Бүгінде шаһардағы тұрғын саны да артып келеді. Бұл орайда тұрмыстық шайынды судың көлемі де өсетіні анық. Ал, кәріз суын тазарту кешенін салу арқылы ондаған миллиард теңгені үнемдеуге болады.
Кәріз жүйесі мен шайынды суды тазарту мәселесі еліміздегі барлық ірі қалаларға тән түйткіл. Бұл мәселеге қатысты Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев халыққа Жолдауында инженерлік коммуникациялардың тозу деңгейін 15%-ға төмендетуді және кәріз жүйелерін жаңғыртуды тапсырды. Бұл міндетті республиканың кемінде 68 қаласында шешу керек.
– Мемлекет басшысы бюджет қаражатын ұтымды және тиімді пайдалану қажеттігін бірнеше рет атап өтті. Мемлекеттік бюджет есебінен салынған кәріз және су бұру жүйелері тек есеп үшін пайдалануға берілмеуі тиіс, ел тұрғындарына ондаған жылдар бойы қызмет етуі керек. Егер Қазақстанда соңғы он жылда салынған барлық кәріз-тазарту қондырғыларының 98 пайызы жұмыс істемейтінін ескерсек, демек бюджеттің жүздеген миллиард теңгесі жай ғана желге ұшты деген сөз, – дейді «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС бас директоры Анарбек Орман.
Бүгінде Шымкенттегі жекенің иелігіндегі су арнасы он шақты жыл ішінде тазарту қондырғыларын жетілдірумен айналысып келеді. Тазарту құрылыстарын жаңғыртудан, белсенді тұнбаны өңдеуге және одан метан алуға мүмкіндік беретін биогаз қондырғысын салудан және пайдалануға беруден кейін кәсіпорында бактерияларды пайдалана отырып, YDRO Process инновациялық технологиясын енгізді. Тазарту құрылыстарын кеңейтуге кірісті.
Су арнасының мамандары қала билігінің назарын көптен бері қалалық шайынды судың шамадан тыс артқанына аударды. Жобалық қуаты тәулігіне 150 мың текше метрлік қондырғыға 170 мың текше метрге дейін кәріз, еріген қар және жаңбыр суы түседі. Сондай-ақ, бүгінгі таңдағы 81 тұрғын үй массивінің тек 25-і ғана орталықтандырылған кәріз жүйесіне қосылғанын ескеріңіз.
Қазір халықты кәрізбен қамтамасыз ету деңгейі 60 пайыздан сәл жоғары. Биыл Шымкентте екі магистральды кәріз коллекторы мен алты орамішілік жүйе салу жоспарланған. Бұл мәселе мегаполис әкімі Ғабит Сыздықбековтің бақылауында. Бүгінде қалалық кәріз желісін кеңейтуге бюджеттен 13 млрд теңге бөлу жоспарланған. Сондықтан қондырғының қуатын кеңейту уақтылы жүргізілді. Бұл қала тұрғындарын кәріз қызметтерімен қамтамасыз ету деңгейін 75 пайызға дейін арттыруға мүмкіндік береді.
Тазарту құрылыстары «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС балансында, мекеме Қазақстанда тек өзінің прогрессивті технологиялық шешімдерімен ғана танымал. 2017 жылы Шымкентте шайынды суларды тазарту қондырғысын жаңғырту аяқталды. Қазір бүкіл тазарту циклі цифрланған жүйеде операторлармен бақыланады.
Шайынды суларды қабылдау кешенінің қуатын кеңейту туралы шешім өткен жылы қабылданды. Мамандар тұрмыстық шайынды суларды күнделікті қабылдау қуатын арттыруды ғана емес, одан да күрделі мәселені шешуге мәжбүр болды. Ол – ондаған жылдар бұрын жазық далада салынған тазарту кешеннің қала аумағының кеңеюіне байланысты бүгінде тұрғын үйлердің ортасында қалып қоюы.
– Санитарлық талаптар бойынша тазарту кешеніне бір километр радиуста ешқандай тұрғын үй болмауы керек. Алайда, қазір қала аумағының кеңеюіне байланысты бес метр жерде тұрғын үй орналасқан. Соған қарамастан, тазарту кешенінің маңындағы жерлерді тұрғын үйлер үшін рұқсат берілген. Халық учаскелерге тұрғын үй салып алған. Тазарту кешеннің маңында жағымсыз иістен өмір сүру қиын екенін кеш түсінді. Кешенді тұрғын алабынан алыстату жайында арыз-шағымдар, талаптар түсе бастады, – дейді Анарбек Орман.
Кешенді жаңа жерге көшіру уақыт пен үлкен шығынды қажет етеді. Бұл – бір күндік тірлік емес. Бірақ, кәсіпорын проблеманы шешу мүмкіндігін іздеді. Олар коммуналдық объектінің жанындағы тұрғындардың кінәсі жоқ екенін түсініп, иістен арылу жолын іздей бастады. Бұл жағдайға халық шенеуніктердің ойланбай жасаған іс-әрекеттерінен тап болды.
Су арнасының мамандары инновациялық технологияларды зерттей бастады, бүкіл әлем бойынша шайынды суларды тазарту кешенін жаңа орынға ауыстырмай мәселені шешудің мүмкіндігін іздеді. Британдық әріптестер ydro process биотехнологиясын, инновациялық және олардың тұрақтылығында бұрын-соңды болмағанын ұсынды. Ол артық тұнбаның пайда болуын жою, сондай-ақ қалалық және өндірістік тазарту қондырғыларының барлық процестерін жалпы оңтайландыру үшін қолданылады.
– Ydro process құрамында 50 микроорганизм бар. Олар жағымсыз иіс пен тұнбаларды жояды, – деп түсіндірді «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС тазарту құрылыстары мен сынақ зертханасының менеджері Ирина Казаринова.
Британдық мамандар мәселені төрт айда шешті. Технология қазірдің өзінде сынақтан өтті. Мұның дәлелі ретінде «Достық» және «Ынтымақ» тұрғын алабы халқының жағымсыз иістің бірден жоғалып кеткенін айтатынын алға тартуға болады.
Коммуналдық қызметкерлер үшін бұл өте күрделі мәселе болды. Бұрынғы технология бойынша ағынды суларды тазартқаннан кейін артық тұнба қалатын. Мысалы, Шымкент шайынды сулар қабылдау кешенінде артық тұнба тәулігіне 1 200 текше метрді құрады.
Шайынды суларды тазарту кешенінің технологиясы бұл тұнбаны құрғатуды көздеді, содан кейін оны машиналарға тиеп, полигонға шығарды. Бұл күн сайын 100 тонна! Пластикалық пленкамен жабылатын және уақыт өте келе ғана жойылатын қалдықтарды сақтау үшін елдің қандай аумақтары қажет екенін елестету мүмкін емес...
Ылғалдылығы 95% болатын тұнбаны өңдеу технологиясы да күрделі болып көрінеді. Тұнба сорғымен арнайы алаңдарға айдалады, онда ол үш ай бойы кептіру процесінен өтеді және содан кейін ғана полигонға шығарылады. Әрине, бұл процестер көп уақытты қажет етеді, сонымен қатар қаржылық жағынан да қымбат.
Ydro Process биотехнологиясын енгізу тұнба қалдықтарын он есе азайтуға мүмкіндік берді. 1200 текшенің орнына қазір полигонға 120 текше тұнба шығарылады. Жоба бойынша шетелдік әріптестер оларды 50 текшеге дейін қысқартуға уәде береді, яғни тағы 95%.
– Жаңа технологияны қолданудың бастапқы кезеңінде біз үнемдеудің шамамен 30 пайызын құрайтынына көз жеткіздік. Біз, сондай-ақ, кешенді кеңейту жобасын жүзеге асыруда айтарлықтай үнемдей алдық. Нысан құрылысы 3,7 миллиард теңгені құрады. Мемлекет осындай құрылыстарды 50 миллиард теңгеге салып жатыр. Ақтөбеде тәулігіне қуаттылығы 130 мың текше метр болатын жаңа тазарту қондырғысы 70 миллиардқа салынатынын білемін. Біздің үнемдеуіміз – инновациялық технологияны енгізудің нәтижесі. Біз Президенттің кешендерді жаңғырту жөніндегі тапсырмасын бірінші болып орындадық. Жақында елдегі экология саясатын қалыптастыратын ресейлік экологиялық оператор мемлекеттік корпорациясының мамандары тәжірибемізді құптады. Ендігі жерде мен әріптестеріме біздің тәжірибемізбен танысып, пайдалануды ұсынамы. Біздегі технология шығындарды айтарлықтай үнемдейді. Менің ойымша, Ұлттық экономика, өнеркәсіп және құрылыс министрліктері де біздің технологиямызға қызығушылық танытып, жобалық-сметалық құжаттаманы қайта қарап, жобалардың құнын үштен біріне қысқартады , - дейді Анарбек Орман.
«Су ресурстары-Маркетинг»
ЖШС-нің қоғаммен байланыс бөлімі
