Шымкент келбеті

Шымкенттік полицейлер айыппұлды планшетпен рәсімдей бастады. Оның басты мақсаты – қағаз құжаттарды толтыру жүйесінен ауысу. Енді жол жүру тәртібін бұзу фактісінің хаттамасын толтыру үшін азаматтың ЖСН нөмірін терсе болғаны, қалғанын әкімшілік өндірістің бірыңғай тізілімі жүйесі (ӘӨБТ) шығарып береді.

ӘӨБТ қосымшасы полицейлерге электронды хаттаманы лезде толтыруға мүмкіндік береді. Оған полиция қызметкері өзінің сандық қолтаңбасымен қол қояды. Ал ереже бұзған азамат хаттамамен танысып болған соң оған стилуспен қол қояды. Бұған қоса ол азаматқа хаттаманың қағаз нұсқасы беріледі, ал екінші нұсқасы инспекторда қалады. Электронды хаттама ереже бұзған азаматтың электронды поштасына, ал ұялы телефон нөміріне хабарландыру жіберіледі. Интернет байланысы бар мобильді құрылғы немесе смартфон арқылы СМС-хабарламадағы сілтемемен өтіп, электронды хаттамамен танысуға болады.

Бүгінгі таңда бес дана планшет пен принтер Шымкент қаласы әкімдігінің ұсынысы бойынша сатып алынған. Енді айдың соңына дейін (пилоттық жобадан соң) тағы 25 жиынтық (планшет, стилус, принтер және сымсыз байланыс жүйесі) сатып алу жоспарлануда. Ал жыл соңына дейін тағы 20 жиынтық сатып алынады. Қазіргі таңда қалалық жергілікті полиция қызметінде 50-ге жуық автокөлік бар, олар толығымен осындай жиынтықпен қамтамасыз етіледі.

Енді ереже бұзған азаматтар оқиға орнынан кетпей-ақ айыппұлды 50% жеңілдікпен төлей алады.

Білім ордаларына, қоғамдық орындарға, көпқабатты тұрғынүйлерге бақылауды күшейту керек. Шаһар басшысы Ғ. Әбдірахымов қала мәжілісінде осылай деген еді.

Қалалық білім бөлімінің басшысы Ж.Тәжиева аталған бөлімге қарасты 119 мектепке 1091 бейнебақылау камерасы орнатылғанын айтады. Оның 565-і ғимараттың ішінде болса, 416 бейнебақылау құрылғысы ғимараттың сыртында.

Қазіргі таңда бұл құрылғылардың 10-ы ескіріп, жарамсыз болып тұр. Алайда, көнерген камералар да жыл сайын жоспарға енгізіліп, жаңалануда. Бір мектепке орта есеппен 6-8 бейнекамера орнатылған.

– Қала бойынша мектептерге бейнебақылау алғаш рет 2012 жылы, екінші кезеңі 2015 жылы қойылды. Орнатылған бейнекамералар заман талабына сай және сапасы жақсы, – дейді Жанат Тәжиева. 

Мектептерден бөлек, 2016 жылы барлық балабақшаларға бейнебақылау орнатылған. Оның ішінде 12 топтан жоғары балабақшаларға 16 нүктеден, 6 топтан жоғары балабақшаларға 9 нүктеден қойылған. Сонымен қатар, балабақшадағы жалпы бейнебақылау камераларының саны – 1238. Оның 918-і ғимараттың ішінде болса, 320 камера сыртында орналасқан.

Шымкентте 154 тұрғын полицейлердің көмекшілігіне қабылданды. Бірнеше іріктеуден өткен азаматтар енді қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге атсалысатын болады, деп хабарлайды ҚазАқпарат ХАА тілшісі.

Облыс прокуратурасының бастамасымен қолға алынған «Шымкент – қауіпсіз қала» жобасы аясында жұмыссыз жүрген азаматтар осылайша уақытша жұмыспен қамтылды. Жаңадан құрылған жасақ құзырлы орган қызметкерлерімен бірлесіп, қылмыс пен құқық бұзушылықтың алдын алу шараларын жүргізбек.

Көмекшілер қатарына 18-ден зейнет жасына дейінгі азаматтар тартылған. Оларға арнайы қызметтік киім беріліп, ай сайын 40 мың теңге көлемінде жалақы төленетін болады. 

– Бүгінгі таңда 154 азамат алты ай мерзімге жұмысқа тұрып, полицияға көмектесіп жатыр. Жалпы ақпан айының соңына дейін олардың қатарын 200 адамға жеткізу жоспарланған. Полиция көмекшілері тәртіп сақшыларымен бірге халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Қылмыстың алдын алуға атсалысады, – дейді облыстық прокуратураның басқарма прокуроры Талғат Монтаев.

Айта кетерлігі, жұмыс барысында өзін жақсы қырынан көрсеткен, заңгерлік жоғары білімі бар көмекшіні болашақта полиция қатарына жұмысқа алу жоспарланып отыр.

Тәуелсіздіктің түп тамыры – тәртіпте. Заң алдында баршаның жауапкершілігі бірдей. Осы орайда, Елбасының 5 институционалды реформасын орындау бағытындағы 100 нақты қадамында ұсақ құқықбұзушылыққа мүлдем төзбеу қағидалары атап көрсетілген.

Белгіленген бағыт-міндеттердің аясында тәртіп сақшыларының қатысуымен жүйелі жұмыстар атқарылуда. «Таза қала» шарасы аясында жүргізілген жұмыстардың нәтижесі бүгінде өз тиімділігін көрсетуде. 

Атап айтқанда, шілде айының 7-жұлдызынан бастау алып, 1 ай уақыт мерзіміне созылған шара аясында Шымкент қаласының ішкі істер органдарының қызметкерлері барлығы 991 ұсақ құқықбұзушылық дәйегін анықтаған. Акция барысында полиция қызметкерлері қаладағы көпқабатты тұрғын үй аулалары мен көпшілік демалыс орындарында тазалық пен тыныштықты сақтау, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету жұмыстарына жұмылдырылды.

– Қазақ мемлекетін дамыған 30 елдің қатарына енгізу бағытында жарияланған 100 нақты қадамының 5 бірдей бағыты осы ұсақ құқықбұзушылықты болдырмауға үндейді. Сол себептен де, ауланы ластау, көршілердің тынышын алу, кәмелет жасқа толмаған жасөспірімдердің түнгі уақытта көшеде ата-анасыз жүруі, қайыр сұрау, қоғамдық орындарда ішімдік ішу мен әртүрлі заңсыз қызметтерді ұсыну, осылардың барлығы жауапқа тартылады. Тиісті мөлшерде айыппұл салынады. Тіпті, сот шешімімен 15 тәулікке дейін қамалады, – дейді Қаратау ауданының прокуроры М. Арыстанов. 

Мемлекет бекіткен ереже осындай. Заң алдында ұсақ, ауыр қылмыс демей, бәрі бірдей жауап беруі тиіс. Себебі, ұсақ қылмыстың алдын алу шаралары үлкен қылмыстарды болдырмау үшін жасалуда. Осы бағытта Қаратау ауданының әкімдігі кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдер арасында құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында мобилді топ жасақтап, рейдтік шаралар ұйымдастыруда. Тамыз айының 7-жұлдызында өткен шараның қорытындысы бойынша шағынаудан көшелерінің бірінде ата-анасының бақылауынсыз жүрген 2 жасөспірім анықталыпты. Олардың ата-аналарына ескерту жасалып, хаттама түзілген.

Айта кетейік, ҚР Әкімшілік құқықбұзушылық туралы Кодексінің 442-бабына сәйкес, кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдердің сағат кешкі 22-ден таңғы 6-ға дейін ойын-сауық мекемелерінде болуы – олардың ата-аналарына үш айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуына әкеп соғады. Осыған сәйкес, мамандар қандай да бір құқықбұзушылықтың алдын алу бағытында ата-аналар қауымын балаларының әрекеттерін қатаң бақылауға алуды ескертеді. 

– Қылмыстың ұсақ, ірісі болмайды. Қандай да бір келеңсіз жайттың алдын алу үшін «ұсақ құқықбұзушылыққа мүлдем төзбеу» қағидасы берік ұсталынады. Бұл дегеніңіз – көшедегі ұсақ қылмыстардың алдын алу бағытында жан-жақты жұмыс атқаралып келеді деген сөз. Ұсақ қылмыс қатарында көшеге қағаз, темекі тұқылын, сағыз сорабын тастап кетуден бастап, жолдың рұқсат етілмеген жерлерін қиып өту, ұрлық, бұзақылық, бәрі-бәрі қамтылады, – дейді Қаратау ауданы әкімінің орынбасары Балмаржан Нарбекова.

Жалпы, облыс аумағында үстіміздегі жылдың алты айында 128430 әкімшілік құқықбұзушылық деректері анықталып, 1 миллиард 113 миллион теңге көлемінде айыппұл салынған. Аталған кезеңде тыныштықты бұзу дерегі бойынша 394 дәйек анықталған. Түрлі деңгейдегі құқықбұзушылықты бұлтартпай дәлелдеу мақсатында облыс аумағында қоғамдық орындарда жалпы саны 379 бейнебақылау камералары орнатылған. Оның ішінде 234 құрылғы Шымкент қаласындағы демалыс орындары мен орталық көшелеріне қойылған. Сондай-ақ, қаланың қозғалысы қарқынды 11 көше қиылысы интеллектуалды бейнебақылау камераларымен жабдықталған. Осы құрылғылардың көмегімен тазалық пен тыныштықты сақтау, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету жұмыстары тәулік бойы жүргізілуде.

– Тәртіп тегеурінді болғанда ғана тәуелсіздік тұғырлы болмақ. Біз осыны үнемі назарымызда ұстаймыз. ҚР Президенті Н. Назарбаевтың «Полицейлер – бұл азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғай отырып, қылмыспен күресте алдыңғы қатарда тұратын адамдар» деп айрықша атап өтуін біздің жұмысымыздың қиындықтары мен ауыртпалығын терең білетіндігінен деп санаймыз, – дейді акцияға белсене қатысқан тәртіп сақшылары.
Жалпы, алғашқы жартыжылдықтың қорытындысы бойынша Шымкентте барлығы 6 108 әкімшілік құқық бұзушылық дерегі анықталып, тәртіп бұзушылар тиісті жазаға тартылған.

«Қырғы базарға» қарай жерасты өткелімен емес, көшені кесіп өтетіндер қатары көп. Соның салдарынан, көлік қозғалысына едәуір кедергі келтіруде. Осындай мәселелер бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу үшін Әл-Фараби ауданы әкімдігінің қызметкерлері бірқатар құзырлы мекеме қызметкерлерімен бірлесіп, рейд жүргізді.

Шымкенттің бұл аумағында жаяу жүргіншілер қозғалысын қауіпсіз ету мақсатында салынған жерасты өткелі бұрыннан бар. Алайда, халықтың дені уақыт пен жолды қысқарту үшін рұқсат етілмеген жерден өтуді үйреншікті жағдайға айналдырған.
Әл-Фараби ауданы әкімінің орынбасары Серік Нұрманов жер асты өткелінің халық үшін тым ыңғайсыз халде екенін айтады. Мәселен, онда жағалай сауда дүңгіршектері орналасып, жаяу жүргіншілердің еркін өтуіне кедергі келтіруде.
– Бұл орайда, әкімдік тарапынан Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөліміне арнайы хат жаздық. Алдағы уақытта орын алған мәселе шешімін табады. Жыл басынан бері әкімдік тарапынан мыңдаған адамға ескерту берілді. Бірақ құлақ асып жатқандар қатары кемде-кем, – дейді С.Нұрманов.
Жол-патрульдік полициясы қызметкерлерінің айтуынша, ол маңда көлік апаты немесе адам қағу жайттары орын алмағанымен, жол жүру ережесі жиі бұзылады. Осы ретте Әл-Фараби ауданы әкімдігінің қызметкерлері рейд жұмыстарын әлі де жалғастыратынын және мұнан соң ереже бұзған азаматтарға әкімшілік хаттама толтырылып, тиісті шара қолданылатынын ескертті.

Соңғы кезде Шымкенттің көше қиылыстарында жол тәртібін реттеушілерді жиі байқайтын болдық. Өйткені, қалада көлік көп. Ресми деректерге жүгінсек, 200 мыңнан астам көлік бар екен. Көз алдыңызға көлік нөпірі көп көше қиылысында жарық сөніп, бағдаршамның істен шыққанын елестетіңіз. Мұндай кезде жол тәртібін реттеуші көмекке келеді. Сондай үлгілі маманның бірі – Шымкент қаласы жол-патрульдік полициясының сержанты Артықбек Сабизов.

Артықбек Жақыпбекұлы жас та болса, көше қиылысындағы тәртіпті реттеуде ерекше шеберлігімен және шапшаңдығымен көзге түскен маман. Жол тәртібін реттеп жүргеніне екі жылдың жүзі болған. Ал жалпы, Ішкі Істер органында 4 жылдан бері қызмет етіп келеді. Алғаш еңбек жолын қаламыздағы патрульдік полициядан бастаған. Артықбектің айтуынша, қаланың кейбір аумақтарында түрлі себептерге байланысты жарық жиі сөнеді. Соның салдарынан жол ережесін реттеуде маңызды үлес қосатын бағдаршамдар да істен шығады. Әсіресе, қаланың орталық көшелерінде – Тәуке хан мен Байтұрсынов, Түркістан мен Қонаев және Иляев көшелері мен Қонаев даңғылындағы қиылыстарда көлік ағыны өте көп. Тіпті бағдаршамда көрсетілген уақыт ішінде қиылыстан өтіп үлгермейтін кездер де аз емес.  

– Алғаш рет Арғынбеков пен Бәйдібек би көшелерінің қиылысындағы жол қозғалысын реттеп, тапсырманы сәтті орындадым. Өз тәжірибесімен бөлісіп, білгенін үйретуден жалықпаған әріптесім Ернар Молдабековке алғысым мол. Темір тұлпарды тізгіндегендер кейде тәртіпке бағынғысы келмей, өтіп кетуге тырысады. Мұндайда оларға біздің экипаж мүшелері заң аясында шара қолданады. Жол-патрульдік полициясының барлық қызметкерлері жол тәртібін реттей білуі тиіс деп ойлаймын. Барлық жағдайға дайын болып, тез шешім қабылдау – біздің міндетіміз, – дейді А. Жақыпбекұлы.
Артықбек өз әріптестерін мақтан тұтады. Солардың ішінде Ақыл Садықов пен Нұрлан Атахановтың жол тәртібін реттеудегі шеберліктерін ерекше атап өтті. Өйткені, жол тәртібін реттемес бұрын жол ережесін де үздік білу шарт. Артықбектің айтуына қарағанда, жол реттеушісінің жұмысында қауіпті сәттердің болатыны бар. Әсіресе, жауын-шашынды күндері және түнгі уақытта аса сақ болу керектігін айтады.

Шымкентте жол реттеушісіне арналған ескертікштің барын аға ұрпақ жақсы біледі. Ол 2004 жылы халық арасында «дядя Сережа» атанып кеткен ҰОС-ның ардагері және старшина Сайдакбар Сатыбалдиевке арнап орнатылды. Ол ОҚО МАИ-ның жол қозғалысын реттеу бөлімінде 25 жыл қызмет етті. Осы уақыт аралығында ол СССР-дің ең үздік реттеушісі атанды. Тіпті, Мәскеуге барған кезінде үлкен көлік кептелісін жас сержант санаулы минуттарда реттеп берген екен.

Шымкент қаласы аумағында қандай да бір жол ережесін бұзсаңыз, енді полиция қызметкерлерімен мәселені өзара «келісіп шешуге» мүмкіндік жоқ. Себебі, шымкенттік жол-көлік полицейлеріне бұдан былай арнайы камерасы бар бейнежетонда жүру міндеттеледі.

Жол-көлік полицейлерін кезекшілік кезінде сандық бейнетіркегіштермен қамтамасыз ету қажеттігі Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың 5 институттық реформаны жүзеге асырудағы «100 нақты қадам» – Ұлт Жоспарында айтылған болатын. Яғни, сіздің жол-көлік полицейімен өрбіген әңгімеңіз бен әрбір әрекетіңіз оның өңіріндегі бейнежетонға жазылады. Камерасы бар бейнежетон тәртіп сақшыларына кезекшілікке шыққанда беріледі. Шешіп алса, тәртіптік жазаға тартылады. Ел аумағында аталмыш жобаны алғашқылардың бірі болып қолға алған Шымкент қаласында мұндай бейнежетондармен учаскелік инспекторлар да қамтамасыз етілетін болады.
– Бейнежетон полицейлердің сыбайлас жемқорлыққа жол бермеуіне әрі қызметін таза, әділ атқаруына, полиция қызметкерлерінің имиджін көтеруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жол-көлік полициясын келісімге келуге мәжбүрлейтін, пара ұсынғысы келетін жүргізушілерге де сабақ болады әрі оларды тәрбиелейді. Мұндай әрекетке саналы түрде барып отырмыз, – дейді Шымкент қалалық жергілікті полиция қызметінің басшысы Данияр Мейірхан.
Жергілікті полиция қызметкерлері бұл ретте сыйымдылығы 32 гигабайтты құрайтын жетонның бейнежазуы мен дауысы жоғары деңгейде екенін айтады. Кезекшіліктен соң бейнежетондар бөлімге тапсырылады. Ал ондағы жазба ОҚО ІІД-нің оперативтік басқару орталығының базасына жазылып алынып, бірнеше айға сақтауға қойылады. Айта кетейік, Шымкент қаласында орта есеппен күн сайын жол-көлік ережесін бұзған 150 көлік жүргізушісіне хаттама толтырылады.