Шымкент келбеті

Жанар ДОСАНОВА, білім саласының қызметкері:

– 2006 жылы баспанамыз болмаса да жарым екеуміз қос бүлдіршінімізді жетектеп, Нұр-Сұлтанға тәуекел деп аттандық. Содан бері 13 жылға жуық уақыт өтті.
«Астана маған не берді, мен оған не бердім» дейтін болсақ, мен қаланың демографиялық өсімін арттырып, көпбалалы ана атансам, екіншіден, ана тіліміздің өрісін кеңейтуге біршама үлес қосқанымызды мақтанышпен айта аламын.

Өйткені, көшіп келген жылдары астаналықтар негізінен орыс тілінде сөйлейтін, біз де алғашында қазақ тілінде жауап беруге қымсынып жүрдік. Бірақ қазақылықтың қаймағы бұзылмаған өңірлерден қоныс аударып жатқан жас отбасылар саны көбейіп, қазақ тілді орта қалыптаса бастады. Шындығында сол жылдары елордада қазақ тілді мамандар тапшы болды.

Мамандығым сәйкес келмесе де «Алтын және бағалы металдар» мұражайына экскурсовод болып жұмысқа орналастым. Сол кездерде еліміздің түпкір-түкпірінен жаңа астананы көруге ағылған туристер аз болған жоқ. Ел ішінде Пирамида аталып кеткен Бейбітшілік және келісім сарайында қазақ тілінде қосымша экскурсовод болып жұмыс істедім.

Қазір бес баланың анасымын. Мемлекеттік бағдарлама аясында үш бөлмелі пәтерге қол жеткіздік. Балаларымның жан-жақты білім алуына мүмкіндік бар. Бір қызығы, мен Елордада жүріп көптеген салада шыңдалдым. Қазір білім саласында өз мамандығым бойынша жұмысымды жалғастырудамын.

Астанамен бірге жасадық, әрбір тарихына куә болдық. 20 жыл ішінде ел астанасы алып шаһарға айналды. Елорда біз секілді жас отбасыларды еңбекқорлыққа үйретті.
Қазір еліміздің астанасындағы үлкен мүмкіндіктер Шымкент қаласында да жүзеге асып жатыр. Жаңа шағынаудандар ашылып, еңселі ғимараттар, білім мен медициана бәрі, бәрі даму үстінде. Бұл – асқан қуаныш!

Нұр-Сұлтан – арман қала. 1998 жылы ел астанасы атанғасын қаланы дамытуға, гүлдендіруге еліміздің түкпір-түкпірінен жастар ағыла бастады. Солардың қатарында шымкенттік жастар да болды.

Қанат ХАМЗИН, ҚР Қаржы министрлігінің Қаржы мониторинг комитетінің бас сарапшысы:

– 2005 жылы шырайлы қаладан Нұр-Сұлтанға жастық жалынмен, жас қаланы көруге деген ынтық сезіммен аттандық. Жаңа қоныстанушылардың алғашқы легі негізінен Елбасының идеясын іске асыруға атсалысу үшін «атқа қонған» мемлекеттік қызметшілер болды. Солардың қатарында мен де Астанадағы халыққа қызмет көрсету орталығына жас маман болып жұмысқа орналастым.

Отбасыммен қоныс аударған бізге әу бастан жаңа қалаға, жаңа ортаға, әсіресе, табиғатына үйренісу оңай болған жоқ. Дегенмен, сол жылдарда астанаға ат бұрушы жастарда рух мықты болды. Оның үстіне Нұр-Сұлтан қаласы күн сайын жаңарып, жасарып, аз уақыттың ішінде сәулетті шаһарға бой түзеп келе жатты.

Бүгінде Нұр-Сұлтан әлем таныған сәулетті де сәнді қалаға айналды. Ал бұл жылдарда мен де сот, салық саласында тәжірибе жинақтап үлгердім. Қазір қаржы министрлігінде қызмет етемін. Осы әсем қалада ұлдарым дүниеге келді.

Астана маған өзімді өзім тануға есігін ашты, мен мүлдем басқа деңгейге көтерілдім. Сондықтан жастарға білім алуда, тәжірибе жинақтауда, өмірлік тұрғыда шыңдалуда үлкен қалалардың даңғыл жол болатынын айтқым келеді.

Шымкент үшінші мегаполис қала атанғанын естігенде бойымды мақтаныш сезімі биледі. Қаланың күн санап ажарланып келе жатқанын біліп, әрбір жақсы жаңалыққа қуанып отырамыз. Сондықтан қай қалада туып, қай қалада өмір сүріп жатсақ та еліміздің өркендеуіне өз үлесімізді қосуға шақырамын.

Шымкент қалалық ЖИТС (СПИД) орталығында таяуда қала тұрғындары үшін «Ашық есік» күні ұйымдастырылды. Акцияда тұрғындар жедел тестілеуден өтіп, 15 минут ішінде өздерінің АИТВ (ВИЧ) статусын анықтауға мүмкіндік алды. Айта кетейік, анализ анонимді түрде қабылданды. Бұдан бөлек келушілерге инфекционист, психолог, дерматовенеролог-дәрігерлер тегін кеңес берді.

Биыл ЖИТС-пен күрес орталығының қызметіне 30 жыл толып отыр. Орталықтың эпидемиолог-дәрігері Ербол Есіркеповтың айтуынша, Шымкент қаласында АИТВ індетін жұқтырған 1960 адам тіркеуге алынған, 2019 жылдың 5 айының өзінде 64 адамнан АИТВ инфекциясы табылып, есепке алыныпты. Олардың 64-і ер адам болса, 24-і әйел (5 жүкті әйел).

– АИТВ-ға шалдыққан науқастардың көрсеткіші бойынша Шымкент республикада 14-орында тұр. Дертке шалдыққандардың жас мөлшері 15-49 жас аралығын құрайды. Бүгінде созылмалы ауруды жұқтырудың 78,1 пайызы жыныстық қатынас арқылы болып отыр. Сондықтан аурудың жұғу жолдары мен алдын алу шаралары туралы тұрғындар арасында ақпараттық-насихаттық жұмыстарды күшейтіп отырмыз.

«Ашық есік» күнін адамдар көп жиналатын қоғамдық орындарда жиі ұйымдастырып, оның аясында АИТВ статусын анықтауда жедел тест тапсырылады. Анонимді тексеру кезінде қала тұрғындарынан АИТВ инфекциясы табылатын жағдайлар аз кездеспейді. Көп жағдайда адамдар инфекция жұқтырғанын кездейсоқ біліп жатады, - дейді дәрігер-эпидемиолог Е.Есіркепов.

– Осыдан 10-20 жыл бұрын АИТВ ғасыр дерті саналды. Қазіргі таңда аталған дерт созылмалы аурулар қатарына жатады, - дейді орталықтың инфекционист-дәрігері Меруерт Өмірзақова.
Маман дертке шалдыққан науқастың денсаулығын тікелей бақылауда ұстайтын дәрігер. Науқастың ағзасын дәріге үйрету, препарат қабылдаудың сызбасын жасау, жанама ауруларына ем-дом жүргізуге жауапты маманның айтар өз кеңесі бар.

– Бүгінгі препараттардың бұрынғыдай емес, жанама әсері аз. Дегенмен, әр тұрғын аурудың жұғу жолдарын біліп жүргені өте маңызды, - дейді инфекционист-маман.
Ал орталықтың психолог-дәрігері Рая Мамедованы кеселдің жұғу жолдары туралы ақпаратты тұрғындардың жеткіліксіз түрде білетіні алаңдатады.

– АИТВ жұғу жолы туралы ақпаратты мейлінше көбірек таратуға тырысамыз. Арнайы парақшалар таратылып, әсіресе жоғары, орта оқу орындарының студенттерімен жиі кездесулер ұйымдастырылады. Соңғы жылдары АИТВ инфекциясының бейтаныс адамдармен жыныстық қатынас кезінде жұғу фактісі басым.

Ал психологтардың ауру жұқтырған науқасқа диагнозы туралы жеткізуі – ең ауыр кезең. Кейбір науқастар дертті жұқтырғанын мойындамай, бір адаммен 5 жылға дейін жұмыс істеген уақыттар болды, - дейді психолог Р.Мамедова.
Айта кетейік, Шымкент қалалық ЖИТС күрес орталығында «Достық» кабинеті жұмыс істейді.

Дерматовенеролог Гүлмарал Сейітқазықызына анонимді түрде күніне осал топ өкілдерінен кеңес алуға 4-тен 25 адамға дейін келеді екен. Бұл топқа инъекциялық есірткі тұтынушылар, жеңіл жүрістілер және өзара қатынасқа түсетіндер жатады.

– 2006 жылдары аталған кабинетке айына 10 адам ғана келетін. Бүгінде олардың қатары артып, әсіресе осал топ өкілдері арасында транссексуалдар көбейіп жатыр, - дейді Г.Сейітқазықызы.

Орталық мамандарының тағы бір мәліметі бойынша, мекемеде АИТВ инфекциясымен есепке алынған науқастардың ең жасы үлкені - 78 жастағы қария. Есепте тұрғандардың 60,9 пайызы жұмыссыз, 21,1 пайызының жұмысы болса, 4,7 пайызы жоғары оқу орындарының студенттері. Тағы 3,1 пайызын тергеу изоляторына қамауға алынғандар мен сотталғандар құрап отыр.

Жалпы, статистикаға сүйенсек, әлемде 42 миллионнан астам адам АИТВ-мен өмір сүреді. Бұл сан жылдан жылға көбеймесе, азаятын емес. Ал дәрігерлер АИТВ-ның берілуінің үш жолы: жыныстық жолмен, қанмен, анадан балаға немесе емізгенде жұғатынын айтып, тұрғындарды жиі құлақтандыруда.

...ЖИТС күрес орталығында өткен «Ашық есік» күніне келушілердің қарасы аз болмады, аз-кем уақыт ішінде 150-ден астам тұрғын жедел тест тапсырып, дәрігерлерден кеңес алуға кезекке тұрды.