Қазақстан халқының денсаулығы – мемлекеттің басты байлығы. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Медицина саласындағы әрбір реформа, ең алдымен, азаматтардың денсаулығын сақтау мен өмір сапасын жақсартуға бағытталуы керек. Бұл – мемлекеттің басты міндеттерінің бірі», – деп атап өткен болатын. Осы орайда, денсаулық сақтау жүйесін заман талабына сай дамыту, медициналық қызмет сапасын арттыру мен дәрілік заттардың қауіпсіз айналымын қамтамасыз ету – бүгінде өзекті мәселе.
Шымкент қаласы бойынша Медициналық және фармацевтикалық бақылау департаментінің атқарып жатқан жұмыстары – осы бағыттағы жүйелі әрі нақты әрекеттің айқын көрінісі. Медициналық қызмет сапасын, дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналымын бақылау – аса маңызды әрі жауапты жұмыс. Бұл міндетті еліміздің әр өңірінде ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитетінің аумақтық бөлімшелері, соның ішінде Шымкент қалалық департаменті жүйелі түрде жүзеге асырып келеді. Департамент өз жұмысын екі негізгі бағытта атқарады. Біріншісі – медициналық қызметтер мен дәрілік заттар айналымын мемлекеттік бақылау, екіншісі – мемлекеттік қызметтер көрсету және азаматтардың жолданымдарын қарау. Ұйым медициналық қызметтер көрсету сапасын, дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар айналымын бақылау салаларындағы мемлекеттік саясатты іске асыра отырып, медициналық қызметтер көрсету, дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың айналымы, сондай-ақ денсаулық сақтау саласындағы есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорлардың айналымы бағыттарында бақылау жүргізеді. Қазақстан Республикасының «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексі мен тиісті министрлік бұйрықтарына сәйкес, департамент денсаулық сақтау саласындағы құқық бұзушылықтарды тексеріп, әкімшілік жауапкершілікке тартуға құқылы. Сонымен қатар, азаматтардың ұсыныс-шағымдарын қарайды, GxP стандарттарына сәйкес фармацевтикалық инспекциялар жүргізеді, кәсіпкерлік нысандарға профилактикалық және жоспардан тыс тексерулер ұйымдастырады.
Өтініш көп, сенім де жоғары
ҚР ДСМ Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитетінің Шымкент қаласы бойынша департаменті басшысының орынбасары міндетін атқарушы Айгүл Садықованың мәлімдеуінше, 2025 жылдың алғашқы жартысында департаментке 399 өтініш түскен. Оның ішінде 102 өтініш бойынша тексеру жүргізіліп, 52-сінің қаралуы тоқтатылған. Ал, 76-сы қайта бағытталып, 32-сі қайтарылған және 137 өтінішке түсіндірме берілген. Департамент тарапынан қаралған
102 өтініш бойынша 109 жоспардан тыс тексеру жүргізілген. Жолданымдардың артуы тұрғындардың саладағы мәселелерге бей-жай қарамайтынын және ұйым жұмысына сенім білдіретінін көрсетсе керек. Жыл басынан бері азаматтардың өтініштері мен мемлекеттік органдардың тапсырмалары негізінде 117 жоспардан тыс тексеру жүргізіліп, өткен жылмен салыстырғанда 31 пайызға артқан. Осы тексерулер нәтижесінде және құқық қорғау органдарынан түскен материалдар негізінде 112 әкімшілік құқық бұзушылық анықталып, жалпы сомасы 14 916 065 теңге айыппұл салынған. Бұл да саладағы бақылаудың күшейіп, заң талаптарына сай шара қолданылған.
– Департамент 2025 жылдың 6 айында қала тұрғындарына 14 421 мемлекеттік қызмет көрсетті. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда (2024 ж. – 8 173) 76 пайызға артық. Мұндай көрсеткіш – халықтың медициналық және фармацевтикалық қызметке деген сұранысының жоғары екенінің айғағы. Сондай-ақ, мемлекеттік қызметтерді цифрландыру мен ашықтықты қамтамасыз ету бағытында ауқымды жұмыс атқарылып жатыр, – дейді Айгүл Амангелдіқызы.
GхP стандартына бетбұрыс
Еліміздегі дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың сапасын арттыру үшін GxP халықаралық стандарттары енгізіліп жатыр. Бұл стандарт халықты сапалы әрі қауіпсіз дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге, контрафактілік өнімнің жолын кесуге, препараттарды тиімді қолдануға бағытталған. Қазіргі таңда Шымкент қаласында фармацевтикалық қызметпен 344 субъект, 789 объект айналысады. Олар – 28 өндіріс орны (2 дәрілік зат, 26 медбұйым шығаратын), 589 дәріхана, 44 дәріхана қоймасы, 77 медицина ұйымының дәріханасы, 32 оптика дүкені. GxP стандарттарына сәйкес 318 нысан (77%) сертификатталған.
Таңбалау – дәрінің шынайылығына кепіл
2024 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстанда дәрілік заттарды таңбалау міндеттелді. Таңбалау кезінде әрбір дәрілік қаптамаға бірегей Data Matrix коды (QR тәрізді) басылады. Ол дәрінің өндірістен бастап соңғы тұтынушыға дейінгі жолын онлайн жүйеде қадағалауға мүмкіндік беретін жүйе. Мамандардың айтуынша, таңбалау контрафактілік өнімнен қорғау, яғни жалған немесе сапасыз дәрілердің сатылымға түсуінің алдын алуға, препараттың түпнұсқалығын дәлелдеу әрбір дәрінің өндірілген орны мен мерзімі туралы нақты дерекке қол жеткізуге, бақылауға мүмкіндік береді. Демек, өндірушіден бастап, науқастың қолына тигенге дейінгі барлық логистика ашық көрсетіледі. Бұл – қауіпсіздіктің маңызды бөлігі. Сонымен қатар, денсаулық сақтау саласын цифрландыруды жеделдетіп, логистиканы ашық етеді, яғни қай дәріханаға қандай өнім қанша көлемде келгені нақты көрсетіледі. Осы арқылы азаматтардың дәрінің сапасына деген сенімі артады. Жалған препараттардың денсаулыққа және экономикаға тигізетін зардабының алдын алады. Мамандардың айтуынша, жаңа жүйе – халық денсаулығын қорғаудағы маңызды қадам.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев медицина саласындағы реформаларды атап көрсеткен тұжырымында «Әртүрлі өңірлерде медициналық қызметтерді пациентке бағдарланған түрде қайта ұйымдастыру, диагностиканы жақсарту, кадрлық потенциалды нығайту, сонымен қатар дәрілік қамтамасыз ету мен медициналық бұйымдарды сатып алу жүйесінің тиімділігі мен ашықтығын қамтамасыз ету қажет», – деген болатын. Департамент осы орайда өз жұмысының ашықтығын қамтамасыз етіп отыр.
– Халықты ақпараттандыру мақсатында ресми сайт, Facebook және Instagram әлеуметтік желілеріндегі ресми парақшаларда тұрақты түрде хабар таратып отырамыз. Сонымен қатар, тұрғындар департамент басшысының жеке қабылдауына жазылып, кез-келген сұрақ төңірегінде кеңес ала алады. Сенім телефонына хабарласу да қолжетімді. Департамент көмегіне жүгіну, кеңес алу мүмкіндіктері қарастырылған, – дейді Айгүл Садықова.
Медицина – сенімге негізделген сала. Ал, сенім тек сапа мен жауапкершілік арқылы қалыптасады. Осы жолда Шымкент қаласының Медициналық және фармацевтикалық бақылау департаменті халық денсаулығын қорғау ісіне зор үлес қосып отыр. Алдағы уақытта да осы жауапты жолдан жаңылмай, саладағы заңдылықты қатаң бақылап, ел мүддесіне қызмет ете берері сөзсіз.
Салтанат ЖАМАЛДИНОВА
