Мүмкіндігі шектеулі жандардың мүддесін қорғауды Мемлекет басшысының өзі басты назарға алып отыр. Оларға қолдау көрсету қоғамның ортақ міндеті. Ал, бұл азаматтардың қоғамда еркін жүріп-тұруы мен еңбек етуіне мүмкіндік туғызу тұрғысында қандай түйіткілді мәселелер бар? 

Жыл сайын елімізде 9 мыңнан аса азаматтың мүгедектігі анықталады. Шымкент қаласында 32 мыңнан аса мүмкіндігі шектеулі азамат бар. Иә, осыншама адам еңбек етуге ынталы болғанымен олардың басым бөлігін жұмыспен қамту мүмкін болмай отыр. Себебі, жарымжан жандарды жұмысқа алуға шыны керек, ықылас таныта қоятын басшылар некен саяқ. Шымкент қаласы әкімдігінің халықты жұмыспен қамту орталығының директоры Ержан Серікбаевпен сұхбатымыз осы мәселе төңірегінде өрбіді.

– Ержан Жомартұлы бүгінгі таңда қалада мүмкіндігі шектеулі жандардың жұмыспен қамтылуы нақты қай деңгейде?

– Мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмыспен қамту – мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі. Осы орайда «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту» бағдарламасы аясында нақты міндеттер белгіленген. Аталмыш жұмыстар негізінен үш бағытта атқарылады. Атап айтқанда, бірінші бағытта – бағдарламаларға қатысушыларды техникалық және кәсіптік біліммен, қысқа мерзімдік кәсіптік оқумен қамтамасыз ету. Екінші бағыт – жаппай кәсіпкерлікті дамыту, үшінші бағытта – халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және еңбек ресустарының ұтқырлығы арқылы еңбек нарығын дамыту басты назарға алынған. Бұл бағыт бойынша қала аумағындағы 300-ге таяу мекемемен тығыз байланыс орнаттық.

– Мүмкіндігі шектеулі азаматтардың жұмысқа орналасуда құқықтары қандай?

– Еңбек қарым-қатынасы тұрғысынан мүгедектердің құқықтары заңмен бекітілген. Еңбек келісім-шартынан бас тарту, басқа қызметке ауысу мәселесі мүгедектердің өз келісімінсіз жүзеге аспайды. Егер мүгедектің денсаулығына байланысты еңбекке жарамсыздық танытатын болса, жұмыстан босатылады. Әрбір мүгедек жанның жеке оңалту бағдарламасы болады. Яғни, жұмыс істеуге ынталы болса, оларға сараптама жұмысы жүргізіледі де жұмыспен қамтылу картасы жасалады. Сол жерде кімнің қандай жұмысқа қабілеті жететіндігі көрсетіледі. Жұмыспен көбінесе III топтағы мүгедектер қамтылады. Дегенмен, І-II топтағы мүгедектің еңбекке жарамдылығы анықталса, шектеу қойылмайды. Мүгедектерді жұмыспен қамту үшін кез келген жергілікті атқарушы органдардың жұмыс штабына байланысты квота белгіленген. Квотаны жергілікті атқарушы органдар жұмысшылардың мынадай тізімдік саны бар ұйымдарға:

1) 50-ден 100 адамға дейін – жұмысшылардың тізімдік санының 2 пайыз мөлшерінде;
2) 200-ден 250 адамға дейін – жұмысшылардың тізімдік санының 3 пайыз мөлшерінде;
3) 250-ден артық адам – жұмыскерлердің тізімдік санының 4 пайыз мөлшерінде белгіленген. 

Сонымен қатар Қазақстан Республикасының заң тармақтарына сәйкес зағип жандарды жұмыспен қамту үшін жұмыс орындарын анықтап, кәсіби білім беру де қарастырылған.

– Мүгедек жандарды қайта даярлау курсы жайында айтып өтсеңіз.

– Бұл тұрғыда, І – ІІІ топ аралығындағы мүгедек жандар еңбек рыногының сұранысына сәйкес белгілі мамандық бойынша қайта даярлау курсында білім ала алады. Олардың оқу төлемақысы, бір реттік ыстық тамағы, стипендиясы мен жол жүру жеңілдігі мемлекет тарапынан қамтамасыз етіледі. Осы орайда, «Жұмыспен қамту» бағдарламасы шеңберінде техникалық және кәсіптік білімі бар мүгедек жандарды қайта даярлау үшін оларды арнайы бір кәсіпке оқытуды жоспарлап отырмыз. Мәселен азамат аспаз мамандығы бойынша 3 айлық курсты тәмамдап, әлеуметтік жұмыс орындарын ашуына болады. «Жұмыспен қамту» бағдарламасы негізінде ол орталықтың әрбір жұмысшысының еңбек ақысының 35 пайызын біздің орталық төлеп отырады. Ал қалған 65 пайызын жұмыс беруші төлейді. Осындай мүмкіндіктерді зағип жандарға түсіндіріп келеміз.

– Әңгімеңізге рақмет.

Сұхбаттасқан
Бибайша Нұржанқызы