармашылық ізденістің жемісі. «Жалпы, «Алмас қылыш» фильмі ұлы тарихқа кіріспе деуге болады. Біз бұл жерде Қасым ханның отыз жылдық соғысына дайындық жасадық. Қасым мен Бұрындықтың арасындағы жағдай, Қасымның Сығанақты алуы, бұларды құрту үшін Әбілқайырдың аттануы секілді тарихтың бәрі алда. Біз соны арман етіп отырмыз», – дейді ұлт жанашыры С. Елубай.

Көрермен ретінде алған әсерімізбен де бөлісе кетсек, артық болмас. «Бәрі де салыстырмалы түрде анықталады» деген тәмсілге салсақ, фильмді қазақ киносының шоқтығы биік туындылардың қатарына жатқызуға әбден болады. Қазір тіпті «Алмас қылыш» алдыңғы «Көшпенділер» фильмінің олқы тұстарын толтырды деген пікірлерді де естіп қалып жатырмыз. Оның да жөні бар. Себебі, декорация, түсіру техникасы, костюмдер, кейбір трюктер мақтаулы Голивудыңыздан еш кем емес. Сарбаздардың қару-жарақтары, сауыт-саймандары мен ат-әбзелдері шеберлікпен жасалғаны көрініп тұр. «Көшпенділер» фильміне 40 миллион доллар шамасында қаржы жұмсалса, «Жау жүрек мың бала» 11 миллион долларға түсірілген екен. Ал «Алмас қылышқа» бөлінген қаржы – 3 миллион доллар шамасында. Дегенмен, соңғы фильмнің қаржылық қуатына қарап, мазмұны алғашқы екеуінен кемшін түсті деуге келмейді. Қайта артық болмаса кем емес, ойлы көрерменді намыс биігіне жетелейтін, толғантатын тұстары баршылық.

Тағы бір көңілге қуаныш сыйлайтыны, фильмді ұлттық режиссер түсіріп, ұлттық мамандар жұмыс істеген, ең бастысы өзіміздің актерлер ойнаған. Бұрын қазақ киносында көріне қоймаған актерлерге де таңдау жасалыпты. Аталған актерлер өз рөлдерін тамаша алып та шыққан. Мысалы, Керей (Қ. Кемалов) көрген-түйгені мол, әр сөзін нықтап, кейде астарлап, дөп сөйлейді. Шалт әрекетке бармайды. Мұны Әбілқайыр ханмен сөз қағыстырғанда байқауға болады. Жәнібек (Е. Дайыров) өзіне сенімді, болашақты бағдарлай білетін, қай-қай тұста да бірлікті биік қойған жас сұлтан. Осы орайда екі актердің тандемі сәтті шыққанын ойлы көрермен аңғарар еді. Екеуі де елдік мәселеде бұра тартпай, халықтың күшіне сүйене отырып, ортақ мақсатқа жұмыла біледі. Десе де, фильмнің аяғына таман бір эпизодта «массовка» жағы аздау көрінгендей болды. Айталық, Керейді биік төбенің басында ақ киізге салып, хан көтерген кездегі «массовканың» кемшіндігін бірден байқар едіңіз. Фильмнің кульминациялық тұстарының бірі ретінде бұл эпизодқа ерекше мән беру керек еді деген ой келді.

Жалпы алғанда, фильмде келісті сөз, ұлттық мінез, тағылымды, толғамды пікір мол, тіпті әдемі юмор да бар. Бойыңызды шымырлатып, көңіліңізді босататын, рухыңызды көтеретін тұстары да аз емес. Ең бастысы, идеологиялық мазмұны жағынан «Алмас қылыштың» қаншама фильмнен көш ілгері тұрғанын баса айтуға тиіспіз. 

Фильмнің Шымкенттегі көрсетілім уақыты:

«Kinopark 5 3D» («Мега» орталық) – сағ: 18:50, 20:20, 23:10.
CINEMAX («Шымкент плаза») – сағ: 12:35, 19:15.
«Арсенал» («Фиркан сити») – сағ: 20:20.
Толық мәліметтерді www.kino.kz сайтынан алуға болады.

«Көптің пікірі қандай екен?» деп ғаламтор мен әлеуметтік желіні бір шолып шықтық. Байқағанымыз, сын-пікірлерден гөрі ризалық пейілін білдіргендер басымырақ. Белгілі ақын Иран-Ғайып салиқалы ой қосыпты. «Ел тәуелсіздігіне дейін Керей мен Жәнібек туралы кино түсірілмек түгілі есімдерін атауға қорқатын заман еді. Тарихымыз түгенделіп, өшкеніміз қайта жаңғырып жатса, ол тәуелсіздіктің жемісі. Жаным рахаттанып көрген фильмім осы болды», – дейді белгілі драматург. 

Бәрін тәшпіштеп, «қызығын» кетіріп қайтеміз, ағайын! «Алмас қылыш» – терең тарихымыздың алтын діңгегі, ұлт рухының үлкен белесі. Уақыт тауып тамашалаңыздар! Қазақ киносының кереметін сезініп, әдемі әсеріне бөленіңіздер! Өкінбейтіндеріңіз анық.

Сая Қасымбек, драматург:

– Дәл қазір бізге, басқа емес, осындай фильмдер керек. Әсіресе, жастар үшін. Маған Жәнібекті сомдаған Еркебұлан Дайыровтың актерлік шеберлігі ерекше ұнады. Қазақ киносының дара тұлғасы Н. Жантөрин ағамнан соң «қорғасын көзді» актерді көре алмай жүр едім. Құр айқайға салмай, ішкі тебіренісін көзбен жеткізетін актерді көріп, қатты қуандым. Бұл – киноның үлкен жетістігі. Жас ұрпаққа отансүйгiштiктi насихаттаудың ең ұтымды жолы – осындай фильмдер. Буыны ендi бекiп келе жатқан жасөспiрiмдердiң кеудесiне ұлттық намыс пен қазақы рухты «Алмас қылыш» секілді кинолар арқылы дарытатынымызды естен шығармайық.

немесе «Жанұя» фильмі көрерменге жол тартты

Шымкентте «Жанұя» атты фильмнің тұсауы кесілді. Жаңа туындының премьерасы «Жастар ресурстық орталығы» КММ ғимаратында өтті.

Киноны тамашалауға келгендер алдымен киножасаушылармен танысты. Режиссер Серік Таласов бастаған түсіру тобы мен актерлер бастан кешкен қызықты оқиғаларды баяндады. Олар жиналғандарға киноның әсерлі екенін айтып, көруге кеңес берді. 

Бұған дейін Оңтүстіктің көрермендеріне «Майдангерлер», «Өтелмес борыш», «Жастық шақ», «Жаңғырық» бейнетуындыларымен танымал режиссер Серік Таласов өзінің толқынысын жасыра алмады. Фильмнің сәтті шығуына атсалысқан барлық техникалық құрам мен актерлерге алғысын білдірді. 

– Шынымды айтсам, отандық телехикаялар жоқ емес, бар. Бірақ көпшілікті түріктің не корейдің сериалдары сияқты жаппай баурап алатыны некен-саяқ. Фильм үшін әрбір адам өз жұмысын тиянақты атқарды. Нәтижесінде оқиғамен өрнектелген туынды көрерменге ой салып, отбасылық құндылықтарды арттыра түседі, – дейді режиссер Серік Таласов. 

Айтқандай-ақ жаңа киноның тұсаукесерін көрермен тапжылмастан отырып тамашалады. Телехикаяда қиыншылықтарға мойынсұнбай, өздерінің махаббаты мен сенімдері үшін күрескен жандар бейнесі сомдалған. Бас кейіпкер – Асқардың отбасысын тастап кетуі, жары мен балаларының барлық ауыртпалықты қайыспай көтеруі бейнеленеді. Сондай-ақ, ұлы Олжастың табандылығы мен өжеттігі, өмірге деген құштарлығы, отбасына деген қамқорлығы мен жауапкершілігі шебер суреттеледі. Фильм өз қаламызда, Оңтүстік Қазақстан облысының жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы мен облыстық «Жастар ресурстық ортылығының» жобасы аясында түсірілген. Тың туынды өзге туындылардан шынайылығымен ерекшеленді. Көркем фильм көрермендерді отбасылық өмірге жауапкершілікпен қарауға шақырады. 

Толық метражды фильмнің бас рөлінде қазақ киносының танымал актері Ержан Жарылқасын ойнайды. Сондай-ақ, Ж. Шанин атындағы облыстық академиялық драма театрының актрисасы Ақмарал Маханова мен облыстық әзіл-сықақ театрының актері Ғалымжан Қалыбаев өз кейіпкерлерін жақсы сомдайды. Жастар арасында есімі кеңінен таныс Олжас Бекбауовтың өз рөлін шеберлікпен алып шыққанын атап өтуге болады. Тұсаукесер рәсімінде киноның жарыққа шығуына үлес қосқан жас актерлер мен шығармашылық топ облыс әкімінің арнайы алғыс хатымен марапатталды. 

Жалпы еліміздің киноиндустрия саласында шымкенттік жас режиссерлар өнімді еңбек етіп жүргенін мақтанышпен айтып өтсек артық емес. Бұл орайда Серік Таласов, Шапағат Орынбаев, Батырхан Дәуренбеков, Еркебұлан Жолдасов сынды режиссерлардың өнімді еңбек етіп, кино өнері саласында өзіндік қолтаңбаларымен танылып келе жатқаны белгілі.

Белгілі режиссер Ақан Сатаевтың «Анаға апарар жол» кинокартинасы – қазіргі ұлттық кинематографиядағы ең айтулы қойылымның бірі. Таяуда Шымкенттегі «Көрме» орталығында аталған тарихи драманың премьералық көрсетілімі өтті.

Көркем фильм ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің тапсырысы бойынша Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» АҚ мен «Жаңа әлем продакшн» жауапкершілігі шектеулі серіктестігімен бірлесіп түсірілген. 

«Анаға апарар жол» – көптеген өмір сынақтарынан өткен адамның тағдыры туралы әңгімелейді. Барлық қиындықтарды жеңуге оған ана махаббаты күш береді. Кейіпкердің өмір жолы арқылы картинада қазақ халқының тарихи кезеңдері көрсетілген.

Басты кейіпкер Ілияс (Әділ Ахметов) пен анасының (Алтынай Нөгербек) арасындағы ұлы сезім олардың басына туған барлық қиын күндерді артқа тастап, қайта қауышуына себепші болады. Фильм 1930 жылдан бастап қазірге дейінгі аралықты қамтиды. Мұнда халықтың басынан өткен қиын-қыстау кезеңдер (ұжымдастыру, жұт, соғыс жылдары) басты кейіпкерлердің тұрмыс-тіршілігі арқылы беріліп отырады. Фильм өмірлік құндылықтардың бағасын пайымдап, айналаға деген көзқарасты қайта зерделеуге жол ашады.

Тарихи драманың түсірілімі Қазақстан, Беларус, Әзірбайжан жерінде өтсе, Минскіде әскери кезеңнің эпизодтары түсірілді. «Днепрді алу» кезіндегі қанды қырғынға 500-ден астам адам, 300 әскери техника, сондай-ақ кәсіби каскадерлер мен пиротехникалық заттар қолданылды. Жалпы картинаның жұмысына бас-аяғы 2 мың адам қатысқан. Басты рөлдерді Алтынай Нөгербек, Әділ Ахметов, Аружан Жазылбекова және Еркебұлан Дайыров сомдайды.

Қазіргі таңда аталған фильм Шымкент кинотеатрларында күнделікті көрсетілуде.