Бүкіл Францияны уысында ұстаған Наполеон Бонапарт қанша қаһарлы, айлалы, айбатты болғанымен, әйел затының алдында тым дәрменсіз еді. Әскери қызметті кіші лейтенант шенінен бастаған ол түрлі кезеңнен өтіп, император тағына көтерілгенде де, әйелге деген әлсіздігінен арыла алған жоқ. Сұлу сылқымдарға көңілі ауғанда Бонапарт бар дүниені ұмытып кететін. Ол, тіпті, мұндай кезде алдында тұрған асқақ жоспарлары мен қыруар шаруасын да ысырып қоюға бейіл еді. Көздеген көркемдерінің көңілін табу үшін миллиардтарды да мұң көрмей, ақшаны оңды-солды шашып, ғашықтық хаттарды майын тамыза жазатын.
Мұның мойнына өзі асылған Тюрро ханым болмаса (ол халық өкілі Конвенттің жас әйелі еді. авт.), өзге бикештер бойы аласа, өзі арық, өңі солғын, жүдеу киінетін бұл офицерге, тіпті, назар да салмайтын. Бірақ, бірде, Марселде ағасы Жозефтің балдызы, он алты жасар әп-әдемі Дезире-Евгения-Клараға көңілі ауып, үйленуге уәде береді. Қыз да бұл ұсынысқа қарсы болмаған. Әйткенмен, Парижге келгесін үлкен қаладағы үлбіреген бойжеткендердің бірінен соң біріне есі кетіп, жүрісінен жаңылды. Алдымен Пермон ханымға жүрегін ұсынды, одан соң де-ла Бушарди бикештің бағына қонғысы келді. Артынша де-Богарне сылқымның соңына түсті. Бонапарттың тұрақсыз сезіміне қатты ашынған Дезире оған ащы назалығын білдірген. Наполеон өзінің уәдесін бұзғаны үшін бұл арудың алдында өзін өмір бойы кінәлі санап, тіпті айыбын ақтау үшін император болған кезінде оның күйеуін империя маршалы етіп тағайындады.
Бонапарт Наполеонның нағыз махаббат машақаты Жозефинамен жүздескеннен кейін басталды. Он алты жасында виконт Богарнемен бас қосқан Жозефинаны көп ұзамай күйеуі тастап кетті. Басы бос, бойдақ келіншек бұл мүмкіндікті пайдаланып, өмірін саяхатпен өткізуге көшті. Тек революция күндерінде ғана күйеуімен қайта табысты. Бірақ, террор кезінде Богарне өлім жазасына кесіліп, Жозефина абақтыға жабылды. Ол түрмеден жетегіне екі баласын ертіп, отыз жасқа келгенде бір-ақ шықты.
Бонапарт париждіктердің қолда бар қаруларын өткізуге бұйрық шығарды. Осыдан кейін бір жолы оның штаб-пәтеріне жасөспірім бала келіп, әкесінің қылышын естелік ретінде өзінде қалдыруды өтініп сұранды. Наполеон оған рұқсат берді. Генералдың бұл мейірімділігіне алғысын айту үшін артынша оның анасы да бой көрсеткен. Нәзік, сұлу, сымбатты әйелмен бетпе-бет келген сол сәтте-ақ оның жүрегін белгісіз бір сезім шым еткізді. Арада аз күн өткенде Бонапарт виконтесса ханымды өзі іздеп барды.
Жозефина қарапайым ғана тұрады екен. Бірақ, жас генералдың бар назары шашы иығына толқындана төгілген, үлбіреген аққұба жүзінде қызғылт рең ойнаған, ұзын, қою кірпіктерін қағып-қағып қалғанда ұялы жанарынан ұшқын ойнаған, әдемі кішірек мұрыны мен сүйкімді бет пішіні өзіне жараса қалған, сиқырлы жымиысы жанды арбаған мына кербез әйелден өзге ештеңеге ауған жоқ. Қолмен құйғандай сымбатты, түп түзу денесі еркіндікпен, еркелікпен ырғала қозғалатындай. Осы әсемдік оны осында айналсоқтатып әкеле берген. Қылықты, қызуқанды, өзіне еріксіз ынтықтырып тұратын әккі әйел оны ес-түссіз еліктіріп, тағатсыз күйге салды. Бонапарт ғашықтықтың дертіне шалынды. Өзіне тұрмысқа шығуын сұрап, Жозефинаға жата кеп жалынды. Әйел келісімін берді. Шынын айтқанда, ол бұл қадамнан ұтпаса ұтылмайтынын білді. Жүрегін ұсынған жігіт жас, жігерлі, болашақта жоғары өрлей алатын қабілеті де бар.
1796 жылы 9 наурызда олардың үйлену тойы өтті. Тіркеу қағазына жігіттің жасы 28-де, ал қалыңдық 29-да деп жазылды. Ал шынтуайтына келгенде, Бонапарт 26-да, ал Жозефина 32-де еді. Үйленгеннен кейін екі күн өткен соң генерал Бонапарт Италия армиясына аттанды, ал жаңа қосылған жары Парижде қалды. Бірақ Наполеон әр почта стансасынан ғашығына үздіккен хаттарын үздіксіз жолдап: «Егер ертерек келмесең, мені сырқат күйде табасың», «Сен келесің ғой, жаным, айтшы» деумен болды. Әйткенмен, жорықтағы өмір Жозефинаны мүлде қызықтырған жоқ. Керісінше Париждегі көңілді күндер, мерекелік мезеттер оның көңілін басқа жаққа алаңдата қоймады. Наполеонның «кел» деп өтінгеніне де, жалынғанына да, бұйырғанына да былқ етпеді. Күйеуінің көкірегін қызғаныш, ынтызарлық, мазасыздық биледі. Ал Жозефина оның соңынан салпақтамас үшін «аяғым ауыр» деп жалған жауап қайтарып, көңілін жайлағандай еді. Әйткенмен, күйеуінің күйіп-жанған сезімін мұнымен баса алмаған ол амалсыз жолға шықты. Бонапарт оны Миланда күтіп алды. Екі күнге ғана мұрсат алып келген генерал үшін осы аз ғана уақыт бақыттан басы айналғандай сәттер болды. Ал оның армиясы бұл кезде күйреудің қауіпті қадамында тұрған еді. Зарығып жеткен кездесуден кейін араны тағы да сағыныш арқалаған хаттар легі жалғап жатты. Жиырма алты жасар жігіттің желік жеңген ынтызар көңілі әккі әйелді әлекке салды. Тіпті, оның тағатсыз талабы Жозефинаны жалықтыра бастады. Бірақ, сұлу ханым шалқып өмір сүріп жатты, ақшаны оңды-солды жұмсады.
Қырықтың қырқасына шықса да, қылықты келіншектің бетінің қызылы қайта қоймаған. Бонапарт үшін ол әлі де уылжып тұрғандай көрінетін. Египетке сапар шегер алдында Наполеон әйелімен уағдаласып алды. Ол елді қалай жаулап алады, солай әйелі де соңынан жетуі тиіс. Армияда еркекше киініп алып күйеулерінің соңынан келген офицерлердің әйелдері аз емес. Бірақ, Жозефинаның ондай ерлікке бармайтынына көзі жеткен Бонапарттың ыстық-суығы басыла бастады. Ол, тіпті, әйелімен ажырасуға шешім қабылдап, өзгеше қызықтан өзін қақпауға бекінді. Бұл ой оған жұмыртқадай жұтынған әппақ, жап-жас Маргарита Полина Белильге көзі түскенде келген. Ол ат егерлері полкінің лейтенанты Фуренің әйелі еді. Жас сұлуға қымбат сыйлықтар, жүрегін ұсынған хаттар жолдай жүріп, кездесуге иліктірген. Лейтенантты тапсырмамен аяқ астынан Италияға аттандырып жіберіп, Белильмен оңаша қалудың оңтайлы сәтін тапқан Бонапарт күйеуі келгенше оған бөлек үй дайындатып та үлгерді. Намыс пен ашуға булыққан Фуре келе сала әйелімен ажырасты. Лейтенантты Сирияға ауыстырып жіберген соң Бонапарт Белилот (енді оны осылай атады. авт.) ханымды ашықтан ашық нақсүйеріне айналдырып алды. Тіпті, ол бала туып берсе, Жозефинамен ажырасып, оған үйленбек те болған, алайда көңілдесінен ондай «сыйлық» болмады. Әскери жорығы Сирияға жалғасып, одан Парижге оралғанда Наполеон Жозефинамен айырылысуға берік бекініп келген. Күйеуінің күн санап өсіп бара жатқан мәртебесін білетін әйелі одан ажырамаудың бар амалын жасап, тәулік бойы оның есігінің алдында көз жасын көлдетіп отырып алды. Тіпті, болмаған соң қасына балаларын қосып алып, мүсәпір күйге түскенде Бонапарт қалай райынан қайтқанын өзі де білмей қалды. Бірақ, ол Белилотты да жерге қаратқан жоқ, ақшамен аптап, жеке үй әперіп, тіпті, өзі таңдап күйеуге де берді.
Грассинидің дауысын тұңғыш рет Бонапарт Миланда жүргенінде естіген. 27 жастағы осы әнші арқылы ол вокалды музыкаға ғашық болған еді. Әйелдік әрінен гөрі талантына тәнті болған Францияның бірінші консулы онымен махаббат қызығын бөлісе жүріп, әншіні Келісім мерекесінде өнер көрсетуге де шақырды. Грассини Бонапартпен байланысын ашық білдіруге, сол арқылы өзінің есімі мен талантына назар аудартуға асық болды. Әйткенмен, Наполеон оның қоғамда көзге түсе бермесі үшін оған оңаша үй сайлап, содан шықпауын бұйырған. Қамаудағы мұндай көңілсіз өмірге қанағаттанбаған әнші әйел скрипкашы Роданы сүйіктісіне айналдырып алды. Мұны білген консул онымен атқұйрығын кесісіп тынды. Бірақ, кейін император кезінде бұрынғы көңілдесін Парижге шақырып, оған сыйлық пен зейнетақы тағайындауға бұйрық берді.
1803 жылы Бірінші консул өзі тұратын Мальмезонға итальян әртістерін шақырып, «Дорина түні» спектаклін көрсетуді сұрады. Жозефина бұл кезде бедеуліктен емделу үшін Пломбьер курортына кеткен болатын. Сүйкімді, жап-жас актриса Луиза Роландо Бонапарттың сезіміне шоқ салып, желігін тағы оятты. Ару әртіс те жалынын жасырған жоқ. Бірақ, екеуінің «ертегі сәттері» ұзаққа бармады. Курорттан ерте оралған Жозефинаның жанжалы бал шырын күндерінің шырқын бұзды. Әйткенмен, Грассини мен Луиза Наполеонның әртістерге деген тәбетін ашып кетті.
Арада алты ай өтпей жатып оның жүрегі мадмуазель Жоржға (шын аты-жөні – Веймер) тұсалды. Бұл актрисаның сұлулығы – салынған суретпен тең еді. Ғашығы туралы ол кейініректе : «Ол консул емес, сезімнің құрбаны еді. Оның сөзінің, әрекетінің ынтызарлығы сондай, сол күйге мені де еріксіз көшіретін. Ол мені тұтқынына түсіру үшін, тіпті, бала болып кететін» деп еске алған екен. Ал Александр Дюманың «Наполеон сізбен неге қоштасты?» дегеніне комедиялық актриса «Император болу үшін» депті тәккаппарлықпен.
Наполеонның құдіреті артқан сайын оған табынушылар, тіпті, көбейді. Ол ғашықтық қызықтарды енді өзі іздемейді, ондай қызықтар мұны іздейді. Франция билеушісінің назарын аудару үшін сарайдың статс-ханымы Водей де аз қылық танытқан жоқ. Сыртқы сымбатына ақылы сай, соған қоса керемет ән салатын, сөз өнеріне де жүйрік сұлу императорды өзіне иліктіріп алған соң қыруар қарызын төлетуге мүмкіндік тапты. Бірақ, мұндай тым қымбат ләззаттан Наполеон көп ұзамай бас тартты.
Бонапарт 36 жасында өзінен 16 жас кіші Анна Рош де ля Костқа көңілі кетті. Белі қылдай, қою қоңыр шашты бикеш лектриса (мәнерлеп оқушы) болатын. Сондықтан, оған императордың қонақ үйіне кіруге рұқсат берілетін және өзі де қызметші әйелдермен көрші тұратын. Наполеон оған деген сезімінің белгісі ретінде қымбат әшекей жіберген. Ал екеуі ғашықтық байланыста жүргенінде император сарай ішіндегілердің бәрінің көзінше қыздың қолына салмақты сақина салды. Жозефина бұл астамшылыққа төзе алмады. Лектриса бұл маңнан аластатылды. Бірақ, Бонапарт оны біршама уақыттан соң бай қаржыгерге күйеуге берді.
1805 жылы Наполеон император тәжін киген соң оны ұлықтауға Италияның кафедралды соборына халық көп жиналды. Осы салтанатқа келген қаланың ханшаларының ішінде Карлотта Гадзани да бар еді. Сұңғақ бойлы, тал шыбықтай бұралған, жәудіркөз, көркі көзді арбаған сұлуға сұқтана зер салған императордың ықыласына әрине қарсылық болған жоқ. Карлотта 500 франк айлықты місе тұтып,қарапайым тіршілігінің күрмеуін келтіре алмай жүрген әйел еді. Бірақ, ол өте ибалы, ізетті жан болатын. Сондықтан, көңілдесіне ешқандай талап қойған емес. Әйткенмен, император әдеттегі мәрттігінен жаңылмай, бұл әйелдің мәртебелі ортаға қосылуына жағдай жасап берді.
Наполеонның атақ-абыройы асқақтаған сайын Жозефинаның қадірі құлдырап бара жатты. Кезекті қызғаныш жанжалынан кейін Бонапарт әйеліне ажырасатынын мәлімдеді. Күйеуінен айырылып қалудан қорыққан Жозефина етегі жасқа толып, жазып-жаңылып, аяғына жығылып жалынды. Император тағы да райынын қайтты.Көп ұзамай ол әйеліне «императордың әйелі» тәжін киетін салтанатқа дайындалуын бұйырды. Бұл Жозефина үшін Бонапарттың басқа көңілдес әйелдерінің алдында өзінің мәртебесін биіктететін басымдық еді.
Консул сарайында жиырма жас шамасындағы, үлбіреген өңіне ақ қауырсындай үлпілдеген шашы жарасқан, имек мұрын, жымиғанда жүзі нұрланып сала беретін сымбатты әйел бар болатын. Кербез қимылы мен талғампаз болмысы оның дәулетті ортадан шыққандығын аңғартып тұратын. Ал күйеуі өзінен отыз жас үлкен екен. Мұндай сұлудың император қармағынан қағыс қалуы мүмкін емес... Жозефина күйеуін онымен «ұстап» алғаннан кейін тура тоғыз айдан соң шекесі торсықтай ұл туылды. Бірақ, нәрестенің түрінен өзіне ешбір ұқсастық таппаған соң император әкелігін мойындаудан бас тартты.
Бонапарт әйелқұмарлық әдетін жасырудан қалды. Ол, тіпті, өзі емес, өзіне сұқтанған сұлулардың да көңілін қалдыра қоймады. Жозефинамен спектакльге бірге барып жүріп-ақ қатарына «қимас құрбысын» ілестіріп алудың амалын оп-оңай тауып алатын. Жозефина күйеуінің күйігін көз жасымен жуып, күрсінумен күн өткізетін болды. Әйелінің күйзелісті күйіне жаны ашыған Наполеон мұндай бейсауыт байланыстарын үзуге бел буған. Әйткенмен, императордың көзіне түсуге өздері ұмтылатын бикештер оның тәбетін тоқтата алмады. Өзін солай арбаған Элеонора де ла Плэнь оған ұл туып берді. Леон деп атаған бұл сәбидің әкесі өзі екеніне ол күмән келтірген жоқ. Император заңсыз туған бұл баласын, тіпті, тақ мұрагері етуді де ойластырған. Бірақ, оның жөні келмеді. Көңілдестен туған ұлын ол, әрине, қамқорлықсыз қалдырған жоқ.
Польшаға келген кезінде Наполеонның Мария Валевскаямен ең ыстық махаббат романы басталды. Бай, егде еркектің жап-жас сұлу әйелі бұл ықыласқа ынтызарлық таныта қоймаған. Әйткенмен, Франция императорының сезімін саяси ойынды шешуге пайдаланып қалғысы келген поляктың ықпалды адамдары Марияға Бонапарттың меселін қайтармай, соның есесіне Польшаға азаттық әперуге үгіттеді. «Барша өзге жұрт үшін мен – еңселі еменмін, ал сен үшін – сол еменнің жаңқадай жаңғағымын» деп жалынған билеушіге біраз «бас бермей» жүріп, ақыры «ақылға» келген Мария сұлу Наполеонның ресми нақсүйері ретінде император сарайына көшіп алды. Ессіз сезімге еліткен Бонапарт ғашығына бар уәдені үйіп төккенімен, Польшаға тұтас тәуелсіздік берген жоқ. 1807 жылы шілдеде бұл елдің біраз бөлігіне, ұлы герцогтық Варшава аймағына ғана азаттық жариялады. Бұл да болса Марияға деген махаббатының белгісі еді.
Валевская нақсүйеріне ұл сыйлағанда ол қуаныштан жарыла жаздаған. Нәрестеге империя графына төленетін ақша белгіледі. Ал ержеткенінде жас граф Валевскийге Польшадан ауқымды жер берді.
Наполеон Жозефинамен ажырасуға шешім қабылдағанымен, бұл қадамға көп уақытқа дейін бара алмай жүрді. Ол оны аяды, бірақ, мұрагер мәселесін ойлағанда осылай етуге мәжбүр еді. Бұл жолы ол әйелінің көз жасына да, талып-құлағанына да қараған жоқ. Бірақ, Жозефинаның меншігіне Елисей Сарайы, Мальмезон, Наввар бекінісі, титулы, гербы, күзеті мен эскорты қалдырылып, жылына үш миллион ақша төлеп отыру белгіленді. Сөйтіп, олар 1809 жылы 15 желтоқсанда заңды түрде ажырасты.Айырылысқаннан кейін де Бонапарт оның жағдайын біліп тұрды. Бірақ, тек көпшіліктің арасында ғана жүздесетін. Өйткені оған деген отты, сиқырлы, соқыр сезім қайта тұтанып кете ме деп қорқатын еді.
Жозефинамен некесі ажыраған соң ол өзіне король қанынан қалыңдық іздей бастады. Соны білген Австрия императоры оған өзінің үлкен қызы Мария -Луизаны жар етуді ұсынды. Бұл неке оның діттегеніндей еді. Австриялық монархиямен туыстық байланыс оның дәрежесін олармен теңестіретіні анық-тын. Бонапарт болашақ жарының бейнесін тек портретінен ғана көрген. Ақторғын шашты, ұялы көгілдір көзді, жұқа қызғылтым өңді бұл бойжеткен дене сымбатымен ерекшеленбейтін. Ол толықша келген қыз еді. Әйтсе де, ең бастысы – оның мұрагер бала туып беруге денсаулығы мығым екені байқалады.
Австрия императорының қызы Бонапартты ә дегеннен-ақ өзіне бағындырып алды. Наполеонға бұл әйел өзін ақыл-парасатымен арбап алғандай көрінген. Ол бос уақытының бәрін жас әйелінің жанында өткізуге тырысып, оны атқа мінуге үйретті, аңға бірге алып шықты, театрда қасынан тастамады. Алайда, кез келген еркекті еріксіз ерітіп жіберетін Жозефинаның қылықтарын еске алғанда жас ханшаның қасына оңаша ешкімді қалдырмауды ойлады.
Мария-Луиза оған Евгения есімді тақ мұрагерін туып бергесін оны, тіпті, уысында ұстады. Наполеон енді Мария-Луизаны Империяның регентшасы (орынбасары авт.) деп салтанатты түрде жариялады. Бірақ, басқа қонған бақтың да мәңгілік еместігі айқын. Франция империясының да күні бітіп, күйреді. Қуғынға түсіп, басымен қайғы болған Бонапарт Эльба аралынан бір-ақ шықты. Мұнда келген бетте-ақ ол қасына әйелін шақырып алуды ойлаған. Ол Мария-Луизаның келетініне бек сенімді еді. Өйткені, оның өзі үнемі «Евангелия талап еткендей, жақсы әйел күйеуінің қасынан табылуы керек» дейтін.
Наполеон оған Эльбадан керемет аппартамент дайындатып, зарыға күтті. Бірақ, аңсап күткен жан жарының орнына баяғы ғашығы Мария Валевская келді төрт жасар ұлы Александрды алып.
Бұл кезде Мария-Луиза да ай қарап жатқан жоқ еді. Ол күйеуінің орнын жоқтатпаған генерал Адам-Альберт-Нейппергпен өмірдің ләззатты шақтарын кешіп жүрген. Бонапарттың Венаға жазған хаттары жауапсыз қалды, әйелі оған келмек түгілі тырс еткен хабарын да берген жоқ.
...Наполеонның жұлдызы сөніп бара жатты.Одақтастар француздарды Ватерлоо маңындағы шайқаста біржола бүк түсірді. Император тағынан екінші рет айырылған Бонапарт 1815 жылы 7 тамызда кемемен Әулие Елена аралына бет алып бара жатты. Буырқанған өмірінің соңғы жылдарын осы аралда өткізген Наполеон 1821 жылы 6 мамырда жұмбақ аурудан көз жұмды. Ол әйелі Мария-Луизаның бұл кезде Нейппергтен аяғы ауыр екенін білген де жоқ.
Францияның ұлы билеушісі соңғы демі бітіп бара жатқанда «Жозефина...» деп сыбырлауға ғана шамасы жетті.
